prezentacja z literatury

1. Tadeusz Miciński
1873-1918

2. Tadeusz Miciński był oryginalnym poetą
młodopolskim
Studiował historię w Krakowie na
Uniwersytecie Jagiellońskim (1893-95) oraz
filozofię w Lipsku (1895) i Berlinie (1896).
W czasach studenckich należał do
radykalnych organizacji młodzieżowych.
Uczył się w V Gimnazjum w Warszawie.
Na studiach zainteresował się okultyzmem, satanizmem i księgami wiedzy tajemnej.

3. Filozofia Micińskiego podejmuje następujące
kwestie:
wartość dobra i zła i zmienność
ich definicji
samotność i niepewność
człowieka wobec sił niepojętych
rozumem, tkwiących we
wszechświecie i w samym
człowieku
wolność absolutna jednostki a
ład i porządek Boskiego
wszechświata
emocje i przeżycia człowieka,
jego rozdarcie wewnętrzne,
problem winy i kary

4. Twórczość
Tadeusz Miciński był pisarzem bardzo wszechstronnym, działał na wielu polach: tworzył poezje i dramaty oraz prozę.
Prowadził również ożywioną działalność publicystyczną.
Debiutował w piśmie Ateneum poematem o
artyście-nędzarzu Łazarze (1896 r.). W tym
samym roku wystawiono jego dramat
naturalistyczny napisany wspólnie z
Sewerem Marcin Łuba.
W latach 1913-1914 Autor
stworzył Mené-Mené-Thekel-
Upharisim, wydany pośmiertnie w
1931 roku. W Krytyce w roku 1914
ukazały się Termopile polskie.
Misterium na tle życia i śmierci ks.
Józefa Poniatowskiego. Już po
śmierci Tadeusza Micińskiego, bo
w 1926 roku, wyszła powieść Wita.
W kolejnych latach Autor wydał traktat poetycki o
polityce Widmo Wallenroda (1908) oraz dramat W
mrokach złotego pałacu czyli Bazylissa Teofanu (1909); W
drugiej dekadzie XX wieku Miciński publikuje
powieść Nietota (1910), zaś rok później zbiór
opowiadań Dęby czarnobylskie, natomiast rok przed
wybuchem Wielkiej Wojny stale aktualną powieść Xiądz
Faust.
W roku 1902 ukazał się ważny
zbiór poezji W mroku gwiazd, w
kolejnych latach fragmenty
dramatu Noc rabinowa (1903-
1904), dramat Kniaż
Patiomkin (1906), poemat
prozą Niedokonany (powstały
1907, wydany pośmiertne
1931) i poemat polityczny Życie
nowe (1907).

5. W swej twórczości lirycznej, nie
tylko tej zebranej w tomie W mroku
gwiazd , Tadeusz Miciński wyszedł
poza impresjonistyczne i nastrojowe
doświadczenie wczesnej polskiej
poezji modernistycznej, udało mu
się włączyć do swych wierszy
elementy symbolizmu oraz
zapowiadające surrealizm.
Autor wyrażał tendencje ekspresjonistyczne. W Nocy
rabinowej zastosował poetykę snu, następnie
wypracował formułę teatru jako swego rodzaju
misterium filozoficzno-społecznego (misterium
gnostyckim?) oraz dramatu idei, a przy tym trybuny
politycznej. Korzystał z alegorii, symboli i groteski
politycznej (Królewna Orlica), w Kniaziu
Potiemkinie zawarł sceny tak tragiczne, jak i
groteskowe, fantastyczne i realne. Dążył do teatralizacji
pozostających poza świadomością stanów umysłu
(Bazylissa Teofanu, Termopile polskie). Można tu
dostrzec analogie do G. Craiga, A. Appia czy Stanisława
Wyspiańskiego.
Twórczość prozatorska Micińskiego jest
hermetyczna, trudna w odbiorze dla
„profanów”, opiera się na prawdzie
objawionej. Pomocna w hermeneutyce tego
Autora jest myśl teozoficzna, obecna w
Warszawskim Towarzystwie Teozoficznym,
którego Miciński był członkiem. Dzieła
konstruował w oparciu o gnostyckie wizje
bytów i ich relacji, wierzył w fatalizm wraz z
celowością i koniecznością istnienia świata.
Praktykował rodzaj scjentystycznego
poznania gnostyckiego, rozwijając studium
wiedzy tajemnej, które uznawał za
naukowe.

6. Nowatorstwo:
Nowatorstwo Micińskiego znalazło odzwierciedlenie w jego, uznawanych za nierówne
artystycznie, powieściach. Można mówić o nich jako o swego rodzaju eksperymentach
formalnych, posługujących się ekspresjonistycznymi i symbolistycznymi środkami wyrazu.
Miciński wprowadzał do tej kategorii twórczości syntezę historiozoficzną, korzystając przy
tym z mitów, przypowieści i symboli. Konstruował metafizyczny dramat człowieka, ujęty
w perspektywie gnostyckiej, głosząc przy tym ratunek przez przemianę wewnętrzną wraz
z hasłem wolności jednostki, narodu i świata jako takiego. Zadawał pradawne
pytanie unde malum (skąd zło?), nie zgadzając się na zastaną rzeczywistość relacji
społecznych i politycznych oraz stan kultury i mentalności swej epoki. Bliskie awangardzie
II Rzeczypospolitej były motywy katastroficzne.

7. Krytyka twórczości:
W okresie Młodej Polski, chociaż sam Autor uskarżał się na niezrozumienie u
współczesnych, wielu krytyków literackich przyjmowało jego twórczość bardzo
pozytywnie, akcentując wyjątkowość jego poezji i oryginalny, a przy tym mglisty i trudny
do interpretacji świat wyobraźni Micińskiego (W. Feldman, A. Drogoszewski, A. Potocki a
zwłaszcza T. Nalepiński). Późniejszy twórca Xiędza Fausta uchodził tu za kapłana duszy,
prawdziwego twórcę, wyzwalającego się od zastanej rzeczywistości i jej ograniczonej
logiki. Krytycznie nastawieni byli natomiast S. Baczyński (zarzut chaosu myślowego,
hipertrofii formy, braku autentyzmu), J.A. Herbaczewski (twórczość Micińskiego to
"epilepsja mistyki") i S. Brzozowski („Miciński wpada w abulię, poszukuje sensacji
duchowych, nie buduje wizji ładu, "dezerter poza życie w świat (…) kłamstwa i ułudy").

8. DZIEŁA

9. Jam ciemny jest wśród wichrów płomień boży

10. Bohaterem wiersza jest szatan – Lucyfer. Sam tytuł sygnalizuje już pewien problem – „jam jest
płomień boży” – czyli pochodzę od Boga, stwórcy i dobra, i zła. Jam „ciemny płomień” – ta
sprzeczność z kolei zdradza, iż jest to symbol zła określanego zwykle jako ciemność. Lucyfer
określony jest w utworze jako: „komet król” – co oznacza siłę, „piorun burz” – władanie nad
żywiołem, „otchłań tęcz”, „blask wulkanów” – to potęga obrazowana wizualnie.
A zatem szatan jest silny – lecz słaby, co wykazuje szereg antynomii (przeciwstawień): „pył pustyni”, „od
grobowca cichszy”, „a płakałbym nad sobą”. Jak widać szatan – bohater utworu Micińskiego – nie jest
demonicznym sprawcą zbrodni, jest jednostką cierpiącą, która ciężko płaci za swój bunt przeciw Bogu i
nie jest w stanie Go pokonać. Szatan został zwyciężony – gdyż wschodzi slońce, wróg szatana wielbiący
Boga. Pod postacią Lucyfera dręczonego rozterkami kryje się człowiek – być może artysta przeżywający
emocje, napięcia i niepewności wobec wszechświata. W budowie utworu ważną rolę odgrywają
antytezy, z których zbudowane są kolejne dwuwiersze. Pierwsza, krótka część określa moc szatana,
druga, rozbudowana – wykazuje jego słabość.
Miciński wykorzystuje też oksymorony: „ciemny płomien, głuchy dzwon”, oddziaływuje na zmysły
wzroku („blask”, „otchłań tęcz”) i słuchu („lecący z jękiem w dal”).

12. Krótki utwór, który przedstawia spór dwóch stron, można powiedzieć, dwóch „koncepcji istnienia”. Kłócą się
gwiazdy – wytwór Boga, dowód Jego doskonałości i Boskiego porządku, ładu i harmonii – z szatanem, który
wyrwał się z zaczarowanego kręgu i jest wolny. Szatan – zwany tu „królewskim duchem” drwi z gwiazd i okazuje
im swoją pogardę – lecz wiadomo, że za swój bunt zapłaci. Nie można oprzeć się sympatii wobec „skazanego”,
lecz wolnego, wyzwolonego szatana – „budowniczego nadgwiezdnych miast”. Tym samym Miciński umieszcza w
wierszu pochwałę jednostki zbuntowanej, szacunek dla siły, która jest zdolna wyrwać się z ustalonego ładu, choć
musi za swoją wolność zapłacić.
Zwróć uwagę na oksymorony – wśród ognia zmarzniesz, kontrasty – gwiazdy – ciemność, harmonię
– bunt, rytmikę utworu.
Cierpienie szatana i jego niezgoda na klęskę symbolizuje bunt człowieka przeciw swojemu
przeznaczeniu.
Konflikt gwiazd i szatana równa się konfliktowi boskiej harmonii z buntownikiem.
Portret szatana – „budowniczego nadgwiezdnych miast”, który wprawdzie przegrywa w tej walce, ale jest
dumny, potężny, wolny i z pogardą patrzy na boski porządek.
„Mojej wolności dowodem błąd” – mówi diabeł, co oznacza, że wyrwał się z zaklętego wiru, ale zapłacił za
wolność grzechem.

13. DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ!