Luc van tien 662

LUÅC VÊN TIÏN 1
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Muåc luåc
Taác giaã, taác phêím......................................................................................2
Luåc Vên Tiïn.............................................................................................5

NGUYÏÎN ÀÒNH CHIÏÍU 2
Taác giaã, taác phêím
Nguyïîn Àònh Chiïíu (1822 - 1888) laâ möåt nhaâ nho yïu nûúác
chên chñnh tiïu biïíu cuãa Nam Böå trong thïë kyã XIX.
Cuâng chung söë phêån vúái nhiïìu vùn thi haâo vaâ sô phu kiïåt hiïåt
khaác nhû Cao Baá Quaát, Nguyïîn Khuyïën, Tuá Xûúng, Hoaâng Diïåu,
Phan Àònh Phuâng, Trûúng Àõnh..., Nguyïîn Àònh Chiïíu söëng vaâo
möåt giai àoaån vö cuâng àen töëi cuãa lõch sûã dên töåc. Triïìu àònh nhaâ
Nguyïîn (vúái nhûäng öng vua thuã cûåu nhû Tûå Àûác...) àang trïn àaâ
suy suåp, àaä mêët hùèn khaã nùng laänh àaåo nhên dên kïí caã trong cöng
cuöåc xêy dûång cuäng nhû cöng cuöåc baão vïå nïìn àöåc lêåp cuãa Töí quöëc.
Xaä höåi Viïåt Nam thúâi àoá rúi vaâo tònh traång ngûng trïå vaâ laåc
hêåu thaãm haåi. Röët cuöåc, trûúác sûå xêm lûúåc cuãa thûåc dên Phaáp, caái
triïìu àònh ûún heân, bêët lûåc àoá àaä khöng thïí àöëi phoá, khöng thïí lêåp
àûúåc "thïë cên bùçng" vúái ngoaåi bang, vaâ àaä àïí àêët nûúác ta rúi troån
vaâo tay chuáng.
Trûúác vêån mïånh bi àaát cuãa àêët nûúác, trûúác caãnh "sinh dên
nghiïng ngheâo" êëy, Nguyïîn Àònh Chiïíu cuäng nhû bao ngûúâi hiïìn
taâi khaác, àaä àau loâng nhûác oác biïët laâ nhûúâng naâo!
Trûúác kia Nguyïîn Traäi àaä tûâng nhêån àõnh rùçng trïn àêët nûúác
ta, caác thúâi àaåi "tuy maånh yïëu coá luác khaác nhau, song haâo kiïåt
khöng bao giúâ thiïëu" (Bònh Ngö àaåi caáo).

LUÅC VÊN TIÏN 3
Nguyïîn Àònh Chiïíu laâ möåt ngûúâi con haâo kiïåt cuãa vuâng àöìng
bùçng Nam Böå, laâ möåt nhên caách lúán maâ sûå nghiïåp vaâ tïn tuöíi cuãa
öng seä maäi maäi saáng ngúâi. Laâ nhaâ thú suöët àúâi bõ muâ loaâ, nhûng
khöng nhûäng öng laâ taác giaã cuãa taác phêím bêët huã Luåc Vên Tiïn, cuãa
"Ngû tiïìu y thuêåt vêën àaáp", "Dûúng Tûâ Haâ Mêåu"..., öng coân laâ taác
giaã cuãa nhûäng baâi thú, nhûäng baâi vùn tïë nöíi tiïëng, trong àoá öng àaä
tûúái maáu vaâ nûúác mùæt cuãa mònh hoaâ chung vúái nhûäng bi kõch maâ
nhên dên anh huâng bêët khuêët vaâ àau thûúng cuãa öng phaãi chõu
àûång khi chöëng traã boån xêm lûúåc. Coá nhûäng cêu thú cuãa öng àaä
khùæc sêu vaâo loâng ngûúâi:
Chúã bao nhiïu àaåo thuyïìn khöng khùèm
Àêm mêëy thùçng gian buát chùèng taâ.
Lõch sûã vùn hoåc àaä xaác nhêån Nguyïîn Àònh Chiïíu laâ nhaâ vùn,
nhaâ thú tiïn khu vô àaåi, ngûúâi múã àêìu cho doâng vùn hoåc yïu nûúác vaâ
caách maång Viïåt Nam cuöëi thïë kyã XIX vaâ àêìu thïë kyã XX.
Luåc Vên Tiïn laâ taác phêím "tiïíu thuyïët bùçng thú nöm" sau choát
cuãa vùn hoåc Viïåt Nam, àûúåc Nguyïîn Àònh Chiïíu saáng taác ngay
trong thúâi kò cêån àaåi. Àoá laâ àiïím son cuöëi cuâng cuãa loaåi hònh taác
"truyïån nöm", "diïîn ca nöm" nhû Chinh phuå ngêm, cung oaán ngêm
khuác, Hoa Tiïn, Phan Trêìn, Nhõ Àöå Mai, Bêìn nûä thaán, Truyïån
Kiïìu, truyïån nöm khuyïët danh...
Nguyïîn Àònh Chiïíu àaä saáng taác Luåc Vên Tiïn vúái àöång cú gò?
Nhû trïn àaä noái, trûúác khi thûåc dên Phaáp xêm lûúåc nûúác ta, xaä
höåi Viïåt Nam, trong cú chïë cuãa möåt chïë àöå phong kiïën phûúng Àöng
ngûng trïå, laåc hêåu, àûúng trûúåt daâi trïn con àûúâng suy thoaái. Khùæp
àêët nûúác phúi baây tònh caãnh ngheâo àoái xaác xú, àaåo àûác con ngûúâi
cuäng nhû phong hoaá dên töåc ngaây möåt sa suát.
Nguyïîn Àònh Chiïíu laâ möåt nhaâ Nho chên chñnh, cho nïn
trong loâng öng luác naâo cuäng àau àaáu nhûäng yá tûúãng vïì sûå "kinh
bang tïë thïë". Do haån chïë vïì lõch sûã, öng chûa nhêån thûác àûúåc rùçng
nhûäng yá tûúãng cuãa nhûäng sô phu phong kiïën nhû öng muöën khöi
phuåc laåi möåt xaä höåi lyá tûúãng thúâi Nghiïu - Thuêën, thûåc ra àaä löîi thúâi
röìi...
Tuy nhiïn vúái têm huyïët söi suåc cuãa möåt con ngûúâi nhêåp thïë
tñch cûåc, nhêët thiïët öng phaãi haânh àöång àïí phuång sûå àêët nûúác vaâ

dên töåc öng. Chñnh vò thiïët tha muöën "àem lúâi noái àöët chaáy loâng
thiïn haå" (thú Puskin) maâ öng viïët Luåc Vên Tiïn. Vúái öng, trong luác
àúâi àang suy, viïåc viïët möåt taác phêím àûáng àùæn vaâ mang àêìy nhiïåt
huyïët nhû Luåc Vên Tiïn chñnh laâ möåt diïåu kïë, khaã dô cûáu vaän àûúåc
sûå suy thoaái cuãa àêët nûúác vaâ chêën hûng àûúåc phong hoaá cuãa dên
töåc.
Luåc Vên Tiïn laâ baãn trûúâng ca àïì cêåp vïì luên lñ àaåo àûác cuãa
con ngûúâi, noái caách khaác: vïì "Àaåo lyá Viïåt Nam".
Àaåo lyá êëy rêët giaãn dõ: Trai thò trung vúái nûúác, hiïëu vúái cha meå,
coá chñ tiïën thuã, giuáp nûúác cûáu dên; gaái thò tiïët haånh vaâ cao quyá;
àöìng baâo ùn úã vúái nhau thò coá thuyã coá chung, luön luön sùén saâng cûáu
giuáp nhau trong nhûäng cún hoaån naån, khöng vò danh lúåi maâ chaâ àaåp
lïn tònh ngûúâi, khöng vò nhûäng àöë kõ vaâ oaán hêån riïng têy maâ haåi
ngûúâi, khöng nïn "haânh" nhûäng nghïì lûâa bõp tûác cûúâi nhû lang
bùm, thêìy boái, thêìy phaáp nhaãm nhñ...
Caái àaåo lyá rêët mûåc dên daä êëy thûåc ra laåi laâ rûúâng cöåt cuãa nïìn
àaåo àûác cuãa caã möåt dên töåc, laâ cöåi nguöìn cuãa haånh phuác con ngûúâi.
Caái kïët thuác "coá hêåu" cuãa Luåc Vên Tiïn phaãn aánh quan niïåm cuãa
nhên dên àöëi vúái nhûäng ai biïët giûä gòn àaåo àûác (nhû Luåc Vên Tiïn,
Kiïìu Nguyïåt Nga, Vûúng Tûã Trûåc, Húán Minh...). Ngûúåc laåi, nhûäng
nhên vêåt nhû Voä Cöng, meå con Thïí Loan, Trõnh Hêm, àaä phaãi traã
giaá àùæt chó vò hoå àaä vûát boã caái àaåo laâm ngûúâi àoá.
Laâ taác phêím viïët cho quaãng àaåi quêìn chuáng, chuyïn luêån baân
vïì luên lñ àaåo àûác, Luåc Vên Tiïn àûúåc saáng taác, cöët truyïån maåch laåc
vaâ hêëp dêîn, àêåm àaâ maâu sùæc vùn hoaá Nam Böå.
Àoåc Luåc Vên Tiïn chuáng ta caãm nhêån àûúåc caái tinh thêìn àaåo
àûác cao quyá vaâ tònh ngûúâi chan chûáa hiïån ra phúi phúái trong möîi
trang thú.
Caác nhên vêåt chñnh nhû Luåc Vên Tiïn, Kiïìu Nguyïåt Nga,
Vûúng Tûã Trûåc, Tiïíu Àöìng, vaâ caác nhên vêåt phuå nhû Thïí Loan,
Kiïìu Cöng, Trõnh Hêm, Buâi Kiïåm... àûúåc taác giaã miïu taã nkhaá sinh
àöång, coá caá tñnh.
Àùåc biïåt nûä nhên vêåt Kiïìu Nguyïåt Nga - ngûúâi con gaái Viïåt
Nam àûác haånh nïët na - roä raâng coá möåt cuöåc söëng nöåi têm khaá phong
phuá, sêu sùæc, möåt sûå thöng minh dïî thûúng vaâ möåt àûác kiïn trinh

LUÅC VÊN TIÏN 5
àaáng khêm phuåc, khiïën chuáng ta khöng thïí khöng xuác àöång vaâ yïu
quyá naâng.
Têët caã nhûäng àiïìu àoá giaãi thñch vò sao Luåc Vên Tiïn àaä àûúåc
àöng àaão quêìn chuáng nhên dên, nhêët laâ nhên dên Nam Böå, mïën möå
suöët hún möåt thïë kyã qua; vò sao Luåc Vên Tiïn àaä ài vaâo ca dao:
Vên Tiïn Vên Tiïín Vên Tiïìn
Cho töi möåt tiïìn, töi kïí Vên Tiïn...
Thiïn Chûúng

Luåc Vên Tiïn
(Nguyïîn Àònh Chiïíu)
Luåc Vên Tiïn cûáu Kiïìu Nguyïåt Nga
Trûúác àeân xem truyïån Têy minh, (1)
Gêîm cûúâi hai chûä nhên tònh eáo le.
Húäi ai lùèng lùång maâ nghe,
Dûä rùn viïåc trûúác laânh deâ thên sau.
Trai thúâi trung hiïëu laâm àêìu
Gaái thúâi tiïët haånh laâ cêu trau mònh.
Coá ngûúâi úã quêån Àöng Thaânh,
Tu nhên tñch àûác súám sinh con hiïìn.
Àùåt tïn laâ Luåc Vên Tiïn,
Tuöíi vûâa hai taám nghïì chuyïn hoåc haânh.(2)
Theo thêìy nêëu sûã xöi kinh,
Thaáng ngaây bao quaãn sên Trònh lao àao (3)
Vùn àaâ khúãi phung àùçng giao, (4)
Voä thïm ba lûúåc saáu thao ai bò.
Xaãy nghe múã höåi khoa thi,
Vên tiïn vaâo taå tön sû xin vïì:
"Bêëy lêu cûãa thaánh dûåa kïì,
Àaä tûúi khñ tûúång laåi xuï tinh thêìn.
Nay àaâ gùåp höåi long vên,
Ai ai maâ chùèng lêåp thên buöíi naây.
Chñ lùm bùæn nhaån ven mêy, (5)

LUÅC VÊN TIÏN 7
Danh töi àùång raång tiïëng thêìy bay xa.(6)
Laâm trai trong coäi ngûúâi ta,
Trûúác laâ baáo böí sau laâ hiïín vang".(7)
Tön sû khi êëy luêån baân:
"Gêîm trong söë hïå khoa traâng coân xa.
Maáy trúâi chùèng daám noái ra,(8)
Xui thêìy thûúng túái xoát xa trong loâng.
Sau dêìu toã nöîi àuåc trong.
Phaãi toan möåt pheáp àïí phoâng höå thên.
Raây con xuöëng chöën phong trêìn,
Thêìy cho hai àaåo phuâ thêìn àem theo.(9)
Chùèng may maâ gùåp luác ngheâo, (10)
Xuöëng söng cuäng vûäng lïn àeâo cuäng an".
Tön sû trúã laåi hêåu àaâng,
Vên Tiïn ngú ngêín trong loâng sinh nghi:
"Chùèng hay mònh mùæc viïåc chi,
Tön sû ngûúâi daåy khoa kò coân xa?
Hay laâ böëi röëi viïåc nhaâ,
Hay laâ àûác baåc hay laâ taâi sú?
Bêëy lêu loâng nhûäng ûúác mú
Höåi naây chùèng gùåp coân chúâ höåi nao?
Nïn hû chùèng biïët laâm sao,
Chi bùçng hoãi laåi leä naâo cho minh.
Àùång cho roä nöîi sûå tònh,
Ngoä sau ngaân dùåm àùng trònh múái an".
Tön sû ngöìi haäy thúã than,
Ngoá ra trûúác aán thêëy chaâng trúã vö.
Hoãi rùçng : "Vaån lyá trûúâng àöì,
Sao chûa cêët gaánh trúã vö viïåc gò?
Hay laâ con haäy höì nghi,
Thêìy baân möåt viïåc khoa kò ban trûa?"
Vên Tiïn nghe noái liïìn thûa:
"Tiïíu sanh chûa biïët nùæng mûa buöíi naâo.
Song àûúâng tuöíi haåc àaä cao,(11)
Xin thêìy noái laåi êm hao con tûúâng".(12)

Tön sû nghe noái thïm thûúng,
Dùæt tay ra chöën tiïìn àûúâng xem trùng.
Nhên cú taâng sûå dùån rùçng:(13)
"Viïåc ngûúâi chùèng khaác viïåc trùng trïn trúâi.
Tuy laâ soi khùæp moåi núi,
Khi múâ khi toã khi vúi khi àêìy.
Sau con cuäng roä leä naây,
Lûåa laâ con phaãi hoãi thêìy laâm chi.
Söë con hai chûä khoa kò,
Khöi tinh àaä raång tûã vi thïm loaâ.(14)
Hiïìm vò ngûåa chaåy àûúâng xa,
Thoã vûâa loá boáng gaâ àaâ gaáy tan.(15)
Bao giúâ cho túái bùæc phang,
Gùåp chuöåt ra àaâng con múái nïn danh.
Sau dêìu àùång chûä hiïín vinh,
Mêëy lúâi thêìy noái tiïìn trònh chùèng sai.(16)
Trong cú bô cûåc thúái lai,
Giûä mònh cho veån viïåc ai chúá súân".
Vên Tiïn vöåi vaä taå ún,
Trùm nùm döëc giûä keo sún moåi lúâi.
Ra ài vûâa raång chên trúâi,
Nguâi nguâi nhúá laåi nhúá núi hoåc àûúâng.
Tiïn rùçng: "Thiïn caác nhûát phûúng.(17)
Thêìy àeo àoaãn thaãm tú vûúng möëi sêìu.
Quaãn bao thên treã daäi dêìu,
Mang àai Tûã Löå quaãy bêìu Nhan Uyïn.(18)
Bao giúâ caá nûúác gùåp duyïn,
Àùång cho con thaão phó nguyïìn töi ngay".(19)
Kïí tûâ lûúát dùåm túái nay,
Moãi mï hêìu àaä mêëy ngaây xöng sûúng.
Àoaái nhòn phong caãnh thïm thûúng,
Vúi vúi dùåm cuä neão àûúâng coân xa.
Chi bùçng kiïëm chöën lên gia,
Trûúác laâ tòm baån sau laâ nghó chên.

LUÅC VÊN TIÏN 9
Viïåc chi than khoác tûng bûâng,
Àïìu àem nhau chaåy vaâo rûâng lïn non?
Tiïn rùçng: "Búá chuá coäng con,
Viïåc chi nïn nöîi bon bon chaåy hoaâi?"
Dên rùçng: "Tiïíu tûã laâ ai,
Hay laâ möåt àaãng sún àaâi theo tao?"(20)
Tiïn rùçng: "Cúá sûå laâm sao,
Xin ngûâng vaâi bûúác seä trao möåt lúâi".
Dên nghe tiïëng noái khoan thai,
Kïu nhau dûâng laåi baây lúâi phên qua:
"Nhún raây coá àaãng lêu la,
Tïn rùçng Àöî Dûå hiïåu laâ Phong Lai.
Nhoám nhau úã chöën sún àaâi,
Ngûúâi àïìu súå noá coá taâi khön àûúng.
Bêy giúâ xuöëng cûúáp thön hûúng.
Thêëy con gaái töët qua àûúâng bùæt ài.
Xoám laâng chùèng daám noái chi,
Caãm thûúng hai gaä nûä nhi mùæc naân.
Con ai voác ngoåc mònh vaâng,
Maá àaâo maây liïîu dung nhan laånh luâng.(21)
E khi mùæc àaãng haânh hung,
Uöíng trang thuåc nûä saánh cuâng thêët phu.(22)
Thöi thöi chùèng daám noái lêu,
Chaåy ài cho khoãi keão êu túái mònh".(23)
Vên Tiïn nöíi giêån löi àònh,
Hoãi thùm: "Luä noá coân àònh núi nao?
Töi xin ra sûác anh haâo,
Cûáu ngûúâi cho khoãi lao àao buöíi naây".
Dên rùçng: "Luä noá coân àêy,
Qua xem tûúáng bêåu thú ngêy àaä àaânh.(24)
E khi hoaå höí bêët thaânh(25)
Khi khöng mònh laåi xö mònh xuöëng hang".(26)
Vên Tiïn gheá laåi bïn àaâng,
Beã cêy laâm gêåy nhùæm laâng xöng vö.
Kïu rùçng: "Búá luä hung àöì,

Chúá quen laâm thoái höì àöì haåi dên".
Phong Lai mùåt àoã phûâng phûâng:
"Thùçng naâo daám túái lêîy lûâng vaâo àêy?
Trûúác gêy viïåc dûä taåi mêìy.
Truyïìn quên böën phña phuã vêy bõt buâng".
Vên Tiïn taã àöåt hûäu xung,
Khaác naâo Triïåu Tûã phaá voâng Àûúng Dûúng.(27)
Lêu la böën phña vúä tan,
Àïìu quùng gûúm giaáo tòm àaâng chaåy ngay.
Phong Lai trúã chùèng kõp tay,
Bõ Tiïn möåt gêåy thaác raây thên vong.
Deåp röìi luä kiïën choâm ong,
Hoãi: "Ai than thoác úã trong xe naây?"
Thûa rùçng: "Töi thiïåt ngûúâi ngay,
Sa cú nïn múái laâm tay hung àöì.
Trong xe chêåt heåp khön phö,
Cuái àêìu trùm laåy cûáu cö töi cuâng".
Vên Tiïn nghe noái àöång loâng,
Àaáp rùçng: "Ta àaä trûâ doâng lêu la.
Khoan khoan ngöìi àoá chúá ra,
Naâng laâ phêån gaái ta laâ phêån trai.
Tiïíu thú con gaái nhaâ ai,
Ài àêu nïn nöîi mang tai bêët kyâ?
Chùèng hay tïn hoå laâ chi,
Khuï mön phêån gaái viïåc gò àïën àêy?
Trûúác sau chûa haän daå naây, (28)
Hai naâng ai túá ai thêìy noái ra".
Thûa rùçng: "Töi Kiïìu Nguyïåt Nga,
Con naây tò thiïëp tïn laâ Kim Liïn.
Quï nhaâ úã quêån Têy Xuyïn,
Cha laâm tri phuã úã miïìn Haâ Khï.
Sai quên àem bûác thú vïì,
Rûúác töi qua àoá àõnh bïì nghi gia.
Laâm con àêu daám caäi cha,

LUÅC VÊN TIÏN 11
Vñ dêìu ngaân dùåm àûúâng xa cuäng àaânh.
Chùèng qua laâ sûå bêët bònh,
Hay vêìy cuäng chùèng àùng trònh laâm chi.
Lêm nguy chùèng gùåp giaãi nguy,
Tiïët trùm nùm cuäng boã ài möåt höìi.
Trûúác xe quên tûã taåm ngöìi,
Xin cho tiïån thiïëp laåy röìi seä thûa.
Chuát töi yïëu liïîu àaâo thú,
Giûäa àûúâng lêm phaãi buåi dú àaä phêìn.
Haâ Khï qua àoá cuäng gêìn,
Xin theo cuâng thiïëp àïìn ên cho chaâng.
Gùåp àêy àûúng luác giûäa àaâng,
Cuãa tiïìn chùèng coá baåc vaâng thò khöng.
Gêîm cêu baáo àûác thuâ cöng,(29)
Lêëy chi cho phó têëm loâng cuâng ngûúi".
Vên Tiïn nghe noái liïìn cûúâi:
"Laâm ún haá dïî tröng ngûúâi traã ún?
Nay àaâ roä àùång nguöìn cún,
Naâo ai tñnh thiïåt so hún laâm gò.
Nhúá cêu kiïën ngaäi bêët vi,
Laâm ngûúâi thïë êëy cuäng phi anh huâng.(30)
Àoá maâ biïët chûä thó chung,
Lûåa laâ àêy phaãi theo cuâng laâm chi".
Nguyïåt Nga biïët yá chùèng ài,
Hoãi qua tïn hoå möåt khi cho tûúâng.
Thûa rùçng: "Tiïån thiïëp ài àûúâng,
Chùèng hay quên tûã quï hûúng núi naâo?"
Phuát nghe lúâi noái thanh tao,
Vên Tiïn haá núä loâng naâo phöi pha:
"Àöng Thaânh vöën thiïåt quï ta,
Hoå laâ Luåc thõ tïn laâ Vên Tiïn".
Nguyïåt Nga vöën àêëng thuyïìn quyïn,
Tai nghe lúâi noái tay liïìn ruát trêm.
Thûa rùçng: "Nay gùåp tri êm,
Xin àûa möåt vêåt àïí cêìm laâm tin".

Vên Tiïn ngú mùåt chùèng nhòn,
Nguyïåt Nga liïëc thêëy loâng thòn nïët na: (31)
"Vêåy chi möåt chuát goåi laâ,
Thiïëp thûa chûa dûát chaâng àaâ laâm ngú.
Cuãa naây laâ cuãa vêët vú,(32)
Loâng chï cuäng phaãi loâng ngú sao àaânh".
Vên Tiïn khoá nöîi laâm thinh,
Chûä ên buöåc laåi chûä tònh lêy dêy.(33)
Than rùçng: "Àoá kheáo trïu àêy,
Ún kia àaä mêëy cuãa naây rêët sang.
Àûúng khi gùåp gúä giûäa àaâng,
Möåt lúâi cuäng nhúá ngaân vaâng chùèng phai.
Nhúá cêu troång ngaäi khinh taâi,
Naâo ai chõu lêëy cuãa ai laâm gò".
Thûa rùçng: "Chuát phêån nûä nhi,
Vöën chûa biïët leä coá khi mñch loâng.
Ai deâ nhûäng àûáng anh huâng,
Thêëy trêm thöi laåi theån cuâng cêy trêm".
Riïng than: "Trêm húäi laâ trêm,
Vö duyïn chi bêëy ao cêìm maâ mú?
Àûa trêm chaâng àaä laâm ngú,
Thiïëp xin àûa möåt baâi thú giaä tûâ".
Vên Tiïn ngoá laåi rùçng: "ûâ,
Laâm thú cho kõp bêëy chûâ chùèng lêu".
Nguyïåt Nga ûáng tiïëng xin hêìu,
Xuöëng tay liïìn taã taám cêu vùn vêìn:
"Thú röìi naây thiïëp xin dêng,
Ngûãa tröng lûúång röång vùn nhên thïë naâo?"
Vên Tiïn xem thêëy ngaåt ngaâo,(34)
Ai deâ sûác gaái taâi cao bûåc naây.
Àaä mau maâ laåi thïm hay,
Chùèng phen Taå nûä cuâng taây Tûâ phi.(35)
Thú ngêm duä xuêët duä kò,(36)
Cho hay taâi gaái keám gò taâi trai.

LUÅC VÊN TIÏN 13
Nhû vêìy ai laåi thua ai,
Vên Tiïn hoaå laåi möåt baâi trao ra.
Xem thú biïët yá gêìn xa,
Mai hoaâ vêån àiïíu, àiïíu hoaâ vêån mai(37)
Coá cêu xuác caãnh hûáng hoaâi,(38)
Àûúâng xa voâi voåi dùåm daâi vúi vúi.
Ai ai cuäng úã trong trúâi,
Gùåp nhau lúâi àaä caån lúâi thúâi thöi.
Vên Tiïn tûâ giaä phaãn höìi,
Nguyïåt Nga than thúã: "Tònh öi laâ tònh.
Nghô mònh maâ ngaán cho mònh,
Nöîi ên chûa traã nöîi tònh laåi vûúng.
Nùång nïì hai chûä uyïn ûúng.
Chuöîi sêìu ai kheáo vêën vûúng vaâo loâng.
Nguyïåt cuâng Nguyïåt laäo húäi öng,
Trùm nùm cho veån chûä tuâng múái an.(39)
Hûäu tònh chi bêëy Ngûu lang, (40)
Têëm loâng Chûác Nûä vò chaâng maâ nghiïng.
Thöi thöi em húäi Kim Liïn,
Àêíy xe cho chõ qua miïìn Haâ Khï".
Traãi qua dêëu thoã àûúâng dï,(41)
Chim kïu vûúån huá tûá bïì nûúác non.
Vaái trúâi cho àùång vuöng troân,
Trùm nùm cho troån loâng son vúái chaâng.
Phuát àêu àaä túái phuã àaâng,
Kiïìu cöng xem thêëy loâng caâng sinh nghi.
Hoãi rùçng: "Naâo keã tuyâ nhi,(42)
Cúá sao nïn nöîi con ài möåt mònh?"
Nguyïåt Nga thûa viïåc tiïìn trònh,(43)
Kiïìu cöng tûúãng nöîi sûå tònh chùèng vui.
Nguyïåt Nga daå haäy buâi nguâi,
Nghô mònh thöi laåi suåt suâi àoâi cún:(44)
"Lao àao phêån treã chi súân,
No nao traã àùång cöng ún cho chaâng".(45)
Kiïìu cöng nghe noái liïìn can,

Daåy rùçng: "Con haäy nghó an mònh vaâng.
Khi naâo cha raãnh viïåc quan,
Cho quên àïën àoá múâi chaâng àïën àêy.
Sao sao chùèng kõp thúâi chaây,(46)
Cha nguyïìn traã àùång ún nêìy thúâi thöi.
Hêåu àûúâng con haäy taåm lui,
Laâm khuêy daå treã cho vui loâng giaâ".
Têy lêìu tröëng àiïím sang ba,
Nguyïåt Nga coân haäy xoát xa phêån mònh.
Dúâi chên ra chöën hoa àònh,(47)
Xem trùng röìi laåi chaånh tònh cöë nhún.
Than rùçng: "Lûu thuyã cao sún,
Ngaây naâo nghe àùång tiïëng àúân tri êm.
Chûä tònh caâng tûúãng caâng thêm,(48)
Muöën pha khoá lúåt muöën dêìm khön phai.
Vúi vúi àêët röång trúâi daâi,
Húäi ai núä àïí cho ai àeo phiïìn".
Trúã vaâo beân lêëy buát nghiïn,
Àùåt baân hûúng aán chuác nguyïìn thêìn linh.
Laâu laâu möåt têëm loâng thaânh,
Hoaå ra möåt bûác tûúång hònh Vên Tiïn.
Than rùçng: "Ngaân dùåm sún xuyïn,(49)
Chûä ên àïí daå chûä duyïn nhuöëm sêìu".
Chuá thñch
(1) Baâi vùn tûå rùn nöíi tiïëng baân vïì àaåo hiïëu vaâ àaåo nhên, do Trûúng
Taái laâm.
(2) Hai taám: 16 tuöíi
(3) Sên Trònh: Chó Trònh Chiïu vaâ Trònh Di, hai nhaâ Töëng nho nöíi
tiïëng.
(4) Vùn àaä nhû phûúång tröîi dêåy, röìng bay cao, tûác vùn àaä thaânh taâi.

LUÅC VÊN TIÏN 15
(5) yá noái quyïët thi àöî.
(6) Danh töi: danh cuãa keã töi túá (Vên Tiïn noái nhuán)
(7) Baáo àaáp cöng ún cha meå vaâ thêìy
(8) Maáy trúâi: thiïn cú (cú trúâi huyïìn bñ)
(9) Phuâ thêìn: buâa höå mïånh
(10) Hiïím ngheâo
(11) Song àûúâng: xuên àûúâng, huyïn àûúâng (cha meå). Tuöíi haåc: tuöíi
thoå.
(12) êm hao: tin tûác
(13) Nhên cú trúâi àang chûáa nhiïìu bñ êín (do xem trùng sao maâ biïët)
(14) Sao Thiïn Khöi (sao vùn hoåc, thi cûã) vaâ sao Tûã vi (thên mïånh)
àïìu saáng rúä
(15) Nhûng gùåp nùm xung nïn chûa thuêån (maäo xung dêåu)
(16) Tiïìn trònh: con àûúâng phña trûúác
(17) Möîi ngûúâi möåt phûúng trúâi
(18) Tûã Löå, Nhan Uyïn: hai hoåc troâ gioãi cuãa Khöíng Tûã, thuúã nhoã rêët
ngheâo, Tûã Löå chó coá möåt dêy àai, Nhan Uyïn chó coá möåt bêìu nûúác.
(19) Töi ngay: bïì töi trung thaânh cuãa vua.
(20) Àaãng sún àaâi: Àaãng cûúáp nuái.
(21) Dung nhan laånh luâng (tiïëng cöí): sùæc àeåp tuyïåt vúâi.
(22) Thuåc nûä: con gaái àûác haånh. Thêët phu: àaân öng thö bó.
(23) êu (ûu): lo
(24) Qua: ta; bêåu: ngûúi (baån, anh baån).
(25) Veä höí khöng thaânh: mûu àöì thêët baåi.
(26) khi khöng: khöng dûng.
(27) Triïåu Tûã phaá voâng Àûúng Dûúng: Lûu Bõ bõ Taâo Thaáo àaánh baåi úã
Tên Daä phaãi boã chaåy. Quên Thaáo àuöíi theo àïën Àûúng Dûúng, thò
Lûu Bõ phaãi boã caã vúå con, cûúáp àûúâng ruát vïì phña Nam, tûúáng taá laåc
nhau. Triïåu Tûã Long möåt mònh àaánh phaá voâng vêy truâng àiïåp cuãa
quên Taâo, vûúåt cêìu Trûúâng Baãn, tòm gùåp Lûu Bõ.

(28) Chûa haän: chûa roä, chûa biïët chùæc chùæn.
(29) Baáo traã ún àûác, àïìn àaáp cöng lao.
(30) Luêån ngûä: "kiïën nghôa bêët vi vö duäng daä", nghôa laâ : Thêëy viïåc
nghôa khöng laâm laâ ngûúâi vö duäng.
(31) Thòn: rùn, giûä.
(32) Cuãa vêët vú: cuãa quêëy quaá, khöng mêëy giaá trõ.
(33) Lêy dêy: lúä dúã khöng xuöi bïì naâo.
(34) Ngaåt ngaâo: muâi thúm nûác, àêy yá noái thú hay lùæm.
(35) Chùèng phen: chùèng bùçng, chùèng saánh kõp. Taå nûä: tûác Taå Àaåo
Uêín àúâi Têën nöíi tiïëng thöng minh, gioãi thú vùn. Tûâ phi: tïn Huïå,
ngûúâi àúâi Àûúâng, taám tuöíi àaä gioãi viïåc vùn thú.
(36) Duä xuêët duä kò: caâng àoåc caâng thêëy hay thêëy laå
(37) Mai àiïíu: tranh mai vaâ chim àeåp haâi hoaâ. Àêy noái thú xûúáng
hoaå, tinh yá rêët xûáng húåp nhau.
(38) Xuác caãnh hûáng hoaâi: xuác caãm trûúác caãnh àeåp maâ àöång loâng thú.
(39) Veån chûä tuâng: troån àaåo laâm vúå (theo chöìng).
(40) Ngûu lang: nhên vêåt thêìn thoaåi, chöìng cuãa Chûác Nûä.
(41) Dêëu thoã àûúâng dï: núi xa xöi heão laánh, khöng vïët chên ngûúâi, chó
coá dêëu chên thoã, chên dï rûâng.
(42) Tuyâ nhi: treã theo hêìu.
(43) Tiïìn trònh: viïåc ài àûúâng vûâa röìi.
(44) Àoâi cún: nhiïìu cún.
(45) No nao: noã biïët luác naâo, chûâng naâo.
(46) Sao sao: duâ thïë naâo.
(47) Hoa àònh: nhaâ nhoã ngöìi thûúãng hoa.
(48) Thêm: sêu
(49) Sún xuyïn: nuái söng, noái sûå xa xöi caách trúã.

LUÅC VÊN TIÏN 17
Luåc Vên Tiïn
Truyïån naâng sau haäy coân lêu,
Truyïån chaâng xin nöëi thûá àêìu cheáp ra.(50)
Vên Tiïn tûâ caách Nguyïåt Nga,
Giûäa àûúâng laåi gùåp ngûúâi ra kinh kò.
Xa xem mùåt muäi àen xò,
Mònh cao söì söå dõ kò rêët hung.
Nhúá cêu bònh thuyã tûúng phuâng,(51)
Anh huâng laåi gùåp anh huâng möåt khi:
"Chùèng hay danh taánh laâ chi,
Möåt mònh mang goái ra ài viïåc gò".
Àaáp rùçng: "Ta cuäng xuöëng thi,
Húán Minh taánh tûå, Ö Mi quï nhaâ
Vên Tiïn biïët leä chñnh taâ,
Hïî ngûúâi dõ tûúáng ùæt laâ taâi cao.
Chûä rùçng: "Bùçng hûäu chi giao,(52)
Tònh kia àaä gùåp leä naâo laâm khuêy.
Nïn rûâng haá dïî möåt cêy,
Muöën cho coá àoá cuâng àêy luön vêìn.
Kòa núi voä miïëu hêìu gêìn,
Hai ta vaâo àoá nghó chûn möåt höìi".
Cuâng nhau baây hoå tïn röìi,
Hai chaâng tûâ taå àïìu lui ra àûúâng.
Húán Minh ài trûúác tûåu trûúâng,

Vên Tiïn coân haäy höìi hûúng viïëng nhaâ.
Mûâng rùçng: "Nay thêëy con ta,
Cha giaâ hùçng tûúãng meå giaâ luöëng tröng.
Bêëy lêu àeân saách gia cöng,
Con àaâ nïn chûä tang böìng cuâng chùng?"
Vên Tiïn quyâ laåy thûa rùçng:
"Chùèng hún ngûúâi cöí cuäng bùçng ngûúâi kim.
Daám xin cha meå an têm,
Cho con traã núå thanh khêm cho röìi"(53)
Meå cha thêëy noái thïm vui,
Laåi lo non nûúác xa xöi nghaân truâng.
Cho theo möåt àûáa tiïíu àöìng,
Thû phong möåt bûác dùån cuâng Vên Tiïn:
"Xûa àaâ àõnh chûä lûúng duyïn,
Cuâng quan hûu trñ úã miïìn Haân Giang,
Con ngûúâi laâ Voä Thïí Loan.
Tuöíi vûâa hai baãy dung nhan mùån maâ.(54)
Chûä rùçng Höì Viïåt nhûát gia, (55)
Con ài qua àoá trao qua thú naây.
Con dêìu bûúác àùång thang mêy,
Dûúái chûn àaä sùén möåt dêy tú höìng".
Song thên daåy baão vûâa xong,
Vên Tiïn cuâng gaä tiïíu àöìng dúâi chên.
a ài taách dùåm bùng chûâng,
Gioá nam raây àaä àûa xuên sang heâ.
Laåi xem dùåm liïîu àûúâng hoeâ,
Tin ong ngú ngaáo tiïëng ve vang dêìy.
Vui xem nûúác noå non nêìy,
Nûúác xao soáng dúån non vêìy àaá cao.
Maân trúâi gêëm traãi biïët bao,
Trïn nhaânh chim hoát dûúái ao caá cûúâi.
Quêån thaânh nhùæm caãnh coi ngûúâi,
Caãnh xinh nhû veä ngûúâi tûúi nhû döìi.(56)
Haân Giang phuát àaä túái núi,

LUÅC VÊN TIÏN 19
Vên Tiïn ra mùæt möåt höìi trònh thú.
Voä cöng lêëy àoåc bêëy giúâ,
Mûâng duyïn cêìm sùæt möëi tú àùång liïìn.(57)
Liïëc coi tûúáng maåo Vên Tiïn,
Khaá khen hoåc Luåc phûúác hiïìn sinh con.
Maây tùçm mùæt phuång möi son,
Mûúâi phên cöët caách vuöng troân mûúâi phên.
Nhûäng e keã Têën ngûúâi Têìn,(58)
Naâo hay chûä ngêîu àùång gêìn chûä giai.(59)
Xem àaâ àeåp àeä hoaâ hai,
Naây dêu nam giaãn noå trai àöng saâng(60)
Cöng rùçng: "Ngaäi tïë múái sang,(61)
Muöën lo viïåc nûúác phaãi toan viïåc nhaâ".
Tiïn rùçng: "Nhúâ lûúång nhaåc gia,
Àaåi khoa dêìu àùång tiïíu khoa lo gò".(62)
Cöng rùçng: "Con döëc xuöëng thi,
Sao khöng kïët baån maâ ài tûåu trûúâng?
Gêìn àêy coá möåt hoå Vûúng,
Tïn laâ Trûã Trûåc vùn chûúng toát àúâi.(63)
Cha àaâ sai treã qua múâi,
Rùçng con cuâng gaä thûã chúi möåt baâi.
Thêëp cao cao thêëp biïët taâi,
Vêìy sau trûúác baån cuâng mai múái mêìu".(64)
Xaãy àêu Trûã Trûåc túái hêìu,
Voä cöng sùén àùåt möåt bêìu rûúåu ngon.
Cöng rùçng: "Nêìy búá hai con,
Thú hay laâm àùång rûúåu ngon thûúãng liïìn.
Muöën cho Trûåc saánh cuâng Tiïn,
Lêëy cêu bònh thuyã hûäu duyïn laâm àïì".(65)
Song song hai gaä giao kïì,(66)
Luåc Vûúng hai hoå àua nghïì möåt khi
Cho hay kò laåi gùåp kò,(67)
Baåch Haâm haá dïî keám chi Nhû Hoaânh.(68)
Cöng rùçng : "Àún quïë àöi nhaânh,
Baãng vaâng theã baåc àaä àaânh danh nïu.

Nhû chuöng chùèng àaánh chùèng kïu,
Ngoån àeân toã roä trûúác khïu búãi mònh.
Thiïåt trang lûúng àöëng àaä àaânh,(69)
Khaá khen hai hoå taâi laânh hoaâ hai".
Trûåc rùçng: "Tiïn vöën cao taâi,
Coá àêu eán höåc saánh vai möåt bêìy?(70)
Tònh cúâ maâ gùåp nhau àêy,
Trûåc naây xin nhûúång Tiïn naây laâm anh.
Nay àaâ nïn nghôa àïå huynh,
Xin vïì mai seä thûúång trònh cuâng nhau".(71)
Phuát xem trùng àaä àûáng àêìu,
Vên Tiïn vaâo chöën thû lêìu nghó an.
Voä cöng trúã laåi hêåu àaâng,
Àïm khuya daåy döî Thïí Loan moåi lúâi:
"Ngaây mai vûâa raång chûn trúâi,
Tiïíu nhi trang àiïím ra núi lï àònh.(72)
Goåi laâ chuát nghôa töëng tònh.(73)
Phoâng sao cho khoãi bêët bònh cuâng nhau".
Boáng trùng vûâa löå nhaânh dêu,
Vên Tiïn vaâo taå giêy lêu xuêët haânh.
Ra ài vûâa thuúã bònh minh,
Thïí Loan àûáng trûúác lï àònh liïîm dung.(74)
Thûa rùçng: "Quên tûã phoá cöng,(75)
Xin thûúng böì liïîu chûä tuâng ngêy thú.
Têëm loâng thûúng gioá nhúá mûa,(76)
Àûúâng xa ngaân dùåm xin àûa möåt lúâi.
Ngaây nay thaánh chuáa trõ àúâi,
Nguyïìn cho linh phuång gùåp núi ngö àöìng.(77)
Quaãn bao chuát phêån maá höìng.
Phoâng khuya voâ voä àúåi tröng khön lûúâng.
Chaâng dêìu cung quïë xuyïn dûúng,(78)
Thiïëp xin hai chûä taâo khûúng cho bùçng.(79)
Xin àûâng tham àoá boã àùng,(80)
Chúi lï quïn lûåu chúi trùng quïn àeân".

LUÅC VÊN TIÏN 21
Tiïn rùçng : "Nhû lûãa múái nhen,
Dïî trong möåt bïëp maâ chen mêëy loâ.
May duyïn ruãi núå dïî phö,(81)
Chúá nghi Ngö Khúãi haäy lo Maäi Thêìn"(82)
Thïí Loan vöåi vaä lui chên,
Vên Tiïn tûâ biïåt tröng chûâng Traâng An.
Xa xa vûâa mêëy dùåm àaâng,
Gùåp Vûúng Tûã Trûåc vêìy àoaân cuâng ài.(83)
Traãi qua thuyã tuá sún kò,(84)
Phó loâng caá nhaãy gùåp thò röìng bay.(85)
Ngûúâi hay laåi gùåp caãnh hay,
Khaác naâo tiïn tûã chúi raây Böìng Lai.
Cuâng nhau taã chuát tònh hoaâi, (86)
NÎ m ba cheán rûúåu möåt va âi cêu thú.
Cöng danh ai chùèng ûúác mú,
Ba têìng cûãa Voä möåt giúâ nhaãy qua. (87)
Cuâng nhau baân baåc gêìn xa
Chûä taâi chûä mïånh xûa hoaâ gheát nhau.
Trûåc rùçng: "Röìng xuöëng vûåc sêu,
Mùåc dêìu giúän soáng mùåc dêìu chúi mêy". (88)
Tiïn rùçng: "Höìng höåc àïìu bay,
E khi moãi caánh laåc bêìy vïì sau" (89)
Maãng coân troâ chuyïån vúái nhau,
Tröng chûâng kinh àõa àaä hêìu túái núi. (90)
Chïnh vïnh vûâa xïë mùåt trúâi,
Hai ngûúâi tòm quaán nghó ngúi àúåi kò.
Àïìu baây tïn hoå möåt khi múái tûúâng.
Möåt ngûúâi úã quêån Phan Dûúng,
Tïn Hêm hoå Trõnh têìm thûúâng nghïì vùn.
Möåt ngûúâi úã phuã Dûúng Xuên,
Hoå Buâi tïn Kiïåm taác chûâng àöi mûúi. (91)
Hai ngûúâi laåi gùåp hai ngûúâi,
Àïìu vaâo möåt quaán vui cûúâi ngaã nghiïng.
Kiïåm rùçng: "Nghe tiïëng anh Tiïn,
Nay àaä thêëy mùåt phó nguyïìn ûúác ao".

Hêm rùçng: "Chûa biïët thêëp cao,
Laâm thú múái biïët bêåc naâo taâi nùng:".
Beân kïu öng quaán noái rùçng:
"Khaá toan sùæm sûãa àöì ùn cho bïì". (92)
Quaán rùçng: "Thõt caá ï hïì,
Khö lên chaã phuång böån bïì thiïëu àêu.
Kòa laâ thuöëc laá ûúáp ngêu, (93)
Traâ ve àiïím tuyïët, rûúåu bêìu cuác hûúng. (94)
Àïí khi àaäi khaách giaâu sang,
Àaäi ngûúâi vùn vêåt àaäi trang anh huâng".
Böën ngûúâi ngöìi laåi möåt voâng laâm thú.
Kiïåm Hêm coân haäy ngêín ngú,
Phuát thú Tiïn Trûåc möåt giúâ àïìu xong.
Kiïåm Hêm xem thêëy laå luâng,
Gêîm nghi Tiïn Trûåc viïët tuâng cöí thi. (96)
Chùèng hay öng quaán cûúâi chi,
Vöî tay xuöëng chiïëu möåt khi cûúâi daâi.
Tiïn rùçng: "Öng quaán cûúâi ai?"
Quaán rùçng: "Cûúâi keã bêët taâi àöì thú, (97)
Cûúâi ngûúâi Tön Têîn khöng lûâa,
Trûúác àaâ thêëy maáy chùèng ngûâa Baâng Quyïn". (98)
Trûåc rùçng : "Lúâi noái hûäu duyïn,
Thïë trong kinh sûã coá tuyïìn cuâng chùng?" (99)
Quaán rùçng: "Kinh sûã àaä tûâng,
Coi röìi laåi khiïën loâng hùçng xoát xa.
Hoãi thúâi ta phaãi noái ra,
Vò chûng hay gheát cuäng laâ hay thûúng" (100)
Tiïn rùçng: "Trong àuåc chûa tûúâng,
Chùèng hay thûúng gheát gheát thûúng leä naâo?"
Quaán rùçng: "Gheát viïåc têìm phaâo, (101)
Gheát cay gheát àùæng gheát vaâo túái têm.
Gheát àúâi Kiïåt Truå mï dêm, (102)
Àïí dên àïën nöîi sa hêìm sêíy hang.
Gheát àúâi U Lïå àa àoan, (103)

LUÅC VÊN TIÏN 23
Khiïën dên luöëng chõu lêìm than muön phêìn.
Gheát àúâi nguä baá phên vên, (104)
Chuöång bïí döëi traá laâm dên nhoåc nhùçn.
Gheát àúâi thuác quñ phên bùng, (105)
Súám àêìu töëi àaánh lùçng nhùçng röëi dên.
Thûúng laâ thûúng àûác thaánh nhên,
Khi núi Töëng Vïå luác Trêìn luác Khuöng. (106)
Thûúng thêìy Nhan Tûã dúã dang. (107)
Ba mûúi möët tuöíi taách àaâng cöng danh.
Thûúng öng Gia Caát taâi laânh,
Gùåp cún Húán maåt àaä àaânh phui pha. (108)
Thûúng thêìy Àöìng tûã cao xa, (109)
Chñ thúâi coá chñ ngöi maâ khöng ngöi.
Thûúng ngûúâi Nguyïn Lûúång nguâi nguâi, (110)
Lúä bïì giuáp nûúác laåi lui vïì caây.
Thûúng öng Haân Duä chùèng may, (111)
Súám dûng lúâi biïíu öëi àaây ài xa.
Thûúng thêìy Liïm Laåc àaä ra, (112)
Bõ lúâi xua àuöíi vïì nhaâ giaáo dên.
Xem qua kinh sûã mêëy lêìn,
Nûãa phêìn laåi gheát nûãa phêìn laåi thûúng".
Trûåc rùçng: "Chuâa raách Phêåt vaâng, (113)
Ai hay trong quaán êín taâng kinh luên. (114)
Thûúng dên sao chùèng lêåp thên,
Àïí khi nùæng haå toan phêìn laâm mûa?"
Quaán rùçng: "Nghiïu Thuêën thuúã xûa, (115)
Khoá ngùn Saâo Phuã, khön ngûâa Hûáa Do. (116)
Di Tïì chùèng khûáng giuáp chêu, (117)
Möåt mònh möåt nuái ai hêìu chi ai.
Öng Y öng Phoá öm taâi, (118)
Keã caây ngûúâi cuöëc àoaái hoaâi chi àêu.
Thaái Cöng xûa möåt cêìn cêu, (119)
Höm mai söng Võ mùåc dêìu vui chúi.
Nghiïm Lùng àaä mêëy àua búi, (120)

Caây mêy cêu nguyïåt taã túi aáo cêìu. (121)
Trêìn Àoaân chùèng chuát lo êu, (122)
Gioá trùng möåt tuái cöng hêìu chiïm bao,(123)
Ngûúâi nay coá khaác xûa naâo,
Muöën ra ai cêëm muöën vaâo ai ngùn".
Hêm rùçng: "Laäo quaán noái nhùng,
Dêîu cho traãi viïåc cuäng thùçng baán cúm.
Göëi rúm theo phêån göëi rúm,
Coá àêu úã thêëp maâ chöìm lïn cao".
Quaán rùçng: "Sêëm chúáp mûa raâo,
ïëch ngöìi àaáy giïëng thêëy bao lùm trúâi.
Söng trong caá löåi thaãnh thúi,
Xem hai con mùæt saáng ngúâi nhû chêu.
Uöíng thay àaân gaãy tai trêu,
Nûúác xao àêìu võt ngêîm êu nûåc cûúâi".
Tiïn rùçng: "Öng quaán chúá cûúâi,
Àêy àaâ nhúá laåi baãy ngûúâi Trûúác Lêm.(124)
Cuâng nhau kïët baån àöìng têm,
Khi cúâ khi rûúåu khi cêìm khi thi.
Cöng danh phuá quñ maâng chi,
Sao bùçng thong thaã mùåc khi vui loâng.
Rûâng nhu biïín thaánh minh möng,(125)
Duâ ai lùån löåi cho cuâng vêåy vay".
Quaán rùçng: "Àoá biïët yá àêy,
Lúâi kia àaä caån rûúåu naây thûúãng cho".
Kiïåm Hêm laâ àûáa so ào,
Thêëy Tiïn dûúâng êëy êu lo trong loâng.
Khoa naây Tiïn ùæt àêìu cöng,
Hêm dêìu coá àêåu cuäng khöng xong röìi.
Maãng coân nghô viïåc túái lui,
Xaãy nghe tröëng àaä giuåc thöi vaâo trûúâng.
Keã thuâng ngûúâi traáp àêìy àûúâng,
Lao xao àoaân baãy chaâng raâng luä la.

LUÅC VÊN TIÏN 25
Vên Tiïn vûâa bûúác chên ra,
Böîng àêu xaãy gùåp tin nhaâ gúãi thú.
Khai phong múái toã sûå cú,(126)
Mònh gieo xuöëng àêët dêåt dúâ höìn hoa.
Hai haâng luyå ngoåc nhoã sa,
Trúâi nam àêët bùæc xoát xa àoaån trûúâng.
Anh em ai nêëy àïìu thûúng,
Trúâi úi haá núä lêëp àûúâng cöng danh.
Nhûäng lùm cöng toaåi danh thaânh,
Naâo hay tûâ mêîu u minh súám àúâi!
Gùæng vaâo trong quaán yïn núi,
Túá thêìy than thúã liïåu lúâi quy lai.(127)
Tiïíu àöìng than vùæn than daâi:
"Trúâi sao trúâi núä phuå taâi ngûúâi ngay".
Trûåc rùçng: "Àaä àïën nöîi naây,
Tiïíu àöìng bêåu haäy laâm khuêy giaãi phiïìn.
Súám höm thang thuöëc giûä gòn,
Chúâ ta vaâi bûäa ra trûúâng seä hay,
Bêy giúâ kñp rûúác thúå may,
Sùæm àöì tang phuåc nöåi ngaây cho xong.
Dêy rúm muä baåc aáo thuâng.
Cûá theo trong saách Vùn Cöng maâ laâm".(128)
Tiïn rùçng: "Con bùæc meå nam,
Nûúác non voâi voåi àaä cam löîi nghò.
Trong mònh khöng caánh khöng vi,
Lêëy chi lûúát dùåm lêëy chi búát àaâng.
Vaâo trong phuát laåi gùåp tang,
Ngêín ngú keã úã lúä laâng ngûúâi ài.
Viïåc trong trúâi àêët biïët chi,
Sao dúâi vêåt àöíi coân gò maâ tröng.
Hai haâng luåy ngoåc roâng roâng,
Tûúãng bao nhiïu laåi àau loâng bêëy nhiïu.
Caánh buöìm bao quaãn gioá xiïu,
Ngaân truâng biïín röång chñn chòu ruöåt àau.
Thûúng thay chñn chûä cuâ lao.(129)

Ba nùm nhuä böå biïët bao nhiïu tònh".(130)
Quaán rùçng: "Trúâi àêët thònh lònh,
Gioá mûa àêu phuát gaäy caânh thiïn hûúng".(131)
Ai ai tröng thêëy cuäng thûúng,
Lúä bïì baáo hiïëu lúä àûúâng lêåp thên.
Dêîu cho chûúác quyã mûu thêìn,
Phong trêìn ai cuäng phong trêìn nhû ai.
eáo le ai kheáo àùåt baây,
Chûä taâi liïìn vúái chûä tai möåt vêìn.
Àûúâng ài hún thaáng chùèng gêìn,
Khi qua khi laåi mêëy lêìn xöng pha.
Xaãy àêu baån taác vûâa ra,(132)
Trûåc cuâng Hêm Kiïåm xuám maâ àûa Tiïn.
Hêm rùçng: "Anh chúá ûu phiïìn,
Khoa naây chùèng gùåp ta nguyïìn khoa sau.
Thêëy nhau khoá nöîi giuáp nhau,
Möåt vûâng mêy baåc daâu daâu khaá thûúng".
Vên Tiïn cêët gaánh lïn àûúâng,
Trõnh Hêm ngoá laåi àöi haâng nhoã sa.
Ài vûâa möåt dùåm àûúâng xa,
Phuát nghe öng quaán bön ba theo cuâng.
Quaán rùçng: "Thûúng àêëng anh huâng,
Àûa ba hûúân thuöëc àïí phoâng höå thên.
Chùèng may gùåp luác gian truên.
Àûúng khi quaá àoái thuöëc thêìn cuäng no".
Tiïn rùçng: "Cuái àöåi ún cho,
Têëm loâng ngaâi ngaåi haäy lo xa gêìn".(133)
Quaán rùçng: "Ta cuäng bêng khuêng,
Thêëy vêìy nïn múái tõ trêìn àïën àêy.(134)
Non xanh nûúác biïëc vui vêìy,
Khi àïm rûúåu cuác khi ngaây traâ lan.
Dêën thên vaâo chöën an nhaân,
Thoaát voâng danh lúåi laánh àaâng thõ phi".
Noái röìi quaây quaã ra ài,(135)

LUÅC VÊN TIÏN 27
Vên Tiïn xem thêëy caâng nghi trong loâng.
Tröng chûâng dùåm cuä thùèng xöng,
Nghô àoâi cún laåi naäo nuâng àoâi cún:
"Nïn, hû chuát phêån chi súân,
Nhúá cêu dûúäng duåc lo ún sanh thaânh.(136)
Mang cêu bêët hiïëu àaä àaânh,
Nghô mònh maâ theån cho mònh laâm con.
Troån àúâi möåt têëm loâng son,
Chñ lùm traã núå nûúác non cho röìi.
Naâo hay nûúác chaãy hoa tröi,
Naâo hay phêån baåc nhû vöi thïë naây.
Möåt mònh ngú ngêín àûúâng mêy,
Khaác naâo chiïëc nhaån laåc bêìy kïu sûúng.
Àïën nay lêm viïåc múái tûúâng,
Heân chi thêìy daåy khoa trûúâng coân xa".
Tiïíu àöìng thêëy vêåy thûa qua:
"Gêîm àêy cho àïën quï nhaâ coân lêu.
Thêìy sao chùèng ngúát cún sêìu,
Mònh ài àaä moãi doâng chêu thïm nhuêìn.
E khi mang bõnh nûãa chûâng,
Trong non khoá liïåu giûâa rûâng khön toan".
Tiïn rùçng: "Khö heáo laá gan,
Öi thöi con mùæt àaä mang lêëy sêìu.
Mõt muâ naâo thêëy chi àêu,(137)
Chûa ài àaä moãi mònh àau nhû dêìn.
Coá thên phaãi khöí vò thên,
Thên úi thên biïët mêëy lêìn chùèng may!"
Àöìng rùçng: "Trúâi àêët coá hay,
Ra ài vûâa àùång mûúâi ngaây laåi àau.
Möåt mònh nhùæm trûúác nhùæm sau,
Xanh xanh búâ coäi daâo daâo coã cêy.
Vöën khöng laâng xoám chi àêy,
Xin lêìn túái àoá tòm thêìy thuöëc thang.
Vûâa may gùåp khaách qua àaâng,
Ngûúâi ngûúâi àïìu chó vaâo laâng Àöìng Vùn

Dùæt nhau khi êëy hoãi phùn,(138)
Gùåp thêìy laâm thuöëc tïn rùçng Triïåu Ngang.
Ngang rùçng: "Khaá taåm nghó an,
Raång ngaây coi maåch àêìu thang múái àaânh.(139)
Gùåp ta bõnh êëy ùæt laânh,
Baåc tiïìn trong goái sùén daânh bao nhiïu?"
Àöìng rùçng: "Tiïìn baåc chùèng nhiïìu,
Xin thêìy nghô lûúång àùång àiïìu thuöëc thang.
May maâ bõnh êëy àùång an,
Baåc coân hai lûúång trao sang cho thêìy".
Ngang rùçng: "Ta úã chöën naây,
Ba àúâi nöëi nghiïåp laâm thêìy vûâa ba.
Saách chi cuäng àuã trong nhaâ,
Nöåi kinh àaä sùén ngoaåi khoa thïm mêìu.
Trûúác xem Y hoåc laâm àêìu,
Sau coi Thoå thïë thûá cêìu Àöng y.(140)
Gêîm trong Ngên haãi tinh vi,(141)
Cuâng laâ Cang muåc thua gò Thanh nang.(142)
Gêîm trong Têåp nghiïåm lûúng phang.(143)
Cuâng laâ Ngûå Toaãn traãi àaâng Höìi xuên.(144)
Võ chi sùén àùåt quên thêìn,(145)
Thuöëc thúâi baâo chïë mûúâi phêìn noã nan. (146)
Maåch thúâi àoåc phuá Lû san,(147)
Àùåt vaâo tay bõnh biïët àaâng tûã sanh
Luåc quên tûá vêåt thanh danh.(148)
Thêåp toaân Baát võ sùén daânh nöåi thûúng.(149)
Laåi thöng Baát trêån tên phûúng.(150)
Lêm nhùçm ngoaåi caãm àêìu thang Nguä saâi.(151)
|Àöìng rùçng: "Thêìy thiïåt coá taâi,
Xin vaâo coi maåch luêån baâi thuöëc chi.
Ngang rùçng: "Luåc böå àïìu suy,(152)
Böå quan bïn taã maåch ài phuâ höìng.(153)
Cûá trong kinh laåc maâ thöng,(154)
Maång mön tûúáng hoaã àaä xöng lïn àêìu.(155)

LUÅC VÊN TIÏN 29
Tam tiïu tñch nhiïåt àaä lêu,
Muöën cho giaáng hoaã phaãi àêìu tû êm.(156)
Huyânh liïn huyânh baá huyânh cêìm,(157)
Gia vaâo cho böåi nhiïåt têm múái bònh.(158)
Ngoaâi thúâi cho àiïím vaån linh,(159)
Trong thúâi cho uöëng hoaân tònh múái xong.(160)
Khaá trao hai lûúång baåc roâng,
Böí thïm võ thuöëc àïí phoâng àêìu thang.
Chùèng qua laâm phûúác cho chaâng,
Naâo ai àoâi cuöåc àoâi àaân chi ai".(161)
Tiïíu àöìng nhûäng ngúä thiïåt taâi,
Vöåi vaâng múã goái chùèng naâi liïìn trao.
Mûúâi ngaây chùèng búát chuát naâo,
Thïm àau trong daå nhû baâo nhû xoi.
Àöìng rùçng: "Vaâo àoá thêìy coi,
Bõnh thúâi khöng giaãm thêìy àoâi tiïìn thïm".
Ngang rùçng: "Nùçm thêëy khi àïm.
Tiïn sû maách baão möåt àiïìm chiïm bao.(162)
Quó thêìn ngûúâi úã trïn cao,
E khi àûúâng saá leä naâo biïët àêu?(163)
Tiïíu àöìng, ngûúâi khaá qua cêìu,(164)
Cuâng öng thêìy boái úã àêìu têy viïn".
Tiïíu àöìng nghe noái ài liïìn,
Gùåp öng thêìy boái àùåt tiïìn maâ coi.
Boái rùçng: "Ta boái hùèn hoi,
Boái hay àaä dêåy ngûúâi coi àaä àêìy.
Ta àêy naâo phaãi caác thêìy,
Baá vú baá vêët noái nhêy khöng nhùçm.
Ön nhuêìn Chêu Diïåc mêëy nùm,
Saáu mûúi böën queã ba trùm dû haâo.(165)
Huyânh kim Daä haåc saách cao,(166)
Luåc Nhêm Luåc giaáp chöî naâo chùèng hay.(167)
Can, chi àïìu úã trong tay,(168)
Àaä thöng trúâi àêët laåi hay viïåc ngûúâi.
Àùåt tiïìn quan möët böën mûúi,

Khay trêìu cheán rûúåu cho tûúi múái thaânh".
Thêìy beân gieo àùång queã linh,
Chiïm tïn tuöíi êëy löå trònh mùæc chi.(169)
ûáng vaâo ruâa vúái coã thi, (170)
Röìi thêìy coi queã möåt khi múái tûúâng".
Àöìng rùçng: "Ngûúâi úã àöng phûúng,
Nhún ài buön baán giûäa àûúâng chùèng an.
Con nhaâ hoå Luåc laâ chaâng,
Tuöíi vûâa hai taám coân àaâng thú ngêy".
Boái rùçng: "Àinh sûãu nùm nay,
Heân chi giaáp tyá ngaây raây chùèng an.
Maång kim laåi úã cung caân,
Tuöíi naây laâ tuöíi giaâu sang trong àúâi.
Cêìu taâi queã êëy xa vúâi,
Khen ngûúâi kheáo noái nhûäng lúâi trïu ta".
Cêìm tiïìn gieo xuöëng xem qua,
Möåt giao hai saách laåi ba haâo truâng.(171)
Trang thaânh laâ queã luåc xung,(172)
Thêëy haâo phuå mêîu khùæc cuâng tûã tön.
Hoaá ra laâm queã du höìn, (173)
Laåi thïm thïë àöång khùæc döìn haâo quan.(174)
Cûá trong queã êëy maâ baân;
Tuöíi naây múái chõu mêîu tang trong mònh
Xui nïn phaát bõnh thònh lònh,
Vò chûng ma quó löå trònh rêët thiïng.
Muöën cho queã êëy àùång yïn,
Phaãi tòm thêìy phaáp chûäa chuyïn ñt ngaây.
Àöìng rùçng: "Thêìy phaáp àêu àêy?"
Boái rùçng: "Cuäng úã chöën naây bûúác ra,
Pheáp hay dêåy tiïëng àöìn xa,
Tïn laâ Àaåo Sô úã Traâ Hûúng thön".
Tiïíu àöìng múái chaåy bön bön,
Hoãi thùm Àaåo sô hûúng thön chöën naâo.
Chúå àöng buön baán lao xao,

LUÅC VÊN TIÏN 31
Ngûúâi ta liïìn chó núi vaâo chùèng xa.
Àöìng ài möåt buöíi túái nhaâ,
Àaåo sô xem thêëy loâng maâ mûâng thay.
Àöìng rùçng: "Nghe tiïëng thêìy àêy,
Trûâ ma ïëm quyã pheáp thêìy rêët hay".
Phaáp rùçng: "Ên àaä cao tay,(175)
Laåi thïm phuâ chuá xûa nay ai bò.(176)
Qua söng caá thêëy xïëp vi,
Vaâo rûâng coåp thêëy phaãi quyâ laåy àûa.
Phaáp hay huá gioá kïu mûa,
Sai chim khiïën vûúån àuöíi lûâa vêåt trêu.
Phaáp hay miïång niïåm möåt cêu,
Toám thêu muön vêåt vaâo bêìu höì linh.(177)
Phaáp hay saái àêåu thaânh binh,(178)
Bïån hònh laâm tûúáng phaá thaânh Diïm vûúng.
Phaáp hay àaåo hoaã phoá thang, (179)
Ngöìi gûúm àûáng giaáo múã àaâng thiïn hoang.(180)
Coá ba lûúång baåc trao sang,
Àùång thêìy sùæm sûãa lêåp àaân chûäa cho".
Àöìng rùçng: "Töi chùèng so ào,
Khuyïn thêìy gùæng sûác chúá lo khoá giaâu.
Bêëy lêu thêìy túá theo nhau,
Baåc daânh hai lûúång phoâng sau ài àaâng.
Chûäa chuyïn bõnh êëy àùång an,
Röìi töi seä lêëy àem sang cho thêìy".
Phaáp rùçng: "Vïì lêëy sang àêy,
Cho thêìy toan liïåu lêåp baây àaân ra".
Àöìng rùçng: "Töi àaä lo xa,
Cûåc vò ngûúâi bõnh úã nhaâ chùèng yïn.
Xin thêìy gùæng sûác chõu phiïìn,
Ra cöng buâa chuá chûäa chuyïn caách naâo".
Phaáp rùçng: "Coá khoá chi sao,
Ngûúâi nùçm ta chûäa röìi trao phuâ vïì".
Àöìng rùçng: "Töi vöën thùçng hïì,(181)
Bõnh chi maâ khiïën chõu bïì chûäa chuyïn?"

Phaáp rùçng: "Ta biïët kinh quyïìn,
Àau nam chûäa bùæc maâ thuyïn múái taâi".
Tiïíu àöìng nghe loåt vaâo tai,
Loâng mûâng vöåi vaä nùçm daâi chûäa chuyïn.
Phaáp beân cêët tiïëng heát lïn:
"Múâi öng Baân Cöí toaå tiïìn chûáng miïng.(182)
Thónh öng àaåi thaánh Tïì Thiïn,(183)
Thónh baâ Voä hêåu àïìu liïìn àïën àêy.(184)
Thónh öng Nguyïn soaái chinh têy,(185)
Cuâng baâ Vûúng mêîu sum vêìy möåt khi.(186)
Thónh öng Phêåt töí A Di,
Thêåp phûúng chû Phêåt phuâ trò giuáp cöng.
Laåi múâi cöng chuáa Nguä Long, (187)
Bònh Nam nguä höí höåi àöìng an dinh.(188)
Thónh trong thiïn tûúáng thiïn binh,
Cuâng laâ tam phuã Àöång Àònh Xñch Lên.(189)
Thónh trong khùæp hïët quyã thêìn,
Cuäng àïìu xuöëng chöën dûúng trêìn vui chúi.
Cho ngûúâi ba àaåo phuâ trúâi,
Uöëng vaâo khoeã maånh nhû lúâi chùèng sai".
Tiïíu àöìng vêng lônh theo lúâi,
Lêëy phuâ trúã laåi toan baâi thuöëc thang.
Vaâo nhaâ thûa vúái thêìy Ngang:
"Phaáp phuâ àaä àuã thêìy toan phûúng naâo?"
Ngang rùçng: "Coân baåc trong bao,
Thúâi ngûúâi khaá lêëy maâ trao cho thêìy".
Àöìng rùçng: "Töi haäy úã àêy,
Bõnh kia dêìu khaá mònh naây baán ài".
Triïåu Ngang biïët chùèng coân chi,
Kiïëm àûúâng traáo chaác àuöíi ài khoãi voâng:(190)
"úã àêy laâng xoám khoá loâng,
E khi mûa nùæng ai cuâng àúä che".
Àöìng rùçng: "Trong goái vùæng hoe,
Búãi tin nïn mùæc búãi nghe nïn lêìm.

LUÅC VÊN TIÏN 33
Nhûäng lo chaåy hïët möåt trùm,
Mònh ve khö xeáp ruöåt tùçm heáo don.
Thûúng thay tiïìn mêët têåt coân,
Bú vú àêët khaách thon von thïë naây.(191)
Thöi thöi gùæng gûúång khoãi àêy,
Töi ài khuyïn giaáo àúä ngaây gaåo rau".(192)
Vên Tiïn chi xiïët nöîi sêìu,
Tiïíu àöìng dòu dùæt qua cêìu Laá Buön.(193)
Àûúng khi mûa gioá luöng tuöìng,(194)
Ngûúâi buöìn laåi gùåp caãnh buöìn khaá thûúng.
Xiïët bao ùn tuyïët nùçm sûúng,
Maân trúâi chiïëu àêët dùåm trûúâng lao àao.
Dêìu cho taâi trñ bûåc naâo,
Gùåp cún nguy hiïím biïët sao maâ nhúâ.
Tiïn rùçng: "Ài àaä ngêín ngú,
Tòm núi cêy cöëi buåi búâ nghó chûn".
Àöìng rùçng: "Chöëc nûäa khoãi rûâng,
Tòm núi quaán xaá seä dûâng nghó ngúi".
Non têy vûâa khuêët mùåt trúâi,
Túá thêìy dòu dùæt túái núi Àaåi Àïì.
Trûúâng thi möåt luä vûâa vïì,
Trõnh Hêm xem thêëy laåi kïì hoãi thùm:
"Anh vïì nay àaä hai rùçm,(195)
Cúá sao mang bõnh coân nùçm núi àêy?"
Tiïn rùçng: "Töi vöën chùèng may,
Chùèng hay chû hûäu khoa naây thïë nao?"
Hêm rùçng: "Tûã Trûåc àêåu cao,
Töi cuâng Buâi Kiïåm àïìu vaâo cûã nhên.
Möåt mònh vïì trûúác viïëng thên,
Hai ngûúâi trúã viïåc coân lêìn ài sau.
Àûúng cún hoaån naån gùåp nhau,
Ngûúâi laânh núä boã ngûúâi àau sao àaânh.
Tûâ àêy túái quêån Àöng Thaânh,
Trong mònh coá bõnh, böå haânh xao xong?
Lêìn höìi àïën chöën giang trung,

Tòm thuyïìn ta seä thaáp tuâng vúái nhau".
Tiïn rùçng: "Tònh trûúác ngaäi sau,
Coá thûúng xin khaá giuáp nhau phen naây".
Hêm rùçng: "Anh taåm ngöìi àêy,
Tiïíu àöìng ngûúâi túái trûúác naây cuâng ta.
Vaâo rûâng kiïëm thuöëc ngoaåi khoa,
Phoâng khi söng biïín phong ba bêët kò".
Tiïíu àöìng vöåi vaä ra ài
Muöën cho àùång viïåc quaãn gò lao àao.
Trõnh Hêm trong daå gûúm dao,
Bùæt ngûúâi àöìng tûã troái vaâo göëc cêy:
"Trûúác cho huâm coåp ùn maây,
Haåi Tiïn phaãi duång mûu naây múái xong".
Vên Tiïn ngöìi nhûäng àúåi tröng,
Trõnh Hêm vïì noái tiïíu àöìng coåp Î n.
Vên Tiïn than khoác nùçm lùn:
"Coá àêu àõa haäm thiïn bùng thònh lònh.(196)
Bêëy lêu àêët khaách lûu linh,
Möåt thêìy möåt túá löå trònh nuöi nhau.
Nay àaâ hai ngaã phên nhau,
Coân ai nûng àúä trûúác sau cho mònh".
Hêm rùçng: "Anh chúá ngaåi tònh,
Töi xin àûa túái Àöng Thaânh thúâi thöi".
Vên Tiïn chi xiïët luåy rúi,
Buöìm àaâ theo gioá chaåy xuöi möåt bïì.
Tiïíu àöìng bõ troái khön vïì,
Kïu la chùèng thêëu böën bïì rûâng hoang:
"Phêån mònh àaä mùæc tai naân,
Caám thûúng hoå Luåc suöëi vaâng bú vú.
Xiïët bao nhûäng nöîi dêåt dúâ,
Àoâ giang naâo biïët buåi búâ naâo hay.
Vên Tiïn höìn coá linh raây,
Àem töi theo vúái àúä tay chûn cuâm".
Vaái röìi luåy nhoã roâng roâng,

LUÅC VÊN TIÏN 35
Àïm khuya ngöìi dûåa cöåi tuâng nguã quïn.
Sún quên gheá laåi möåt bïn,(197)
Cùæn dêy múã troái coäng lïn ra àaâng.
Tiïíu àöìng thûác dêåy mú maâng,
Xem qua dêëu àêët raâng raâng múái hay.(198)
Nûãa mûâng nûãa laåi súå thay,
Chaåy ra chöën cuä tòm thêìy Vên Tiïn.
Mùåt trúâi vûâa khoãi maái hiïn,
Ngûúâi buön keã baán chúå phiïn nhöån nhaâng.
Hoãi thùm baâ quaán giûäa àaâng:
"Bûäa qua coá thêëy ngûúâi tang chùng laâ?"(199)
Quaán rùçng: "Thöi àaä ra ma,
Khi mai laâng xoám ngûúâi àaâ ài chön".
Tiïíu àöìng nghe noái kinh höìn,
Hoãi rùçng: "Biïët chöî naâo chön chó chûâng".
Tay lau nûúác mùæt rûng rûng,
Xaãy nghe tiïëng noái àêìu rûâng lao xao.
Tiïíu àöìng vöåi vaä bûúác vaâo,
Xoám laâng múái hoãi: "Thùçng naâo túái àêy?"
Àöìng rùçng: "Túá túái kiïëm thêìy,
Chùèng hay ngûúâi thaác maã naây laâ ai?"
Ngûúâi rùçng: "Möåt gaä con trai,
úã àêu khöng biïët laåc loaâi túái àêy.
Chûn tay mùåt muäi töët thay,
Àau chi nïn nöîi nûúác naây khaá thûúng".
Tiïíu àöìng chùèng kõp hoãi han,
Nùçm lùn bïn maã khoác than möåt höìi.
Ngûúâi àïìu xem thêëy thûúng öi,
Kïu nhau vaác cuöëc àïìu lui ra àaâng.
Tiïíu àöìng nùçm giûäa rûâng hoang,
Che choâi giûä maã loâng toan troån bïì.
Möåt mònh úã àêët Àaåi Àïì,
Súám ài khuyïn giaáo töëi vïì quaãy àúm.(200)
Döëc loâng traã núå aáo cúm,
Söëng maâ troån nghôa thaác thúm danh hiïìn.

Thûá naây àïën thûá Vên Tiïn,
Nùm canh ngöìi dûåa be thuyïìn thúã than.
Trong khùn luåy nhoã chûáa chan,
Caám thûúng phêån túá mùæc naân khi khöng.
Lïnh àïnh thuyïìn giûäa biïín àöng,
Riïng than möåt têëm cö böìng ngêín ngú.(201)
Àïm khuya lùång leä nhû túâ,
Nghïnh ngang sao moåc mõt múâ sûúng bay.(202)
Trõnh Hêm khi êëy ra tay,
Vên Tiïn bõ gaä xö ngay xuöëng vúâi.(203)
Trõnh Hêm giaã tiïëng kïu trúâi,
Cho ngûúâi thûác dêåy lêëy lúâi phöi pha.(204)
Trong thuyïìn ai nêëy kïu la,
Àïìu thûúng hoå Luåc xoát xa têëm loâng.
Vên Tiïn mònh luåy giûäa doâng,
Giao long dòu àúä vaâo trong baäi raây.
Vûâa may trúâi àaä saáng ngaây,
Öng chaâi xem thêëy vúát ngay lïn búâ.
Höëi con vêìy lûãa möåt giúâ,(205)
Öng hú buång daå muå hú mùåt maây.
Vên Tiïn vûâa êëm chên tay,
Ngêín ngú höìn phaách nhû say múái röìi.
Ngúä thên mònh phaãi nûúác tröi,
Hay àêu coân haäy àùång ngöìi dûúng gian.
Ngû öng khi êëy hoãi han,
Vên Tiïn thûa hïët moåi àaâng gêìn xa.
Ngû rùçng: "Ngûúâi úã cuâng ta,
Höm mai hêím huát vúái giaâ cho vui".(206)
Tiïn rùçng: "Öng lêëy chi nuöi,
Thên töi nhû thïí traái muâi trïn cêy.(207)
May àaâ tröi nöíi àïën àêy,
Khöng chi baáo àaáp mònh naây trú trú".
Ngû rùçng: "Loâng laäo chùèng mú,
Döëc loâng nhún nghôa haá chúâ traã ún?

LUÅC VÊN TIÏN 37
Nûúác trong rûãa ruöåt saåch trún,
Möåt cêu danh lúåi chi súân loâng àêy.
Raây doi mai võnh vui vêìy,(208)
Ngaây kia hûáng gioá àïm naây chúi trùng.
Möåt mònh thong thaã laâm ùn,
Khoeã quú chaâi lûúái mïåt quùng cêu dêìm.
Nghïu ngao nay chñch mai àêìm,(209)
Möåt bêìu trúâi àêët vui thêìm ai hay.
Kinh luên àaä sùén trong tay,
Thung dung dûúái thïë vui say trong trúâi.
Thuyïìn nan möåt chiïëc úã àúâi.
Tùæm mûa chaãi gioá trong vúâi Haân Giang".
Tiïn rùçng: "Vêåy cuäng möåt laâng,
Voä Cöng ngûúâi úã gêìn àaâng àêy chùng?"
Ngû rùçng: "Nhaâ úã cuäng gêìn,
Khoãi ba khuác võnh thò lêìn àïën núi".
Tiïn rùçng: "Xûa àaä gaá lúâi,
Sui gia bao núä àöíi dúâi chùèng thûúng.
Vúå chöìng laâ àaåo taâo khûúng,
Chi bùçng túái àoá tòm phûúng gúãi mònh.
Trùm nùm muöën troån ên tònh,
Àûúng khi hoaån naån ai àaânh boã nhau.
Chuát nhúâ cûáu tûã ún sêu,(210)
Xin àem túái àoá trûúác sau cho troân".
Ngû rùçng: "Laâm àaåo rïí con,
Cuäng nhû súåi chó maâ loân trön kim
Súå bay maâ moãi sûác chim,
Bú vú kiïíng laå khön tòm cêy xûa.
E khi chêåm bûúác túái trûa,
Chúá tin söng cuä bïën xûa maâ lêìm.
Mêëy ai úã àùång haão têm,
Nùæng toan giuáp noán mûa dêìm giuáp túi?
Mêëy ai hay nghô viïåc àúâi,
Nhúá núi ngheâo khöí quïn núi sang giêìu?
Àaä ba thûá toác trïn àêìu,

Gêîm trong sûå thïë thïm êu cho àúâi".
Vên Tiïn thûa àaä hïët lúâi,
Ngû öng chùèng àaä, taách vúâi àûa sang.(211)
Dùæt Tiïn vaâo chöën hêåu àaâng,
Voä Cöng xem thêëy loâng caâng höí ngûúi.
Chùèng qua súå thïë gian cûúâi,
Möåt lúâi gûúång gaåo: "Chaâo ngûúâi ngaây xûa,
Ngû öng àaä coá cöng àûa,
Túái ngaây sau seä lo lûâa àïìn ún".
Ngû rùçng: "Töi chùèng loâng súân,
Xin troân nhún ngaäi coân hún baåc vaâng.
Nhúá xûa trong nuái Lû San,
Coá öng ngû phuã àûa chaâng Nguä Viïn.(212)
Túái sau àònh trûúãng àöî thuyïìn,
Giuáp ngûúâi Haång Voä qua miïìn Ö Giang.(213)
Xûa coân thûúng keã mùæc naân,
Huöëng nay ai núä quïn àaâng ngaäi nhún".
Möåt lúâi gùæng giuáp keo sún,
Ngû öng tûâ giaä lui chûn xuöëng thuyïìn.
Voä Cöng khöng ngúát loâng phiïìn,
Ên tònh, thïë lúåi khoá tuyïìn àùång vay.
Daåy Tiïn: "Ngûúâi haäy ngöìi àêy,
Cho ta trúã laåi sau naây liïåu toan".
Cöng rùçng: "Húäi muå Quyânh Trang,
Doâ loâng aái nûä Thïí Loan thïë naâo?
Mùåc con toan liïåu laâm sao,
Vöën khöng eáp vúå leä naâo eáp con".
Loan rùçng: "Goát àoã nhû son,
Xûa nay ai núä àem chön xuöëng buân.
Ai cho sen muöëng möåt böìn,
Ai tûâng chanh khïë saánh phöìn lûåu lï?(214)
Thaâ khöng choát chõu möåt bïì,
Núä àem mònh ngoåc dûåa kïì thêët phu!
Döëc loâng chúâ àúåi danh nhu,

LUÅC VÊN TIÏN 39
Rïí àêu coá rïí àui muâ thïë ni?
Àaä nghe ngûúâi noái höåi naây,
Rùçng Vûúng Tûã Trûåc chiïëm raây thuã khoa.
Ta dêìu muöën kïët sui gia,
Hoå Vûúng, hoå Voä möåt nhaâ múái xinh".
Cöng rùçng muöën troån viïåc mònh,
Phaãi toan möåt chûúác dûát tònh múái xong.
Nghe rùçng trong nuái Thûúng Toâng,
Coá hang thùm thùèm bõt buâng khön ra.
Àöng Thaânh ngaân dùåm coân xa,
Àem chaâng boã àoá ai maâ biïët àêu".
Phuát vûâa trùng àaä àûáng àêìu,
Vên Tiïn ngöìi trûúác nhaâ cêìu thúã than.(215)
Voä Cöng ra trûúác döî chaâng,
Xuöëng thuyïìn röìi seä àûa sang Àöng Thaânh.
Ra ài àûúng luác tam canh,
Dùæt vaâo hang töëi boã àaânh Vên Tiïn.
Boã röìi roán reán bûúác liïìn,
Xuöëng gay cheâo quïë dúâi thuyïìn taách xa.(216)
Tiïn rùçng: "Caác chuá àûa ta,
Xin àûa cho túái quï nhaâ seä hay.
Ghi loâng döëc troån thaão ngay,
Möåt phen maâ khoãi ngaân ngaây chùèng quïn".
Lùæng nghe vùèng tiïëng hai bïn,
Trong hang tùm töëi àaá trïn chêåp chöìng.
Vên Tiïn khi êëy haäi huâng,
Nghô ra múái biïët Voä Cöng haåi mònh.
Nûåc cûúâi con taåo trúá trinh,(217)
Chûä duyïn traáo chaác, chûä tònh laäng xao.
Ngêîm mònh tai naån biïët bao,
Múái lïn khoãi biïín laåi vaâo trong hang.
Dêy sêìu ai kheáo vûúng mang,
Traánh núi lûúái thoã gùåp àaâng bêîy cheo.(218)
Trong hang sau trûúác quaånh hiu,
Muöën ra cho khoãi ai dòu dùæt ài.

Oan gia núå àaä kheáo gêy,
Öi thöi thên thïí coân gò maâ toan.
Àaä àaânh xa coäi nhên gian,
Dûåa mònh vaâo chöën thaåch baân nùçm co.
Àïm khuya ngoån gioá thöíi loâ,
Sûúng sa laác àaác mûa tro laånh luâng.(219)
Nùm ngaây chõu àoái khaát roâng,
Nhúâ ba hoaân thuöëc àúä loâng höm mai.
Du thêìn xem thêëy ai hoaâi,(220)
Xeát trong mònh gaä coá baâi phuâ tiïn.
Múái hay laâ Luåc Vên Tiïn.
Cuâng nhau dòu dùæt àïìu liïìn àïm ra.
Khoãi hang möåt dùåm vûâa xa,
Àïën núi àaåi löå trúâi àaâ hûâng àöng.
Du thêìn trúã laåi sún trung,
Vên Tiïn coân haäy giêëc nöìng mï man.
Laäo tiïìu cúm goái sùén saâng,
Súám mai xaách buáa ài ngang vaâo rûâng.
Túái núi àaåi löå laâ chûâng,
Xaãy nghe coá tiïëng trong rûâng thúã than.
Hay laâ yïu quaái taâ gian,
Rung cêy nhaát laäo laâm àaâng haåi nhên.
Laäo tiïìu liïìn bûúác túái gêìn,
Thiïåt laâ möåt gaä vùn nhên mùæc naân.
Chi bùçng lïn tiïëng hoãi han:
"Nhún sao mùæc viïåc tai naân thïë nay?"
Vên Tiïn nghe tiïëng mûâng thay,
Vöåi vaâng gûúång dêåy trònh baây trûúác sau.
Laäo tiïìu nghe noái giúâ lêu,
Gêîm trong thïë sûå gêåt àêìu thúã than:
"ñt ngûúâi trong tuyïët àûa than,(221)
Khoá ngöìi giûäa chúå, ai maâng àoaái thûúng".
Vên Tiïn nghe noái múái tûúâng,
Cuäng trang êín dêåt biïët àûúâng thaão ngay:

LUÅC VÊN TIÏN 41
"Ngûãa tröng lûúång caã cao dêìy,
Cûáu trong möåt buöíi ún taây taái sinh.
Mai sau vïì túái Àöng Thaânh,
Àïìn ún cûáu khöí múái àaânh daå töi".
Laäo tiïìu múái noái: "Thöi thöi,
Laâm ún maâ laåi tröng ngûúâi sao hay.
Giaâ hay thûúng keã thaão ngay,
Naây thöi àïí laäo dùæt ngay vïì nhaâ".
Tiïn rùçng: "Trong daå xoát xa,
Nay àaâ saáu bûäa khöng hoaâ muâi chi.(222)
Laåi thïm ruä liïåt tûá chi,
Muöën ài theo àoá maâ ài khön röìi".
Laäo tiïìu vöåi ngûãa aáo túi,
Múã cúm trong goái miïång múâi Vên Tiïn:
"Gùæng maâ ùn uöëng cho yïn,
Laäo ra sûác laäo coäng Tiïn vïì nhaâ".
Khoãi rûâng ra túái ngaä ba,
May àêu gùåp möåt chaâng laâ Húán Minh.
Laäo tiïìu lêåt àêåt bön trònh,(223)
Húán Minh theo hoãi sûå tònh möåt khi.
Vên Tiïn nghe tiïëng cöë tri,
Vöåi mûâng baån cuä coân nghi nöîi mònh.
Minh rùçng: "Daám hoãi nhún huynh,(224)
Cúá sao nïn nöîi thên hònh thïë ni?"
Tiïn rùçng: "Chùèng xiïët noái chi,
Thên naây naâo coá khaác gò cêy tröi.
Linh àinh gioá dêåp soáng döìi,
Raây àêy mai àoá khön röìi gian nan."
Minh rùçng: "Àêy khoá hoãi han,
Xin vaâo chuâa seä luêån baân cuâng nhau."
Tiïìu rùçng: "Chùèng daám ngöìi lêu
Vaâo rûâng àöën cuãi baán chêìu chúå phiïn."
Húán Minh quyâ göëi laåy liïìn:
"Ún öng cûáu àùång Vên Tiïn baån laânh,
Naây hai lûúång baåc trong mònh,

Töi xin baáo àaáp chuát tònh cho öng".
Tiïìu rùçng: "Vöën laäo tònh khöng.
Möåt mònh ngú ngêín non toâng höm mai.
Têëm loâng chùèng muöën cuãa ai,
Laánh núi danh lúåi chöng gai cûåc loâng.
Kòa non noå nûúác thong dong,
Trùng thanh gioá maát baån cuâng hûúu nai.
Cöng hêìu phuá quñ mùåc ai,
Löåc rûâng gaánh vaác hai vai thaáng ngaây".
Vên Tiïn nghe biïët ngûúâi ngay,
Hoãi thùm tïn hoå phoâng ngaây àïìn ún.
Laäo tiïìu trúã laåi lêm sún,
Tiïn, Minh hai gaä àïìu hoaân am mêy.(225)
Tiïn rùçng: "Àaä gùåp khoa naây,
Cúá sao ngoåc hûäu úã àêy laâm gò?"
Minh rùçng: "Xûa döëc xuöëng thi,
Gùåp núi miïëu voä àïìu ài möåt lêìn.
Anh thúâi vïì trûúác tónh thên.(226)
Töi thúâi mang goái sau lêìn ra kinh.
Ài vûâa túái huyïån Loan Minh,
Gùåp con quan huyïån Àùång Sinh laâ chaâng.
Giaâu sang yã thïë nghinh ngang,
Gùåp con gaái töët cûúäng gian khöng nghò.(227)
Töi beân nöíi giêån möåt khi,
Vêåt chaâng xuöëng àoá beã ài möåt gioâ.
Mònh laâm núä àïí ai lo,
Boá tay chõu troái nöåp cho huyïån àaâng.
aán àaây ra quêån Soác Phang,
Töi beân vûúåt nguåc laánh àaâng àïën àêy.
Vûâa may maâ gùåp chuâa naây,
Mai danh êín tñch bêëy chêìy naáu nûúng".
Vên Tiïn nghe noái thaãm thûúng,
Laåi baây möåt khuác tai ûúng phêån mònh.
Minh nghe Tiïn noái àöång tònh,

LUÅC VÊN TIÏN 43
Hai haâng chêu luåy nhû bònh nûúác nghiïng.
Tiïn rùçng: "Thûúång cöåi xuên huyïn,(228)
Tuöíi cao taác lúán chõu phiïìn lao àao.
Tröng con nhû haån tröng daâo,
Mònh naây tröi nöíi phûúng naâo biïët àêu.
Vûâng mêy giùng baåc trïn àêìu,
Ba nùm chûa troån möåt cêu sanh thaânh.(229)
Hûäu tam bêët hiïëu àaä àaânh.(230)
Tiïíu àöìng trûúác àaä vò mònh thaác oan.
Tûúãng thöi nhû cùæt ruöåt gan,
Quùån àau chñn khuác chûáa chan mêëy lêìn".
Minh rùçng: "Ngûúâi úã trong trêìn,
Coá khi phuá quñ coá lêìn gian nan.
Thêëp cao vaâng biïët tuöíi vaâng,
Gùåp khi lûãa àoã maâu caâng thïm xuï.
Thöi thöi anh chúá vöåi vïì,
úã àêy nûúng naáu toan bïì thuöëc thang.
Bao giúâ hïët luác tai naân,
Àem nhau ta seä lêåp àaâng cöng danh.
Cam La súám gùåp cuäng xinh,(231)
Muöån maâ Khûúng Tûã cuäng vinh möåt àúâi.(232)
Nïn, hû coá söë úã trúâi,
Bön chön sao khoãi àöíi dúâi sao xong".(233)
Vên Tiïn khi êëy yïn loâng,
úã núi am tûå baån cuâng Húán Minh.
Voä cöng laâm viïåc trúá trinh,(234)
Dûát tònh hoå Luåc mïën tònh hoå Vûúng.
Kïí tûâ àõnh chûúác haåi chaâng,
Thïí Loan húán húã loâng caâng thïm vui.
Ngaây ngaây trang àiïím phêën döìi,
Phoâng khi gùåp gúä àûáng ngöìi cho xuï.
Xaãy àêu Tûã Trûåc vûâa vïì,
Vaâo nhaâ hoå Voä thùm bïì Vên Tiïn.
Cöng rùçng: "Chúá hoãi thïm phiïìn,
Chaâng àaâ lêm bõnh huyânh tuyïìn xa chúi.(235)

Thûúng chaâng phêån baåc trong àúâi,
Cuäng vò Nguyïåt laäo xe lúi möëi höìng".
Nghe qua Tûã Trûåc chaånh loâng,
Hai haâng nûúác mùæt roâng roâng nhû mûa.
Than rùçng: "Chaånh nhúá linh xûa,
Nghôa àaâ kïët nghôa tònh chûa phó tònh.
Trúâi sao núä phuå taâi laânh,
Baãng vaâng chûa thêëy ngaây xanh àaä moân.
Cuâng nhau chûa àùång vuöng troân.
Ngûúâi àaâ súám thaác ta coân laâm chi?
Trong àúâi mêëy bûåc cöë tri,
Mêëy trang àöìng àaåo mêëy ngûúâi àöìng têm".
Cöng rùçng: "Ta cuäng thûúng thêìm,
Tuãi duyïn con treã sùæt cêìm dúã dang.(236)
Thöi thöi khuyïn chúá thúã than,
Àêy àaâ tñnh àùång möåt àaâng rêët hay.
Túái àêy thúâi úã laåi àêy,
Cuâng con gaái laäo sum vêìy thêët gia.(237)
Phoâng khi höm súám vaâo ra,
Thêëy Vûúng Tûã Trûåc cuäng laâ thêëy Tiïn.
Trûåc rùçng: "Ngoâi buát dôa nghiïn,(238)
Anh em xûa coá thïì nguyïìn cuâng nhau.
Vúå Tiïn laâ Trûåc chõ dêu,
Chõ dêu em baån daám àêu löîi nghò!
Chùèng hay ngûúâi hoåc saách chi,
Noái sao nhûäng tiïëng dõ kò khoá nghe?
Hay laâ hoåc thoái nûúác Tïì,
Vúå ngûúâi Tûã Cuã àûa vïì Hoaân Cöng?(239)
Hay laâ hoåc thoái Àûúâng cung,(240)
Vúå ngûúâi Tiïìu Laåc saánh cuâng Thïë Dên?
Ngûúâi nay naâo phaãi nhaâ Têìn,
Bêët Vi gaã vúå Dõ Nhên lêëy lêìm?(241)
Noái sao chùèng biïët höí thêìm,
Ngûúâi ta haá phaãi laâ cêìm thuá sao?

LUÅC VÊN TIÏN 45
Voä Cöng höí theån xiïët bao,
Ngöìi trên khön caäi leä naâo cho qua.
Thïí Loan trong cûãa bûúác ra.
Miïång chaâo: "Thêìy cûã tên khoa múái vïì.
Thiïëp àaâ chùèng troån lúâi thïì,
Lúä bïì sûãa trùæp lúä bïì nûng khùn.
Tiïëc thay daå thoã nùçng nùçng,(242)
Àïm thu chúâ àúåi boáng trùng bêëy chêìy.
Chùèng ûng thúâi cuäng laâm khuêy,
Núä buöng lúâi noái chùèng vò chùèng kiïng".
Trûåc rùçng: "Ai Lûä Phuång Tiïn,
Phoâng toan àem thoái Àiïu Thuyïìn trïu ngûúi.(243)
Möì chöìng ngoån coã coân tûúi,
Loâng naâo maâ núä buöng lúâi nguyïåt hoa.
Höí hang vêåy cuäng ngûúâi ta,
So loaâi cêìm thuá vêåy maâ khaác chi?
Vên Tiïn anh húäi cöë tri,
Suöëi vaâng coá biïët sûå ni chùng laâ?"
Tay lau nûúác mùæt trúã ra,
Vïì nhaâ sùæm sûãa tòm qua Àöng Thaânh.
Voä Cöng höí theån trong mònh,
Nùm ngaây nhuöëm bïånh thêët tònh chïët oan(244)
Thïí Loan cuâng muå Quyânh Trang,
Meå con àoáng cûãa cû tang trong nhaâ.
Chuá thñch
(50) Thûá àêìu: lúáp àêìu, phêìn àêìu.
(51) Bònh thuyã tûúng phuâng: beâo nûúác gùåp nhau, tònh cúâ maâ gùåp.
(52) Bùçng hûäu chi giao : tònh baån beâ.
(53) Thanh khêm: aáo cöí xanh laâ aáo cuãa hoåc troâ thúâi xûa thûúâng bêån.
Núå thanh khêm, cuäng nhû noái núå buát nghiïn.
(54) Hai baãy: mûúâi böën

(55) Höì Viïåt nhûát gia: ngûúâi Höì (phña Bùæc) keã Viïåt (phña Nam) chung
möåt nhaâ.
(56) Döìi: trau döìi son phêën.
(57) Duyïn cêìm sùæt: duyïn vúå chöìng hoaâ thuêån ïm êëm (nhû tiïëng
àaân sùæt, àaân cêìm hoaâ nhau).
(58) Keã úã nûúác Têën (phña Àöng) ngûúâi úã nûúác Têìn (phña Têy), chó sûå
xa caách möîi ngûúâi möåt ngaã.
(59) Tûác giai ngêîu (möåt àöi töët àeåp), chó vúå chöìng töët àöi.
(60) Dêu nam giaãn: Ngûúâi con dêu trung hêåu, àaãm àang, lêëy yá tûâ
kinh Thi: "Haái rau têìn tûâ búâ suöëi phña Nam", laâ thú khen ngûúâi vúå treã
àaãm àang lo viïåc nöåi trúå. Trai àöìng saâng: chó chaâng rïí töët.
(61) Ngaäi tïë: con rïí.
(62) Àaåi khoa: laâ thi àöî. Tiïíu khoa: laâ cûúái vúå.
(63) Toát àúâi: hún àúâi, hún hïët moåi ngûúâi.
(64) Trûúác: laâ truác. Àêy yá noái hai ngûúâi kïët baån thên vúái nhau laâ rêët
töët, nhû truác, mai.
(65) Bònh thuyã hûäu duyïn: beâo nûúác coá duyïn.
(66) Giao kïì: saánh ngöìi gêìn kïì bïn nhau.
(67) Kò: chó ngûúâi taâi gioãi khaác thûúâng.
(68) Baåch Haâm Nhû Hoaânh: hai nhên vêåt nöíi tiïëng thú vÎ n, taâi h oa
trong truyïån Bònh Sún Laänh Yïën.
(69) Lûúng àöëng: rûúâng cöåt, chó ngûúâi coá taâi àûác lúán giuáp nöíi viïåc
nûúác.
(70) eán höåc: yá noái chim eán khöng saánh àûúåc vúái chim höåc (Trûåc noái
nhuán)
(71) Thûúång trònh: lïn àûúâng.
(72) Tiïíu nhi: con treã, tiïëng cha meå goåi con. Lïn àònh: Sên coá tröìng
lï.
(73) Töëng tònh: tiïîn nhau trong tònh caãm.
(74) Liïîm dung: Nghiïm chónh daáng àiïåu àïí toã yá tön troång.

LUÅC VÊN TIÏN 47
(75) Phoá cöng: ài thi lêåp cöng danh.
(76) Nön nao khöng yïn, nhû mûa, nhû gioá luön xao àöång.
(77) Chim phûúång thiïng àêåu àuáng cêy ngö àöìng, vñ ngûúâi hiïìn taâi
àûúåc úã võ trñ xûáng àaáng.
(78) Cung quïë xuyïn dûúng: vñ viïåc thi àöî, cöng thaânh danh àaåt.
(79) Taâo Khûúng: Têëm Caám, vúå chöìng lêëy nhau tûâ luác coân ngheâo heân.
(80) Noái loâng daå àöíi thay, tham múái boã cuä. Àoá vaâ àùng laâ hai duång cuå
àan bùçng tre àïí bùæt caá.
(81) May thò gùåp duyïn, ruãi thò gùåp núå, leä àoá baây ra raânh raânh.
(82) Àïí àûúåc laâm quan to, Ngö Khúãi àaä giïët vúå. Chu Maäi Thêìn vò
ngheâo nïn vúå boã ài lêëy chöìng khaác. Sau Maäi Thêìn laâm àïën chûác thaái
thuá.
(83) Vêìy àoaân: hoåp laåi thaânh àoaân.
(84) Söng àeåp nuái laå, noái caãnh àeåp.
(85) Gùåp thúâi, thoaã loâng àua sûác àua taâi."
(86) Tònh hoaâi: têm tònh caãm xuác úã trong loâng.
(87) Cûãa Voä: Moãm nuái àaá hònh caái cûãa coá soáng dûä, tuåc truyïìn haâng
nùm vaâo tiïët thaáng ba, caá cheáp khùæp núi keáo vïì vûúåt Vuä mön, con naâo
nhaãy qua àûúåc thò hoaá röìng. Nhên àoá, cûãa Vuä chó trûúâng thi, vaâ thi
àöî goåi vûúåt qua Vuä mön.
(88) Trûåc noái phen naây mùåc sûác vêîy vuâng.
(89) Vên Tiïn e ngaåi lêìn naây khöng theo kõp chuáng baån.
(90) Kinh àõa: àêët kinh àö.
(91) Taác chûâng: tuöíi taác chûâng vaâo khoaãng.
(92) Cho bïì: cho nhiïìu, nhû noái bïì böån, bïì bïì.
(93) Ûúáp ngêu: ûúáp hoa ngêu vaâng rêët thúm.
(94) Traâ ve: cheâ àûång trong chai, loå nhoã. Àiïím tuyïët: Lêëm têëm maâu
tuyïët, noái traâ ngon. Cuác hûúng: hûúng hoa cuác.
(95) Bô baâng: àêìy àuã, tûúm têët.
(96) Viïët tuâng cöí thi: viïët dûåa dêîm theo thú cuä coá sùén.

(97) Bêët taâi àöì thú: khöng coá taâi nùng vïì saách vúã, tûác laâ noái ngûúâi hoåc
töìi, sûác hoåc keám coãi.
(98) Tön Têín laâ baån hoåc binh phaáp vúái Baâng Quyïn, sau bõ Quyïn
haåi, chùåt hai chên, àïí gòm taâi. Thêìy hoåc Quyã Cöëc Tûã àaä baão trûúác cho
Tön Têín nhûng öng khöng àïì phoâng (khöng lûâa, khöng lûåa choån).
(99) Tuyïìn: troån àuã caã. yá caã cêu: öng coá thöng thuöåc caã kinh sûã hay
khöng?
(100) Hay gheát hay thûúng: biïët gheát vaâ biïët thûúng.
(101) Têìm phaâo: vu vú, haäo huyïìn.
(102) Kiïåt Truå: Vua Kiïåt nhaâ Haå, vua Truå nhaâ Thûúng, caã hai àïìu
baåo ngûúåc, vö àaåo, hoang dêm.
103 U Lïå: U vûúng vaâ Lïå vûúng thúâi nhaâ Chu laâm nhiïìu viïåc baåo
ngûúåc, vö àaåo. Àa àoan: lùæm chuyïån rùæc röëi.
104 Nguä baá: cuöëi àúâi nhaâ Chu, nùm vua chû hêìu kïë tiïëp nhau nöíi lïn
laâm chuã möåt thúâi, nhên dên phaãi lêìm than àiïu àûáng. Phên vên: löån
xöån böëi röëi nhû caãnh loaån.
105 Àúâi thuác quyá: àúâi suy loaån sùæp bõ diïåt vong. Phên bùng: chia lòa.
Súám àêìu töëi àaánh: súám àêìu haâng, töëi laåi àaánh.
106 Thaánh nhên: chó Khöíng Tûã, khöng àûúåc duâng, tûâng ài khùæp caác
nûúác Töëng, Vïå, Trêìn, Khuöng tòm caách haânh àaåo cuãa mònh maâ khöng
àûúåc. Vïì sau öng trúã vïì nûúác Löî múã trûúâng daåy hoåc.
107 Nhan Tûã: tûác Nhan Uyïn, hoåc troâ gioãi cuãa Khöíng Tûã.
108 Gia Caát: tûác Gia Caát Lûúång, tûå Khöíng Minh, giuáp Lûu Bõ àaánh
baåi Taâo Thaáo, dûång nûúác úã àêët Thuåc, hïët sûác lo viïåc trung hûng nhaâ
Haán, nhûng khöng thaânh.
109 Àöìng Tûã: tûác Àöíng Troång Thû, danh nho àúâi Haán.
110 Nguyïn Lûúång: tûác Àaâo Tiïìm àúâi Têën, tñnh tònh cao thûúång,
khöng cêìu danh lúåi, gioãi thú vùn.
111 Haân Duä: àúâi Àûúâng, tinh thöng luåc kinh, baách giachû tûã, àöî tiïën
sô laâm quan úã triïìu. Vua mï tñn àaåo Phêåt, rûúác xûúng Phêåt vaâo cung,

LUÅC VÊN TIÏN 49
öng dêng súá cûåc lûåc ngùn caãn. Vò thïë öng bõ àöíi ra laâm quan úã àêët
Triïìu Chêu.
112 Liïm, Laåc: chó Chu Àön Di úã Liïm Khï vaâ hai anh em hoå Trònh úã
Laåc Dûúng. Caã ba àïìu laâ nhûäng nhaâ triïët hoåc àúâi Töëng, coá ra laâm
quan nhûng khöng àûúåc àùæc duång, laåi trúã vïì daåy hoåc.
113 Noái nhên taâi úã chöî ngheâo heân.
114 Kinh luên: taâi sùæp àùåt töí chûác viïåc nûúác.
115 Nghiïu Thuêën: hai vua truyïìn thuyïët àûúåc nhaâ nho coi laâ mêîu
mûåc, àaä theo àûúåc àaåo trúâi maâ trõ dên.
116 Saâo Phuã Hûáa Do: Hai êín sô nöíi tiïëng àúâi Nghiïu.
117 Baá Di vaâ Thuác Tïì, hai ngûúâi lêëy viïåc nûúác mêët laâm xêëu höí, boã lïn
nuái thuá dûúng haái rau vi maâ Îùn, khöng chõu ùn thoác nhaâ Chu. Chùng
khûáng: khöng chõu.
Ai hêìu chi ai: khöng ai chõu hêìu haå, phuåc dõch cho ai caã.
118 Hai àaåi cöng thêìn nhaâ Thûúng.
119 Thaái Cöng: Khûúng Tûã Nha, giaâ hún 70 tuöíi vêîn ngöìi cêu caá úã búâ
söng Võ. Chu Vùn Vûúng nhên ài sùn gùåp öng, beân àoán öng vïì kinh,
tön laâm thêìy. Öng giuáp Vùn Vûúng vaâ con laâ Vuä vûúng dûång nghiïåp
nhaâ Chu.
120 Nghiïm Lùng: êín sô àúâi vua Quang Vuä.
121 Caây mêy cêu nguyïåt: caây trong mêy, cêu dûúái trùng laâ noái caãnh
thanh cao êín dêåt. aáo cêìu: aáo cûâu, aáo may bùçng da thuá. Nghiïm Lùng
ngöìi lêu nùm aáo cûâu àaä raách naát.
122 Trêìn Àoaân: hoåc röång, tinh thöng kinh Dõch, êín úã nuái Vuä Dûúng,
tu luyïån àaåo tiïn.
123 Tuái thú ngêm phong võnh nguyïåt, coi cöng danh phuá quyá nhû
giêëc chiïm bao.
124 Baãy ngûúâi àúâi Têën, tñnh tònh phoáng àaåt, thûúâng hoåp nhau vui
chúi núi rûâng Truác (Truác Lêm thêët hiïìn).
125 Rûâng nhu biïín thaánh: àaåo nho daây nhû rûâng, röång nhû biïín.
126 Khai phong: múã phong thû.

Sûå cú: sûå tònh, nöng nöîi.
127 Qui lai: trúã vïì, quay vïì (vò meå chïët)
128 Saách Vùn Cöng: Saách qui àõnh nghi lïî vïì tang ma cûúái xin.
129 Chñn chûä cuâ lao: cöng lao khoá nhoåc cuãa cha meå nuöi daåy con.
130 Nhuä böå: buá sûäa, múám cúm.
131 Thiïn hûúng: hûúng trúâi, àêy duâng chó taâi nÎ ng löîi laåc cuãa Vên
Tiïn.
132 Baån taác: baån cuâng tuöíi, cuâng lûáa.
133 Loâng coân lo ngaåi vïì àûúâng xa nöîi gêìn chûa biïët röìi seä ra sao.
134 Tõ trêìn: traánh buåi, xa laánh cuöåc àúâi loaån laåc maâ ài úã êín.
135 Quaây quaä: vöåi quay phùæt ngay ài.
136 Dûúäng duåc: nuöi nêëng, daåy döî. Sinh thaânh: sinh ra vaâ gêy dûång
nïn ngûúâi.
137 Vên Tiïn thêëy mùæt böîng töëi muâ.
138 Hoãi phùn: hoãi lêìn cho ra manh möëi.
139 Àêìu thang: böëc thuöëc.
140 Y hoåc, Thoå thïë, Àöng y caác böå saách y hoåc cöí truyïìn.
141 Ngên haãi tinh vi: saách thuöëc vïì caách chûäa mùæt.
142 Cang muåc: saách noái vïì tñnh chêët caác võ thuöëc. Thanh nang: chó
saách cheáp caác phûúng thuöëc chûa hïì truyïìn cho ai.
143 Saách têåp húåp caác phûúng thuöëc hay àaä àûúåc duâng.
144 Ngûå Toaãn; Höìi xuên: caác saách thuöëc cöí.
145 Xuên thêìn: Võ chñnh võ phuå trong möåt thang thuöëc àöng y.
146 Noã nan: noái thuöëc sao khö cêín thêån.
147 Lû san: baâi phuá daåy pheáp xem maåch.
148 Luåc quên, Tûá vêåt: tïn hai thang thuöëc cùn baãn chûäa khñ, huyïët.
149 Thêåp toaân, Baát võ: hai baâi thuöëc böí chûäa bïånh taång phuã suy.
150 Baát trêån tên phûúng: saách thuöëc do danh y Trûúng Giúái Tên àúâi
Minh soaån.

LUÅC VÊN TIÏN 51
151 Khi bõ caãm thûúâng uöëng thang Nguä saâi.
152 Luåc böå: saáu böå maåch.
153 Phuâ höìng: maåch nöíi.
154 Kinh laåc: caác àûúâng truyïìn dêîn khñ huyïët trong thên ngûúâi.
155 Maång mön: huyïåt úã giûäa hai quaã thêån. Tûúáng hoaã: dûúng khñ
(thêån hoaã).
156 Cú thïí tñch nhiïåt àaä lêu, cêìn haå nhiïåt (giaáng hoaã). Tû êm: laâm
vûúång êm lïn.
157 Huyânh liïn, huyânh baá, huyânh cêìm: ba võ thuöëc chûäa noáng.
158 Phaãi thïm gêëp böåi ba võ naây vaâo, thò noáng úã tim múái bònh thûúâng
trúã laåi.
159 Vaån linh: thuöëc chûäa mùæt àau.
160 Hoaân tònh: thuöëc uöëng cho mùæt thïm saáng ra.
161 Àoâi cuöåc àoâi àaân: Àoâi ngûúâi bïånh phaãi àùåt tiïìn cûúåc trûúác.
162 Tiïn sû: àêy noái tiïn sû nghïì laâm thuöëc.
163 E khi ài àûúâng, Vên Tiïn coá laâm àiïìu gò phaåm àïën quó thêìn nïn
bõ quó thêìn phaåt.
164 Cêîu: cêìu xin giuáp.
165 Chêu Diïåc; kinh dõch àúâi Chu. Saách coá 64 queã, 384 haâo. Thúâi xûa
saách duâng vaâo viïåc boái toaán.
166 Huyânh kim, Daä haåc: hai saách noái vïì thuêåt boái toaán.
167 Luåc nhêm, Luåc giaáp: hai mön thuêåt söë boái toaán.
168 Can, chi: (trong khoa lñ söë).
169 Chiïm: boái. Löå trònh: noái viïåc ài àûúâng.
170 Ruâa thi: mai ruâa, coã thi laâ hai thûá duâng àïí boái.
171 Giao, saách, truâng: caách boái duâng ba àöìng tiïìn gieo saáu lêìn xuöëng
àôa.
172 Trang: trang queã. Luåc xung: saáu haâo trong queã xung khùæc nhau.
173 Queã du höìn: quó noái viïåc höìn ài chúi vú vêín, ûáng vaâo viïåc Vên
Tiïn bõ long àong núi àûúâng xa àêët khaách.

174 Àúâi Vên Tiïn bõ xaáo àöång, cöng danh trùæc trúã.
175 êën: phuâ pheáp trûâ taâ cuãa thêìy phaáp.
176 Phuâ chuá: laá buâa vaâ cêu thêìn chuá.
177 Höì linh: bêìu thiïng, coá thïí thu chûáa caã trúâi àêët.
178 Saái àêåu thaânh binh: raãy haåt àêåu maâ hoaá thaânh binh lñnh.
179 Àaåo hoaã: giêîm lïn lûãa. Phoá thang: dêën mònh vaâo nûúác söi.
180 Múã àaâng thiïn hoang: múã àûúâng trúâi àêët.
181 Hïì: hïì àöìng
182 Baân Cöí: öng töí cuãa trúâi àêët, vaån vêåt. Toaå tiïìn chûáng miïng: trûúác
baân thúâ chûáng minh cho.
183 Tön Ngöå Khöng.
184 Voä hêåu: tïn möåt võ thêìn thûúâng ài laåi trïn àaåi dûúng.
185 Võ tûúáng àúâi Àûúâng.
186 Baâ tiïn cai quaãn tiïn nûä.
187 Cöng chuáa Nguä Long: nùm cöng chuáa cuãa Long vûúng.
188 Bònh nam nguä höí: nùm tûúáng duäng maänh àaánh chiïëm phûúng
Nam. An dinh: àoáng yïn doanh traåi.
189 Chó chung caác võ thêìn úã trïn trúâi, dûúái êm phuã, vaâ trong loâng
söng úã Àöång Àònh vaâ Xñch Lên.
190 Traáo chaác: lûâa döëi, trúã mùåt.
191 Thon von: cö àún sa suát gian nguy.
192 Khuyïn giaáo: ài xin cuãa böë thñ.
193 Cêìu bùæc qua raåch Laá Buön (Biïn Hoaâ).
194 Luöng tuöìng: túi búâi.
195 Hai rùçm: hai ngaây rùçm, tûác hai thaáng.
196 Àêët suåt trúâi sêåp, chó tai biïën lúán.
197 Sún quên: vua nuái, chó con höí.
198 Raâng raâng: raânh raânh.
199 Ngûúâi tang: ngûúâi bêån aáo tang.

LUÅC VÊN TIÏN 53
200 Quaãy àúm: cuáng lïî.
201 Cö Böìng: con thuyïìn leã loi.
202 Sao moåc nhiïìu khöng theo haâng löëi naâo.
203 Vúâi: khoaãng nûúác röång, loâng söng.
204 Phöi pha: qua quyát cho xong chuyïån.
205 Höëi: giuåc. Vêìy lûãa: nhoám lûãa.
206 Hêím huát chó thûá gaåo xêëu, thûác ùn ngûúâi ngheâo.
207 Traái muâi: traái chñn nuåc.
208 Doi: daãi àêët úã cûãa söng hay doåc söng.
209 Chñch, àêìm: ao höì.
210 Cûáu tûã: cûáu cho khoãi chïët.
211 Chùèng àaä: cûåc chùèng àaä.
212 Nguä Viïn (Nguä Tûã Tû) möåt lêìn bõ àuöíi rêët nguy, may àûúåc öng
chaâi àûa thoaát qua söng.
213 Haång Voä luác bõ mêëy ngaân kõ binh Haán àuöíi gêëp túái söng Ö giang
coá öng àònh trûúãng múâi qua söng (nhûng Haång Voä tûâ chöëi, úã laåi quyïët
chiïën vaâ tûå saát).
214 Phöìn: giöëng, thûá haång.
215 Nhaâ cêìu: nhaâ phuå laâm löëi ài thöng nöëi hai nhaâ chñnh.
216 Gay: vùån quai cheâo chùåt vaâo coåc cheâo.
217 Trúá trinh: trúá trïu.
218 Cheo: loaâi nai xaå hûúng.
219 Thöíi loâ: thöíi luâa maånh vaâo möåt núi.
Mûa tro: mûa buåi, mûa phuân
220 Du thêìn: thêìn ài xem xeát chöën dên gian.
221 Trong tuyïët àûa than: gùåp trúâi giaá tuyïët àûa giuáp ngûúâi than
sûúãi.
222 Khöng hoaâ muâi chi: khöng Î n uöëng gò.
223 Bön trònh: lïn àûúâng.

224 Nhún huynh: ngûúâi anh töët.
225 Hoaân: trúã vïì. Am mêy: chuâa nhoã heão laánh.
226 Tónh thên: thùm nom cha meå.
227 Cûúäng bûác phuå nûä, bêët chêëp àaåo nghôa.
228 Xuên huyïn: cha meå.
229 Àïí tang ba nùm cuäng chûaàuã baáo àaáp cöng sinh thaânh cuãa cha
maå.
230 Hûäu tam bêët hiïëu: ba àiïìu bêët hiïëu.
231 Cam La: mûu sô thúâi Chiïën quöëc.
232 Khûúng Tûã Nha (xem CT 119).
233 Bön chön: nön vöåi.
234 Lûâa döëi.
235 Huyânh tuyïìn: suöëi vaâng.
236 Sùæt cêìm: tònh duyïn.
237 Thêët gia: chó vúå chöìng.
238 Nhùæc laåi chuyïån laâm thú toã tònh gùæn boá.
239 Hoaân Cöng sai ngûúâi noái vúái vua Löî giïët Tûã Cuã, chiïëm vúå cuãa em.
240 Àûúâng cung: cung vua Àûúâng.
241 Bêët Vi keán trong söë vúå mònh, möåt ngûúâi tuyïåt àeåp àaä coá mang,
dêng cho Tûã Súã laâm vúå. Thaái tûã Súã lïn laâm vua, tûác Trang Tûúng
vûúng. Ba nùm sau chïët, con Súã (thûåc chêët laâ con Bêët Vi) lïn ngöi
Têìn Vûúng (Têìn Thuãy Hoaâng).
242 Tuåc truyïìn thú tröng boáng trùng maâ chûãa.
Nùçng nùçng: quyïët möåt bïì khöng àöíi.
243 Àiïu Thuyïìn duâng kïë mô nhên quyïën ruä Laä Böë vaâ Àöíng Traác,
khiïën Böë giïët Traác.
244 Coá àiïìu traái vúái yá mònh maâ àêm ra uêët ûác phiïìn muöån.

LUÅC VÊN TIÏN 55
Kiïìu Nguyïåt Nga
Àoaån naây àïën thûá Nguyïåt Nga,
Haâ Khï phuã êëy theo cha hoåc haânh.
Kiïìu Cöng lïn chûác thaái khanh,
Chó sai ra huyïån Àöng Thaânh chùn dên.(245)
Ra túâ khùæp hïët xa gêìn,
Hoãi thùm hoå Luåc tòm lêìn àïën núi.
Khiïën quên àem bûác thû múâi,
Luåc öng vêng lïånh túái núi dinh tiïìn.
Kiïìu cöng hoãi chuyïån Vên Tiïn.
Luåc öng thêëy hoãi böîng liïìn khoác than.
Thûa rùçng: "Nghe tiïëng àöìn vang,
Con töi nhuöëm bïånh giûäa àaâng boã thêy.
Biïåt tin tûâ êëy nhêîn nay,(246)
Phuát nghe ngûúâi hoãi daå naây xöën xang.
Kiïìu cöng trong daå baâng hoaâng,
Trúã vaâo noái laåi vúái naâng Nguyïåt Nga:
"Luåc öng noái laåi cuâng cha,
Duyïn con raây àaä tröi hoa giaåt beâo.
Riïng than chuát phêån tú àiïìu,(247)
Haán Giang chûa gùåp Ö Kiïìu laåi rúi".(248)
Naâng rùçng: "Phaãi thiïåt nhû lúâi,
Xin cha sai keã múâi ngûúâi vaâo trong".

Nguyïåt Nga àûáng dûåa bïn phoâng,
Tay öm bûác tûúång khoác roâng nhû mûa.
Cöng rùçng: "Naâo bûác tûúång xûa,
Nguyïåt Nga con khaá àem àûa ngûúâi nhòn".
Luåc öng möåt buöíi ngöìi nhòn,
Tay chên mùåt muäi giöëng in con mònh.
Chuyïån troâ sau trûúác phên minh,
Luåc öng khi êëy sûå tònh múái hay:
Thûúng con phêån baåc lùæm thay,
Nguyïìn xûa coân àoá con raây ài àêu?"
Nguyïåt Nga chi xiïët nöîi sêìu,
Luåc öng thêëy vêåy thïm àau gan vaâng.
Kiïëm lúâi khuyïn giaãi vúái naâng:
"Giaãi cún phiïìn naäo keão mang lêëy sêìu.
Ngûúâi àúâi nhû boáng phuâ du,(249)
Súám coân töëi mêët cöng phu lúä laâng,(250)
Cuäng chûa àöìng tõch àöìng saâng,(251)
Cuäng chûa nïn nghôa taâo khûúng àêu maâ.
Cuäng nhû cûãa söí ngûåa qua,
Nghô naâo maâ uã mùåt hoa cho phiïìn".
Naâng rùçng trûúác àaä troån nguyïìn,
Dêîu thay maái toác phaãi nhòn möëi tú".
Cöng rùçng chuát nùång tònh xûa,
Beân àem tiïìn baåc taå àûa cho ngûúâi.
Luåc öng caáo taå xin lui:
"Töi àêu daám chõu cuãa ngûúâi laâm chi.
Ngúä laâ con treã mêët ài,
Hay àêu cöët caách coân ghi tûúång naây.
Bêy giúâ con laåi thêëy àêy,
Têëm loâng thûúng nhúá dïî khuêy àùång naâo.
Ngûãa tröng àêët röång trúâi cao,
Tre coân mùng mêët leä naâo cho cên".
Luåc öng tûâ taå lui chên,
Kiïìu Cöng sai keã gia thêìn àûa sang.

LUÅC VÊN TIÏN 57
Nguyïåt Nga nhuöëm bïånh thúã than,
NÎ m canh luåy ngoåc xöën xang loâng vaâng:
"Nhúá khi thïì thöët giûäa àaâng,
Chûa nguöi nöîi thaãm laåi vûúng lêëy sêìu.
Cöng àaâ chúâ àúåi bêëy lêu,
Thaâ khöng cho gùåp buöíi àêìu thúâi thöi.
Biïët nhau chûa àùång mêëy höìi,
Keã coân ngûúâi mêët trúâi öi laâ trúâi.
Thïì xûa taåc daå ghi lúâi,
Thûúng ngûúâi quên tûã biïët àúâi naâo phai.
Tiïëc thay möåt àûáng anh taâi,
Viïåc vùn viïåc voä naâo ai daám bò.
Thûúng vò àeân saách loâng ghi,
Uöíng cöng naâo thêëy tiïëng gò laâ àêu.
Thûúng vò hai taám tuöíi àêìu,
Ngûúâi àúâi nhû boáng phuâ du lúä laâng.
Thûúng vò chûa àùång hiïín vang,
Nûúác tröi sûå nghiïåp hoa taân cöng danh.
Thûúng vò àöi lûáa chûa thaânh,
Vuâa hûúng baát nûúác ai daânh ngaây sau.(252)
Nùm canh chùèng ngúát gioåt chêu,
Mùåt nhòn bûác tûúång ruöåt àau nhû dêìn.
Dûúng gian nay chùèng àùång gêìn,
Êm cung biïët coá thaânh thên chùng laâ".
Kiïìu cöng thûác dêåy bûúác ra,
Nghe con than khoác xoát xa loâng vaâng.
Khuyïn rùçng: "Con chúá cûu mang,
Gêîm trong coân mêët laâ àaâng xûa nay.
Àúân cêìm ai núä dûát dêy,
Chùèng qua con taåo àöíi xêy khöng thûúâng"
Naâng rùçng: "Khön xiïët nöîi thûúng,
Khi khöng gaäy caánh giûäa àûúâng chùèng hay.
Nay àaâ loan phuång leã bêìy,
Niïåm nghiïng göëi chñch phêån naây àaä cam.
TrÎ m nÎ m thïì chùèng loâng phaâm,(253)

Söng Ngên àûa baån Cêìu Lam rûúác ngûúâi.
Thên con coân àûáng giûäa trúâi,
Xin thúâ bûác tûúång troån àúâi thúâi thöi".
Kiïìu cöng trong daå chùèng vui:
"Con àaânh giûä tiïët troån àúâi hay sao?"
Coá ngûúâi sang caã ngöi cao,
Thaái sû chûác troång trong traâo sùæc phong.
Nghe àöìn con gaái Kiïìu cöng,
Nay mûúâi saáu tuöíi tú höìng chûa vûúng.
Thaái sû duâng lïî vêåt sang,
Mûúån ngûúâi mai chûúác kïët àaâng sui gia.(254)
Kiïìu cöng khön eáp Nguyïåt Nga,
Lïî nghi àûa laåi vïì nhaâ thaái sû.
Thaái sû chùèng biïët röång suy,
Àem àiïìu oaán hêån súám ghi vaâo loâng.
Xaãy àêu giùåc moåi haânh hung,
Ö Qua quöëc hiïåu binh nhung dêëy loaân.(255)
Àaánh vaâo túái aãi Àöìng Quan,
Súã vûúng phaán hoãi lûúäng ban quêìn thêìn:
"Sao cho vûäng nûúác an dên,
Caác quan ai biïët mûu thêìn baây ra?"
Thaái sû nhúá viïåc cûâu nhaâ,
Vöåi vaâng quyâ xuöëng têu qua ngai vaâng:
"Thuúã xûa giùåc moåi dêëy loaân,
Vò ham sùæc töët phaá taân Trung Hoa.
Muöën cho khoãi giùåc Ö Qua,
Àûa con gaái töët giao hoaâ thúâi xong.
Nguyïåt Nga laâ gaái Kiïìu Cöng,
Tuöíi vûâa hai taám maá höìng àûúng xinh.
Naâng àaâ coá sùæc khuynh thaânh,
Laåi thïm rêët bûåc taâi tònh haâo hoa.
Àûa naâng vïì nûúác Ö Qua,
Phiïn vûúng ûng daå chùæc laâ baäi binh".
Súã vûúng nghe têëu thuêån tònh,

LUÅC VÊN TIÏN 59
Chêu phï daåy sûá ra dinh Àöng Thaânh.
Sùæc phong Kiïìu laäo thaái khanh:
"Viïåc trong nhaâ nûúác àaä àaânh cêåy ngûúi,
Nguyïåt Nga naâng êëy nïn ngûúâi,
Lûåa ngaây thaáng chñn hai mûúi cöëng Höì".
Kiïìu cöng vêng lïånh nhaâ vua,
Leä naâo maâ daám noái phö àiïìu naâo?
Nguyïåt Nga trong daå nhû baâo,
Canh chêìy chùèng nguã nhûäng thao thûác hoaâi.
Thêët tònh trêm noå biïëng caâi,
Dûåa mònh boã xaã toác daâi ngöìi lo:
"Chiïu Quên xûa cuäng cöëng Höì,
Búãi ngûúâi Diïn Thoå hoaå àöì gêy nïn(256)
Haånh Ngûún xûa cuäng chùèng yïn,
Búãi chûng Lû Kó cûåu hiïìm coân nghi.(257)
Hai naâng chùèng àaä phaãi ài,
Möåt vò ngay chuáa möåt vò thaão cha.
Chiïu Quên nhaãy xuöëng giang haâ,
Thûúng vua nhaâ Húán naâng àaâ quyïn sinh.
Haånh Ngûún nhaãy xuöëng Trò Linh,
Thûúng ngûúâi Lûúng Ngoåc duyïn laânh phui pha.
Túái nay phêån baåc laâ ta,
Nguyïån cuâng bûác tûúång troát àaâ chung thên.
Tònh phu phuå nghôa quên thêìn,
Nghôa xa cuäng troån ún gêìn cuäng nïn.
Nghôa tònh nùång caã hai bïn,
Nïëu ngay cuâng chuáa laåi quïn ún chöìng.
Sao sao möåt thaác thúâi xong,(258)
Lêëy mònh baáo chuáa lêëy mònh sûå phu".
Kiïìu cöng thûúng göëi àûúng lo,
Nghe con than thúã mêëy cêu thïm phiïìn.
Kïu vaâo ngöìi dûåa trûúáng tiïìn,
Lêëy lúâi daåy döî cho tuyïìn thên danh:(259)
"Chùèng qua laâ viïåc triïìu àònh,
Naâo cha coá muöën eáp tònh chi con".

Luc van tien 662

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (9)

Viewers also liked

Viewers also liked (14)

Similar to Luc van tien 662

Similar to Luc van tien 662 (20)

Luc van tien 662