Recommended
More Related Content
Similar to Tula at Maikling kuwento na kailangang nating maintindihan
Similar to Tula at Maikling kuwento na kailangang nating maintindihan (20)
Recently uploaded
Recently uploaded (20)
Tula at Maikling kuwento na kailangang nating maintindihan
- 1. Ang Tula at Maikling Kuwento Inihanda ni: G. Alfe S. Lito Fil. 213 – Malikhaing Pagsulat Dr. Cases D. Dalaygon
- 2. Paano mo mailalarawan ang tula at maikling kuwento bilang akdang pampanitikan?
- 3. kahulugan Ang Tula ay isang anyo ng panitikan na nagpapahayag ng damdamin ng isang tao. Ito ay binubuo ng mga saknong at ang mga saknong ay binubuo ng mga taludtud. Ito ay may sukat at tugma o malaya man ay nararapat magtaglay ng magandang diwa at sining ng kariktan.
- 4. Sinasabing may magandang diwa ang isang tula kung may makukuhang magandang halimbawa dito. May sining ng kariktan naman kung ang pananalitang ginamit ay piling-pili at naaayon sa mabuting panlasa.
- 5. Mga Sangkap ng Tula Sukat Tugma Kariktan Talinghaga
- 6. Mga Sangkap ng Tula 1. Sukat. Ang sukat ay bilang ng pantig sa bawat taludtod sa isang saknong. Ang bawat taludtod ay maaaring magkaroon ng walo, labindalawa, labing-anim, o labingwalong pantig.
- 7. Mga Sangkap ng Tula 2. Tugma. Ang tugma ay pagkakatulad ng tunog ng mga huling pantig sa bawat taludtod. May tatlong uri ng tugma:
- 8. a. Karaniwang tugma (ordinary rhyme). Kung ang bigkas na malumay at mabilis o malumi at maragsa ay magkasama sa huling pantig ng mga taludtod sa isang saknong, ito ay karaniwang tugma. b. Ganap na tugma (exact rhyme). Sa ganap na tugma, ang huling pantig ng bawat taludtod ay nagtatapos sa isang tunog. c. Tugmaang di-ganap. ang mga taludtod ay nagtatapos sa katinig bagamat may iisang uri ng patinig sa loob ng pantig ang huli namang titik ay magkakaiba.
- 9. Karaniwang Tugmang Patinig SA LOOB AT LABAS NG BAYAN KONG SAWÌ, KALULUHA’Y SIYANG NANGYAYARING HARÌ, KAGALINGA’T BAIT AY NILULUGAMÎ, ININIS SA HUKAY NG DUSA’T PIGHATÎ. (Francisco Balagtas, Florante at Laura, 1838) -Ang mga salitang pantugmang ‘sawì’, “harì”, “nilulugamî”, at “pighatî” ay pare-parehong nagtatapos sa patinig na i at pare- parehong may impit ang tunog sa dulo.
- 10. Karaniwang Tugmang Patinig ANG SALITA NATI'Y HUAD DIN SA IBÁ, NA MAY ALFABETO AT SARILING LÉTRA, NA KAYA NAWALA'Y DINATNAN NG SIGWÁ ANG LUNDAY SA LAWA NOONG DAKONG ÚNA. (Jose Rizal (?), "Sa Aking Mga Kabata," 1869) -Ang mga salitang pantugmang “ibá”, “letra”, "sigwá“, at "úna" ay pare-parehong nagtatapos sa patinig na a at pare-pareho ring walang impit ang tunog sa dulo.
- 11. Tugmaang Ganap Katinig Pakinggan mo aking bunso itong mga sasabihin Na sa aking katandaa’y parang huling habilin Sa puso mo ay ingatan, at sa diwa’y kandilihin Balang-araw ay tutubo’t parang utang na singilin. -Ang mga taludtod ay nagtatapos sa katinig o impit na tunog at sa gayon ay mayroong ganap na pagkakatugmaan ang huling pantig ng mga taludtod ng tula.
- 12. Tugmaang di-ganap Halimbawa: May isang lupain sa dakong Silangan Na nag-aalaga ay sikat ng araw Kaya napatanyag ay sa kagandahan At napabalita sa magandang asal.
- 13. Mga Sangkap ng Tula 3. Kariktan. Ang kariktan ay kagandahan ng isipan at diwang inilalarawan sa tula. Kasama na rin dito ang kagandahan ng mga pananalitang pinili ng makata upang iangkop sa isipan o diwang ipinahahayag ng mga taludtod.
- 14. Mga Sangkap ng Tula 4. Talinghaga. Ang talinghaga ay mga pahayag na may mga nakatagong kahulugan o di- tuwirang tinutukoy. Maaaring ang sinasabing “naggagandahang bulaklak sa hardin ang aking daigdig” ay ang magagandang dalaga sa kaniyang ginagalawang lipunan.
- 15. Uri ng Tula Ang Tula ay may apat na uri at bawat isa sa mga uring ito ay may kaniya-kaniyang bahagi. Ang mga uri ng tula ay ang sumusunod: Tulang Liriko o Tulang Damdamin Tulang Pasalaysay o Narrative Poetry Tulang Patnigan at Tulang Pantanghalan o Padula
- 16. Tulang Liriko (lyric poetry) – Ito ay nagtataglay ng mga karanasan, kaisipan, guniguni, pangarap at iba’t ibang damdaming maaaring madama ng may-akda o ng ibang tao. Ito ay maikli at payak.
- 17. Tulang Liriko Liriko ang tinatawag ng mga Griyego sa tulang inaawit sa saliw ng lira. Ang tulang liriko ay may himig awit pa rin hanggang ngayon…
- 18. Bukod sa mayamang damdamin, ang iginaganda ng tulang liriko ay ang indayog ng mga taludtod at ang pagsising-isang tunog ng mga huling pantig bukod pa ang paggamit ng maririkit na paglalarawan.
- 19. Uri ng Tulang Liriko Awit – Ang karaniwang pinapaksa nito ay may kinalaman sa pag-ibig, kabiguan, kalungkutan, pag-asa, pangamba, poot at kaligayahan.
- 20. Uri ng Tulang Liriko Soneto – Nagtataglay ito ng mga aral ng buhay, may labing apat na taludtod; ang nilalaman ay tungkol sa damdamin at kaisipan at may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.
- 21. SONETO Para sa Makatang Makabayan Ni RON DE VERA kung wika ang sandata at tugmaan ang digma gawan ng sarswela ang aping magsasaka ikuwento ang buhay ng nasa selda at ipagbalagtasan ang tunay na paglaya kung lapis ang sandata at nasa papel ang digma sumulat ng tula para sa mga nawawala gawan ng dalit ang pinatay na walang aba at bumuo ng nobela tungkol sa pakikibaka kaya’t pulutin ang sandata at mamuno sa digmaan pagka’t tula mo’y di lang pang silid-aklatan ang sinulat mo’y mumulat ng kaisipan makata ng bayan, may lugar ka sa kilusan ang obra mo ngayo’y di na lang pang libangan makata ng bayan, ngayon ay lumalaban!
- 22. Uri ng Tulang Liriko Oda – Ito ay pumupuri sa sa mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao, masigla ang nilalaman at walang katiyakan ang bilang ng mga pantig sa bawat taludtod.
- 23. Oda Para Kay Inay muli, inaasam-asam ko ang pagkakataon gaya no'ng minsan isang maaliwalas na hapon sa may dalampasigan dahan-dahang huminahon ang iyong kalooban tulad ng mga alon at ako na nasa iyong tabi ay tila anak ng dagat na nakasisid ng perlas nang ika'y mangusap.
- 24. Uri ng Tulang Liriko Elehiya/Elegy – Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.
- 25. Uri ng Tulang Liriko Dalit – Ito ay tulang nagpaparangal sa Dakilang Lumikha at may kahalong pilosopiya sa buhay.
- 26. Tulang Pasalaysay Isang tula na may balangkas. Ang tula ay maaaring maikli o mahaba, at ang mga kuwento na may kaugnayan sa maaaring maging simple o komplikadong pangyayari. Ito ay karaniwang hindi madrama, nagkukuwentong tula gaya ng mga epiko, ballad, idylls at lays.
- 27. Uri ng Tulang Pasalaysay a. Epiko – Isang mahabang kuwento/tula, kalimitan tungkol sa isang seryosong paksa na naglalaman ng mga detalye ng kabayanihan, gawa, at mga kaganapan na makabuluhan sa isang kultura o bansa.
- 28. Uri ng Tulang Pasalaysay b. Awit at Korido – Isang uri ng panitikang Filipino kung saan ito ay may walong sukat. Ang tulang korido ay kadalasang mga alamat o kuwento na galing sa mga bansa sa Europa tulad ng Pransya, Espana, Italya, at Gresya. Ang dalawa sa tanyag na korido ay ang Ibong Adarna at Florante at Laura.
- 29. Uri ng Tulang Pasalaysay c. Karaniwang Tulang Pasalaysay – Ang mga paksa nito ay tungkol sa mga pangyayari sa araw-araw na buhay.
- 30. Tulang Patnigan Kabilang sa uring ito ang karagatan, duplo, at balagtasan.
- 31. Francisco “Balagtas” Baltazar, ama ng balagtasan a. Balagtasan – Tagisan ito ng talino sa pagbigkas ng tula, bilang pangangatwiran sa isang paksang pagtatalunan. Tulang Patnigan
- 32. Karaniwang itinatanghal sa teatro. Ito ay patulang ibinibigkas na kung minsan ay sinasabayan ng ritmo o melodiya ng isang awitin. Naglalarawan ito ng mga tagpong lubhang madula na maaaring makatulad ng, o dili kaya’y sa nagaganap sa pang-araw-araw na pamumuhay. Tulang Pantanghalan
- 34. Ang Maikling Kuwento ay: isang akdang pampanitikan na nagsalaysay nang tuluy-tuloy ukol sa isang pangyayari na maaaring hango sa tunay na buhay o katha lamang; madalas na may isa o ilang tauhan lang, sumasaklaw sa maikling panahon, may isang kasukdulan, at nag-iiwan ng impresyon sa isip ng mambabasa.
- 35. Uri ng Maikling Kuwento Kuwentong Makabanghay – ito’y nakatuon sa pagkakabuo ng mga pangyayari. Mahalagang matukoy ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari at ang estilo na ginamit ng may-akda.
- 36. Halimbawa ng pagtukoy sa estilong ginamit. Inilarawan sa unang bahagi ng kuwento ang sitwasyon ng mga anak at ng ina sa piling ng asawa/ama. Inilarawan din ang ugali ng ama. (ginamit ang estilong ito upang mabigyan ng ideya ang mambabasa sa klase ng pamilyang itinatampok sa kuwento.)
- 37. Halimbawa ng pagtukoy sa estilong ginamit. Gumamit ng Ikatlong Panauhan ang may-akda sa pagsasalaysay ng kuwento. Sa kabuuan ng kuwento, inaalala ng may-akda ang lahat ng pangyayari sa buhay ng pamilyang itinatampok.
- 38. Uri ng Maikling Kuwento Kuwentong Nagsasalaysay – Ang uring ito ay walang katangiang nangingibabaw, timbang na timbang ang mga bahagi, hindi nagmamalabis bagama’t masaklaw, maluwang ang pagsasalaysay bagama’t hindi apurahan.
- 39. Halimbawa Ang galit ng Alon sa tinig ni Maria Noong unang panahon,sa isang isla sa gitnang pasipiko ay may isang uri ng hampas ng alon ang nagbibigay ng takot at pangamba sa mga tao doon, tinawag nila itong si Haring Alon dahil sa naglalakihang hampas ng alon nito. Si Maria ay isang anak ng isang mangingisda na namatay sa gitna ng pasipiko dahil sa hampas ng mga alon, simula noon ay lagi na siyang pumupunta sa dalampasigan ng mag-isa at kumakanta at sa tuwing siya ay kumakanta ay tila tumatahimik ang paligid at nawawala ang mga hampas ng alon, napansin ito ng matandang nakikinig sa kanya. Sinabi ng matanda, na may kapang yarihan ang ginintuang tinig ni Maria. Nagalit ang Haring Alon sa kaniyang pagkahinto sa paghampas sa lupain ng isla dahil sa tinig ni Maria.
- 40. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Tauhan – Inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa; kapag ang tauhan ang nangibabaw sa katha.
- 41. Halimbawa Nagsimula ang istorya sa buhay ni Mabuti, isang guro, habang kinukwento mula sa pananaw ng isa sa kaniyang mga estudyante. Tinatawag siyang ‘Mabuti’ ng kaniyang mga estudyante sa kanyang likod dahil lahat ng kaniyang mga salita ay naglalaman ng mga kabutihan. Bukod roo’y binudburan rin ng salitang ‘mabuti’ ang mga sinasabi niya.
- 42. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Katutubong Kulay – Binibigyang-diin ang kapaligiran at mga pananamit ng mga tauhan, ang uri ngpamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa nasabing pook.
- 43. Halimbawa Sunud-sunod silang parang may parada. Masasaya silang nag-aararo at maitatangi ang kanilang pagkakaisa sa tulung-tulong na paggawa. Para silang nagpapaligsahan sa ingay at hiyawan. Ganoon na nga ang nangyari. Lihim na nagkasubukan sa pag-aararo sina Pastor at Ore. Pagpapakitang bilis sa pagbungkal ng lupa at gilas ng kalabaw. Ipinanahimik lamang ito ng dalawang dalaga na alam na alam ang dahilan. Nauna si Pastor, sumusunod lamang si Ore. Malaki na ang kanilang naaararo ngunit patuloy pa rin sila. Mahina ang kalabaw ni Ore kaya nahuhuli, samantalang magaling ang kalabaw ni Pastor kaya nangunguna. Hindi na makahabol si Ore sa layo ni Pastor nang huminto na ang kalabaw niya sa sobrang pagod.
- 44. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Madulang Pangyayari – Binibigyang diin ang kapana-panabik at mahahalagang pangyayari na nakapagpapaiba o nakapagbago sa tauhan.
- 45. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Pakikipagsapalaran – Nasa balangkas ng pangyayari ang interes ng kuwento sa halip na sa mga tauhan sa kwento. Ang kawilihan ay nababatay sa pagsusubaybay sa mga pangyayari sa buhay ng tauhan.
- 46. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Kababalaghan – Pinag-uusapan ang mga salaysaying hindi kapani-paniwala, kataka-taka at salungat sa wastong bait at kaisipan. Karaniwang likha ng mayamang guni- guni ng may-akda ang ganitong uri ng kwento.
- 47. Halimbawa Minsan noong siya’y labing-pitong taong gulang ay nagawi siya sa isang parte ng gubat. Dito ay napagtanto niya na ang mga halaman ay nakagagalaw at ang Tubig Lawa ay pinamamahayan ng mga kakaibang nilalang. Ang naglalakihang pitak ng bato ay nakapagsasalita habang ang hangin ay may dala-dalang espiritu. Sa madilim na parteng ito ng gubat, sumasayaw ang mga puno kasabay ng mga alitaptap at paniking nakikipag-unahan sa bilis ng pagbabagong anyo ng sinag-araw.
- 48. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Katatakutan – Naglalaman ng mga pangyayaring kasindak-sindak. Damdamin, sa halip na ang kilos, ang binibigyang-diin sa uring ito. Pinupukaw ang damdamin ng mambabasa at ang mahalaga ay ang bisa at kaisahan.
- 49. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Katatawanan – Nagbibigay-aliw at nagpapasaya naman sa mambabasa. May kabagalan at ilang paglihis sa balangkas ang galaw ng mga pangyayari sa uring ito.
- 50. Halimbawa Tama nga ang mga taong nakapalibot sa kaniya sapagkat mayroon itong ginawang kalokohan. Sa may daanan ay nag-iwan siya ng balat ng saging kayat nadulas ang mga dumaraan. Kaya’t ang mga dala nilang mga gulay, prutas at mga gamit ay nangagkatapon. Hinabol si Loren ng mga kawal ng hari upang siya ay isumbong sa kanyang Ama ngunit masyado itong maliksi at magaling na magtago. Nagtagal ang habulan sa pagitan ni Loren at nang mga kawal ng hari hanggang sa sila ay makarating sa kagubatan. Hindi alam ng mga kawal ng hari na si Loren ay marami palang mga patibong na nagawa sa loob ng kagubatan dahil siya ay laging nanduon.
- 51. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Pag-ibig – Ang diwa ng kwento ay tungkol sa pag-ibig ng pangunahing tauhan at ng kanyang katambal na tauhan.
- 52. Uri ng Maikling Kuwento Kuwentong Pangkapaligiran – Kung ang paligid o isang namumukod sa damdamin ang namamayani; kwentong karaniwang ang paksa ay mahalaga sa lipunan. Ito rin ay kadalasang patungkol sa kwentong tumatalakay sa kalikasan.
- 53. Uri ng Maikling Kuwento Kuwentong Pampagkakataon – Ito’y kuwentong isinulat para sa isang tiyak na pangyayari gaya ng pasko, bagong taon at iba pa.
- 54. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Talino – Ang kwentong ito ay punumpuno ng suliraning hahamon sa katalinuhan ng babasa na lutasin. Ang may-akda ay lumilikha ng masuliraning kalagayan sa simula upang mag-alinlangan ang mambabasa hanggang sa sumapit ang oras ng paglalahad. Ang umaakit sa mambabasa ay ang pagkakabuo ng balangkas. Ang ganitong uri ng kuwento ay walang tiyak na katapusan.
- 55. Uri ng Maikling Kuwento Kuwento ng Sikolohiko/Pangkaisipan – Ipinadarama sa mga mambabasa ang damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari at kalagayan. Ito ang uri ng maikling kwentong bihirang isulat sapagkat may kahirapan ang paglalarawan ng kaisipan. Sa kwentong ito, sinisikap na pasukin ang kasuluk- sulukang pag-iisip ng tauhan at ilahad ito sa mambabasa.