Prezentacja dotycząca początków literatury europejskiej

1. U zarania literatury
europejskiej

2. ANTYK
Nazwą „Starożytność” (lub „Antyk”) określa się
epokę, która obejmuje ponad 4 tysiące lat,
zarówno przed, jak i po narodzeniu Chrystusa.
Epoka ta obejmuje zarówno czasy najstarszych
cywilizacji (egipskiej, greckiej, rzymskiej,
babilońskiej, arabskiej, mezopotamskiej i innych),
jak też czasy tzw. starożytności chrześcijańskiej,
trwające od I do V wieku n.e.

3. Starożytna literatura, historia i kultura są
fundamentami Europy współczesnej
Od
Greków
Od
Rzymian
Kultura judajska
system
demokracji,
filozofię i teatr,
poetykę,
podział na
epikę, lirykę i
dramat itp.
prawodawstwo
i osiągnięcia
techniczne
dała początek głównej religii
Europy, chrześcijaństwu, które
ukształtowało kontynent
zarówno w dziedzinie myślenia
o człowieku i wszechświecie, jak
też w sferze np. granic
politycznych czy rodzaju
alfabetu

5. W basenie Morza Śródziemnego narodziły się:
 Nauki matematyczne
 Fizyczne
 Przyrodnicze
 Idee filozofii i polityki
 Antropologia
 Filologia
 Sztuki artystyczne

6. Literatura antyczna
Dzieła literackie, malarskie i rzeźbiarskie starożytnej
Grecji
i Rzymu uznaje się za KLASYCZNE, czyli
doskonałe, wzorcowe.
Główne cechy literatury antycznej to:
 Decorum: stosowność, odpowiednia forma i styl,
zgodny z treścią i tematem
 Mimesis: dzieło jest odbiciem rzeczywistości
 Katharsis: tragedie pozwalały widzowi doznać
oczyszczenia
 Proporcjonalność: zachowanie prawidłowych
proporcji dzieła, wstęp, rozwinięcie i zakończenie
 Zasada trzech jedności: rządząca dramatem
zasada jedności czasu, miejsca i akcji

7. Rozwój literatury greckiej
 Epika – Homer – Iliada, Odyseja,
VIII w. p.n.e.
 Liryka – Tyrtajos, Safona, Anakreont,
VII-VI w. p.n.e.
 Dramat – Tespis, Ajschylos, Sofokles,
Eurypides –
VI - IV w. p.n.e.

8. Homer
(gr. Ὅμηρος Homeros znaczy "ślepy")
(VIII wiek p.n.e.) – grecki aojda (rapsodas)
czyli bard. Był on śpiewakiem wędrownym.
Uważany jest za ojca poezji epickiej.
Najstarszy znany z imienia europejski poeta,
który zapewne przejął dziedzictwo długiej i
bogatej tradycji poezji heroicznej (której
istnienie jest wszakże czystym domysłem).
Homer jest autorem poematów Iliady i
Odysei.

9. Epos, epopeja
 dłuższy utwór, zwykle wierszowany, przedstawiający dzieje
bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych.
Najstarszy gatunek epiki, znany już na starożytnym
Wschodzie.
 Epos antyczny to przede wszystkim twórczość Homera
(Iliada, Odyseja) oraz Wergiliusza (Eneida).
Ten wzorzec gatunkowy charakteryzował się:
 równoległością akcji w świecie boskim i akcji w świecie
ludzkim,
 mityczną motywacją zdarzeń,
 podniosłym stylem (inwokacje, stałe epitety, porównania
tzw. homeryckie, heksametry).

10. Wojna
Trojańska
Sąd Parysa
Porwanie Heleny
Wypowiedzenie wojny
Udział Achillesa
10 lat oblężenia
Gniew Achillesa (spór z
Agamemnonem)
Śmierć Patroklosa
Pojedynek Achillesa z
Hektorem
Podstęp Odyseusza (koń
trojański)
Zagłada Troi
Ucieczka Eneasza
(założyciela Rzymu)

11. Bohaterowie
Grecy/Achajowie Trojańczycy
Menelaos (mąż Heleny),
król Sparty;
Agamemnon (brat
Menelaosa, dowódca
wojsk greckich);
Odyseusz (Ulisses)
Achilles
Patroklos (przyjaciel
Achillesa)
Nestor (najstarszy
walczący Grek)
Priam (król Troi);
Hekabe (żona Priama);
Hektor (obrońca Troi, syn
Priama);
Parys (syn Priama, porwał
Helenę, zabił Achillesa);
Kassandra (córka Priama,
wieszczka)

12. Tyrtajos, Tyrteusz (VII w. p.n.e.)
Poeta grecki o nie
ustalonym pochodzeniu.
Działał w Sparcie w czasie
II wojny meseńskiej jako
wódz i poeta, zagrzewał
żołnierzy do walki i
wytrwałości.
Odegrał dużą rolę w
stłumieniu groźnego dla
Sparty powstania.
Poezja tyrtejska, nurt
poezji patriotycznej,
żywotny w polskim
romantyzmie;
“Rzecz to piękna zaprawdę,
gdy krocząc w pierwszym
szeregu
Ginie człowiek odważny,
walcząc w obronie
ojczyzny…
Walczmy mężnie w obronie
naszej ziemi i dzieci, choć
byśmy
zginąć musieli…”

13. Safona, Safo, Sapfo (gr. Σαπφώ, łac.
Sappho)
Najsławniejsza poetka
starożytnej
Grecji z przełomu VII i VI
wieku
p.n.e., wybitna
przedstawicielka
poezji lirycznej (liryka
eolska).
Prowadziła szkołę dla
dziewcząt na wyspie
Lesbos.
Według legendy zakochała
się
nieszczęśliwie w Faonie i

14. Zazdrość
Podobny do boga wydaje mi się
ten mężczyzna, który siadł naprzeciwko
i uważnie słucha ciebie z zachwytem,
w oczarowaniu.
Gdy słodko się uśmiechasz, moje serce
w piersi drży niespokojnie, zalęknione,
a gdy na ciebie patrzę, głosu z krtani
dobyć nie mogę.
Plącze mi się język, zamiera słowo,
powolny płomień przenika me ciało,
oczy tracą blask, to znów słyszę w uszach
przejmujący szum.
Oblana potem, drżąca, zalękniona,
bardziej zielona od zielonej trawy.
I czuję, że za chwilę stracę życie,
padnę zemdlona.
Biedna, ze wszystkim muszę się
pogodzić.
Przeł. Nikos Chadzinikolau

15. Anakreont z Teos (gr. Ἀνακρέων
Anakreon)
 ur. ok. 570 p.n.e., zm. ok. 485
p.n.e.) – poeta grecki
pochodzący z jońskiego
miasta Teos.
 Anakreont był autorem poezji
jambicznej, pieśni lirycznych i
elegii opiewających wino,
śpiew i miłość.
 Jego wiersze zostały zebrane
w bibliotece aleksandryjskiej
w pięć ksiąg. Duża część
jego twórczości zachowała
się tylko we fragmentach.

16. Anakreontyk, utwór literacki opisujący uroki życia,
o tematyce zazwyczaj biesiadnej lub miłosnej.
Przynieś nam tu czarę, chłopcze,
Chcę popijać jednym duszkiem!
Do dziesięciu kubków wody
Pięć zaledwie dolej wina,
Bym w bakchicznym uniesieniu
Mógł zachować jakąś miarę.
Dalej – pora już porzucić
Zwyczaj uczt na modłę Scytów
Wśród okrzyków, dzikiej wrzawy;
Gdy sączymy wino z wolna
Piękny hymn niech ktoś zanuci!
Słodki bój
Przynieś wodę, przynieś wino,
przynieś, chłopcze, nam tu wieńce
Kwiatów pełne, bym z Erosem
stoczył bój na pięści.
Piosenka
Na śniadanie tylko trochę
ułamałem sobie placka,
Za to wina dzban wypiłem;
teraz lekko trącam struny
Wdzięcznej liry i piosenkę
śpiewam miłej mej ślicznotce.

17. Teatr

18. Tragedia: wywodzi się z
dytyrambu, obrzędu z udziałem
chóru i koryfeusza
Cechy: styl podniosły, tematy
mitologiczne, katharsis,
konflikt tragiczny
Twórca: Ajschylos, Sofokles,
Eurypides
Komedia: wywodzi się z
ludycznej procesji zwanej
komos
Cechy: styl potoczny,
tematyka aktualna,
polityczna, elementy parodii,
elementy satyry
Twórca: Arystofanes
Dramat

19. Wielcy tragicy greccy
Tespis Ajschylos Sofokles Eurypides

20. Antyk jest koniecznym warunkiem
i pierwszym tworzywem sztuki