Truyen co cac dan toc it nguoi vn

HAI ANH EM VAÂ BA CON YÏU TINH 1
http://ebooks.vdcmedia.com
Truyïån cöí caác dên töåc ñt ngûúâi
Viïåt Nam
Nhaâ xuêët baãn vùn hoåc - Haâ nöåi — 2000
Ban Vùn hoåc Viïåt Nam tuyïín choån
In theo baãn “Truyïån cöí Taây - Nuâng”- NXB Vùn hoáa, 1986.

Nhiïìu taác giaã 2
MUÅC LUÅC
CHAÂNG QUAN TRIÏÌU ................................................................................................................. 3
TAÂI XÒ PHOOÂNG............................................................................................................................ 8
MÊËT TAI, MÊËT TOÁC.................................................................................................................... 17
HAI ANH EM VAÂ BA CON YÏU TINH ..................................................................................... 25
BAÁN CAÁI TUÃ ÀÛÁNG .................................................................................................................... 30
MÖÌ CÖI XÛÃ KIÏÅN ....................................................................................................................... 34
KHÖNG BAO GIÚÂ BIÏËT GIÊÅN .................................................................................................. 37
CHIÏËC CÊÌU PHUÁC ÀÛÁC............................................................................................................ 47
HOÂ KÑNH THAÁN.......................................................................................................................... 53
CHAÂNG NHO SÔ VAÂ COÁC THÊÌN............................................................................................... 61
TÒNH BAÅN.................................................................................................................................... 67
BÙÆT ÀÏÌN CHÊÅU VAÂNG.............................................................................................................. 72
CAÁ BÖËNG NUÖËT CAÁ TRÏ .......................................................................................................... 82
CHAÂNG NGÖËC ÀI HOÅC.............................................................................................................. 87
TUNG COÂN LÊËY ÀÛÚÅC VÚÅ TIÏN............................................................................................. 93

CHAÂNG QUAN TRIÏÌU
Quan Triïìu möì cöi cha meå tûâ ngaây coân nhoã. Chaâng àûúåc caác
baác caác chuá trong laâng nuöi nêëng daåy döî. Nùm mûúâi taám tuöíi
chaâng lêëy vúå.
Nghïì chñnh cuãa chaâng laâ quùng chaâi, keáo voá úã ngoaâi söng. Vúå
chaâng thò vaâo rûâng haái cuãi, mùåc duâ hai vúå chöìng laâm viïåc rêët siïng
nùng nhûng cuöåc söëng vêîn thiïëu thöën.
Laâm nghïì cêu caá, chaâng phaãi dêåy trûúác gaâ chuöìng àïí ra söng
àùåt voá tûâ luác caá àang àoái loâng vaâ thûác khuya àïí àoán caá chúi trùng.
Vò phaãi thûác khuya dêåy súám nhû vêåy nïn coá nhiïìu lêìn chaâng nguã
vêåt bïn búâ söng, búâ suöëi.
Möåt höm, gùåp phaãi ngaây trúâi sûúng muöëi nùång haåt, gioá bêëc rñt
tûâng höìi. Quan Triïìu ngöìi keáo voá khuya, hai con mùæt chaâng cûá rñu
dêìn, cuöëi cuâng chaâng ngaã lûng vaâo möåt göëc cêy to röìi nguã thiïëp ài
luác naâo khöng biïët.
Coá möåt àoaân ngûúâi ài qua àûúâng, thêëy chaâng nùçm co quùæp úã
dûúái göëc cêy : möåt ngûúâi trong boån hoå beân cúãi aáo àang mùåc àùæp cho
chaâng. Trúâi saáng roä, chaâng thûác dêåy. Thêëy coá caái aáo khöng biïët laâ
cuãa ai, liïìn cûá thïë mùåc vaâo röìi thu xïëp trúã vïì nhaâ.
Chaâng vïì nhaâ giûäa luác vúå chaâng àang sûãa soaån ài kiïëm cuãi.
Àiïìu laå laâ Quan Triïìu goåi vúå, ài laåi saát bïn ngûúâi vúå maâ vúå vêîn
khöng thêëy chöìng, maäi àïën khi Quan Triïìu cúãi boã aáo ngoaâi ra, vúå

chaâng múái nhòn thêëy chöìng. Biïët laâ aáo coá pheáp taâng hònh, chaâng
sung sûúáng cêët kyä úã àêìu giûúâng àïí chúâ dõp duâng àïën ?
Nùm êëy nhaâ vua thu nhiïìu vaâng baåc chêët vaâo kho àïí chi vaâo
viïåc xêy lêu àaâi cung àiïån. Nhên dên trong nûúác ngaây caâng àoái
khöí. Vúå chöìng Quan Triïìu cuäng lêm vaâo caãnh tuáng thiïëu. Möåt
höm, chaâng mùåc aáo thêìn röìi ài thùèng àïën kinh àö, chaâng thûã vaâo
kho nhaâ vua lêëy tröåm möåt ñt vaâng baåc vïì chi duâng. Chaâng bûúác vaâo
cöíng, boån lñnh gaác, mùæt moã troân thao laáo maâ vêîn khöng thêëy
chaâng. Quan Triïìu öm möåt duám baåc ài ra, boån lñnh cuäng muâ tõt.
Lêìn àêìu tiïn lêëy àûúåc baåc, chaâng caâng thêëy roä giaá trõ cuãa aáo thêìn.
Chaâng laåi vaâo kho lêìn thûá hai, thûá ba, khöng möåt ai phaát hiïån ra
chaâng. Tûâ àoá ngaây naâo chaâng cuäng vaâo kho nhaâ vua lêëy vaâng baåc
vïì phên phaát cho baâ con laâng xoám. Röìi dêìn daâ chaâng àem vaâng baåc
chia cho caã nhûäng dên ngheâo úã quanh vuâng moåi ngûúâi rêët caãm
phuåc. Vò duâng aáo thêìn haâng ngaây nïn aáo àaä coá chöî raách. Thêëy aáo
bõ raách chaâng cùæt maãnh giêëy daán laåi, vò vêåy möîi khi chaâng mùåc aáo
thêìn ài laåi, ngûúâi ta thêëy muån vaá tung tùng nhaãy nhoát tûåa nhû
möåt con bûúám àang bay lûúån trong khöng trung.
Haâng ngaây vaâo kiïím tra, boån quan quên thêëy kho vaâng cuãa
nhaâ vua ngaây caâng hao huåt thò lêëy laâm laå, chuáng tra hoãi boån lñnh
canh. Boån lñnh cuäng rêët ngaåc nhiïn vò haâng ngaây chuáng canh gaác
cêín mêåt, khöng hïì thêëy möåt ngûúâi naâo beán maãng, maâ sao laåi coá
chuyïån mêët tröåm. Chuáng baân nhau chuá yá canh gaác nghiïm hún.
Suöët ngaây höm sau, chuáng chó thêëy ngoaâi möåt con bûúám bay ài bay
laåi thò khöng coá möåt ngûúâi laå naâo, nhûng àïën chiïìu khi xem laåi
àöëng vaâng thò àaä thêëy mêët hùèn böën thoãi vaâng thoi. Chuáng nghô xa
nghô gêìn “Hay laâ con bûúám àaä lêëy tröåm” lêåp tûác chuáng chuêín bõ

sùn con bûúám. Höm sau laåi möåt con bûúám bay vaâo, lûúái liïìn sêåp
xuöëng, chuåp ngay àûúåc. Quan Triïìu liïìn bõ bùæt. Chuáng giaãi chaâng
lïn nöåp vua. Nhaâ vua beân haå lïånh töëng chaâng vaâo nhaâ giam chúâ
ngaây xûã aán.
Nhên dên quanh vuâng, àûúåc tin Quan Triïìu bõ bùæt giam, liïìn
ruã nhau keáo àïën gùåp vua, àöìng thanh xin tha töåi cho chaâng.
Nhûng vua sai quên lñnh àuöíi hoå ra khoãi cung.
Saáng höm sau, giûäa luác nhaâ vua àang cuâng caác quan trong
triïìu hoåp baân xûã töåi Quan Triïìu thò chúåt nghe cêëp baáo úã ngoaâi biïn
aãi, quên giùåc àöng nhû kiïën coã, àang hung hùng tiïën sêu vaâo àêët
nûúác cûúáp cuãa giïët ngûúâi. Nghe tin, nhaâ vua höët hoaãng hoaän ngay
viïåc xûã töåi Quan Triïìu, döìn sûác vaâo viïåc chöëng giùåc. Thïë giùåc
maånh nhû vuä baäo, quên nhaâ vua bõ thua úã khùæp núi. Chuáng àang
tiïën thùèng vïì kinh àö, nhaâ vua run lïn bêìn bêåt, caác tûúáng voä, caác
quan vùn mùåt maây taái meát, vò quên tung ra bao nhiïu bõ tiïu diïåt
bêëy nhiïu. Àaä coá keã baân àïën viïåc treo cúâ haâng, hoaâng hêåu, phi têìn
cuäng nhû caác baâ lúán nhaâ quan àïìu khoác sûúát mûúát. Nhên dên
trong kinh thaânh kïu khoác nhû ri, ai nêëy cuöëng cuöìng ài tòm núi
laánh naån.
Chúåt coá ngûúâi nhúá túái Quan Triïìu laâ ngûúâi coá nhiïìu pheáp laå,
liïìn têu vua xin tha cho chaâng àïí chaâng àem taâi ra deåp giùåc cûáu
nûúác cûáu dên. Nhaâ vua rêët tûác giêån Quan Triïìu vò àaä lêëy mêët cuãa
kho hún bêíy trùm thoãi vaâng, nhûng nghô túái ngai vaâng, vua liïìn
chuêín lúâi têu, ra lïånh ên xaá cho chaâng vaâ cûã chaâng cêìm quên àaánh
giùåc. Vua hûáa :

- Nïëu nhaâ ngûúi deåp àûúåc giùåc nûúác, ta khöng nhûäng tha töåi
chïët cho maâ coân phong chûác tïí tûúáng, hûúãng löåc cao nhêët trong caác
haâng vùn voä...
Quan Triïìu àûúåc thaã ra giûäa luác quên giùåc àang rêìm rêåp keáo
àïën chên thaânh vêy kñn kinh àö, giûäa luác moåi ngûúâi àang hoang
mang, hoaãng höët.
Sau khi nhêån lïånh vua, Quan Triïìu liïìn keáo àaåi quên ra ngoaâi
thaânh röìi àoáng úã möåt núi, chaâng baão hoå :
- Àïí ta sang traåi giùåc doâ thaám tònh hònh, caác ngûúâi haäy sùén
saâng chúâ lïånh ta tiïën lïn diïåt giùåc.
Noái xong chaâng mùåc aáo thêìn vaâo röìi ài thùèng sang dinh traåi
giùåc suåc saåo khùæp núi. Boån lñnh àöng nhû kiïën coã nhûng khöng
möåt ai nhòn thêëy chaâng. Giûäa luác tïn tûúáng giùåc àang hung hùng
thuác quên tiïën àaánh thò Quan Triïìu giêåt phùæt thanh kiïëm, theát
lïn möåt cêu, cheám àûát àöi ngûúâi noá chïët khöng kõp ngaáp. Quên
giùåc mêët tûúáng xön xao nhû ong vúä töí, chuáng giêîm àaåp lïn nhau,
chaåy tröën caã vïì biïn aãi, khöng möåt àûáa naâo daám ngoaái cöí laåi. Thûâa
thùæng Quan Triïìu quay vïì traåi, dêîn quên sô àuöíi theo, tiïu diïåt.
Thùæng trêån trúã vïì, Quan Triïìu àûúåc nhaâ vua sai baây yïën tiïåc
khoaãn àaäi. Vua phong chûác tïí tûúáng cho chaâng giûäa muön tiïëng
reo hoâ cuãa quên sô vaâ caác quan vùn voä triïìu àònh.
Sau àoá, chaâng têu vua baäi boã lïånh thu vaâng baåc cuãa dên àïí xêy
lêu àaâi, laåi xin àem vaâng baåc trong kho phên phaát cho nhûäng
ngûúâi ngheâo. Nhaâ vua nhêët nhêët nghe lúâi.
Trùm hoå àûúåc no êëm. Nûúác nhaâ trúã laåi yïn vui.

Vïì sau, khi Quan Triïìu chïët, dên lêåp àïìn thúâ àïí ghi nhúá cöng
cuãa chaâng.*
Theo lúâi kïí cuãa cuå Hoaâng Huy Toaåi
Thõ xaä Cao Bùçng

TAÂI XÒ PHOOÂNG
Taâi Xò Phooâng möì cöi cha tûâ ngaây coân beá, meå chaâng buöåc buång
úã vêåy nuöi con. Àïëm tûâng ngaây, tûâng thaáng baâ mong àûáa con
choáng lúán. Khi Taâi Xò Phooâng 13 tuöíi thò quï hûúng coá loaån, hai meå
con bõ lûu laåc möîi ngûúâi möåt ngaã.
Taâi Xò Phooâng àûúåc möåt Nuáng Cuán* àem vïì nuöi laâm hêìu baân.
Dêìn dêìn lúán khön àûúåc öng chuã giao cho chuyïn viïåc nêëu ùn.
Nuáng Cuán vöën laâ möåt viïn quan saânh nghïì àuåc khoeát. Haâng
nùm cûá àïën dõp tïët àêìu nùm, tïët thaáng baãy, hay ngaây giöî öng cha,
hùæn thûúâng múâi kheáo caác quan trêën àõa phûúng vïì chúi.
Nùm êëy vaâo möåt ngaây cuöëi nùm, coá viïn quan trêën noå àïën biïëu
Nuáng Cuán möåt con caá cheáp khiïng hai. Nhòn con caá vûâa àeåp laåi
vûâa beáo, Nuáng Cuán haâi loâng. Hùæn goåi Taâi Xò Phooâng lïn dùån laâm
thõt, möåt nûãa laâm viïn, möåt goác xaâo taái, möåt goác bung dûâ àïí soaån
möåt bûäa tiïåc ngon thïët ba viïn quan lúán. Laäo dùån ài dùån laåi :
- Tiïåc têët niïn nùm nay ta muöën doån toaân caác moán caá. Àoá laâ
bûäa tiïåc hiïëm coá, ngûúi phaãi nêëu ngon, nïëu khöng vûâa loâng khaách
thò ngûúâi seä mêët tïët vaâ mêët viïåc.
- Taâi Xò Phooâng vêng lïånh chuã, xaách con caá cheáp coân söëng
xuöëng búâ söng. Khi giú con dao toan möí, böîng chaâng thêëy con caá tûå
nhiïn chaãy nûúác mùæt, haá möìm nhû muöën kïu van. Chaâng caãm
thêëy loâng mònh se laåi, ngêåp ngûâng giêy laát chaâng thaã caá xuöëng

söng. Caá gùåp nûúác, quêîy maånh röìi àïën trûúác mùåt Taâi Xò Phooâng toã
yá caám ún vaâ biïën mêët.
Giûäa luác àang bêng khuêng, Taâi Xò Phooâng sûåc nhúá túái bûäa
tiïåc, liïìn cêìm röí ra chúå àõnh mua möåt con caá khaác. Nhûng ngaây
chúå cuöëi nùm, khöng coân möåt con naâo, chaâng àaânh phaãi mua thõt
lúån vïì bùm viïn, thõt boâ vïì hêìm dûâ vaâo xaâo taái thay cho caá.
Khi khaách bûúác vaâo nhaâ, Nuáng Cuán hïët lúâi khoe moán ùn àùåc
biïåt. Nhûng khi thûác ùn bûng lïn, caã chuã lêîn khaách àïìu ngaåc
nhiïn tröë mùæt nhòn nhau. Nuáng Cuán mùåt àoã gay quay laåi hoãi Taâi
Xò Phooâng, chaâng àaânh thuêåt laåi chuyïån con caá cheáp khoác úã búâ
söng vaâ viïåc thaã caá cuãa mònh.
Nuáng Cuán vûâa tiïëc cuãa laåi vûâa xêëu höí vúái khaách, liïìn quaát lñnh
löi Taâi Xò Phooâng ra sên noåc cöí àaánh nùm chuåc roi röìi àuöíi ra khoãi
nhaâ.
Giûäa buöíi chiïìu ba mûúi tïët, bõ möåt trêån àoân raách da naát thõt
vaâ bõ töëng cöí ra khoãi nhaâ chuã, Taâi Xò Phooâng khoá tòm möåt núi
nûúng thên, vò theo phong tuåc àõa phûúng, ngaây cuöëi nùm, khöng
möåt ai nhêån ngûúâi laå mùåt vaâo nhaâ vaâ cuäng khöng möåt ai boã tiïìn ra
cho möåt ngûúâi naâo. Taâi Xò Phooâng beân ra búâ söng ngöìi öm mùåt
khoác.
Böîng möåt con nûúác tûå nhiïn phun lïn giûäa doâng, röìi möåt cö gaái
mùåc aáo hoa àuã nùm maâu : xanh, àoã, trùæng, tñm, vaâng hiïån lïn giûäa
con nûúác. Cö con gaái mùåt ngoåc, da ngaâ, tûâ tûâ tiïën àïën trûúác mùåt
chaâng, cuái àêìu chaâo vaâ hoãi ?
- Nùm hïët tïët àïën, chùèng hay chaâng coá àiïìu gò maâ phaãi ra àêy
than khoác ?

Taâi Xò Phooâng kïí cêu chuyïån thaã con caá cheáp luác saáng vaâ viïåc
bõ chuã àaánh àuöíi cho cö gaái nghe.
Cö gaái beân noái :
- Thiïëp àêy chñnh laâ con caá maâ chaâng thaã ban saáng. Nïëu khöng
coá chaâng thaã xuöëng söng thò thiïëp àêu coân coá mùåt úã àêy. Cha thiïëp
laâ vua Long Vûúng, vêåy xin múâi chaâng vïì ùn tïët vúái cha thiïëp goåi
coá chuát baáo àïìn, mong chaâng chúá chöëi tûâ.
Taâi Xò Phooâng nghe noái rêët vui mûâng, beân gêåt àêìu bùçng loâng.
Cö gaái baão chaâng nhùæm mùæt laåi röìi cêìm tay dùæt ài. Khi múã mùæt ra,
chaâng thêëy úã trûúác mùåt möåt toâa lêu àaâi chñn têìng cao ngêët. Long
Vûúng niïìm núã chaâo àoán vaâ hïët lúâi caãm ún chaâng àaä cûáu söëng con
gaái mònh. Möåt luác sau, möåt baân tiïåc coá haâng trùm moán àûúåc baây
biïån taåi phoâng ùn. Long Vûúng múâi chaâng ùn uöëng thoãa thñch, ùn
xong chaâng àûúåc múâi àïën möåt phoâng êëm cuáng coá göëi thïu àïåm gêëm
àïí nghó lûng, coá keã hêìu ngûúâi haå. Laâ khaách quyá cuãa Long Vûúng,
ba ngaây tïët, chaâng àûúåc tiïëp àaäi hïët sûác àêìy àuã thên mêåt.
Sang ngaây thûá tû, chaâng xin pheáp Long Vûúng cho trúã vïì trêìn.
Cöng chuáa buöìn rêìu ngoã yá muöën àûúåc kïët duyïn vúái chaâng, taå laåi ún
cûáu söëng.
Taâi Xò Phooâng tûâ chöëi noái mònh laâ thên töi àoâi heân haå, khöng
cha meå, anh em, hoå haâng, khöng nhaâ cûãa, àêu daám saánh cuâng
cöng chuáa caânh vaâng laá ngoåc.
Long Vûúng vaâ caác triïìu thêìn úã Thuãy phuã hïët lúâi khuyïn nhuã,
Taâi Xò Phooâng khöng thïí tûâ chöëi àûúåc vaâ lïî cûúái àûúåc töí chûác rêët
linh àònh.

Sau ngaây cûúái ñt lêu, Taâi Xò Phooâng baân vúái vúå sûãa soaån vïì
trêìn. Cöng chuáa bùçng loâng ài theo chöìng, naâng dùån chöìng nïëu vua
cha cho vaâng baåc chêu baáu thò chúá nhêån chó nïn xin caái phuâ luâ
têíu.* Coá caái àoá seä coá moåi thûá trïn àúâi.
Buöíi chiïìu höm êëy, Taâi Xò Phooâng gùåp Long Vûúng xin vïì trêìn
vaâ ngoã yá àûa caã vúå vïì theo. Long Vûúng khöng giûä chên chaâng
àûúåc. Khi Long Vûúng àõnh cho con rïí vaâng, baåc, chêu baáu thò Taâi
Xò Phooâng nhúá lúâi vúå dùån liïìn têu xin caái phuâ luâ têíu.
Long Vûúng khöng chuát ngêìn ngaåi vaâo buöìng riïng lêëy àûa
cho. Taâi Xò Phooâng caãm ún, àoaån hai vúå chöìng tûâ biïåt Long Vûúng
vïì trêìn. Chaâng laåi nhùæm nghiïìn mùæt àïí vúå dùæt ài, chó giêåp baä trêìu,
hoå lïn àïën búâ söng. Khi mùåt trúâi gaác nuái hoå ài túái möåt baäi röång
mïnh möng, cöng chuáa nhòn khùæp böën phña röìi noái :
- Trúâi töëi röìi, chuáng ta haäy nghó laåi àêy thöi !
Taâi Xò Phooâng hoãi :
- Sao khöng kiïëm núi coá laâng maåc maâ truá chên laåi nghó taåi chöën
àöìng khöng möng quaånh naây.
Cöng chuáa noái :
Moåi sûå lo lùæng cuãa chaâng seä àûúåc caái vêåt naây lo cho hïët.
Noái xong cöng chuáa àoán lêëy caái phuâ luâ têíu úã trïn vai chöìng röìi
àûa lïn miïång noái :
Phuâ luâ têíu ! Phuâ luâ têíu ! Haäy cho ta möåt toâa lêu àaâi nùm gian
ba têìng, cho ta moåi thûá àöì sang troång àêìy àuã.
Noái dûát lúâi thò möåt tiïëng nöí vang lïn nhû êëm àöång, möåt toâa nhaâ
ba têìng hiïån lïn trûúác mùåt hai vúå chöìng. Cöng chuáa àûáng dêåy dùæt

tay chöìng ài vaâo tûâng buöìng, moåi thûá àöì duâng úã möîi buöìng àïìu
bùçng vaâng hoùåc bùçng baåc. Trïn nhûäng chiïëc giûúâng àïìu coá àuã
chùn, maân quêìn aáo bùçng vaãi voác luåa laâ, àuã caác maâu xanh, àoã,
trùæng, tñm, vaâng haäy coân gêëp nïëp múái nguyïn. Saáng höm sau,
chaâng lêëy phuâ luâ têíu ra ûúác möåt àaân trêu, möåt àaân boâ vaâ lúån, gaâ,
ngan, ngöîng. Tûâ àoá Taâi Xò Phooâng nghiïîm nhiïn trúã nïn ngûúâi chuã
cuãa möåt cú nghiïåp lúán...
Möåt höm, ngaây cuöëi muâa mûa, ngöìi trïn lêìu cao nhòn xuöëng
chaâng thêëy möåt baâ cuå lûng coâng, chöëng gêåy ài qua, bêët giaác chaâng
nhúá túái ngûúâi meå giaâ. Thêëy chöìng böîng nhiïn thúã daâi, cöng chuáa hoãi:
- Chùèng hay chaâng coân coá nöîi buöìn gò nûäa ? Taâi Xò Phooâng àaáp
:
- Töi coá möåt ngûúâi meå khöng biïët hiïån nay lûu laåc núi naâo, nhúá
àïën meå giaâ thên yïu maâ caãm thêëy loâng se gan heáo... Cöng chuáa
beân baân vúái chöìng nïn múã höåi phaát chêín cho ngûúâi ngheâo àoái àïí coá
dõp tòm meå.
Nghe lúâi vúå, Taâi Xò Phooâng treo baãng múã höåi phaát chêín, tin êëy
truyïìn ra, nhûäng ngûúâi ngheâo khoá khùæp núi luä lûúåt tòm àïën lêu
àaâi. Tûâ saáng àïën chiïìu, chaâng cöë nhêån mùåt tûâng ngûúâi. Nhûng
ngaây naây tiïëp ngaây khaác, Taâi Xò Phooâng vêîn chûa tòm ra àûúåc
ngûúâi meå thên yïu.
Möåt höm, cöng chuáa hoãi :
- Chùèng hay ngaây coân treã meå chaâng coân coá taâi nghïå gò àùåc biïåt ?
Taâi Xò Phooâng àaáp :

- Naâng hoãi töi múái nhúá. Höìi coân treã, meå töi coân coá taâi ca haát,
möîi khi meå töi cêët tiïëng haát, chuöåt úã trong öí cuäng phaãi loá àêìu ra
nghe, chim àang bay cuäng phaãi ngûâng caánh...
Nghe chöìng noái, cöng chuáa tiïëp lúâi :
- Nïëu vêåy thò chuáng ta laåi möåt lêìn nûäa múã höåi múâi caác àoaân ca
haát àïën laâm vui, chaâng thûã nghô xem coá nïn khöng ?
Nghe lúâi vúå Taâi Xò Phooâng yïët laåi baãng múã höåi ca haát vaâ múâi têët
caã nhûäng àoaân ca haát xa gêìn vïì dûå. Quaã nhiïn nhúâ àoá Taâi Xò
Phooâng nhêån ra àûúåc meå. Meå con gùåp nhau mûâng mûâng tuãi tuãi. Tûâ
àoá meå Taâi Xò Phooâng úã laåi cuâng vúái con vaâ dêu khöng coân phaãi lo
kiïëm ùn tûâng bûäa.
Trong gêìn möåt thaáng trúâi, Taâi Xò Phooâng vûâa múã höåi phaát
chêín, vûâa múã höåi ca haát, laâm röån rõp caã möåt vuâng. Nuáng Cuán nghe
tin lêëy laâm laå lùæm. Hùæn beân thên haânh àïën têån núi xem xeát, àûáng
úã dûúái goác sên nhòn tröåm lïn lêìu, thêëy roä raâng thùçng nêëu bïëp cuä
cuãa mònh àang àûáng bïn caånh möåt cö vúå treã àeåp nhû möåt naâng
tiïn, hùæn rêët ngaåc nhiïn vaâ ghen tõ. Caâng ngùæm vúå Taâi Xò Phooâng,
hùæn caâng mï mêín têm thêìn, beân nêíy ra möåt kïë àïí chiïëm àoaåt vúå
Taâi Xò Phooâng.
Hai höm sau, Nuáng Cuán cho ngûúâi sang múâi Taâi Xò Phooâng laåi
chúi. Taâi Xò Phooâng hoãi yá vúå, vúå chaâng noái :
- Thùçng Nuáng Cuán vöën laâ ngûúâi khöng töët. Lêìn naây hùæn múâi
chaâng àïën chúi têët coá yá gò àêy. Nhûng chaâng cûá ài, moåi viïåc àaä coá
thiïëp.

Taâi Xò Phooâng gêåt àêìu, sang chúi nhaâ Nuáng Cuán. Vûâa nhòn
thêëy chaâng bûúác vaâo sên, Nuáng Cuán vöåi chaåy ra àoán chaâo vaâ múâi
chaâng ngöìi lïn giûúâng cao, àoaån sai ngûúâi úã sûãa tiïåc múâi khaách.
Sau vaâi tuêìn rûúåu, thêëy Taâi Xò Phooâng àaä chïënh choaáng húi
men, hùæn lên la hoãi Taâi Xò Phooâng nguyïn do vò sao maâ trúã nïn
giaâu coá. Taâi Xò Phooâng deão möìm kïí hïët moåi bûúác àûúâng sau ngaây úã
nhaâ Nuáng Cuán ra ài. Chaâng cuäng khöng quïn noái roä caã caái phuâ luâ
têíu àaä giuáp chaâng lêåp nïn cú àöì. Nuáng Cuán liïìn nöíi loâng tham,
hùæn vûâa muöën àoaåt vúå cuãa Taâi Xò Phooâng laåi vûâa muöën chiïëm caái
phuâ luâ têíu. Laäo beân chuöëc thïm rûúåu cho chaâng. Àïën khuya, Taâi
Xò Phooâng say mïìm nhû buán, Nuáng Cuán beân sai coäng ngay chaâng
vaâo buöìng vúå ba cuãa mònh. Àïën gêìn saáng Taâi Xò Phooâng tónh rûúåu,
thò vúå ba Nuáng Cuán nùæm lêëy chaâng la lúán lïn rùçng Taâi Xò Phooâng
vaâo buöìng mònh àõnh giúã troâ bêåy baå. Nuáng Cuán thûác dêåy hoâ heát
ngûúâi úã troái gö chaâng laåi, hùæn hêìm hêìm quaát thaáo.
- Töåi maây thêåt to nhû trúâi biïín, laát nûäa ta seä cho giaãi àïën nhaâ
vua.
Biïët laâ mùæc mûu Nuáng Cuán, Taâi Xò Phooâng mùæng nhiïëc traã laåi
khöng tiïëc lúâi. Nhûng röìi Nuáng Cuán vúâ giaã nhên giaã nghôa baão
chaâng phaãi chuöåc töåi bùçng caách àöíi vúå, àöíi nhaâ cûãa cuãa caãi kïí caã
caái phuâ luâ têíu.
Taâi Xò Phooâng noái :
- ûâ ! Àöíi cuäng àûúåc. Nhûng töi coân phaãi hoãi vúå töi xem àaä.
Nghe Taâi Xò Phooâng noái vêåy, Nuáng Cuán liïìn ra cúãi troái cho
chaâng, hùæn cûúâi hïình hïåch noái tiïëp :

- Maây vïì nhúá noái kheáo vúái vúå maây, maây àöíi thïë laâ khön : Àöíi
möåt vúå lêëy àûúåc ba vúå, àöíi möåt caái nhaâ lêëy möåt toâa nhaâ, àöíi vaâi àaân
gia suác lêëy têët caã kho vaâng baåc chêu baáu, mêët möåt caái phuâ luâ têíu
àûúåc möåt caái êën quan• Maây khöng thiïåt gò caã, nghe khöng !
Taâi Xò Phooâng vïì kïí laåi moåi chuyïån àaä xêíy ra, nhûng vúå chaâng
àaä noái :
- Àêy laâ möåt dõp àïí chaâng vûâa giêìu sang vûâa coá quyïìn thïë,
chaâng haäy nghe lúâi hùæn maâ àöíi vúå, àöíi nhaâ. Àaä àïën luác thiïëp phaãi
noái thêåt vúái chaâng, vúái meå. Thiïëp laâ ngûúâi dûúái Long cung khöng
thïí ùn àúâi úã kiïëp vúái chaâng maäi àûúåc. Súám muöån thiïëp seä phaãi tûâ
biïåt chaâng vaâ meå vïì vúái cha thiïëp, chaâng haäy bùçng loâng laâm theo
lúâi laäo quan kia thò seä coá ba ngûúâi vúå, coá nhaâ cûãa, coá vaâng baåc, chêu
baáu, cuãa caãi vaâ êën quan. Nhûäng caái àoá múái thûåc laâ cuãa chaâng maäi
maäi...
Coá tiïëng Nuáng Cuán goåi úã ngoaâi sên, chaâng traã lúâi laâ mònh àaä
bùçng loâng.
Nuáng Cuán thêëy Taâi Xò Phooâng vaâ vúå bùçng loâng thò vö cuâng
mûâng rúä, hùæn liïìn theo Taâi Xò Phooâng lïn lêìu gùåp cöng chuáa. Cöng
chuáa noái :
- Ta vaâ chöìng ta àaä bùçng loâng, Nuáng Cuán haäy mau mau àûa
chöìng ta sang bïn nhaâ trao cho chaâng têët caã vúå con, gia taâi, êën tñn
röìi haäy sang àêy...
Nuáng Cuán beân àûa Taâi Xò Phooâng vïì nhaâ, trao vúå con, nhaâ cûãa,
kho vaâng, kho baåc, cuãa caãi, êën quan cho chaâng röìi têët tûúãi quay ài.
Ba ngûúâi vúå ngú ngaác chùèng hiïíu cêu chuyïån ra thïë naâo.

Taâi Xò Phooâng laåi phaãi möåt lêìn nûäa kïí têët caã moåi viïåc àaä xêíy
ra. Ba ngûúâi vúå Nuáng Cuán bêëy lêu cuäng àaä chaán gheát hùæn nay laåi
caâng cùm chöìng ùn úã tïå baåc. Ba naâng àïìu vui loâng nhêån lêëy Taâi Xò
Phooâng laâm chöìng. Nhûäng keã ùn ngûúâi úã trong nhaâ cuäng vui veã
nhêån chaâng laâm chuã.
Laåi noái chuyïån Nuáng Cuán sau khi àïën vúái ngûúâi vúå múái, hùæn
cûúâi khaâ khaâ toan öm chêìm lêëy cöng chuáa nhûng cöng chuáa nhanh
nheån laánh ngûúâi ài, laâm cho hùæn quúâ huåt ngaä xuöëng saân. Thêëy vêåy,
cöng chuáa beân noái :
- Vúå chöìng ùn àúâi úã kiïëp vúái nhau, Nuáng Cuán chúá nïn noáng vöåi,
tûâ nay Nuáng Cuán phaãi nghe thiïëp...
Chiïìu höm êëy, cöng chuáa sai phuâ luâ têíu laâm möåt bûäa tiïåc lúán coá
àuã 12 thûá rûúåu ngon vaâ möåt trùm moán ùn. Trong bûäa tiïåc, ngöìi àöëi
diïån vúái Nuáng Cuán, naâng chuöëc cheán eáp múâi hùæn. Tiïåc rûúåu taân,
hùæn guåc xuöëng bïn baân ùn, ngaáy öì öì nhû sêëm !
Cöng chuáa beân gheá möi kheä noái vúái chiïëc bêìu baåc:
- Phuâ luâ têíu haäy hoaân laåi caái lêu àaâi naây, cuâng têët caã caác vêåt
duâng trong nhaâ vïì cho Long Vûúng...
Dûát lúâi möåt tiïëng nöí long trúâi lúã àêët vang lïn vaâ moåi thûá àïìu
biïën mêët. Chó coân laåi möåt mònh Nuáng Cuán. Àöåt nhiïn nûúác dêng
lïn möîi luác möåt to laâm cho Nuáng Cuán böîng thûác giêëc. Thêëy mònh
àang nùçm trïn baäi coã, hùæn ruâng mònh kïu la cêìu cûáu, hùæn gaâo,
theát àïën àûát húi, nhûng khoaãng khöng trung chùèng coá ai traã lúâi
hùæn. Hùæn hoaãng höët àûáng lïn, uâ teá chaåy. Nhûng muöån mêët röìi, laân
nûúác àaä cuöën hùæn vïì vúái vûåc thùèm.
Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng
Àöìng Àùng, Laång Sún

MÊËT TAI, MÊËT TOÁC
Ngaây xûa, coá möåt chaâng thanh niïn möì cöi cha meå tûâ têëm beá,
àûúåc ngûúâi laâng nuöi cho lúán khön. Ngûúâi ta quen goåi chaâng laâ Möì
cöi.
Möì cöi caâng lúán caâng laâm khoãe, khöng coá ruöång vûúân, ngaây
ngaây chaâng àem sûác àöíi lêëy hai bûäa ùn. Thêëy chaâng cêìn cuâ vaâ coá
loâng töët, caác bêåc giaâ caã, caác cö con gaái vaâ caác em beá àïìu quyá mïën.
Nhûäng ngaây mûa to gioá lúán, chaâng khöng ài laâm àûúåc thò caác cö
con gaái ruã nhau àem gaåo nhaâ sang giuáp. Thêëy vêåy möåt vaâi chaâng
trai treã trong laâng àem loâng ghen gheát, hoå tòm caách haäm haåi Möì
cöi.
Möåt höm, Möì cöi bõ böën trai laâng xuám laåi àaánh àïën sûát mùåt, meã
traán giûäa luác chaâng àang cuâng möåt cö gaái laâng ài laâm àöìng vïì.
Chaâng bõ àau dûâ caã ngûúâi, nùçm mêëy ngaây chûa laåi sûác.
Thêëy boån con trai gheát mònh, chaâng beân chaåy sang laâng bïn
caånh laâm thuï, gaánh mûúán nuöi thên. Nhûng àïën úã laâng naây chûa
àûúåc bao lêu, chaâng laåi bõ boån trai laâng ruã nhau gêy chuyïån vaâ
àaánh àêåp.
Möì cöi laåi phaãi boã laâng naây ra ài möåt lêìn nûäa. lêìn naây chaâng
àõnh ài kiïëm ùn úã möåt núi rêët xa. Chaâng ài ba ngaây liïìn, àïën möåt
laâng nhoã úã ven rûâng heão laánh. Chaâng vaâo möåt nhaâ phuá öng xin úã

laâm thuï. Phuá öng thêëy Möì cöi maånh khoãe, nhanh nheån, liïìn nhêån
lúâi giao cho chaâng cöng viïåc haái traám.
Nhûng khi nhòn rûâng traám röång mïnh möng, cêy naâo cuäng to
bùçng hai ba ngûúâi öm vaâ cao thùèng vuát lïn trúâi. Möì cöi lùæc àêìu, leâ
lûúäi. Phuá öng ngon ngoåt döî daânh vaâ hûáa traã cöng cao, treâo xong
rûâng traám, laäo seä traã cho 500 laång baåc. Laäo coân baây caách bùæc thang
tre àïí treâo. Cöng viïåc leo treâo thêåt laâ vö cuâng vêët vaã vaâ nguy hiïím,
nhûng vò thêëy laâ phuá öng àöëi àaäi coá veã töët, nïn Möì cöi khöng tiïëc
sûác.
Tûâ àoá ngaây naâo chaâng cuäng treâo thang lïn ngoån cêy traám, cêìm
saâo vuåt ruång tûâng chuâm traám chñn xuöëng àêët àïí phuá öng cuâng vúå
vaâ con caái thaã sûác thu lûúåm àûa ra chúå baán. Möåt thaáng rûúäi tröi
qua, vúái cêy saâo vaâ caái thang. Möì cöi leo hïët cêy traám naây àïën cêy
traám khaác. Phuá öng cuäng thu vïì hïët moán baåc naây àïën moán baåc kia.
Höm êëy, Möì cöi treâo àïën cêy traám thûá hai trùm cuäng laâ cêy
cuöëi cuâng. Thêëy sùæp phaãi tñnh cöng traã cho Möì cöi söë baåc hún nùm
trùm laång, phuá öng goåi vúå àïën baân mûu tñnh kïë.
Saáng höm êëy, vúå chöìng phuá öng dêåy tûâ luác gaâ gaáy, sai con nêëu
cúm laâm bûäa múâi Möì cöi.
Cúm nûúác xong, Möì cöi laåi theo gia àònh phuá öng vaác saâo ra
rûâng traám.
Sau khi Möì cöi àaä treâo àïën ngoån cêy thò úã dûúái göëc, phuá öng sai
con ruát lêëy thang tre vaác vïì nhaâ, mùåc cho Möì cöi úã trïn cao kïu la
êìm ô. Chaâng cöë tòm caách tuåt xuöëng, nhûng loay hoay haâng nûãa
buöíi, cuäng khöng tòm ra caách gò caã. Thên traám thùèng tùæp, to bùçng
hai ngûúâi öm, khöng thïí bêëu vñu vaâo àêu àïí tuåt xuöëng àûúåc. Thïë laâ

tûâ àêëy, chaâng phaãi söëng úã trïn ngoån cêy traám nhû loaâi khó vûúån
àoái, chaâng phaãi haái quaã traám ùn söëng, khaát nûúác, chaâng liïëm tûâng
gioåt sûúng àïm àoång trïn tûâng chiïëc laá. Àïm cuäng nhû ngaây,
chaâng khöng daám nguã say, ùn hïët quaã traám, chaâng phaãi ùn àïën laá,
ùn hïët laá, chaâng phaãi ùn àïën voã.
Möåt buöíi saáng, trúâi hûãng nùæng Möì cöi cúãi chiïëc aáo caánh phúi lïn
möåt caânh trûúác mùåt, giûäa luác êëy coá möåt con gêëu ngûåa ài qua dûúái
göëc cêy. Tröng thêëy caái aáo cuãa Möì cöi noá tûúãng laâ töí ong, liïìn treâo
lïn àõnh ùn mêåt. Àïën gêìn bïn caái aáo, mùæt gêëu lim dim àïí traánh
ong àöët vaâo mùæt nhû thoái quen cuãa noá, röìi nhoaâi ngûúâi ra ngoùåm
lêëy caái aáo caánh nhai ngêëu nhai nghiïën.
Thêëy thïë, möåt yá nghô taáo baåo múái nêíy ra trong oác Möì cöi.
Nhùçm luác con gêëu àang nhùæm tõt caã hai mùæt vaâ maãi nhai caái
aáo. Möì cöi liïìn nheâ nheå tuåt xuöëng, cûúäi ngay lïn lûng con gêëu, hai
tay ghò chùåt lêëy cöí. Gêëu bõ öm bêët thònh lònh, höët hoaãng nhûng
cuäng khöng daám buöng tay àaânh phaãi coäng caã Möì cöi tuåt dêìn
xuöëng göëc. Khi gêëu coân caách mùåt àêët hai ba saãi, Möì cöi vöåi nhêíy
xuöëng àêët boã chaåy. Gêëu cuäng chaåy àuöíi theo Möì cöi. Möì cöi cöë sûác
chaåy maäi vaâo rûâng. Böîng coá möåt caái hang sêu chùæn ngang trûúác
mùåt, chaâng àaânh phaãi nhaãy liïìu xuöëng hang ; gêëu khöng daám
nhaãy theo. Möì cöi nhúâ vêåy àûúåc thoaát.
Nhûng cuäng tûâ àêy chaâng laåi lêm vaâo möåt caãnh khöí cûåc, nguy
hiïím khaác. Hang töëi om om, chaâng phaãi lêìn moâ tûâng bûúác chên àïí
tòm möåt löëi ra ngoaâi. Chaâng ài maäi trong hang nhûng ài túái àêu
cuäng chó thêëy töëi nhû bûng. Xung quanh chaâng chó coá nhûäng con
dúi bay ài bay laåi, chuáng bay giûäa àêìu chaâng rûát tûâng súåi toác, tûâng

maãnh da. Mùåc dêìu vêåy chaâng cöë len loãi ài hïët goác hang naây laåi doâ
ài sang goác hang kia mong tòm möåt löëi thoaát.
Chúåt möåt höm chaâng lêìn túái möåt chöî coá möåt tia aánh saáng loåt
vaâo. Chaâng vui mûâng khêëp khúãi, nhûng vïì sau múái biïët àoá chó laâ
möåt löî thöng thiïn chûá khöng phaãi laâ cûãa hang. Tuy vêåy chaâng
cuäng cöë võn vaâo vaách àaá treâo lïn àïí vûúåt ra ngoaâi. Nhûng sûác
chaâng àaä yïëu lùæm, àaä nùm bêíy lêìn leo lïn àûúåc vaâi ba saãi tay röìi
laåi bõ ngaä xuöëng chöî cuä.
Möåt höm trong khi nùçm ngêët trong hang, chaâng thêëy möåt öng
cuå àêìu toác baåc phú, tay cêìm möåt caái ròu vaâ möåt hoân àaá thêìn àïën
gêìn. Öng cuå baão :
- Ta laâ thêìn nuái ; thêëy con khöí cûåc quaá nïn àïën cûáu con àêy !
Ta cho con möåt caái ròu, noá seä cho con cúm ùn aáo mùåc. Ta cho con
hoân àaá thêìn naây, con àem ròu maâi vaâo hoân àaá naây vaâo da, da seä trúã
nïn trùæng treão vaâ àeåp àeä. Cuöëi cuâng ta cho con viïn thuöëc naây noá
seä cho con sûác khoãe vûúåt hang.
Noái xong, thêìn nuái biïën mêët. Möì cöi tónh dêåy, nhùåt viïn thuöëc
boã vaâo möìm, tûå nhiïn thêëy ngûúâi nheå nhoäm laå thûúâng. Chaâng giùæt
caái ròu vaâ hoân àaá vaâo thùæt lûng röìi leo theo vaách thùèng lïn löî
thöng. Khaác vúái nhûäng lêìn trûúác, lêìn naây chaâng treâo nhanh thoùn
thoùæt, chó möåt laát àaä túái löî thöng húi vaâ nhòn thêëy aánh saáng bïn
ngoaâi. Chaâng nhùæm mùæt laåi möåt luác röìi àu ngûúâi ra khoãi hang.
Chaâng lêìn xuyïn qua rûâng, àïën quaá trûa, túái búâ möåt con söng
caái. Chaâng men búâ, xuöi theo doâng. Ài àûúåc möåt quaäng chaâng gùåp
möåt öng cuå tiïìu phu, nhòn thêëy Möì cöi mùåt muäi gúám ghiïëc, àêìu
khöng coân súåi toác, da deã sêìn suâi, hai vaânh tai sûát lúã, aáo quêìn raách

naát, öng cuå boã chaåy, Möì cöi àuöíi theo kïí moåi nöîi gian lao cuãa mònh
cho öng nghe. Öng cuå baão chaâng giuáp mònh àöën cuãi vaâ phaát nûúng
röìi seä àûa vïì nhaâ.
Möì cöi liïìn lêëy caái ròu ra maâi vaâo hoân àaá thêìn, caái ròu trúã nïn
rêët sùæc. Chaâng chó chùåt möåt luác àaä àûúåc möåt àöëng cuãi chêët àêìy caã
möåt gian nhaâ. Töëi höm êëy, chaâng àûúåc ùn nghó úã nhaâ öng cuå.
Öng cuå coá saáu cö con gaái. Caã saáu cö àïìu àaä àïën tuöíi lêëy chöìng.
Thêëy böë dùæt vïì möåt chaâng trai khöng ra hònh ngûúâi, caác cö con gaái,
trûâ cö uát, àïìu traánh xa. Hoå noái vúái böë àuöíi ngay Möì cöi ra khoãi
nhaâ. Öng cuå phaãi mùæng maäi, caác cö múái chõu im. Cuöëi cuâng caác cö
baão böë cho Möì cöi ra úã lïìu ngoaâi nûúng àïí chaâng vûâa phaát thïm
rêîy vûâa coi luáa. Haâng ngaây caác cö seä luên phiïn nhau àûa cúm, bùæt
àêìu tûâ cö caã.
Àïí khoãi giaáp mùåt Möì cöi, cö caã àem möåt caái moä treo lïn möåt göëc
cêy úã àêìu nûúng caách lïìu khoaãng möåt trùm bûúác. Cö goä moä möåt höìi
ba tiïëng röìi àùåt nùæm cúm úã dûúái göëc cêy, goåi Möì cöi àïën lêëy cúm ùn.
Àoaån cö ba chên böën cùèng quay trúã vïì nhaâ, khöng cêìn biïët rùçng
Möì cöi coá nghe hay khöng. Lêìn lûúåt böën cö em cuäng bùæt chûúác laâm
nhû cö chõ. Duy chó coá cö uát àïën lûúåt mònh àûa cúm, cö khöng boã
nùæm cúm úã dûúái göëc cêy, cuäng khöng goä moä nhû caác chõ, maâ ài vaâo
àïën têån lïìu, trao têån tay Möì cöi. Trong khi Möì cöi ùn cúm, cö ngöìi
laåi, hoãi thùm sûác khoãe, quï quaán, gia àònh cuãa chaâng. Cö cöë yá ngöìi
chúâ cho Möì cöi ùn xong röìi múái vïì nhaâ.
Tûâ ngaây ra úã lïìu, Möì cöi vêîn laâm moåi viïåc nhû öng cuå dùån.
Saáng naâo chaâng cuäng maâi ròu vaâo hoân àaá thêìn cho ròu thïm sùæc àïí
chùåt àûúåc nhiïìu cêy ; Chiïìu naâo chaâng cuäng ra suöëi tùæm, lêëy hoân

àaá thêìn kyâ vaâo ngûúâi quaã nhiïn da deã chaâng dêìn dêìn trúã laåi höìng
haâo àeåp trai hún trûúác.
Bùéng ài möåt thúâi gian khöng thêëy cö uát àïën àûa cúm. Chaâng
thêëy buöìn cho laâ cö uát cuäng bùæt chûúác caác chõ àùåt cúm nùæm úã göëc
cêy, röìi vöåi vaä trúã laåi nhaâ ngay. Khöng biïët rùçng cö uát bêån sang
giuáp viïåc nhaâ baâ cö úã laâng bïn.
Sau ba thaáng cö uát trúã laåi nhaâ, cö laåi àem cúm vaâo lïìu cho Möì
cöi. Nhûng khöng thêëy chaâng Möì cöi xêëu xñ nhû moåi ngaây maâ chó
thêëy möåt chaâng trai mùåt maây saáng suãa, da deã höìng haâo, àêìu toác
goån gheä thò lêëy laâm ngaåc nhiïn, vöåi hoãi :
- Chaâng laâ ai ? Chaâng úã àêu àïën ? Chaâng coá biïët caái anh Möì cöi
bõ dúi ùn mêët hai vaânh tai, rûát hïët maái toác trûúác àêy coi nûúng úã
lïìu naây khöng?
Biïët laâ cö uát khöng nhêån ra mònh nûäa vò mònh àaä nhúâ àaá thêìn
maâ thay àöíi nhiïìu lùæm. Nhûng Möì cöi chó gêåt àêìu chaâo cö uát
khöng thûa khöng rùçng. Cö uát hoãi túái hai ba lêìn maâ chaâng chó cûúâi
chûá khöng noái möåt lúâi. Thêëy vêåy, cö uát àùåt nùæm cúm xuöëng saân,
quay ra cûãa nhòn vïì phña rûâng goåi Möì cöi. Cö goåi túái hai ba tiïëng,
vêîn khöng coá tiïëng traã lúâi.
Goåi xong cö uát xuöëng thang ài vaâo rûâng tòm. Cö tòm khùæp böën
goác nûúng laåi huá goåi luön möìm nhûng vêîn khöng thêëy, cö àaânh
chaåy möåt maåch vïì nhaâ.
Ngaây höm sau, àïën lûúåt cö caã ài àûa cúm, cö uát xin ài thay. Cö
àõnh höm nay phaãi tòm cho bùçng àûúåc Möì cöi múái thöi, nhûng laåi
chó thêëy anh chaâng trùæng treão höm qua. Cö hoãi nhûng chaâng trai
cuäng chó cûúâi àaáp laåi chûá khöng noái. Cö àùåt nùæm cúm xuöëng saân röìi

quay ra cûãa àõnh vaâo rûâng tòm. Lêìn naây Möì cöi khöng thïí laâm
thinh àûúåc nûäa, chaâng noái :
- Cö uát úi ! Cö khöng phaãi ài tòm nûäa. Trûúác hïët töi xin cö thûá
löîi vò àaä laâm cho cö phaãi mêët cöng tòm kiïëm, bêy giúâ töi àaä roä hïët
loâng daå cuãa cö àöëi vúái töi röìi. Töi chñnh laâ anh Möì cöi mêët tai mêët
toác ngaây noå àêy !
Cö uát quay laåi tröë mùæt ngaåc nhiïn noái :
- Chaâng àêëy aâ ! Sao chaâng choáng thay àöíi nhû thïë naây ?
Möì cöi sung sûúáng traã lúâi :
- Cö uát aå ! Nhúâ coá hoân àaá thêìn naây maâ töi àaä dêìn dêìn trúã laåi
laânh lùån nhû thïë naây àêy.
Tûâ höm êëy ngaây naâo cö uát cuäng thay caác chõ vaâo nûúng àûa
cúm. Thêëy em uát chõu khoá àûa cúm thay, caác cö chõ rêët thñch khöng
cêìn hoãi duyïn cúá vò sao, duy chó coá öng cuå thò húi lêëy laâm laå. Möåt
höm öng leãn ài theo rònh xem cho roä sûå tònh, nêëp úã trong buåi, öng
cuå khöng thêëy anh chaâng Möì cöi xêëu xñ höìi noå maâ chó thêëy möåt
chaâng trai treã àeåp, noái noái cûúâi cûúâi vúái con gaái uát cuãa mònh. Chúâ
cho con vïì, öng cuå vaâo lïìu hoãi xem chaâng trai noå laâ ai, sau khi
nghe kïí öng cuå múái roä chaâng trai chñnh laâ anh Möì cöi mêët tai mêët
toác.
Töëi höm êëy, öng cuå goåi caác cö con gaái laåi hoãi :
- Anh chaâng Möì cöi úã vúái ta àaä lêu ngaây. Chaâng rêët chùm laâm
vaâ laâm rêët khoãe, böë vûâa lïn nûúng xem thò thêëy möåt mònh chaâng
khöng nhûäng àaä tröng nom rêët chu àaáo nûúng luáa nûúng ngö, maâ
coân phaát göëc, chùåt cêy, àûúåc rêët nhiïìu nûúng rêîy. Vò vêåy böë rêët

mïën, vaâ muöën keán chaâng vaâo laâm rïí nhaâ ta. Coá àûáa naâo bùçng loâng
lêëy chaâng khöng ?
Nghe böë noái, nùm cö chõ nhòn nhau nhöí boåt phò phò vaâ àïìu traã
lúâi :
- Böë meå àûâng nghô nhû vêåy, chuáng con khöng bao giúâ boã phñ caái
tuöíi thanh xuên, dêën thên laâm vúå möåt anh chaâng “ngûúâi khöng ra
ngûúâi, quyã khöng ra quyã êëy !”... Öng cuå hoãi cö uát. Cö àoã mùåt àaáp :
- Cha meå muöën gaã con cho chaâng thò con cuäng xin vêng.
Öng cuå nhòn vúå röìi nhòn cö uát ên cêìn noái :
- Vêåy ngaây mai chuáng ta seä sûãa soaån laâm lïî cûúái àoán rïí cho con
gaái uát cuãa chuáng ta.
Saáng höm sau, caã nhaâ öng cuå sûãa soaån lïî cûúái cho cö uát, têët caã
hoå haâng vaâ xoám laâng àïìu rêët ngaåc nhiïn. Hoå xò xaâo baão nhau :
“Öng cuå kheáo lêín thêín, sao laåi gaã cö uát treã àeåp, hiïìn laânh, cho caái
anh chaâng xêëu xñ êëy”.
Nhûng buöíi àoán rïí àaä laâm cho têët caã ngûúâi hoå, ngûúâi laâng cuäng
nhû nùm cö chõ àïìu hïët sûác ngaåc nhiïn vaâ ghen tõ. Ài bïn caånh cö
uát khöng phaãi laâ chaâng Möì cöi xêëu xñ maâ laâ möåt chaâng trai treã
àeåp, voác ngûúâi vaåm vúä, da deã höìng haâo, mùåt maây saáng suãa, àêìu toác
goån gaâng vaâ nöíi tiïëng àöën cêy laâm rêîy khoãe.
Theo lúâi kïí cuãa baâ Vuä Thõ Bùçng
Xaä Höìng Viïåt — Hoâa An — Cao Bùçng

HAI ANH EM
VAÂ BA CON YÏU TINH
Ngaây xûa coá hai anh em möì cöi ùn úã vúái nhau rêët hoâa thuêån vaâ
biïët thûúng yïu nhûúâng nhõn nhau.
Nhûng khi ngûúâi anh lêëy vúå thò tònh anh em àaä khaác trûúác.
Ngûúâi chõ dêu khöng nhûäng ùn úã vúái em khöng töët maâ coân lêëy cúá laâ
em chó ùn haåi, beân xuái chöìng gheát boã em vaâ àuöíi em ra khoãi nhaâ.
Thêëy anh chõ ùn úã tïå baåc vúái mònh, ngûúâi em àaânh gaåt nûúác
mùæt ra ài. Chaâng àõnh vaâo rûâng, dûång möåt tuáp lïìu röìi phaát rêîy àïí
tröìng ngö gieo luáa.
Höm êëy maãi chùåt cêy, trúâi töëi luác naâo khöng biïët, khöng kõp trúã
vïì chaâng àaânh treâo lïn ngoån möåt cêy cao, tûå buöåc mònh vaâo caânh
cêy maâ nguã. Möåt mònh trong àïm töëi, úã giûäa rûâng, chaâng khöng
sao chúåp mùæt.
Khöng ngúâ göëc cêy êëy vöën laâ núi tuå hoåp cuãa ba con yïu tinh :
Hêìu tinh, Höí tinh vaâ Huâng tinh. Khi ba con keáo àïën chuáng khõt
muäi àaánh húi röìi kheä baão nhau :
- úã quanh àêu àêy coá muâi thõt ngûúâi, chuáng ta haäy mau mau
luâng tòm may ra àûúåc möåt bûäa cheán.
Huâng tinh laâm ra veã thaåo àúâi, àïí tay lïn ngang muäi ngûãi ngûãi
hñt hñt möåt luác röìi noái :

- Caác baån nhêìm röìi, coá khi naâo ngûúâi laåi loåt àûúåc vaâo àêy giûäa
luác àïm khuya thanh vùæng naây. Caác baån àoái buång quaá maâ tûúãng
tûúång ra nhû vêåy àêëy. Thöi ! Chuáng ta haäy nguã möåt giêëc àïí quïn
bûäa ! Coá gò saáng mai ta seä baân.
Hêìu tinh vaâ Höí tinh nghe noái vêåy thò cho laâ phaãi, vaâ boã qua
cêu chuyïån êëy. Chuáng beân dûåa lûng vaâo nhau àõnh àaánh möåt giêëc
daâi, nhûng vò àoái buång, caã ba àïìu khöng sao nguã àûúåc. Caã ba con
suåc saåo ài tòm möåt laát khöng thêëy gò, chuáng laåi trúã vïì göëc cêy, möåt
con lïn tiïëng :
- Naây caác baån úi ! Khöng coá gò àêu. Thöi bêy giúâ chuáng ta haäy
kïí cho nhau nghe nhûäng chuyïån bñ mêåt maâ chuáng ta biïët ài. Hai
con kia àöìng yá. Hêìu tinh bùæt àêìu kïí :
- úã caái laâng bïn kia chên àöìi coá möåt caánh àöìng röång mïnh
möng, nhûng dên laâng àaânh boã hoang vò phêìn lúán khöng bao giúâ coá
àuã nûúác cêëy. Nïëu hoå biïët àaâo bêåt cêy àa to àêìu laâng ài thò nguöìn
nûúác úã àoá seä phun lïn, vaâ hoå seä coá thûâa nûúác tûúái khùæp caánh
àöìng...
Àïën lûúåt Huâng tinh kïí :
- Cuäng úã laâng àoá, caái nhaâ coá cêy thõ úã trûúác sên êëy tröìng àûúåc
möåt rûâng truác àùçng ngaâ, trong àoá coá möåt cêy chó coá bêíy àöët. Ai lêëy
àûúåc cêy truác bêíy àöët kia vïì laâm keâo nhaâ thò àïm naâo vaâng baåc úã
trïn trêìn gian naây cuäng seä tûå nhiïn bay vaâo nhaâ túái têëp.
Àïën lûúåt Höí tinh kïí :
- Cuäng laâng êëy, caái nhaâ àêìu laâng coá möåt caái ao nhoã nhûng rêët
sêu, dûúái àaáy ao trong lúáp buân thûá ba, coá möåt chum vaâng thoi maâ

chuã nhaâ vaâ nhûäng ngûúâi laáng giïìng àïìu chûa biïët. Nïëu ai lêëy àûúåc
thò seä trúã nïn giaâu coá vûúåt xa thiïn haå.
Cêu chuyïån cuãa ba con yïu tinh àïën àêy chêëm dûát. Trúâi tang
taãng saáng, chuáng chia tay nhau möîi con möåt ngaã.
Saáng dêåy ngûúâi em xuöëng nuái tòm àûúâng àïën caái laâng bïn kia
chên àöìi, chaâng àïën xin úã thuï cho nhaâ coá cêy thõ úã trûúác sên. Nhaâ
chuã àang cêìn ngûúâi liïìn vui veã nhêån. Haâng ngaây sau nhûäng buöíi
ài laâm àöìng cho chuã, chaâng lïn rûâng truác tòm cêy truác àùçng ngaâ
baãy àöët, sau nhiïìu ngaây tòm kiïëm, chaâng àaä thêëy. Àoá laâ möåt cêy
truác cong queo, chó coá bêíy àöët nhûng àöët rêët daâi khöng laâm àûúåc
gò, vò vêåy tûâ lêu vêîn chûa bõ chùåt, chaâng mûâng thêìm laâ sau naây
chùæc chùæn seä xin àûúåc cêy truác êëy dïî daâng.
Chaâng laåi àïën xin úã thuï vúái chuã ngöi nhaâ úã àêìu laâng. Nhaâ naây
cuäng vui veã tiïëp nhêån. Khöng mêëy chöëc chaâng àaä tòm ra caái ao nhoã
sêu àaáy maâ möåt trong nhûäng con yïu tinh àaä noái túái. Ài úã mêëy
nùm, chaâng chó xin öng chuã traã cöng cho mònh bùçng caách cho mûúån
caái ao nhoã àïí thaã ñt caá laâm vöën riïng, vò coá nhiïìu ao to nïn öng chuã
sùén saâng àöìng yá.
Trong khi chùm nom cho caá, chaâng thûúâng lùån xuöëng àaáy ao àïí
doâ tòm caái chum vaâng. Khi tòm àûúåc chum vaâng, chaâng mûâng rúä
àaánh dêëu, chúâ ngaây àïën lêëy.
Böîng cuöëi nùm êëy, haån haán keáo daâi. Nûúác söng, nûúác suöëi nûúác
höì, nûúác ao àïìu khö röng röëc. Khöng nhûäng cêy coã àaä bùæt àêìu heáo
dêìn, maâ trêu boâ cuäng khöng coân chöî uöëng nûúác. Chúåt Möì cöi nhúá
túái cêu chuyïån giûäa ba con yïu tinh ngaây noå, chaâng beân ruã dên
laâng ra àaâo giïëng úã dûúái göëc cêy àa. Thêëy hoå toã ra nghi ngúâ, chaâng

hûáa vúái hoå nïëu àaâo maâ khöng thaânh thò chaâng seä nöåp têët caã tiïìn
cöng ài úã suöët àúâi cho laâng, nïëu àaâo coá nûúác cho dên laâng duâng thò
laâng phaãi laâm nhaâ cûúái vúå cho mònh. Laâng nhêån lúâi vaâ ra sûác àaâo
bêåt göëc cêy àa theo lúâi cuãa chaâng. Quaã nhiïn, khi cêy àa cöí thuå
nùçm xuöëng thò möåt doâng nûúác baåc úã göëc phun lïn, vaâ tûâ àêëy cûá
phun maäi, tûúái khùæp caánh àöìng baát ngaát.
Dên laâng vö cuâng caãm taå chaâng. Nhû lúâi hûáa hoå baão nhau chia
ruöång cho Möì cöi, cûúái vúå cho chaâng vaâ giuáp chaâng laâm nhaâ laâm
cûãa. Sau àoá, Möì cöi àïën xin öng chuã möåt cêy truác àùçng ngaâ. Öng
chuã noái :
- Caã rûâng truác kia, anh muöën lêëy muöën chùåt cêy naâo cuäng
àûúåc.
Möì cöi chó lêëy coá möåt cêy truác bêíy àöët vïì laâm keâo nhaâ. Trong
bêíy àïm liïìn, nhûäng cuåc vaâng troân troân nhû quaã àaâo tûå nhiïn úã
àêu bay vïì rúi löåp àöåp trïn sên. Hai vúå chöìng chaâng sung sûúáng
thu nhùåt boã vaâo hoâm. Röìi chaâng laåi lùån xuöëng àaáy caái ao noå lêëy
dêìn nhûäng thoãi vaâng úã trong caái chum kia vïì.
Tûâ àoá chaâng trúã nïn giaâu coá ngang vúái nhûäng nhaâ giaâu coá vaâo
bêåc nhêët vuâng êëy.
Nghe àöìn ngûúâi em mònh böîng trúã nïn giaâu coá, ngûúâi anh tòm
àûúâng sang thùm em, thêëy vúå chöìng em coá nhaâ cao cûãa röång, nhiïìu
baåc lùæm vaâng, ngûúâi anh hïët sûác ngaåc nhiïn. Hùæn lên la hoãi em
bùçng caách naâo maâ choáng coá cuãa nhû vêåy. Ngûúâi em thûåc buång kïí
cho anh nghe moåi àiïìu tûâ luác nguã àïm giûäa rûâng sêu gùåp yïu tinh
nhû thïë naâo röìi lêìn höìi àûa vaâng baåc vïì nhaâ ra sao v.v...

Nghe noái vêåy, ngûúâi anh liïìn vïì baân vúái vúå röìi cuäng lïn àûúâng
ra ài nhû ngûúâi em. Àïm höm êëy, ngûúâi anh cuäng nguã laåi trïn
caânh cöí thuå maâ ngaây naâo em mònh àaä tûå troái mònh nguã àïí chúâ gùåp
yïu tinh. Quaã nhiïn, àïm êëy vïì khuya, Hêìu tinh, Höí tinh vaâ Huâng
tinh laåi keáo nhau àïën hoåp úã göëc cêy êëy. Chuáng khõt àaánh húi röìi
noái vúái nhau :
- Quanh àêu àêy coá muâi thõt ngûúâi, chuáng ta haäy ài tòm maâ ùn
cho àúä àoái.
Noái xong chuáng chia nhau ài luâng suåc, thêëy noái vêåy ngûúâi anh
ngöìi trïn caânh cêy hoaãng höët vaäi àaái luác naâo khöng biïët. Nûúác àaái
chaãy xuöëng rúi löåp böåp trïn àöëng laá khö, nghe tiïëng àöång Hêìu tinh
ngêíng mùåt nhòn lïn cêy vaâ phaát hiïån ra anh chaâng. Hêìu tinh liïìn
treâo lïn keáo cöí anh chaâng xuöëng vaâ goåi Höí tinh cuâng Huâng tinh
àïën. Ngûúâi anh kïu van röëi rñt, nhûng nhûäng lúâi cêìu khêín cuãa hùæn
khöng loåt tai luä yïu tinh àang àoái. Chó möåt loaáng, chuáng àaä nuöët
goån hùæn vaâo buång.
Theo lúâi kïí cuãa öng Lùng Trung Haão
Huyïån Vùn Laäng, Laång Sún.

BAÁN CAÁI TUÃ ÀÛÁNG
Ngaây xûa úã laâng noå coá möåt laäo paãn* nhaâ giaâu nûát àöë àöí vaách,
vaâ rêët haám sùæc. Tuy tuöíi àaä ngoaâi nùm mûúi vaâ àaä coá böën vúå, hùæn
vêîn chûa lêëy laâm thoãa maän. Àaä nhiïìu lêìn hùæn boã tiïìn baåc ra àïí duå
döî vúå ngûúâi khaác.
Thêëy chõ vúå nhaâ kia xinh àeåp, laäo paãn coá yá toâm tem, hùæn àaä thaã
lúâi trïu gheåo, nhûng bõ chõ ta mùæng thùèng vaâo mùåt. Thêëy caãnh nhaâ
chõ ngheâo khoá, hùæn boã tiïìn ra mua chuöåc cuäng khöng lay àûúåc loâng
ngûúâi àaân baâ. Tuy vêåy hùæn vêîn tòm moåi caách àïí àûa con möìi vaâo
troâng.
Möåt höm laäo paãn goåi chöìng chõ ta àïën baão :
- Ta cêìn xeã möåt trùm têëm vaán àïí laát caái nhaâ. Thêëy anh laâm ùn
cêín chêån, cêìn cuâ, ta àõnh nhúâ anh möå thúå xeã giuáp ta söë vaán êëy, nay
ta trao cho anh möåt trùm laång baåc àïí anh laâm cho ta.
Anh nhaâ ngheâo chûa hiïíu àûúåc thêm yá cuãa laäo paãn, nïn traã lúâi
:
- Töi nhêån seä ài möå thúå cûa vaán giuáp öng. Nhûng möåt laång baåc
mua àûúåc nhûäng haâng chuåc têëm vaán sao öng laåi trao cho töi nhiïìu
baåc nhû vêåy ? Nhúä töi vö yá laâm mêët baåc thò lêëy gò maâ àïìn. Khi naâo
cêìn bao nhiïu töi seä àïën nhêån vúái öng bêëy nhiïu.
Nhûng laäo paãn baão :
- Anh cûá cêìm caã àïí lêëy tiïìn ùn àûúâng vaâ traã cöng xaá cho thúå.

Anh nhaâ ngheâo àaânh cêìm lêëy goái baåc röìi vïì nhaâ kïí chuyïån laåi
vúái vúå, chõ vúå anh chó cûúâi khêíy, röìi noái thêåt cho chöìng roä daä têm
cuãa laäo paãn.
Nghe vúå noái, anh nhaâ ngheâo múái “tûúng kïë tûåu kïë” tòm caách
tiïu khöng cuãa laäo trùm laång baåc. Buöíi chiïìu höm êëy, sau khi baân
mûu vúái vúå xong, anh xaách khùn goái ra ài, biïët laäo paãn àûáng rònh úã
ngoaâi cûãa, anh noái to cöë yá àïí cho hùæn nghe :
- Töi ài lêu lùæm thò cuäng chó khoaãng nûãa thaáng laâ cuâng. Nïëu úã
nhaâ coá gùåp khoá khùn thò lïn tòm laäo paãn nheá, öng ta rêët töët vúái vúå
chöìng mònh, cö chúá ngaåi.
Anh nhaâ ngheâo vûâa ài àûúåc möåt luác thò laäo paãn àaä tòm caách leãn
vaâo nhaâ, hùæn roán reán öm lêëy chõ. Chõ àêíy hùæn ngaä xuöëng giûúâng,
hùæn giuái luön vaâo tay chõ hai mûúi laång baåc vaâ noái :
- Biïëu cö söë tiïìn, cö àûâng kïu la nheá !
Vúå anh nhaâ ngheâo noái :
- Khöng mêëy khi öng chiïëu cöë túái nhaâ, chuáng ta haäy laâm bûäa
cúm ùn xñu deå* röìi seä hay.
Thêëy chõ ta coá chiïìu ûng thuêån, hùæn lêëy laâm mûâng lùæm ngöìi
àúåi. Möåt luác lêu chõ bûng chaáo thõt gaâ lïn nhaâ trïn múâi hùæn. Hùæn
ngöìi vaâo baân vûâa ùn vûâa buöng lúâi laã lúi àuâa cúåt. Chõ cuäng giaã vúâ
noái noái cûúâi cûúâi, laâm cho hùæn caâng mï mêín têm thêìn.
Böîng úã ngoaâi coá tiïëng goä cûãa, möîi luác möåt gêëp, laäo paãn vaâ vúå
anh nhaâ ngheâo ngûâng nhai, ngûâng àuâa, lùæng tai nghe. Nghe roä
tiïëng goåi cuãa anh nhaâ ngheâo, laäo paãn cuöëng cuöìng. Chõ cuäng giaã vúâ
cuöëng quyát. Hùæn àûáng lïn ngoá trûúác ngoá sau àïí tòm chöî tröën, chõ
giuái hùæn vaâo xoá cûãa nhûng hùæn run lïn cêìm cêåp muöën àûúåc tröën

chöî kñn hún, chõ vöåi vaâng quay laåi múã ngay caái tuã cho laäo chui vaâo
àêëy vaâ khoáa laåi cêín thêån, röìi ra múã cûãa àoán chöìng.
Anh nhaâ ngheâo vaâo nhaâ noái to vúái vúå, cöë yá àïí laäo paãn nghe
tiïëng.
- Thêåt khöng may cho ta, söë baåc cuãa laäo paãn rúi vaâo tay boån keã
cûúáp mêët röìi. Töi phaãi van laåy chuáng maäi, chuáng múái tha chïët cho
vïì àêy. Bêy giúâ biïët baán chaác caái gò àïí traã núå àûúåc.
Chõ vúå vúâ thúã daâi, luön möìm kïu tiïëc cuãa. Anh chöìng laåi noái
tiïëp :
- Caã nhaâ ta chó coân coá caái tuã àûáng kia laâ àaáng giaá, hay laâ mai ta
àem àïën baán cho laäo paãn àïí trûâ núå.
Noái röìi hai vúå chöìng ài nguã.
Saáng súám höm sau, hai vúå chöìng anh nhaâ ngheâo khiïng caái tuã
sang nhaâ laäo paãn. Muå vúå caã cuãa hùæn hoãi giaá, anh àaáp :
- Caái tuã naây vúái giaá möåt nghòn laång baåc khöng hún khöng keám,
nïëu nhaâ baâ khöng mua thò töi àem baán cho nhaâ quan lúán... Àïí töi
vïì lêëy chòa khoáa cho baâ xem bïn trong.
Khi muå vúå caã àïën xem tuã, thò tiïëng cuãa laäo paãn tûâ trong tuã noái
roä ra :
- Baâ noá àêu ! Bao nhiïu baåc cuäng phaãi mua nhÐ ! Kh«ng th×
tao chÕt ®Êy ! C¸i tñ mµ r¬i vaâo tay laäo quan thò tao cuäng toi maång
vúái noá thöi !
Muå àoaán ngay chöìng mònh ài choâng gheåo vúå ngûúâi àïí bõ bùæt
nhöët vaâo tuã. Muå àaânh phaãi cùæn rùng lêëy möåt nghòn laång baåc trao

cho vúå chöìng anh nhaâ ngheâo àïí lêëy caái tuã göî moåt. Khi coân möåt
mònh vúái caái tuã, muå quaát :
- Caái thùçng dï giaâ kia ! Maây ài laâm bêåy baå vúái vúå ngûúâi ta röìi bõ
chöìng noá bùæt nhöët vaâo tuã phaãi khöng ? Noái mau keão tao àem dòm
xuöëng söng ngay bêy giúâ.
- Nhaâ haäy múã tuã cho töi ra ngoaâi keão töi chïët ngaåt bêy giúâ.
Muå lêëy chòa khoáa múã tuã, laäo paãn loáp ngoáp bûúác ra, bõ muå tuám
ngay lêëy toác giuái xuöëng àaánh tuái buåi. Laäo àaânh phaãi van laåy vúå,
thuá thêåt moåi àiïìu.
- Thöi àûâng àaánh töi nûäa. Àau lùæm röìi ! Tûâ nay töi xin chûâa.
Theo lúâi kïí cuãa öng Lùng Trung Haão
Huyïån Vùn Laäng, Laång Sún

MÖÌ CÖI XÛÃ KIÏÅN
Ngaây xûa möåt viïn quan trêën noå thêëy Möì Cöi thöng minh, hoaåt
baát, liïìn àûa chaâng vïì hêìu àiïëu àoám. Trong nhûäng buöíi xûã kiïån
viïn quan àïìu cho Möì Cöi ài theo. Vò vêåy dêìn dêìn Mö Cöi cuäng
biïët caách xûã kiïån. Nhiïìu buöíi, say rûúåu hoùåc moãi mïåt, quan cuäng
cho pheáp Mö Cöi thay mònh hoâa giaãi nhûäng vuå xñch mñch nho nhoã.
Chaâng thûúâng nghe ngoáng cêín thêån, noái nùng hoâa nhaä. Vaâ nhúâ
thöng minh, chaâng phên xûã àêu ra àêëy nïn àaä nhiïìu lêìn laâm cho
caã nguyïn lêîn bõ haâi loâng. Vò thïë quan laåi caâng tin duâng. Coân dên
möîi lêìn phaãi àûa nhau lïn cûãa quan, thûúâng muöën àûúåc Mö Cöi
xeát xûã.
Möåt höm, coá vuå möåt chuã quaán úã chúå kiïån möåt öng cuå giaâ, chuã
quaán thûa rùçng :
- Höm nay nhaâ haâng chuáng töi bõ öng cuå naây laâm döng, öng vaâo
haâng, giúã goái cúm nùæm ra ùn. Vûâa ùn, cuå vûâa nhòn chùçm chùçm vaâo
tuã haâng àêìy thûác ùn, röìi hñt vaâ nuöët vaâo caã hûúng võ cuãa nhûäng
miïëng thõt lúån quay, nhûäng con gaâ söëng thiïën luöåc, nhûäng con võt
raán têím phêím höìng thúm phûác cuãa cûãa haâng. Vò cuå hñt vaâ nuöët hïët
muâi thúm cuãa thõt nïn cûãa haâng töi höm nay khöng baán àûúåc cho
ai nûäa. Sau khi hñt hïët hûúng võ thõt haâng cuãa töi àïí ùn xong bûäa
cúm, cuå öng caãm ún möåt cêu röìi ra ài vaâ khöng traã tiïìn, bêët àùæc dô
töi phaãi àûa öng cuå àïën àêy àïí nhúâ quan lúán minh xeát. Quan beân

giao cho Mö Cöi xûã kiïån vuå naây. Mö Cöi quay sang hoãi cuå giaâ, öng
cuå traã lúâi :
- Töi vaâo haâng ngöìi nhúâ, ùn miïëng cúm nùæm ; töi khöng mua
thõt, khöng mua cúm cuãa nhaâ haâng thò sao laåi cûá nùçng nùåc àoâi tiïìn
töi.
- Coá phaãi chuã quaán töë caáo öng cuå naây hñt mêët hûúng võ lúån
quay, gaâ luöåc, võt raán cuãa nhaâ haâng khöng ?
- Àuáng nhû thïë aå ! Chuã quaán àaáp.
Mö Cöi laåi hoãi cuå giaâ :
- Cuå coá nhêån rùçng cuå àaä hñt hûúng thúm lúån quay, gaâ luöåc, võt
raán cuãa nhaâ haâng khöng ?
Cuå giaâ àaáp :
- Töi nhêån rùçng coá.
Mö Cöi noái :
- Thïë laâ roä, öng àaä hñt hûúng võ cuãa nhaâ haâng thò öng phaãi böìi
thûúâng cho nhaâ haâng laâ àuáng leä. Vêåy chuã quaán muöën böìi thûúâng
bao nhiïu ?
- Hai àöìng.
Mö Cöi noái :
- Töi muöën hoãi têët caã söë thõt quay, gaâ luöåc, võt raán giaá bao
nhiïu ?
- Hai mûúi àöìng.
- Àuáng, nhû thïë haäy coân laâ reã, vêåy cuå giaâ, cuå haäy ài vay àêu
àûa àïën àêy hai mûúi àöìng àïí töi phên xûã cho.

Nghe noái, öng cuå giaâ giêîy nêíy, rúm rúám nûúác mùæt noái :
- Ö hay ! Nhû vêåy thò coân àêu laâ leä phaãi ? Töi coá àuång chaåm
àïën thûác ùn cuãa nhaâ haâng àêu maâ bùæt töi traã ngêìn êëy tiïìn.
- Cuå cûá àûa tiïìn àêy àïí töi phên xûã.
- Töi chó coá hai àöìng baåc trùæng àêy maâ thöi.
- Cuäng àûúåc.
Mö Cöi thaãn nhiïn cêìm lêëy hai àöìng baåc boã vaâo möåt caái baát röìi
uáp möåt caái baát khaác lïn àûa cho cuå giaâ vaâ noái :
- Cuå haäy cêìm baát xoác lïn cho àuã mûúâi lêìn. Coân chuã quaán, öng
haäy chõu khoá vïính caã hai tai lïn maâ nghe.
Hai ngûúâi tuy chûa hiïíu nhûng cuäng cûá laâm theo, khi àöìng baåc
trong baát uáp àaä kïu laåch caåch àïën mûúâi lêìn, Mö Cöi phaán :
- Öng cuå giaâ naây àaä hñt hûúng võ têët caã lúån quay, gaâ luöåc, võt
raán cuãa nhaâ haâng maâ nhûäng moán ùn êëy giaá trõ àïën hai mûúi àöìng
baåc trùæng. Bêy giúâ chuã quaán cuäng àaä àûúåc nghe àuã tiïëng kïu cuãa
nhûäng àöìng baåc trùæng röìi àêëy, thïë laâ öng giaâ naây àaä böìi thûúâng cho
öng àuã söë. Nhû vêåy laâ cöng bùçng : möåt bïn “hñt muâi thõt” möåt bïn
“nghe tiïëng baåc”. Thöi ài vïì laâm ùn.
Noái xong Möì Cöi traã hai àöìng baåc trùæng cho cuå giaâ röìi tuyïn böë
kïët thuác vuå kiïån.
Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng
úã Àöìng Àùng – Laång Sún

KHÖNG BAO GIÚÂ BIÏËT GIÊÅN
Ngaây xûa, möåt phuá öng noå coá cö con gaái rêët xinh. Nhiïìu trai
baãn mï naâng, nhúâ ngûúâi möëi laái, nhûng àïìu bõ phuá öng tûâ chöëi.
Phuá öng thûúâng noái vúái moåi ngûúâi :
- Töi khöng cêìn rïí lùæm vaâng, nhiïìu baåc maâ chó cêìn möåt ngûúâi
thöng minh lanh lúåi. Bònh sinh töi khöng bao giúâ biïët giêån, nïëu
ngûúâi naâo coá taâi laâm cho töi nöíi giêån thò ngûúâi àoá seä xûáng àaáng laâm
rïí töi.
Nghe lúâi thaách cuãa phuá öng, nhiïìu chaâng trai baãn trïn laâng
dûúái àaä lêìn lûúåt tröí taâi nhûng bao nhiïu caách choåc tûác cuãa hoå àïìu
bõ phuá öng coi nhû nûúác laä. Laäo khöng nhûäng khöng hïì toã chuát
giêån dûä, lùæm luác laåi coân cûúâi phaá lïn laâm cho nhûäng ngûúâi bêëy lêu
tûå cho mònh laâ thöng minh lanh lúåi àïìu khoanh tay. Duy chó coá
chaâng Möì Cöi úã laâng bïn laâ chûa chõu.
Möåt höm Mö Cöi àïën xin úã thuï cho phuá öng. Chaâng khöng cho
biïët mònh coá yá àõnh laâm rïí, vïì phêìn phuá öng cuäng coi chaâng nhû
nhûäng ngûúâi laâm cöng khaác.
Mö Cöi chùm chó laâm hïët moåi viïåc àûúåc giao, phuá öng mûâng vò
mûúán àûúåc ngûúâi chùm laâm vaâ cêín thêån.
Möåt buöíi saáng, Mö Cöi ruã phuá öng ài sùn, tuy rêët thñch ài sùn
nhûng khöën nöîi nhaâ khöng coá choá sùn, cho nïn thêëy Mö Cöi ruã,
phuá öng noái àuâa :

- Khöng coá choá sùn thò ài sùn sao àûúåc ! Hay laâ maây laâm choá
sùn nheá !
Nghe phuá öng noái, Mö Cöi khöng nhûäng khöng chaånh loâng maâ
coân hñ hûãng nhêån lúâi ngay, chaâng àaáp :
- Àûúåc ! Àûúåc ! Öng cûá àûa con ài. Con seä chaåy àuöíi thuá cho
öng coi !
Phuá öng liïìn tay tïn tay noã raão cùèng ài trûúác, Mö Cöi ngoan
ngoaän theo sau. Túái möåt khu rûâng rêåm, phuá öng neám möåt hoân àaá
vaâo trong buåi cêy röìi xuyåt choá. “Con choá” ngoan ngoaän laách qua göëc
lau, buái coã, tòm möìi. Àïën trûa “choá” bùæt àûúåc möåt con cêìy löi túái cho
chuã. Phuá öng mûâng rúä khen con choá thaåo sùn, röìi sai Möì Cöi vaác möìi
vïì. Mö Cöi noái :
- Choá khöng biïët vaác àêu, öng chuã haäy vaác lêëy chûá !
Phuá öng àaânh phaãi vaác con cêìy lïn vai àem vïì nhaâ. Bêëy lêu
khöng quen laâm viïåc nùång, nay phaãi vaác con cêìy laäo vûâa ài vûâa thúã
höìng höåc, möì höi vaä ra nhû tùæm. Vïì àïën nhaâ laäo àùåt con cêìy xuöëng
sên thúã höín hïín, röìi baão Mö Cöi àem cêìy laâm thõt.
Mö Cöi laåi àaáp :
- Choá khöng biïët laâm thõt àêu, öng chuã muöën ùn phaãi tûå tay
laâm lêëy !
Phuá öng laåi phaãi veán tay vaâo möí thõt cêìy. Laâm xong laäo laåi sai
Mö Cöi nêëu. Mö Cöi laåi noái :
- Öng chuã laå quaá ! Choá xaâo nêëu thïë naâo àûúåc, öng muöën ùn thò
haäy ài laâm lêëy !

Phuá öng thêëp lyá, àaânh chuái àêìu vaâo bïëp, trong khi êëy Mö Cöi
vaâo nhaâ àaánh möåt giêëc daâi. Khi thõt àaä chñn, phuá öng muác ra àôa,
baát, baây lïn mêm röìi baão Mö Cöi dêåy ài mua rûúåu.
Mö Cöi gùæt :
- Öng chuã àiïn röìi aâ ! Choá khöng biïët mua rûúåu àêu ! Öng
muöën uöëng, thò phaãi ài mua lêëy !
Tuy bõ ngûúâi úã gùæt, phuá öng cuäng khöng chuát giêån dûä, laäo àûáng
lïn, quêën laåi caái khùn, tûå tay cêìm chai lïn xoám trïn.
Trong khi phuá öng ài vùæng, Mö Cöi ngöìi vaâo baân ùn ùn hïët caác
moán xaâo, moán xaáo, moán chaã, moán canh. Ùn chaán röìi, chaâng àöí baát
canh lïnh laáng ra mêm, sau àoá laåi chui vaâo giûúâng nùçm nguã tiïëp.
Phuá öng àûa rûúåu vïì àïën nhaâ, thêëy baát àôa ngaã nghiïng, thõt
thaâ tung toáe khùæp mêm beân goåi Mö Cöi :
- “Choá” àêu ? Ai ùn hïët caác moán röìi laåi àöí bûâa baäi ra caã mêm
nhû thïë kia ? Sao “choá” khöng coi giûä cho chuã ?
Mö Cöi noái voång tûâ trong nhaâ ra :
- “Choá” ùn àêëy ! Ngûúâi giaâ thûúâng baão maäi “choá treo meâo àêåy”.
Thïë maâ öng chuã chaã theâm treo maâ cuäng khöng theâm àêåy. Àúâi naâo
choá chï thõt chï cúm. Thöi ! Öng aå ! Coá tiïëc cuãa thò haäy húát thõt àöí
úã trïn mêm maâ ùn vêåy.
Phuá öng khöng noái thïm möåt lúâi. Laäo cêët chai rûúåu röìi quay ra
thu doån baát àôa, queát saåch xûúng xêíu, röìi thaãn nhiïn ngöìi vaâo baân
ùn. Mö Cöi liïìn nhöím dêåy, ài àïën gêìn phuá öng hoãi :
- Öng úi ! Höm nay con laâm phiïìn öng nhiïìu quaá. Öng coá giêån
con chuát naâo khöng ?

Phuá öng móm cûúâi àaáp :
- Maây àûâng lo ! Öng giêån maây thò öng coân úã vúái ai àûúåc.
Saáng höm sau hai thêìy troâ laåi ài sùn. Lêìn naây theo yá phuá öng,
Mö Cöi àoáng vai öng chuã coân laäo thò laâm “choá”, yá àõnh cuãa laäo laâ
traã miïëng laåi Möì Cöi. Möì cöi luöm möìm huyát saáo goåi “choá”. Àïën
trûúác nhûäng buåi coá nhiïìu gai goác Mö Cöi neám àaá vaâo röìi xuyåt “choá”
ruác vaâo. “Choá” khöng chõu chui vaâo buåi gai, sùén gêåy trong tay Mö
Cöi àaánh “choá” tuái buåi vaâ mùæng nhiïëc hïët lúâi, röìi chaâng laåi co chên
chaåy khùæp núi laâm cho “choá” cuäng phaãi cöë chaåy thêåt nhanh àïí cho
kõp “chuã”.
Àïën khi mùåt trúâi àûáng boáng, Mö Cöi cuäng bùæt àûúåc möåt con cêìy
hûúng, chaâng vúâ sai phuá öng :
- “Choá” vaác cêìy vïì nhaâ nheá !
Phuá öng àùæc chñ noái :
- “Choá” khöng biïët vaác àêu... Öng chuã phaãi vaác lêëy !
Möì Cöi giaã vúâ cheáp miïång, miïîn cûúäng vaác cêìy lïn vai, vïì àïën
nhaâ chaâng laåi nhúâ phuá öng laâm thõt vúái mònh möåt tay. Nhûng phuá
öng àaä noái :
- “Choá” khöng biïët laâm thõt àêu.
Möì Cöi laåi giaã vúâ cheáp miïång laâm möåt mònh. Laâm thõt xong boã
vaâo nöìi, Möì Cöi laåi nhúâ phuá öng àun lûãa höå, phuá öng àaáp :
- “Choá” khöng biïët àun lûãa àêu.
Möì Cöi laåi giaã vúâ mïåt nhoåc vò phaãi laâm lêëy têët caã. Khi mùåt trúâi
vûâa gaác nuái thò chaão thõt àaä chñn, chaâng gùæp thõt ra àôa, muác canh

ra baát, àem baây biïån úã trïn baân. Röìi chaâng lêëy xñch sùæt ra xñch cöí
phuá öng laåi vaâ baão :
- “Choá treo meâo àêåy”. Ta khöng treo àûúåc thò ta xñch “choá” laåi,
“choá” haäy ngöìi àêy tröng nom baân thõt cho ta àïí ta lïn laâng trïn
mua chai rûúåu. Nghe chûa ?
Phuá öng tûúãng hùæn noái àuâa nhûng khöng ngúâ hùæn laâm thêåt.
Laäo àaânh chõu xñch ngöìi trûúác baân thõt àang toãa muâi thúm phûng
phûác.
Mua àûúåc rûúåu vïì, Möì Cöi ung dung ngöìi vaâo baân ùn uöëng,
chaâng gùæp ùn hïët miïëng naây àïën miïëng khaác, uöëng caån cheán noå
àïën cheán kia vaâ khöng quïn vûát xûúng cho “choá”. Möìi lêìn vûát Möì
Cöi laåi noái :
- Ngûúâi ùn thõt choá gùåm xûúng. Àêëy thûúãng cho choá àêëy, ùn ài.
Phuá öng khöng noái khöng rùçng, quay mùåt ài. Ùn no uöëng say
röìi. Möì Cöi múái thaáo xñch thaã “choá” ra. Möåt laát sau Möì Cöi bûúác
theo hoãi :
- Öng úi ! Con laâm phiïìn öng nhû vêåy, öng coá giêån con khöng ?
Phuá öng vêîn bònh tônh traã lúâi :
- Giêån maây laâm gò ! Öng giêån maây thò öng coân úã àûúåc vúái ai ?...
Hai lêìn laâm nhuåc phuá öng, Möì Cöi àinh ninh laâ thïë naâo laäo
cuäng phaát khuâng, nhûng laäo vêîn cûá bònh thaãn, Möì Cöi lêëy laâm
chöåt daå. Tuy vêåy chaâng vêîn cöë tòm meåo khaác.
Möåt höm Möì Cöi ruã phuá öng ài buön böng. Höìi êëy ài buön böng
rêët coá laäi nïn rêët khoá mua. Tuy vêåy nhúâ taâi thaáo vaát, Möì Cöi cuäng

mua àûúåc hai böì böng. Khi àem gaánh böng laåi cho phuá öng chaâng
noái :
- Böng úã àêy vûâa trùæng laåi vûâa töët àem vïì baán úã núi ta thò öng
kiïëm möåt vöën böën laäi ngay. Con coân phaãi úã laåi mua thïm möåt gaánh
nûäa, öng haäy vïì trûúác vaâ gaánh giuáp con gaánh böng naây vïì nhaâ. aâ,
con àaä nïån chùåt böng röìi, trong khi ài àûúâng, öng àûâng xïëp laåi nûäa
nheá.
Nghe Möì Cöi noái, phuá öng vui loâng gaánh vïì. Nhûng laäo biïët
àêu àïën àïm Möì Cöi àaä chui vaâo ngöìi úã trong möåt böì röìi phuã kñn
böng lïn.
Saáng dêåy, phuá öng khöng thêëy Möì Cöi àêu, cho laâ chaâng àaä ài
tûâ súám tòm mua thïm haâng. Laäo liïìn gaánh hai böì böng lïn àûúâng,
gaánh böng quaã laâ nùång laâm cho phuá öng rêët vêët vaã.
Nhûng nghô túái söë baåc boã ra, laäo àaânh ò aåch cöë tha àûúåc hai böì
böng vïì túái nhaâ.
Vïì àïën nhaâ, àùåt gaánh xuöëng, phuá öng ngöìi phïåt xuöëng bïn
gaánh thúã höìng höåc.
Böîng Möì Cöi tûâ trong möåt caái böì chui ra, laâm cho phuá öng giêåt
mònh, laäo trúån troân àöi mùæt nhòn Möì Cöi, chaâng nhoeãn miïång cûúâi
röìi hoãi :
- Öng gaánh nùång, mïåt lùæm phaãi khöng ? Con xin öng tha löîi cho
nheá. Bêy giúâ öng múái hiïíu roä nhûäng ngûúâi göìng gaánh thò vêët vaã
mïåt nhoåc nhû vêåy àêëy.
Phuá öng tûác giêån nhûng vêîn bònh tônh hoãi Möì Cöi :

- Caái thùçng naây vaâo trong böì böng tûâ luác naâo ? Thïë ra maây bùæt
tao phaãi gaánh caã maây tûâ saáng àïën giúâ àêëy phaãi khöng ? Caái thùçng
tïå quaá ! Maây laâm tao suyát chïët mïåt vò maây àêëy. Thïë maây khöng úã
laåi tòm mua thïm böng cho tao aâ ?
Möì Cöi vêîn cûúâi, röìi traã lúâi :
- úã àoá hïët böng röìi ! Muöën mua nûäa thò phaãi àïën chúå khaác.
Phuá öng nghiïm neát mùåt traách :
- Thïë maâ höm qua maây laåi lûâa tao ! Àöì mêët daåy !
Möì Cöi àïën bïn caånh hoãi :
- Con laâm phiïìn loâng öng nhû vêåy, öng coá tûác giêån khöng ? Phuá
öng thaãn nhiïn àaáp :
- Tao giêån maây thò coân úã àûúåc vúái ai ?
Vaâi höm sau phuá öng laåi ruã Möì Cöi ài buön böng. Laäo àõnh
buång seä traã miïëng Möì Cöi cho haã giêån. Möì Cöi nhêån lúâi, chuyïën
naây Möì Cöi cuäng xöng xaáo kheáo tòm vaâ mua àûúåc hai böì böng àêìy
nhû trûúác, höm sùæp ra vïì phuá öng baão Möì Cöi :
- Saáng mai maây haäy gaánh hai böì böng vïì trûúác, tao coân úã laåi àïí
ài thùm möåt ngûúâi baån röìi seä vïì sau.
Möì Cöi àaä biïët yá àõnh cuãa laäo nhûng cuäng giaã vúâ laâm nhû
khöng biïët, vui veã nhêån lúâi. Àïm höm êëy, phuá öng lûâa luác Möì Cöi
nguã, chui vaâo ngöìi goån úã trong böì vaâ phuã kñn möåt lúáp böng lïn.
Saáng höm sau Möì Cöi xoã àoân, quêíy gaánh thùèng àûúâng vïì nhaâ
laâm nhû khöng biïët gò caã.
Ài àïën möåt caái cêìu coá hai têëm vaán heåp bùæc ngang qua möåt con
suöëi sêu, Möì Cöi àùåt hai böì böng xuöëng bïn meáp cêìu ngöìi nghó.

Ngöìi möåt luác chaâng laåi àuãng àónh ài ra xa hoáng maát. Phuá öng àang
ngöìi trong böì böîng nghe tiïëng Möì Cöi goåi giêåt gioång tûâ àùçng xa :
- Baác dùæt trêu kia úi ! Baác àûâng àïí trêu chaåm vaâo hai caái böì
böng cuãa chaáu maâ noá lùn xuöëng vûåc sêu àêëy.
Phuá öng ngöìi trong böì nghe noái tûúãng coá ngûúâi dùæt trêu sùæp ài
qua cêìu, laäo vöåi chui ra khoãi böì nhûng vò hai caái böì àùåt saát meáp
cêìu nïn phuá öng chó húi cûåa mònh coá möåt tyá àaä lùn tuâm xuöëng
suöëi, nûúác suöëi chaãy xiïët, cuöën caái böì ài bùng bùng. Phuá öng quêîy
maäi múái chui ra àûúåc, sau àoá búi vaâo búâ. Giûäa luác êëy, Möì Cöi cuäng
laâm böå húát haãi chaåy túái, chaâng keáo àûúåc caái böì ûúát suäng nûúác lïn
àùåt trïn hoân àaá, röìi chaâng ài àïën gêìn phuá öng traách :
- Öng baão úã laåi ài thùm ngûúâi baån sao laåi chui vaâo böì böng nhû
vêåy ? Roä thêåt àaáng kiïëp chûa!
Phuá öng nñn lùång khöng noái möåt lúâi. Möåt luác lêu, Möì Cöi laåi lïn
tiïëng hoãi :
- Öng úi ! Con laâm öng suyát chïët tröi, öng coá tûác giêån lùæm
khöng ?
Phuá öng vêîn bònh tônh :
- Öng giêån maây thò öng coân úã àûúåc vúái ai !
Möåt höm chaâng theo phuá öng ài caây. Caây àïën giûäa buöíi, thêëy
xa xa coá möåt àoaân ngûåa cuãa quan trêën ài túái, Möì Cöi naãy ra yá nghô
liïìn thöi caây vaâ ruã phuá öng cuâng vïì. Trong luác phuá öng coân àang
rûãa cuöëc thuöíng, chaâng nhanh chên vïì trûúác, àïën chöî khuêët,
chaâng ngöìi óa ngay möåt baäi giûäa àûúâng röìi haå noán uáp àöëng phên
laåi. Khi phuá öng ài túái gêìn, chaâng laâm böå hai tay khû khû àeâ caái noán
uáp vaâ noái :

- Con vûâa uáp àûúåc möåt con chim lûãa trúâi rêët àeåp. Ngûúâi ta noái
nhaâ ai coá con chim naây thò luác naâo cuäng vui vaâ laâm ùn thõnh
vûúång. Con àõnh bùæt noá àem vïì cho öng nuöi.
Phuá öng toan thoâ tay vaâo bùæt thò Möì Cöi gaåt ài :
- Khöng àûúåc ! Öng thoâ tay vaâo thò noá seä bay ài mêët àêëy, öng
haäy giûä chùæc caái noán àïí con chaåy uâ vïì lêëy caái lûúái ra àêy giùng bùæt
cho chùæc chùæn. Öng chúá àïí xöíng maâ con bùæt àïìn àêëy.
Phuá öng giú hai tay giûä lêëy caái noán uáp. Möì Cöi vûâa ài khoãi möåt
luác thò quan trêën ài àïën, thêëy phuá öng ngöìi bïåt giûäa àûúâng, tïn
quan beân quaát hoãi. Nhûng phuá öng khöng thûa khöng rùçng maâ
cuäng khöng traánh àûúâng, hai tay vêîn khû khû giûä chùæc caái noán uáp.
Quan lêëy laâm laå liïìn xuöëng ngûåa àïën gêìn hoãi :
- Anh laâ ai maâ laåi ngöìi cêm ngöìi àiïëc úã giûäa àûúâng nhû vêåy ?
Phuá öng thûa :
- Bêím quan trong noán coá con chim lûãa trúâi !... Nghe noái àïën
chim lûãa trúâi quan cuäng thñch lùæm. Laäo baão phuá öng bùæt lêëy baán
cho mònh. Phuá öng noái :
- Xin öng haäy khoan khoan chúâ thùçng úã töi möåt luác, noá sùæp
mang lûúái ra bêy giúâ.
Laäo quan söët ruöåt beân noái :
- Àûúåc ! Anh cûá àïí ta thoâ tay bùæt, nïëu laâm xöíng thò ta seä àïìn.
Laäo ngöìi xuöëng, röìi thoâ tay vaâo khoùæng dûúái caái noán, nhûng
chim lûãa trúâi àêu chaã thêëy maâ laåi quúâ phaãi àöëng cûát. Laäo nöíi
khuâng quaát :
- A ! Ra caái laäo giaâ naây daám trïu vaâo tay ta. Maây coá biïët ta laâ ai
khöng ? Haã !...
Röìi laäo sai lñnh noåc cöí phuá öng ra àaánh nùm mûúi roi, vêîn chûa
haã daå, laäo coân ra lïånh cho lñnh cúãi quêìn phuá öng ra röìi lêëy kim chó

khêu löî àñt laåi, boån lñnh rùm rùæp tuên lïånh quan. Bõ kim xêu qua
da thõt, phuá öng khoác loác kïu trúâi.
Khi vïì àïën àêìu laâng phuá öng múái gùåp Möì Cöi vaác lûúái chaåy ra,
laäo hêìm hêìm quaát :
- Caái thùçng diïìu tha höí vöì kia, laâm sao maây daám lûâa öng nhû
vêåy àïí öng phaãi möåt trêån àoân !
Möì Cöi coân laâm giaâ :
- Thöi ! Thöi ! Caái öng naây ! Chùæc àaä laâm xöíng mêët con chim
lûãa trúâi cuãa töi röìi. Nïëu öng laâm mêët thêåt thò öng phaãi àïìn àêëy.
Nghe Möì Cöi noái, phuá öng caâng nöíi xung. Laäo lúán tiïëng quaát,
laâm cho caã laâng phaãi chaåy ra :
- Caái thùçng chïët bùm chïët vùçm kia ! Maây muöën töët thò lêåp tûác
ra khoãi nhaâ tao ngay. Caác öng caác baâ xem, noá laâm cho töi tûác töëi
biïët bao nhiïu, töi khöng thïí àïí caái thùçng höîn laáo naây úã laåi thïm
möåt luác naâo nûäa. Àöì choá chïët cuát ngay !
Möì Cöi nhòn phuá öng röìi nhòn moåi ngûúâi, chúâ phuá öng noái hïët
lúâi, chaâng múái nheå nhaâng noái :
- Thûa öng xin öng búát giêån, con seä ra khoãi nhaâ ngay. Nhûng tûâ
nay con laâ rïí cuãa öng, xin caác öng, caác baâ laâm chûáng cho con.
Phuá öng nhû bûâng tónh möång liïìn noái :
- ÛÂ nhó ! Maây cuäng xûáng àaáng laâ rïí cuãa tao !
Theo lúâi kïí cuãa cuå An Àõnh
xaä Höìng Viïåt - huyïån Hoâa An - Cao Bùçng

CHIÏËC CÊÌU PHUÁC ÀÛÁC
Ngaây xûa coá anh chaâng chuyïn söëng vïì nghïì ùn tröåm. Trong
nhaâ coân coá meå giaâ phaãi nuöi. Tuy coá luác àûúåc nhiïìu, coá luác àûúåc ñt,
nhûng trong nhaâ khöng bao giúâ coá cuãa àïí daânh. Hai meå con chaâng
thûúâng phaãi chõu bûäa ùn, bûäa nhõn.
Möåt höm, nhên ngaây giöî cha, meå chaâng ön laåi cho chaâng nghe
cuöåc àúâi cuãa öng vaâ cha chaâng xûa kia.
Xûa kia öng nöåi chaâng cuäng laâm nghïì ùn tröåm, coá àïm kiïëm
àûúåc nhûäng moán àaáng baåc chuåc, baåc trùm, vêåy maâ khi nhùæm mùæt
xuöi tay cuäng khöng àïí laåi cho cha chaâng àûúåc chuát gò.
Röìi àïën àúâi cha chaâng. Lúán lïn, khöng biïët choån nghïì gò khaác
töët hún, cha chaâng laåi nöëi nghïì öng cuå, àïën àïm laåi ài rònh moâ hïët
laâng trïn xoám dûúái, maâ cuäng khöng bao giúâ kiïëm àûúåc nöíi hai bûäa
cho hai vúå chöìng vaâ àûáa con. Röìi cha chaâng chïët ài cuäng khöng coá
gò àïí laåi. Nay àïën àúâi chaâng, lao theo c¸i nghÒ nµy ®· gÇn hai chôc
n¨m råi mµ tay tr¾ng vÉn hßa tr¾ng tay. §· vËy, chaâng cuäng khöng
tòm àûúåc nöíi möåt ngûúâi vúå, mùåc dêìu àaä gêìn böën chuåc tuöíi àêìu.
Ön laåi àúâi cha öng xûa vaâ nhòn cuöåc àúâi mònh chaâng khöng khoãi
thêëy ngaán ngêím.
Möåt àïm, chaâng àïën rònh nhaâ öng thêìy àöì úã xoám bïn, àõnh ùn
tröåm caái thuã lúån maâ möåt nhoám hoåc troâ mang àïën biïëu. Rònh maäi
túái khuya, öng thêìy vêîn chûa ài nguã, öng àoåc hïët trang saách naây

túái trang saách khaác. Chúåt öng thêëy àoåc túái cêu : “Tñch thiïån chi gia
têët hûäu dû hûúng ; tñch bêët thiïån chi gia têët hûäu dû ûúng”*. Chaâng
buång baão daå : “Phaãi chùng öng cha ta laâm nghïì thêët àûác nïn àïí
khöí nhuåc laåi cho ta?” Röìi tûå àaáp : “Phaãi, quaã thêåt àuáng nhû vêåy”.
Àoaån chaâng chaåy möåt maåch vïì nhaâ, quyïët tûâ nay boã nghïì ùn tröåm.
Saáng höm sau, chaâng vaác buáa vaâo rûâng haái cuãi mang ra chúå
baán. Cöng viïåc thêåt laâ vêët vaã, haái àûúåc möåt gaánh cuãi chaâng phaãi
àöíi möåt baát möì höi múái kiïëm àûúåc möåt moán tiïìn mua gaåo, nhûng
chaâng thêëy yïn têm hún moåi ngaây. Tuy vêåy, ài àïën àêu, chaâng
cuäng nghe tiïëng ngûúâi xò xaâo : “Cêín thêån àêëy ! Caái thùçng ba àúâi ùn
tröåm àaä àïën kia!” Caái tiïëng “ba àúâi ùn tröåm” laâm cho chaâng buöìn
baä. Chaâng nghô : “Tûâ nay ta phaãi laâm nhûäng viïåc gò phuác àûác hoåa
may múái xoáa àûúåc mêëy tiïëng àoá”.
Möåt ngaây muâa haå, trúâi mûa to nûúác luä traân vïì. Chaâng àem cuãi
ài chúå baán, vò nûúác luä traân vïì nhanh quaá, khöng thïí löåi qua söng
nhû moåi höm àûúåc. Haâng trùm ngûúâi uân laåi vò chûa coá àoâ, mùåt trúâi
àaä khuêët sau rùång nuái, maâ moåi ngûúâi vêîn loay hoay úã búâ söng.
Chaâng beân nghô túái viïåc bùæc möåt caái cêìu. Àïm êëy, nguã laåi úã bïën
söng cuâng vúái nhiïìu ngûúâi khaác, chaâng àem chuyïån bùæc cêìu ra hoãi
baâ con, nhiïìu ngûúâi noái :
- Àoá laâ möåt àiïìu phuác àûác àûúåc muön ngaân ngûúâi nhúá ún. Trûúác
àêy cuäng àaä coá ngûúâi laâm nhûng röìi laåi boã dúã...
Saáng höm sau, nûúác ruát, chaâng löåi söng vïì nhaâ, túái nhaâ, chaâng
àem yá àõnh bùæc cêìu ra hoãi yá kiïën meå. Meå chaâng hûáa seä thu xïëp öín
thoãa moåi cöng viïåc trong nhaâ, àïí chaâng raãnh tay döëc sûác bùæc cêìu !

Tûâ àoá, cûá saáng chaâng lïn rûâng chùåt cêy ; chiïìu ra sûác chuyïín
göî ; trûa cöë haái thïm möåt gaánh cuãi àïí vïì cho meå ài chúå.
Chaâng laâm viïåc quïn ngaây thaáng. Buöíi chùåt cêy, buöíi chuyïín
göî, buöíi bùæc cêìu, khöng bao lêu, àaä bùæc àûúåc hún chuåc saãi cêìu.
Cöng viïåc coân nhiïìu nùång nhoåc vò con söng röång gêìn hai trùm saãi.
Vò ùn àoái maâ laâm nhiïìu nïn chaâng bõ kiïåt sûác. Möåt höm àoái quaá
chaâng nùçm lùn ra mï man úã àoaån cêìu àang laâm dúã. Nhûäng ngûúâi
ài qua xuám laåi cûáu chûäa, nhûng chaâng vêîn chûa höìi tónh.
Giûäa luác êëy coá möåt viïn quan voä ài àïën, thêëy möåt àaám àöng
àang xuám quanh möåt ngûúâi nùçm soáng soaâi, viïn quan xuöëng ngûåa
àïën gêìn hoãi chuyïån. Moåi ngûúâi cho biïët àêy laâ anh chaâng bùæc cêìu
laâm phuác àang laâm thò vò mïåt quaá maâ lùn ra ngêët ài... Viïn quan
liïìn múã tuái lêëy thuöëc cho chaâng uöëng. Àûúåc möåt luác, chaâng bùæc cêìu
tónh laåi, moåi ngûúâi taãn dêìn ra vïì, viïn quan ngöìi laåi bïn chaâng ên
cêìn hoãi chuyïån. Chaâng thêåt thaâ kïí hïët cho öng nghe cuöåc àúâi cuãa
mònh vaâ noái roä yá àõnh cuâng cöng viïåc àang laâm. Viïn quan voä nghe
noái ra chiïìu caãm àöång, öng ngöìi ngêîm nghô höìi lêu röìi noái :
- Xûa kia cha öng chaâng laâm nghïì thêët àûác àïí cho chaâng ngaây
nay phaãi àoái ngheâo. Nay, chaâng muöën laâm àiïìu phuác àûác àïí chuöåc
löîi lêìm xûa kia, quaã laâ hay vö cuâng ! Vïì phêìn töi, töi xin noái thêåt :
cha töi, öng töi, öng cuå öng kyå töi, àúâi àúâi laâm quan ûác hiïëp dên
laânh, boáp hêìu boáp cöí àïí naä tiïìn, naä cuãa. Àêëy cuäng laâ àiïìu thêët àûác,
vò vêåy àïën töi ngaây nay trúâi quaã baáo : lêëy vúå àaä hún hai mûúi nùm
röìi maâ khöng coá möåt muån con àïí vui cûãa vui nhaâ, cho nïn, tuöíi àaä
ngoaâi böën mûúi, chuáng töi vêîn phaãi söëng hiu quaånh. Nay töi cuäng

muöën laâm àiïìu phuác àûác àïí chuöåc löîi lêìm xûa, chùèng hay chaâng coá
cho töi goáp sûác cuâng nhau bùæc cêìu àûúåc khöng ?
Chaâng bùæc cêìu móm cûúâi noái :
- Nïëu quan lúán cho chñ hûúáng nhû vêåy thò caái cêìu naây seä choáng
xong, dên chuáng seä mau àûúåc qua laåi, coân gò töët hún !
Hai ngûúâi beân kïí cho nhau biïët tïn tuöíi, quï quaán röìi kïët laâm
anh em, viïn quan voä hún chaâng bùæc cêìu böën tuöíi, àûúåc nhêån laâ
anh. Chaâng bùæc cêìu noái :
- Em coân coá meå giaâ úã nhaâ, vò nhaâ ngheâo, phaãi baán cuãi lêëy tiïìn
mua gaåo cho nïn ngaây naâo em cuäng phaãi àem cuãi vïì nhaâ àïí saáng
höm sau meå àem cuãi ra chúå baán lêëy tiïìn àong gaåo.
Viïn quan voä thên mêåt baão chaâng :
- Anh coá nhiïìu tiïìn cuãa, anh seä boã ra nuöi meå àïí em khoãi phaãi
bêån têm, nhû vêåy chuáng ta seä chuyïn chuá vaâo viïåc bùæc cêìu, em
nghô thïë naâo ?
Chaâng bùæc cêìu noái :
- Nïëu àûúåc vêåy thò coân gò hay hún !
Tûâ àêëy, haâng ngaây hai anh em cuâng nhau lïn nuái àöën cêy,
chuyïín göî. Chùèng bao lêu, hai ngûúâi àaä dûång xong chiïëc cêìu göî
hún hai trùm saãi. Dên chuáng ai cuäng vui mûâng, hoå àùåt tïn laâ cêìu
Phuác Àûác. Caác cuå hai laâng hoan hó cuâng nhau baân àõnh goáp tiïìn
laâm möåt bûäa tiïåc ùn mûâng cêìu.
Ngaây ùn mûâng chiïëc cêìu, caác võ bö laäo vaâ têët caã dên chuáng
quanh vuâng nö nûác àïën dûå, ai cuäng cêìu xin Ngoåc hoaâng ban phuác
cho hai ngûúâi bùæc cêìu, hoå ùn uöëng linh àònh suöët caã buöíi saáng.

Böîng möåt cún gioá bêët chúåt keáo àïën, gioá thöíi maånh, laâm cuái raåp
ngoån coã, nghiïng ngaã caânh cêy. Gioá thöíi möîi luác möåt maånh, röìi bêët
thònh lònh cuöën anh chaâng bùæc cêìu ài mêët. Viïn quan voä thêët
thanh kïu goåi, têët caã moåi ngûúâi àïìu ngêåm nguâi.
Thêëy ngûúâi em kïët nghôa cuãa mònh hïët loâng hïët sûác haâng ba
nùm trúâi ra laâm cêìu maâ laåi khöng àûúåc hûúãng phuác, viïn quan xoát
xa lùæm. Sau khi moåi ngûúâi àaä ra vïì, öng àoán vúå sang úã chung vúái
baâ cuå àïí súám höm tröng nom, phuång dûúäng baâ thay ngûúâi em kïët
nghôa.
Laåi noái àïën chaâng bùæc cêìu bõ gioá löëc cuöën túái möåt caái hang trïn
möåt ngoån nuái cao. Chaâng laão àaão àûáng chûa kõp vûäng. Cún gioá
böîng vuåt hoáa thaânh ngûúâi tûúi cûúâi noái vúái chaâng :
- Nhaâ ngûúi chúá súå, ta laâ thêìn Gioá àûúåc Ngoåc hoaâng sai ài àoán
nhaâ ngûúi vïì àêy àïí thûúãng cho ngûúi caái cöng thaânh têm laâm
chuyïån phuác àûác. Baåc vaâng àêëy, nhaâ ngûúi muöën lêëy bao nhiïu thò
lêëy.
Chaâng bùæc cêìu nhòn vaâo hang thêëy àöëng vaâng saáng choái. Chaâng
cúãi aáo goái lêëy möåt söë vaâng, röìi buöåc laåi cêín thêån, chaâng vaác goái
vaâng lïn vai, tiïën ra cûãa hang, thêìn Gioá laåi hoáa thaânh cún gioá löëc
cuöën chaâng ài, traã vïì baãn vaâ àùåt chaâng nheå nhaâng xuöëng giûäa sên
nhaâ.
Chaâng bùæc cêìu sung sûúáng àïí goái vaâng xuöëng röìi lïn tiïëng goåi
cûãa. Nghe tiïëng goåi, meå chaâng vaâ hai vúå chöìng viïn quan voä tûúãng
laâ höìn chaâng bùæc cêìu hiïån vïì, liïìn dùæt nhau laåi ngöìi quanh chiïëc
baân thúâ thùæp hûúng khêën vaái lêìm rêìm. Nhòn qua keä liïëp thêëy ba

ngûúâi vûâa cuái laåy, vûâa khêën, chaâng bùæc cêìu bêåt cûúâi laåi möåt lêìn
nûäa chaâng lïn tiïëng goåi :
- Meå úi ! Anh úi ! Em àêy maâ ! Em haäy coân söëng trúã vïì nhaâ àêy
! Mau mau múã cûãa !
Nghe roä tiïëng goåi cuãa con, baâ meå mûâng quyánh, lêåt àêåt xuöëng
giûúâng. Vúå chöìng viïn quan voä cuäng chaåy ra múã cûãa, àoán ngûúâi em
kïët nghôa.
Chaâng bùæc cêìu ngöìi xuöëng kïí laåi ngoån ngaânh cêu chuyïån àûúåc
thêìn Gioá àûa ài lêëy vaâng cho caã nhaâ nghe, moåi ngûúâi reo mûâng
sung sûúáng.
Tûâ àêëy meå con chaâng bùæc cêìu bùæt àêìu trúã nïn giaâu coá, chaâng
múâi hai vúå chöìng ngûúâi anh kïët nghôa úã laåi vaâ cuâng nhau laâm ùn.
ñt lêu sau, vúå viïn quan voä coá chûãa, àïën thaáng àïën ngaây chõ
sinh haå àûúåc möåt cêåu con trai. Hai vúå chöìng mûâng vö kïí. Coân
chaâng bùæc cêìu ñt lêu sau cuäng lêëy vúå coá con vaâ söëng sung sûúáng
àïën giaâ.
Theo lúâi kïí cuãa öng Vi Quöëc Thöng
Xaä Phuá Thûúång - Voä Nhai - Bùæc Thaái

HOÂ KÑNH THAÁN
Hoâ Kñnh Thaán möì cöi caã cha lêîn meå tûâ höìi coân nhoã. Chaâng
söëng vaâ lúán lïn dûúái baân tay chùm soác cuãa caác baác, caác chuá trong
baãn. Tûâ khi lïn taám chaâng àaä phaãi chùn trêu thuï àïí kiïëm ngaây
hai bûäa. Nùm 15 tuöíi chaâng phaãi ài vaâo rûâng laâm than. Luác naâo
ngûúâi chaâng cuäng baám àêìy buåi than àen thuãi àen thui. Vò vêåy
ngûúâi ta goåi chaâng bùçng caái tïn Kñnh Thaán*. Dêìn dêìn caái tïn àuâa
giïîu êëy àaä trúã thaânh tïn thêåt cuãa chaâng.
Ngaây naâo àem than ra chúå baán cho loâ reân, Kñnh Thaán cuäng
àûáng laåi rêët lêu ngùæm nghña cöng viïåc laâm cuãa baác thúå reân. Thêëy
vêåy, baác thúå reân hoãi Kñnh Thaán coá thñch nghïì reân khöng ? Baác noái
thïm :
- Nïëu chuá thñch nghïì reân thò àïën àêy töi seä truyïìn nghïì cho maâ
laâm ùn. Caái nghïì naây rêët quyá vaâ cêìn choån ngûúâi, khoãe nhû chuá coá
thïí laâm àûúåc àêëy. Töi khöng coá con àïí nöëi nghiïåp, nïëu chuá bùçng
loâng thò úã àêy vúái töi laâm con nuöi, cha meå chuá hiïån nay úã àêu ?
Laâm nghïì gò ? Haâng ngaây chuá baán than coá àuã ùn khöng ?
Vöën söëng cö àún, thêëy coá ngûúâi ên cêìn hoãi chuyïån mònh, Kñnh
Thaán rêët caãm àöång. Chaâng thêëy coá thiïån caãm vúái baác thúå reân beân
nhêån lúâi ngay sau khi tó tï kïí hïët cuöåc àúâi mònh cho baác nghe.
Thïë laâ tûâ àêëy, Kñnh Thaán theo hoå Hoâ cuãa böë nuöi vaâ úã laåi àêy
hoåc nghïì nghiïåp múái.

Hoâ Kñnh Thaán ùn rêët khoãe vaâ laâm rêët khoãe. Vöën àang tuöíi ùn
tuöíi nguã, tûâ khi vïì úã vúái böë meå nuöi, chaâng àûúåc ùn no nguã kyä, nïn
caâng khoãe maånh hún vaâ laâm viïåc hùng hún. Chó trong mêëy ngaây
laâm than, chaâng àaä dûå trûä cho böë meå àuã than duâng trong suöët möåt
nùm. Baác thúå reân hoå Hoâ rêët haâi loâng. Duy chó coá vúå baác laâ khöng
vui vò cêåu con nuöi ùn quaá nhiïìu, baâ thûúâng phaân naân vúái chöìng
laâm cho baác thúå reân phaãi suy nghô.
Möåt höm baác thúå reân baão con nuöi :
- Nay than àaä nhiïìu röìi, bêy giúâ con haäy àem tiïìn ài mua trûä
cho böë möåt ñt sùæt.
Tuy chûa buön baán bao giúâ, Hoâ Kñnh Thaán cuäng maånh daån cêìm
hún nùm mûúi laång baåc cuãa böë meå nuöi ra ài. Chaâng ài àïën möåt
thaânh phöë, thêëy ngûúâi ta àang thu sùæt vuån, chaâng beân àïën gêìn lên
la hoãi chuyïån vaâ cuöëi cuâng boã luön söë tiïìn ra mua têët caã àöëng sùæt
vuån êëy, àoaån chaâng thuï ngûúâi chuyïín söë haâng vïì nhaâ.
Thêëy àoaân ngûúâi gaánh sùæt vïì, baác thúå reân vui mûâng trong daå.
Nhûng khi nhòn kyä thò thêëy têët caã chó toaân laâ sùæt vuån, sùæt ró, baác
ngao ngaán thúã daâi. Vúå baác caâng xoát ruöåt hún. Baâ luön möìm dùçn vùåt
chöìng laâm baác caâng thïm buöìn. Tuy vêåy baác cuäng baão vúå :
- Thöi àûúåc ! Nhiïìu lêìn daåi seä khön, con ta chûa quen buön baán
nïn múái mua phaãi cuãa khöng töët. Töi tin laâ lêìn sau, lêìn sau nûäa
con ta seä khön kheáo hún, baâ noái ra noái vaâo vûâa vûâa thöi, àïí töi coân
laâm viïåc.
Hoâ Kñnh Thaán cuäng rêët ên hêån vò àaä choát mua phaãi haâng xêëu àïí
àïën nöîi laâm phiïìn loâng cha meå.

Truyen co cac dan toc it nguoi vn

Truyen co cac dan toc it nguoi vn

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (6)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Truyen co cac dan toc it nguoi vn

Similar to Truyen co cac dan toc it nguoi vn (20)

Truyen co cac dan toc it nguoi vn