Metody badania nad bezpieczeństwem.

1. Wybrane metody teoretyczne oraz narzędzia i techniki badań bezpieczeństwa Paweł Kmiecik Bezpieczeństwo Narodowe

2. Czym jest teoria? teoria - jest określana jako system swoistych pojęć, aksjomatów, definicji, a także i twierdzeń, których zadaniem jest ustalanie relacji, jakie występują pomiędzy tymi właśnie pojęciami, aksjomatami, definicjami i twierdzeniami. Tworzą one w ten sposób bardzo jednolity i spójny system pojęciowy, który opisuje każdą rzecz, czy też dziedzinę, zarówno od strony jej fizyczności jak i abstrakcyjności.

3. Najprościej rzecz ujmując,teroie tworzone są, aby usystematyzować wszelkie fakty, wyjaśnić dlaczego one występują bądź powstały, a także by na ich podstawie starać się przewidywać i prognozować przyszłe zdarzenia. Teoria, która niestety nie jest poparta żadnymi faktami, ani dowodami nazywana jest hipotezą. W ogólnym rozumieniu i w języku potocznym słowa teoria używa się, aby stworzyć swego rodzaju uproszczenie rzeczywistości. Taki model ma służyć jedynie w celu analizy i przeanalizowania danego zagadnienia. Teoria może być stosowana tylko w odniesieniu do przedmiotów i dziedziny, której bezpośrednio dotyczy.

4. Teoria w języku potocznym to: Teoria gromadzi w nauce wiedzę wyjaśniającą.

5. FUNKCJE TEORII FUNKCJA WYJAŚNIAJĄCA (EKSPLANACYJNA) FUNKCJA DESKRYPTYWNA (OPISOWA) FUNKCJA WARTOŚCIUJĄCA (AKSJOLOGICZNA) FUNKCJA PRZEWIDUJĄCA (PROGNOSTYCZNE) FUNKCJA PRAKTYCZNA

7. wyjaśnienie genetyczne - stosowane w historii, próbuje się stan istniejący w danym okresie czasu wyjaśnić przez wskazanie stanu poprzedzającego istniejący stan (wcześniejsze etapy, czyli ciągi genetyczne), przypadek szczegółowego wyjaśniania kazualnego, Przykład: „Polacy chłodno oceniają stosunki Polsko – Rosyjskie ponieważ pamiętają wydarzenia w Katyniu podczas II WŚ.”

8. wyjaśnienie psychologiczne, wiedza potoczna, uznanie czegoś, dlatego, że jest dla nas oczywiste i zrozumiałePrzykład: „Jabłko to owoc.”

9. FUNKCJA DESKRYPTYWNA (OPISOWA) Niektórzy uważają, że opis należy do funkcji nauki a nie teorii, bo teoria wykracza i wyrasta poza opis, teoria jest nadbudową opisu, natomiast opis to wiedza o faktach. Przykład: „To jabłko jest czerwone.” FUNKCJA PRZEWIDUJĄCA (PROGNOSTYCZNA) Przewidywanie zjawisk, których jeszcze nie ma, ale zaistnieją, odwrotność wyjaśniania, znając przyczyny przewidujemy skutki, jeżeli wyjaśnianie przyczyny jest prawdziwe to łatwo nam przewidzieć skutki. Przykład: „Nadchodzący front burzowy przyniesie ulewne opady desczu.”

10. FUNKCJA PRAKTYCZNA np. projektowanie przyszłego świata, przyszłość jest wytwarzana naszym działaniem decyzyjnym, decyzje te są zawsze podejmowane w jakimś środowisku warunkującym, ponieważ podejmowanie decyzji zależy od naszej hierarchii wartości, uczuć ekspresji, wiedzy. W naukach społecznych wiedza potencjalnie jest praktyczna, często używa się kłamstwa, świat wiedzy prawdziwej jest różny od świata zastosowań tej wiedzy FUNKCJA WARTOŚCIUJĄCA (AKSJOLOGICZNA) Wszystko, co cenne jest godne pożądania i wyboru

11. METODY BADAŃ TEORETYCZNYCH Poznanie teoretyczne prowadzi do sformułowania systemu hipotez i twierdzeń – służy do budowy teorii. Wyróżniamy następujący metody:

14. metoda hipotetyczno-dedukcyjna (sprowadzanie i tworzenie systemu pewnych dedukcyjnych hipotez – najpierw najbardziej ogólna hipoteza, potem przechodzimy do hipotez, które stykają się z doświadczeniem);

16. klasyfikacja i systematyzacja (to, co wcześniej);

17. weryfikacja(polega na wykrywaniu prawdziwości)

19. TEORETYCZNE METODY BADAŃ W UJĘCIU GRAFICZNYM:

21. J. Sztumski TEORIA CEL POZNAWCZY Problemy związane z rozwojem nauki, jej teorii, tworzenie nowej wiedzy i metodologii i metodyki badań ALGORYTM POSTĘPOWANIA POZNAWCZEGO Teoretyczne wyjaśnienie problemu: hipoteza Problemy wynikające z dotychczasowych uogulnień Nowa twierdzenia, a nowa teoria Weryfikacja logiczna i empiryczna hipotezy

22. Metody badań w naukach społecznych: „W naukach społecznych ukształtowały się swoiste metody umożliwiające w różnym stopniu wyjaśnianie zjawisk, będących przedmiotem zainteresowania tych nauk. Do najbardziej rozpowszechnionych można zaliczyć następujące metody: a) porównawczą, b) historyczną c) dialektyczną d) funkcjonalną e) strukturalną oraz systemową które postaramy się bliżej scharakteryzować.” J. Sztumski, „Wstęp do metod i technik badań społecznych.”

23. Zapytacie pewnie jak to wszystko ma się do bezpieczeństwa?

24. Jakie dziedziny i dyscypliny nauki zajmują się bezpieczeństwem? Wszystkie nauki, które zajmują się funkcjonowaniem człowieka w określonych warunkach. Bezpieczeństwo oraz obronność należy do dziedziny nuk społecznych, więc metody i techniki badań tam stosowane nadają się do użycia w procesach badawczych nad bezpieczeństwem.

25. Mając powyższe na uwadzę przejdźmy zatem do meritum sprawy. Na początek, szczypta informacji ogólnych o badaniach naukowych:

26. „Metoda badawcza to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całośd postępowania badawczego zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego” Por., J. Apanowicz, Metodologia nauk s. 69-70

27. PRZEDSTAWMY WIĘC METODY I TECHNIKI BADAŃ NAD BEZPIECZEŃSTWEM:

28. Badania podstawowe:  Poznawcze, teoretyczne wzbogacenie danej dyscypliny wiedzy, ich wynikiem jest formułowanie ogólnych praw nauki  Ujęcie badanego zjawiska: o Rozwojowo (następstwo czasowe) o Genetycznie (proces poznawania) o Historycznie (rozwój i geneza relacji podmiotowo-przedmiotowych)  Metodyczne poznanie: o postawienie nowego problemu na podstawie dotychczasowych uogólnieo, o wyjaśnienie teoretyczne nowego problemu i postawienie nowych tez i hipotez, o logiczna i empiryczna weryfikacja tez i hipotez, o postawienie nowych uogólnieo i twierdzeo (tez) oraz wysunięcie nowych teorii

29. Badania stosowane:  Poznanie empiryczne, formułowanie pragmatycznych wniosków usprawniających działalnośd człowieka. Charakter prac deskryptywny, eksplanacyjny, replikacyjny  Ujęcie badanego zjawiska: o Opisanie zjawiska o Wyjaśnienie przyczyn, związków i relacji o Umiejętne zastosowanie wiedzy do rozwiązania danego problemu  Metodyczne poznanie: o postawienie problemu wynikającego z praktyki, o przyjęcie określonych hipotez na podstawie dotychczasowych teorii i wyników badao empirycznych, o krytyka logiczna i weryfikacja istniejących (obowiązujących) teorii, o przedstawienie nowych twierdzeo typu diagnostycznego, terapeutycznego, prognostycznego

30. Badania diagnostyczne:  Stwierdzenie faktów, ustalenie stanu funkcjonowania przedmiotu badao. Charakter prac deskryptywny, eksplanacyjny  Ujęcie badanego zjawiska: o Wyjaśnienie stanu rzeczywistego, struktury przedmiotu badao o Stwierdzenie zależności  Metodyczne poznanie: o postawienie problemu wynikającego z praktyki, o przyjęcie określonych hipotez na podstawie dotychczasowych teorii i wyników badao empirycznych, o krytyka logiczna i weryfikacja istniejących (obowiązujących) teorii, o przedstawienie nowych twierdzeo typu diagnostycznego, o przygotowanie materiału do prognozowania (wstęp do prognozowania)

31. Badania weryfikacyjne  Potwierdzenie lub zaprzeczenie określonego stanu. Charakter prac deskryptywny, eksplanacyjny  Ujęcie badanego zjawiska: o Wyjaśnienie zależności pomiędzy zmiennymi niezależnymi a zmiennymi zależnymi  Metodyczne poznanie: o badania oparte na znanych skutkach bez znajomości przyczyn - podejście redukcyjne - ustalenie przyczyn, o badania oparte na znanych przyczynach bez znajomości skutków- podejście indukcyjne - ustalenie następstw do znanych przyczyn

32. Badania kompleksowe  Przedmiot badań nie stanowi spójności. Interdyscyplinarne stosowanie metod technik i narzędzi badawczych. Przedmiot badao nie stanowi spójności co do jego cech. Charakter prac deskryptywny, eksplanacyjny  Ujęcie badanego zjawiska: o Wyjaśnienie zależności pomiędzy różnymi cechami przedmiotu badao i powstawanie interakcji  Metodyczne poznanie: o badania powinny posiadad charakter empiryczny, o rygorystyczne stosowanie pewnej i sprawdzonej procedury badawczej, o dokładne dokumentowanie wyników badao i wszelkich spostrzeżeo, o koniecznośd koordynacji badao na każdym etapie badao, o duża odpowiedzialnośd w zakresie analiz i syntez wyników badao co do dyscypliny czasowej, metodycznej i merytorycznej

33. Badania przyczynkarskie  Wąski zakres zjawiska lub badanej populacji. Charakter prac deskryptywny, diagnostyczny  Ujęcie badanego zjawiska: o Poznanie skali problemu bez jego rozwiązania, orientacja w problemie  Metodyczne poznanie: o znajdują zastosowanie w badaniach empirycznych, o teoretyczne metody prowadzenia badao, o wykorzystanie narzędzi statystycznych

34. Badania heurystyczne  Wykrywanie nowych faktów. Stosowne w naukach humanistycznych i działalności społeczno-gospodarczej. Charakter prac deskryptywny, diagnostyczny  Ujęcie badanego zjawiska: o Poznanie skali problemu bez jego rozwiązania  Metodyczne poznanie: o znajdują zastosowanie w badaniach empirycznych, o teoretyczne metody prowadzenia badao, o wykorzystanie narzędzi statystycznych

35. Procedury badawcze: Zespół dyrektyw i określających sekwencję poszczególnych etapów badao , połączonych metod i różnych technik oraz narzędzi badawczych ze względu na cel i przedmiot badań. Wymieńmy zatem owe procedury:

37. dlaczego jest tak?

38. jak będzie odbywał się rozwój?

39. jaki będzie koocowy rezultat?

41. ewaluacyjna

42. eksplanacyjna

43. predykcyjna

45. wybranie czynnika eksperymentalnego (zmienne zależne i niezależne)

46. ustalenie kierunku zmianCel: weryfikacja hipotez, pomiar zmiennych zależnych

48. Jak jest ?

49. Jakie może to powodowad zmiany?

51. kompleksowe

54. Ustalenie populacji

55. Dokonanie pomiaru

56. Dobór czynników korelacji i ich porównanie

57. Wykonanie obliczeo

59. 3. Ekonomiczne a) Międzynarodowy kryzys systemu finansowego, b) Obniżenie się standardów życia, c) Zubożenie i marginalizacja grup społecznych, d) Nadmierne różnice gospodarcze państw w regionie, e) Nieudane reformy gospodarcze f) Inne 4. Ekologiczne a) Klęski ekologiczne, b) Nieodpowiednie wykorzystanie bogactw naturalnych, c) Nieodpowiednie standardy bezpieczeństwa w produkcji przemysłowej, d) Zanieczyszczenie terenów odpadami nuklearnymi i chemicznymi, e) Erozja gleby poprzez intensywną produkcję rolniczą f) Inne

60. 5. Społeczno-kulturowe a) Dyskryminacja, b) Naruszenie praw człowieka, c) Niekontrolowana migracja, d) Zorganizowana przestępczość, narkotyki, e) Ograniczenia wolności mediów f) Zagrożenia kulturowe g) Inne 6. Inne nieujęte w powyższych

61. Dziękuję za uwagę

62. Bibliografia: J. Sztumski, „Wstęp do metod i technik badań społecznych.” Por., J. Apanowicz, „Metodologia nauk.” J. Apanowicz, „Metodologia ogólna.” Źródła internetowe