Điều gì sẽ xảy ra - What-If

1. 1
Chợt nhớ lại câu lệnh What...If lúc mình viết các sách Tin học, thấy hay hay,
vội chép lại mấy dòng để gởi đến những người mà mình quí mến. VHN
ĐIỀU GI SỀ XẢY RẢ ... NỀU (WHẢT-IF)
Thuở còn đi học, có bạn hỏi, nếu bị cháy nhà, bạn sẽ
đem vật gì ra trước. Người thì trả lời ngay là đem tiền ra
trước, người thì bảo là đem các văn bằng ra trước (vì các
bằng Tú Tài xưa rất khó thi đậu, rất có giá trị, và nhất là
không được tái cấp), người thì bảo đem bộ đồ complet
veste mới may ra trước.... Còn bạn, bạn sẽ đem vật gì ra
trước.
Sau này, khi nghiên cứu về các lệnh trong Tin học,
Excel có câu lệnh “WHAT-IF” có nghĩa là “What
happens... if- Điều gì sẽ xảy ra ... nếu chúng ta làm theo
cách này, cách kia, khi xảy ra việc này, việc nọ), và 3
bước phân tích câu lệnh là quản lý kịch bản (Scenario
Manager), bảng dữ liệu (Data Table) liệt kê các dữ liệu
muốn phân tích, và cuối cùng là kết quả của Đích sẽ đạt
được (Goal Seek).
Thí dụ khi đi giải phẫu thẩm mỹ (kịch bản), nếu bạn đi
viện giải phẫu A, bác sĩ A giỏi, tốn nhiều tiền; còn nếu bạn
đi viện giải phẫu B, bác sĩ B chỉ kém hơn một chút, tốn ít
tiền hơn, nhưng kết quả (Goal) mặt mũi bạn có thể tạm
tốt, có thể bị sưng vẹo từ viện B, nhưng lại bảo đảm chắc
ăn ở Viện A. Đến đây là phần quyết đoán để chọn của
bạn.
Dưới đây là một phần bảng tính trong Excel (tuy
nhiên, chúng tôi sẽ không đi sâu vào chuyên môn Tin
học).

2. 2
Trong thực tế, khá nhiều người trong chúng ta đã
lãng quên việc tính trước các sự kiện đơn giản có thể xảy
ra : Nếu một điều nào đó xảy ra, thì chúng ta phải làm
sao. Hoặc trong một dự án, nếu hết tiền thì sao, nếu ngân
hàng tăng lãi suất thì việc lỗ lã như thế nào, nếu có tai nạn
một hay nhiều công nhân bị rủi ro té chết, thì việc đền bù
phải trích từ quỷ nào, nếu các cây đà hay cần cẩu ngã
xuống đường gây tai nạn chết người, thì phải bồi thường
ra sao, hợp đồng quỷ bảo hiểm ra sao?
Nhưng không phải chỉ những người dân bình
thường như chúng ta hay lãng quên hay đãng trí, mà ngay
các nhà bác học, những bộ óc siêu việt cũng vẫn đãng trí
như thường.
Nhà bác học Benjamin Franklin đã sáng tạo và lưu
giữ “lửa điện” trong các bình thủy tinh giống như một ắc
quy nguyên sơ. Sau khi thành công, ông nghĩ sẽ gây ấn
tượng nếu như dùng điện phóng ra để giết một con gà tây
rồi nướng dùng làm món ăn tối. Chẳng lâu sau, việc này
trở thành một trò trình diễn thường xuyên trong các tiệc
tùng của ông. Ông làm cho khách tham dự thán phục khả
năng kỳ diệu của mình về khả năng kiểm soát sức mạnh
lạ thường này.

3. 3
Tuy nhiên, tại một trong những lần biểu diễn Franklin
bị đãng trí và phạm một sai lầm sơ đẳng. Ông sờ vào một
trong những bình đang có điện trong khi tay kia cầm một
dây xích kim loại. “Những người tham dự… kể lại rằng tia
lửa rất lớn và tiếng nổ to như súng nổ,” sau này ông viết
lại, “Thế rồi tôi cảm thấy điều mà tôi không biết nói thế nào
cho đúng; một cú đánh tổng thể dọc cơ thể, từ đầu đến
chân và từ trong ra ngoài; sau cú này điều đầu tiên tôi
nhận biết là cơ thể tôi bị sốc nhanh và mạnh.”
Rõ ràng là trí thông minh không có nghĩa là luôn đi
đôi với các hành động có suy tính trước. Mặc dù chúng ta
có thể cười về tai nạn với Franklin, nhưng hãy còn rất
nhiều thí dụ khác nữa. Khi phải vật lộn trong tình huống
phức tạp, ta rất dễ quên vài điều cơ bản, đó là vì sao mà
Nhà phẫu thuật Atul Gawande đã viết về một thảm kịch
lớn trong y tế hiện đại. Mặc dù các nhà phẫu thuật khéo
léo vô cùng nhưng họ có thể gây ra thiệt mạng không cần
thiết chỉ do bất cẩn, thí dụ đơn giản như là quên rửa tay
hoặc mặc đồ sạch đã khử trùng.Thí dụ ở Bệnh Viện Johns
Hopkins với danh sách 5 điểm nhắc nhở bác sỹ làm thủ
tục vệ sinh cơ bản đã làm giảm tỷ lệ trong 10 ngày chữa
nhiễm trùng từ 11% xuống 0%.
Một danh sách kiểm tra tương tự đối với phi công
nhắc nhở họ những thủ tục cơ bản để cất cánh và hạ
cánh hình như đã làm giảm đi một nửa số phi công Mỹ
chết trong Thế Chiến II.
Để kết thúc vui vẻ bài viết này, chúng tôi xin trích vài
câu trong bản nhạc What If – do Kate Winslet ca :
What if I had never let you go
Would you be the man I used to know

4. 4
If I'd stayed
If you'd tried
If we could only turn back time
But I guess we'll never know...
Nếu em đã không bao giờ để anh ra đi, Anh có phải là
người đàn ông tôi từng biết,
Nếu em ở yên, Nếu anh đã cố thử, Nếu chúng ta chỉ có
thể quay ngược thời gian,
Nhưng em đoán chúng ta sẽ không bao giờ biết được...
VÕ HIẾU NGHĨA
http://vohieunghia.com/
May 16, 2015
&&&&&&&&&&&&