3. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 1
Norentzat
Helduentzat
Denboraren banaketa
1. saioa: 2 ordu 2. saioa: 2 ordu = 4 ordu
Programazioaren erabilgarritasuna
Pertsona bat estresatuta dagoela jotzen da tentsio handiko egoeran luze eta modu
jarraituan dagoenean. Estresak, oro har, eta gidatzean, bereziki, jendea oldarkorrago eta
etsaiago egiten du, eta bide publikoetan jokabide lehiakorragoa izan dezaten eragiten
du. Maiz, emozio horiekin batera etorri ohi da, batetik, abiadura handitzea eta, bestetik,
gidaria zein bideen gainerako erabiltzaileak era seguruan mugitzea zailtzen duten arrisku-
jokabideak egiteko aldez aurretiko jarrera.
Tartean diren gaitasunak
Gaitasunak Maila
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea 2-3
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea 1-2-3
Estresa
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
Informazio orokorra
4. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak2
Estresa
Informazioak eta kontzeptuak
- Autokontzientziaren kontzeptua.
buruko mina...) eta horien
ondorioak.
- Egoera emozional kontrolatu
gabeak eta horien ondorioak.
- Emozioaren eta portaeraren
arteko harremana.
- Erregulazio emozionalaren
kontzeptua.
Trebetasunak
- Gorputzaren eta emozioen arteko
- Egoera emozionalen arrazoiak
hautematea.
emozionalak bide-arriskuko
egoerekin erlazionatzea.
Balioak eta jarrerak
- Autoezagutza.
- Autobabesa.
- Autoezagutza.
- Autobabesa.
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
2. maila: Ondo ulertzen ditu bere barruko egoerak eta egoera emozionalak, eta baita
horiek ekar dezaketen arriskua ere.
Edukiak, gaitasunen arabera
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
- Estresa eta bide-portaera.
psikikoak eta portaerazkoak.
- Baliabide pertsonalak
ebaluatzeko estrategiak.
- Estresa kontrolatzeko eta
maneiatzeko teknikak: arnasketa,
erlaxazioa eta bistaratzea.
- Estresa kontrolatzeko estrategia
saihesleak.
- Estresaren kontzeptua eta motak.
- Bide-ingurunean estresa eragiten
dutenak.
- Estresari lotutako egoera
emozionalak: tentsioa,
antsietatea, estutasuna eta
beldurra.
- Estresarekin lotutako egoera
bide-egoeretara lotzea.
- Bide-ingurunean dituen estreseko
erantzunak erlazionatzea.
- Barruko nahiz kanpoko estres-
- Autoazterketaren bidez estres-
egoeren aurreko indarguneak eta
ahulguneak ebaluatzea.
- Autobabesa.
- Autoezagutza.
- Norberaren mugak onartzea.
- Lasaitasuna.
- Gauzak umorez hartzea.
- Baretasuna.
- Segurtasuna.
- Bizitza propioa balioestea.
- Autoezagutza.
Bideari lotutako egoeretan estresa kudeatzea
1. maila: Badaki noiz gainditzen dituen bere mugak eta noiz doan barne-aktibazioko maila
egokietatik haraindian.
3. maila: Bere egoera emozionalak erregulatzen ditu, eragin negatiboak minimizatuz eta
2. maila: Badaki eta onartzen du estresa pertsonaren eta bide-ingurunearen arteko
harremanaren ondorio dela.
3. maila: Estres-egoeren aurrean, estres-sortzaileen pisua arintzen laguntzen dioten
estrategiak garatzen ditu.
- Autoazterketaren bidez
norberaren egoera emozionalak
ebaluatzea.
- Autobabeserako estrategiak
erabiltzea, emozioak kontuan
hartuz edo kontuan hartu gabe.
- Estresa kontrolatzeko eta
maneiatzeko teknikak erabiltzea.
- Norberari hobekien etortzen
zaizkion estrategiak eta praktikak
5. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 3
Programazioaren eskema orokorra
1. saioa Zerk estresatzen nau? 2 ordu
1.1. jarduera Zer esaten diogu estresa?
Lana talde txikietan 40’
1.2. jarduera Estresa eragiten didaten egoerak
Lana talde txikian eta elkarrizketa gidatua 20’
1.3. jarduera Niri zera gertatu zitzaidan…
Autokasuak 30’
1.4. jarduera Bistara dezagun egoera, eta erlaxa gaitezen...
Ariketak: erlaxatzeko teknikak 30’
2. saioa Kontrola, etsai handia 2 ordu
2.1. jarduera Nire itsu-gidaria izango zara
Ariketa 20’
2.2. jarduera Karratuak
Ariketa analogikoa eta elkarrizketa gidatua 45’
2.3. jarduera Zer-nolako kontrola dut mugikortasunean?
Lana talde txikian 30’
2.4. jarduera Erlaxa zaitez...
Ariketa 25’
Estresa
Programazioaren helburu orokorrak
jarrerarik ez izaten lagunduko duten estrategiak sortzea.
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
6. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak4
Helburua:
Metodoa:
Lana talde txikietan.
Nola egin:
Hezitzaileak lau eta sei kide arteko talde txikietan jar daitezen eskatuko die parte-
hartzaileei. Talde bakoitzari papelografoko orri handi bat eta askotariko materiala
koloretako gometak, eta abar). Taldeei eskatuko die gero egingo dien galderari erantzun
diezaiotela, eztabaida dezatela eta, gero, eman dien orri handian adieraz ditzatela beren
ideiak, eskema baten bidez. Jarduera hori egiteko 20 minutu izango dituzte.
Talde txikietako lana bukatu eta gero, egin dituzten horma-irudi guztiak bateratuko
dituzte, eta estresaren alderdi guztiak aipatuko dituzte.
Ondorioak:
-sentsazioa, balantzaren alde batek besteak baino pisu handiagoa
duelako sentsazioa, tentsio-sentsazioa, bi aldeetatik tira egiten dizutelako sentsazioa.
Sentsazio desatsegina da, eta barneko zein kanpoko eskakizunen eta egoera
jakin batzuen aurrean egiten dugun erantzuteko ezgaitasunaren balioztatzearen
arteko irakurketa okerra egitearen ondorioz sortzen da. Denbora luzean irauten du.
distortsionatua sortzen da, baina hariak gehiegizko tentsioa badu, tentsio-soinua
sortzen da eta, azkenean, haria puskatu egiten da).
urdaileko mina, giharretako mina, arazo kardiobaskularrak, giharrak
zurrun, sexu-nahia murriztea, eta abar.
Sintoma psikikoak: gauzak ahaztea, kontzentrazio-falta, zalantzak eta erabakiak hartze-
ko gaitasunik eza, defentsa-egoera, errudun garelako sentipena, gehiegizko kezka, se-
gurtasunik eza, eta abar.
Portaera-sintomak: sumingarritasuna, lo egiteko zailtasunak, dieta desorekatua, ta-
bako gehiegi erretzea, alkohol edo medikamentu gehiegi hartzea, eta abar.
1. Saioa. Zerk estresatzen nau?
Estresa
1.1. Jarduera. Zer esaten diogu estresa?
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
40 minutu
7. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 5
Helburua:
Metodoa:
Lana talde txikian eta elkarrizketa gidatua.
Nola egin:
hartzaileei, beren ustez estresa zerk eragiten dien eztabaida dezaten. Erantzunak idatziz
eman beharko dituzte, txarteletan.
Honako galdera honi erantzun behar diote:
1. Saioa. Zerk estresatzen nau?
Estresa
1.2. Jarduera. Estresa eragiten didaten egoerak
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
20 minutu
8. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak6
1Estresa
Parte-hartzaileekegoerabakarraidatzibehardutetxartelbakoitzean.Taldeetan10minutuz
gogoeta egin eta gero, txarteletan idatzitakoa batera dezatela eskatuko die hezitzaileak,
eta txartelak begi-bistan dagoen tokiren batean itsatsiko dituzte. Gero, bozeramaileen
txanda bukatzen denean, hezitzaileak parte-hartzaileei eskatuko die guztien artean «goi-
beharko da zenbait estres-sortzaile orokorrek gure mugikortasunaren segurtasunean
Txartel bat hartzen dutenean, hezitzaileak azterketa bideratuko du, egiazki zerk jartzen
gaituen tentsioan ohar daitezen. Esate baterako, baldin estresa eragiten dien egoeretako
bat «goizeko lehenengo orduan, lanera joaten naizenean, izan ohi den ilara luzea» bada,
hezitzaileak behar bezala bideratu beharko du azterketa duten kontrol-beharraz eta/edo
denboraren plangintza okerra egiten dutela ohar daitezen.
Ondorioak:
Hezitzaileak, bideratze gidatuaren bitartez, estres-sortzaileen kategorien zerrenda
honetara iritsi behar du:
Aldaketa:
Zalantza:
Gehiegizko ahalegina:
eta abar).
Gehiegizko eskakizuna: norberak norbere buruari egiten dizkion eskakizunak edo
kanpotik datozen eskakizunak direla-eta oso errealista ez diren helburuak jartzen
direnean.
Kontrola: guztia norberaren eraginpean egon dadin nahi izatea, gauzak norberak
direla eta izan beharko liratekeela pentsatzen duen bezalakoak izatea.
Denbora: plangintza oker egiteari lotuta.
Lehiakortasuna: adibidez, noranzko bakoitzeko errei bakarra duen errepidean
beste ibilgailu batek aurreratu nahi zaituelako zure autoari gehiegi hurbiltzeagatik
azeleragailua nahiko zenukeen baino gehiago zapaltzera behartzen zaituenean.
9. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 7
Helburua:
egoeretan arrisku-portaerak saihesten laguntzen baitute.
Metodoa:
Autokasuak.
Nola egin:
Banakako aldia:
Hezitzaileak parte-hartzaileei eskatuko die gogora ekar dezatela, isilean, berriki estresa
sentitu duten mugikortasun-egoeraren bat, eta orri batean azal dezatela.
Bateratze-aldia:
Gero, nahi duenak bere esperientzia kontatuko du. Ariketa horren bitartez honako hauek
lortu nahi dira:
takoen artetik).
- Ezagutzen dituzten estresa maneiatzeko teknikak gogora ekartzea, eta pentsatzea
teknika horietatik zein izango zatekeen egokiena egoera horretan.
- Estres-sortzaile bakoitza kudeatzeko askotariko moduak aipatzea.
Ondorioak:
- Aldaketa: malgutasuna eta egokitzeko gaitasuna, ingurunearen irakurketa.
- Zalantza: informazioa biltzea, egoerari jarraitzea.
- Gehiegizko ahalegina: zereginak egiteko laguntza eskatzea, bat edo besteri ezetz
- Gehiegizko eskakizuna: emozioak adieraztea, umorea.
- Kontrola: arnasketa, erlaxazioa, bistaratzea eta egoerari jarraitzea.
- Denbora: plangintza, errealitatearen azterketa objektiboa.
- Lehiakortasuna: arnasketa, erlaxazioa.
- Egoerari aurrea hartzea: esate baterako, egun horretan garraio publikoa erabiltzea,
autoa hartu ordez.
1. Saioa. Zerk estresatzen nau?
Estresa
1.3. Jarduera. Niri zera gertatu zitzaidan…
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
30 minutu
10. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak8
Helburua:
.
Metodoa:
Ariketak: erlaxatzeko teknikak.
Nola egin:
Jarduerak hartuko duen ordu erdian, hezitzaileak hainbat teknika proposatuko ditu, oro
har eguneroko bizitzan eta, bereziki, gidatzean estresak dituen ondorioak murrizteko.
Interesgarria izango litzateke hezitzaileak ondoen ezagutzen dituen teknikak azaltzea,
edo espezialistaren baten laguntza izatea. Hona hemen zenbait adibide:
Uzkurtze-erlaxatze teknika, Jakobsonena
Erlaxazioan, lau denbora errepikatu behar dira gorputzeko gihar guztiekin:
1. Giharra ahalik eta gehien tenkatu, gutxi gorabehera lau segundoz.
2. Giharraren tentsioaz ohartu.
3. Giharra ahalik eta gehien lasaitu zortzi segundoz, gutxi gorabehera.
4. Sortzen ari zaizun erlaxazio-sentsazio atseginaz jabetu.
bizkarra, sorbaldak, bularra, lepoa, ezpainak, hortzak, begiak, kopeta eta, amaitzeko,
besoak: ukabila, besaurrea eta besoa.
Azkenik, landutako gihar guztiak batera tenka ditzatela proposatuko die hezitzaileak.
1. Saioa. Zerk estresatzen nau?
Estresa
1.4. Jarduera. Bistara dezagun egoera, eta erlaxa gaitezen...
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
30 minutu
11. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 9
Schultzen teknika
1. urratsa: prestaketa
Oso toki lasai bat bilatu behar da, ezerk eta inork ez molestatzeko modukoa. Ziur izan
behargaraezgaituelainorkeragotziko,etaezgaituztelakanpotikikusiko,interferentziarik
egon ez dadin.
Jarraian, ahalik eta jarrera erosoenean jarri: etzanda edo eserita jar gaitezke.
2. urratsa: lasaitasuna ezartzea
«Guztiz lasai nago».
hitzok, esan ahala, hobeto sentiarazi behar gaituzte: hobeto, lasaiago eta sosegatuago.
Garrantzitsua da hurrengo urratsera ez pasatzea lasai eta sosegatuta egon arte.
Horretarako, arnasketa oso lagungarri izango da.
3. urratsa: astuntasun-aldia
«Hankak astun ditut».
Horrek zera esan nahi du: hitz horiek esaten ditugun edo hitzotan pentsatzen dugun
heinean, gorputzak hitzak bereganatzen ditu eta benetako astuntasun-sentsazio
bihurtzen ditu. Prozesu hori gorputzeko atal guztiekin egin behar da. Gomendagarri
da behetik gorako ordenari jarraitzea, gal ez gaitezen. Ez jo hurrengo urratsera, hitzak
gorputz osoan benetako astuntasun-sentsazio bihurtu arte.
4. urratsa: beroaren aldia
Hona hemen aldi honetako hitz gakoa: «Eskuineko hanka bero dut».
ere benetako sentsazio bihurtuko ditugu hitz horiek gure gorputzean. Prozesu hori
gorputzeko atal guztiekin egin behar da. Gomendagarri da behetik gorako ordenari
jarraitzea, ez dezagun gorputzeko atalik ahatz. Ez jo hurrengo urratsera, hitzak gorputz
osoan benetako bero-sentsazio bihurtu arte.
5. urratsa: arnasa doitze-aldia
Giharrak lasaitu eta bihotzaren jarduera doitu eta gero, arnasketa normalizatuko dugu,
orain. Horretarako, «Arnasa lasai hartzen ari naiz» hitz gakoak erabiliko ditugu.
Oraingo honetan ere, hitzak ideia soil izateari utzi eta benetako sentsazio bihur daitezen
lortu behar dugu. Uneren baten arnasa sakon hartzeko beharra badugu, nahi dugunean
egin dezakegu. Gomendatzen da begiak ez irekitzea arnasketa erritmo lasai eta naturalean
egin arte.
1Estresa
12. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak10
Helburua:
Metodoa:
Ariketa.
Nola egin:
Hezitzaileak binaka jar daitezen eskatuko die parte-hartzaileei. Bikotekide batek begiak
estaliko ditu zapi batekin. Itsuarena egingo du, eta itsu-gidariak gidatuko du.
Bikote bakoitzak nahi duen ibilbidea egingo du, erabilgarri dagoen espazioa nahi erara
baliatuz.
Itsuari honako galdera hauek egingo zaizkio:
Itsu-gidariari honako galdera hauek egingo zaizkio:
Ondorioak:
ez eta ongi eta segurtasunez egingo duelako uste osorik ere.
eta, nolabait esatearren, goza dezaket. Gauzak nola hartzen ditudan, horren arabera.
dadin lortzen du, eta guztia hainbeste kontrolatzeko beharra murrizten dio. Hortaz,
enpatia oso garrantzitsua da.
2. Saioa. Kontrola, etsai handia
Estresa
2.1. Jarduera. Nire itsu-gidaria izango zara
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
20 minutu
13. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 11
Helburua:
gogoeta egitea.
Metodoa:
Ariketa analogikoa eta elkarrizketa gidatua.
Nola egin:
Talde-dinamikako jolas tipiko bat da. Honako honetan, jolasa gure beharretara egokituko
dugu.
Hezitzaileak gutxienez sei laguneko taldeak egin ditzatela eskatuko die.
Talde bakoitzean rolak banatuko dituzte:
- Bost taldekidek jarduera egingo dute.
- Taldekide bat behatzailea izango da, eta hezitzaileak ezarritako arauak betetzen dituz-
tela zaintzea izango du eginkizun. Horretarako, jarduera egiten hasi aurretik, hezitzai-
leak behatzaile guztiak bilduko ditu, eta jolasa nola egin behar den eta ebazpena zein
den azalduko die.
2. Saioa. Kontrola, etsai handia
Estresa
2.2. Jarduera. Karratuak
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
45 minutu
14. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak12
Jolasa nola egin:
- Jolasaren helburua karratuak eraikitzea dela esango die hezitzaileak parte-hartzaileei.
DVDa, edo
liburuxka honetako 14. orrialdea)
- Jolasa amaituko da bost jokalariek neurri bereko karratuak egiten dituztenean.
ARAUAK:
Hezitzailearentzako oharra:
Karratuen jolasaren ebazpena da parte-hartzaileak jolasten ari diren espazioan edo
Jolasa egiteko behar duten denbora erregistratuko da. 20 minutu igaro eta gero, ez
badute jolasa amaitu, jarduera bukatutzat joko da eta jolasaren azterketa egingo da.
2Estresa
15. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 13
Behatzaileari:
Parte-hartzaileei:
erantzuna?
2Estresa
Ondorioak:
Gertatzen zaizkigun gauzak kontrolatzeko dugun aukera hiru mailatan sailka daiteke:
Nire kontrolpean, zuzenean: nik neuk egiten dudana, neure buruaren kudeaketa
Beste pertsonarengan eragiteko gaitasuna garatzea, lankidetzaren, negoziazioaren,
bilatzea, beste pertsona mehatxatuta sentitu gabe).
Talde osoari:
Jolasa ebaztea lortu EZ duten taldeei: zuen ustez, non gelditu zarete?
DVD
Eranskina: Karratuak
Jolasaren azterketarako galderak:
16. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak14
Eranskina. Karratuak
2Estresa
Ebazpena: 5 karratuak bukatuta.
Honako lan honetan inspiratutako jarduera: Klaus Antons, Práctica de la dinámica de grupos: ejercicios y técnica,
Pieza bakoitzean letra bat dago, eta
hezitzaileak piezak gutun-azaletan
banaditzanbalioduteletrek.Honela
1. i, h, e
2. a, a, a, c
3. a, j
4. d, f
5. g, b, f, c
d
c
e
f
j
i
a
f
c
b
a
a
h
g
a
17. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 15
Helburua:
egoera nire eragin-gaitasunetik kanpo dagoenean.
Metodoa:
Lana talde txikian.
Nola egin:
Hezitzaileak talde txikietan jar daitezela eta beren mugikortasunean pentsa dezatela eska-
tuko die parte-hartzaileei: zein egoeraren gainean duten zuzeneko kontrola, zein egoera-
tan duten egoeraren zati baten gaineko kontrola eta zein egoera ezin duten kontrolatu.
Hiru egoera-blokeetako bakoitzerako erantzun egoki posibleak zein izango liratekeen
ere adierazi behar dute. Alegia, lehen azaldutako teoria beren eguneroko mugikortasun-
egoeretan aplika dezaten eskatuko die hezitzaileak.
Ondorioak eta adibideak:
garraio-aukera bat hautatzea edo helmugara joateko beste bide bat hartzea, denbora
kudeatzea, eta abar.
2. Saioa. Kontrola, etsai handia
Estresa
2.3. Jarduera. Zer-nolako kontrola dut mugikortasunean?
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
30 minutu
18. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak16
Helburua:
sentsazioa bizitzea.
Metodoa:
Ariketa.
Nola egin:
Hezitzaileak binaka jar daitezen eskatuko die. Interesgarria izango da esperientzia hori bi
bikotekideek bizitzea. Hortaz, 10 minutu emango zaizkio pertsona bakoitzari, eta 5 minu-
tu baliatuko dira ondorioak ateratzeko eta ariketari amaiera emateko.
Musika lasaigarria jarriko du hezitzaileak, bare-bare egoteko modukoa. Lehenengo parte-
behar ditu, nahi duen bezala. Honako metafora hau erabil daiteke: lehenengo pertsona
musika-tresna da, eta, bigarrena, musikaria. Musika-tresna erresistentziarik egin gabe
jotzen utzi behar da. Musikariak musikari jarraikiz mugitu behar du musika-tresna, eta
ondo zaindu behar du.
10 minutu igaro eta gero, hezitzaileak rola alda dezatela esango die.
Hezitzailearentzako oharra:
Berriz egin daiteke lehenengo jardueran egindako itsu-gidariaren esperientzia, baina le-
hen itsu-gidari izan direnak itsu izan daitezke orain, eta alderantziz.
Oraingo honetan, itsuarena egingo dutenei saioan zehar bizi izan dituzten esperientzia
eta ezagutza guztiak erabil ditzatela eskatuko die hezitzaileak. Halaber, zuzenean kon-
trola dezaketena kontrola dezatela eta itsu-gidariarengan zeharkako kontrolaren bidez
eragin dezatela ere esango die, esate baterako, beren beharrak, beldurrak, sentsazioak
eta bestelakoak adieraziz. Kontrolatu ezin dituzten gauzetan egoerari jarrai diezaietela
esango die, halakoak ezin direlako inolaz ere kontrolatu.
Itsu-gidariei eskatuko die arreta jar dezatela bikotekideen beharretan, bikotekideak erra-
zago izan dezan egoerari jarraitzea eta kontrolatzeko beharrik izan ez dezan.
2. Saioa. Kontrola, etsai handia
Estresa
2.4. Jarduera. Jarrai iezaiozu egoerari...
1 2edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
25 minutu
