Terminal Dönem Bakım Hizmetleri

1. Terminal Dönem Bakım
Hizmetleri
Tugay Günaydın
SAG4
100408002
Yrd. Doç. Dr. Erdinç Ünal

2. İçindekiler
• 1-Giriş
• 2-Terminal Dönem Nedir?
• 3-Terminal Dönemdeki Hasta
• 3.1-Terminal Dönemde Hastanın Yaşadığı Evreler
• 4-Terminal Dönem Bakımın Amaçları
• 4.1-Hemşirenin Bakımdaki Amaç ve Rolü
• 5-Ailenin veya Çevredekilerin Durumu
• 6-Hospis Nedir?
• 7-Sonuç
• 8-Kaynakça

3. 1-Giriş

4. 1-Giriş
Son yıllarda tıp alanında önemli gelişmeler
olmasına rağmen hala bazı hastalıklar ölümcül
olmaya devam etmektedir.
 Ölümcül hastalıklar ;
psikolojik ve fizyolojik,
hasta ve ailesi,
sağlık ekibi açısından zorlayıcı bir durumdur.
(Peykerli, 2003).

5. 2-Terminal Dönem Nedir?

6. 3-Terminal Dönemdeki Hasta
• Terminal evredeki hasta, yaşamının son günlerini
yaşayan, ölmek üzere olan hasta anlamına gelir.
Terminal evredeki hasta;
başkalarına yük olma,
ölürken fiziksel ve mental yeteneklerin kaybolması,
ölüm ile ilgili ağrı beklentisinde olma
önemli yaşam hedeflerini başaramadan erken ölme
korkusu içinde olabilir (Birol, 2004).

7. 3.1-Terminal Dönemde Hastanın
Yaşadığı Evreler
• Terminal dönemdeki hasta hastalığı ile savaşma
çabasındayken zorunlu olarak birçok aşamadan
geçer (Kübler-Ross, 1995).
Bu aşamalar
inkar,
öfke,
pazarlık,
depresyon,
kabullenme olarak sıralanmıştır.

8. 3.1.1-İNKAR
• İnkarı yaşayan hasta öleceğine inanmaz ve
yanlışlık olduğunu ümit eder.
• Bu dönemde hastanın sosyal desteklerinin
arttırılması, tedavi süreciyle ilgili
bilgilendirmelerin yapılması, inkarının sözel
olarak desteklenmesi ve hastaya zaman
tanınması önemlidir (Terakye, 1995, Çakırcalı, 2000).

9. 3.1.2-Kızgınlık-Öfke
• Hasta, daha yapacak çok şey varken, ölmesini
haksızlık olarak görür.
• Bazen hastalığın bir ceza olarak kendine
verildiği düşüncesi ile öfkeyi kendine yöneltir
(Birol, 2004, Kübler- Ross, 1995, Ünal Keskin, 2005, Chochinov,2000, Keser Özcan, 2007).
• Terminal dönemde ele alınamayan öfke, bireyi
depresyona yaklaştıran bir etkendir (Terakye, 1995).

10. 3.1.3-Pazarlık
• Pazarlık aslında bir ertelemedir.
• Bu evrede hasta tanrı ve çevresindekilerle
pazarlığa girişir. Hasta ölmemek için arayış
içindedir (Birol, 2004, Keser Özcan, 2007).
• Bu dönemde hastaların konuşmaya teşvik
edilmesi ve dinsel desteklerin sağlanması,
korkuların ve günahkarlık duygularının ortadan
kaldırılmasında hastaya yardımcı olmak gerekir
(Çakırcalı, 2000).

11. 3.1.4-Depresyon
• Bireyin fiziksel durumu kötüleştikçe, hastalığın
ciddiyetini inkar, öfke ve pazarlık etme
anlamsız hale gelir ve bunun sonucunda derin
kayıp duygusu ve depresyon görülür (Öz,2004).
Aileye ve bireye getirdiği maddi zorlukların
yaşattığı suçluluk duygusu
Ölüme karşı hazırlığın yarattığı depresyon
(Keser Özcan, 2007)

12. 3.1.5-Kabullenme
Durumunu kabullenen hasta,
• daha gerçekçi davranmaya,
• yarım kalan işlerini düzene sokmaya,
• yakınlarına ölümünden sonra yapacaklarını
anlatmaya başlar (Kübler-Ross, 1995).

13. (Kübler-Ross, 1995).
Stability:Durağanlık
Immobilisation:Sabitlenme
Denial:İnkar
Anger:Kızgınlık
Bargainig:Pazarlık
Depression:Çökkünlük
Testing:Deneme
Acceptance:Kabul

14. Düzenli bir şekilde tanımlanan bu evreler,
terminal dönemdeki tüm bireylerde aynı şekilde
yaşanmayabilir.
Hatta hastaların çoğunluğu iki ya da üç evreyi
aynı zamanda yaşayabilirler.(Kübler-Ross, 1995).

15. 4-Terminal Dönem Bakımın Amaçları
Ölümcül hastaların bakımında temel amaç,
hastanın fiziksel ve ruhsal yönden rahatlığının
sağlanması
kalan yaşam süresinin kalitesinin arttırılması
olmalıdır. (Birol, 2004)

16. 4.1-Hemşirenin Bakımdaki Amaç ve
Rolü
• Terminal dönemdeki hasta ve yakınlarına verilecek
hizmette en önemli rol hemşirelere düşmektedir (Dik, 2005).
Hemşireler;
• hastaların korkuları,
• hastanın bireyselliğinin ve aile bütünlüğünün
korunması,
• ailenin duygusal ve fiziksel olarak güçlenmesi,
• aileyi yas sürecine hazırlama,
• semptomları kontrol ederek hastanın rahat ölümünü
sağlama ile sorumludurlar (Terakye, 1995).

17. 4.1-Hemşirenin Bakımdaki Amaç ve
Rolü
Kısaca;
• Hemşirelik uygulamalarında amaç, bireylerin
hastalık ve ölüm süreci ile baş etmelerinde ve
yaşantılarında anlam bulmalarında onlara
yardım etmektir (Kelleci, 2005).

18. 5-Ailenin veya Çevredekilerin Durumu
• Beklendik de olsa ölüm, geride kalanların bir
biçimde mücadele etmelerini gerektirir ve
ölümle başetmenin getirdiği karmaşık başka
sorunları da yaşatır (Yiğit, 1998).

19. 5-Ailenin veya Çevredekilerin Durumu
Bireyler ölümle ortaya çıkan yoksunluğu dört
aşamada yaşarlar.
1. Şok ve Duygusallık Dönemi
2. Araştırıcı Olma ve Özlem Duyma Dönemi
3. Düzenin Bozulma Dönemi
4. Yeni Bir Düzen Kurma Dönemi

20. 6-Hospis Nedir?
Hospisler, terminal dönemde olan hastalara
bakım hizmetinin verildiği kurumlardır.
Ağrı ve acı hissinin başlamadan önlenmesine
yönelik çalışırlar.
Profesyonel bir ekip tarafından verilenbu bakım,
tedavi edici bir yaklaşım değil; destekleyici bir
bakımdır (Aktaş,2007).

21. 6-Hospis Nedir?
1967 yılında Londra’da hemşire Cicely Saunders
kendisinin kurduğu ve ölüme yaklaşan hastaların
bakımının verildiği bir kurum ile “hospis”
hareketini başlatmıştır (Schonwetter, 1996, Dik, 2005).

22. 6-Hospis Nedir?
• Türkiye’de hastalara uzun süreli palyatif bakım
verebilecek, hospis kavramına yakın ilk kuruluş
Türk Onkoloji Vakfı’nın, İstanbul Yeşilköy’de
“Kanser Bakımevi” adı ile 1993-1997 yıllarında
hizmete soktuğu kuruluştur.

23. 6-Hospis Nedir?
Türkiye'nin ilk 'Hospice‘si
• Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu
Kayseri Şubesi yönetim kurulu üyesi eczacı
Halil Tekiner de Kayseri'ye kurmayı
planladıkları merkezin 3 bin 900 metrekarelik
bir alana sahip olacağını ve burada 40 hastanın
tedavi görebileceğini
söyledi.(http://www.gazetevatan.com/turkiye-nin-ilk--hospice-si-281932-saglik/)

24. Sonuç
• Hospis bakım, terminal dönemdeki hastaya
verilen bir bakım tipidir ve son günlerini
yaşayan bireylerin yaşam kalitesini
yükseltmeye odaklanır.
• Hemşireler, terminal hastaların sorunlarını ele
almalı, etkin baş etmelerine ve destek
kaynakları oluşturmalarına katkıda
bulunmalıdırlar.

25. Kaynakça
 Öz, F (2004). “Kayıp, Ölüm ve Yas
Süreci”, Sağlık Alanında Temel
Kavramlar, Ankara.
 Peykerli, G (2003). “Ölümcül
Hastalıklara Psikolojik Yaklaşım”,
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp
Fakültesi Dergisi, 25(4 Özel ek): 62-
65.
 Birol, L (2004). “Terminal Evredeki
Hasta Bakımı”, İç Hastalıkları ve
Hemşirelik Bakımı (Ed. Nuran
Akdemir, Leman Birol), Sistem
Ofset, 2. Baskı, Ankara.
 Kübler-Ross, E (1995). Sorular ve
Cevaplarla Yaşamın Son Günleri,
Çev. Ed. G.Terakye, Hürbilek
Matbaacılık, Ankara.
 Terakye, G (1995). Hasta Hemşire
İlişkileri, Aydoğdu Ofset, 4. Basım,
Ankara Thompson, G, McClement,
S (2002). “Defining and
Determining Quality in End-of-Life
Care”, International Journal of
Palliative Nursing, 8(6): 288-293.
 Çakırcalı, E (2000). Hasta Bakımı ve
Tedavisinde Temel İlke ve
Uygulamalar,İzmir Güven-Nobel
Tıp Kitabevleri, 3. Baskı, İzmir.
 Ünal Keskin, G (2005). “Ölmekte
Olan Hastaya Kognitif Davranışsal
Hemşirelik Yaklaşımı”, Ege
Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
Dergisi, 21(2): 125-134.
 Chochinov, HM (2000). “Psychiatry
and Terminal Illness”, Can J
Psychiatry, 45(2):143-150.

26. Kaynakça
 Keser Özcan, N (2007). “Ölüm ve Ölümü Yaklaşan Bireyin Bakımı”, Temel
Hemşirelik, Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar, Ed: Fatma Akça Ay, Medikal Yayıncılık,
İstanbul.
 Kelleci, M (2005). “Kanser Hastalarının Umudunun Geliştirilmesine Yönelik
Hemşirelik Girişimleri”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6:41-47.
 Yiğit, R (1998). “Hasta ve Ailesine Ölümle Başetmelerinde Yardım
Etme”,Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(2): 9-15.
 Aktaş, T (2007). “Yaşamı Birlikte Kucaklayalım”, (Erişim:
11.06.2007),www.toraks.org.tr/merkezi-kurslar-2006-ppt-
pdf/uyar_destek_bakim.ppt -.
 Schonwetter, RS (1996). “Overview of Hospice and Palliative Care in
Oncology”,Cancer Control Journal, 3(3): 197-203.
 Dik, A (2005). “Terminal Dönem Hasyata Yaklaşım”, Hemşirelik Forumu, Temmuz-
Ağustos; 59-60.
 http://www.gazetevatan.com/turkiye-nin-ilk--hospice-si-281932-saglik/