segurtasuna irakastea

1. Segurtasuna irakastea
Enseñarseguridad
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak
Competenciasparalaseguridad,competenciasparalavida
Programacionesdeeducaciónparalamovilidadsegura

2. Introducción
Elespacioseguro
Exploromiciudad
Solos/asporlacalle
Yotambiénsoyresponsable
Enbici,usatucabeza
Yoelijo
¡Aconducir!
¡Atenciónalriesgo!
Yodecido
Alcoholyconducción
Meprotejoyteprotejo
Reunióndemadresypadres(1)
Reunióndemadresypadres(2)
Reunióndemadresypadres(3)
Estrés
Enseñarseguridad
Adaptomiconducción
Laboladecristal
Sarrera
Espazio segurua
Hiria esploratuko dut
Bakarrik, kalean barrena
Nire ardura ere bada
Bizikletaz, erabil ezazu burua
Neuk aukeratzen dut
Gidatzera!
Adi arriskuari!
Neuk erabakitzen dut
Alkohola eta gidatzea
Neure burua babesten dut, eta zu babesten zaitut
Gurasoen bilera (1)
Gurasoen bilera (2)
Gurasoen bilera (3)
Estresa
Segurtasuna irakastea
Nire gidatzeko modua egokituko dut
Kristalezko bola
Edición:1.ª,noviembre2011
Tirada:1.500ejemplares
©AdministracióndelaComunidadAutónomadelPaísVasco
DepartamentodeInterior
Internet:www.euskadi.net
Edita:EuskoJaurlaritzarenArgitalpenZerbitzuNagusia
ServicioCentraldePublicacionesdelGobiernoVasco
Donostia-SanSebastián,1-01010Vitoria-Gasteiz
Autores:M.ªJesúsIturraldeArriaga,MartínGilOsoro,
FrancescEstebaniAmat,BrendaPinaLeón,
LetiziadiBartolomeoyAnnaD’Aniello
Coordinación:M.ªJesúsIturraldeArriagayMartínGilOsoro
Diseñoeilustraciones:TiktakMultimediaS.L.
Materialaudiovisual:ImagoS.L.
Impresión:Sacal
ISBN:978-84-457-3219-9
DepósitoLegal:VI816-2011
EstapublicaciónhasidoimpresaenCyclusPrint,papel100%recicladoycuenta,
EcológicaEuropea,ISO14001yEMAS.Másinformación:http://www.cyclus.dk
Argitaraldia: 1.a., 2111ko azaroa
Ale-kopurua: 1.500 ale
© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa
Herrizaingo Saila
Internet: www.euskadi.net
Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia
Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz
Egileak: M.ª Jesús Iturralde Arriaga, Martín Gil Osoro,
Francesc Esteban i Amat, Brenda Pina León,
Letizia di Bartolomeo eta Anna D’Aniello
Koordinazioa: M.ª Jesús Iturralde Arriaga eta Martín Gil Osoro
Diseinua eta irudiak: Tiktak Multimedia S.L.
Itzulpena: Aixe S.L.
Ikus-entzunezko materiala: Imago S.L.
Inprimatzea: Sacal
ISBN: 978-84-457-3219-9
Lege-gordailua: VI 816-2011
Lan hau Cyclus Printen argitaratu da, papera % 100 birziklatua da, eta besteak beste
ziurtagiri hauek ditu: Aingeru Urdina, Iparraldeko Beltxarga, Etiketa Ekologiko
Europarra, ISO 14001 eta EMAS. Informazio gehiago hemen: http://www.cyclus.dk BibliotecaGeneraldelGobiernoVasco:http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka
katalogoan aurki daiteke: http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka
Competenciasparalaseguridad,competenciasparalavida
Programacionesdeeducaciónparalamovilidadsegura
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak

3. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 1
Norentzat
Kalean haurrekin ibiltzen diren heldu eta adinekoentzat
Denboraren banaketa
1. saioa: 2 ordu = 2 ordu
Programazioaren erabilgarritasuna
Haurrei ikastetxerako bidean lagun egin ohi dieten heldu eta adinekoek heziketa-rol
interesgarria izan dezakete, mugikortasun seguruaren ikuspegitik. Etxetik ikastetxerako
ibilbidea, erregulartasunez egiten bada, balia daiteke bidean ikusten dituzten arriskuen
eta arriskuei loturiko portaera seguruen berri emateko eta beraiengan eragiteko.
Tartean diren gaitasunak
Gaitasunak Maila
Arreta 4-5
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia 4
Ingurunearen azterketa 4
Segurtasuna irakastea
1edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
Informazio orokorra

4. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak2
Segurtasuna irakastea
Informazioak eta kontzeptuak Trebetasunak Balioak eta jarrerak
Arreta
4. maila: Arreta bere segurtasunaren zerbitzurako tresna gisa erabili ohi du.
Edukiak, gaitasunen arabera
1edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
- Bideko arriskuen, horien
ondorioen eta gidatzean izan
ditzaketen inplikazioen azterketa.
- Bideko arriskuen, horien
ondorioen eta gidatzean izan
ditzaketen inplikazioen azterketa.
- Enpatia-kontzeptua.
- Beste pertsonengan eragiteko
kontzeptua.
- Asertibitatea eta proaktibitatea.
- Prebentzio-estrategiak.
- Segurtasun-ohiturak.
- Mugikortasun-estilo prebentiboa.
- Aurreratzea.
- Arreta sustatzen duen norbe-
raren ikuspuntua defendatzera
zuzendutako komunikazio- eta
asertibitate-estrategiak
aplikatzea.
- Komunikazio- eta gogatze-tek-
nikak garatzea.
- Bideko arriskuak aztertzea.
- Arriskuaren pertzepzioa arrisku
errealera doitzea.
- Arrisku-egoerak antzematea.
- Norberarentzat nahiz beste-
entzat egoera desberdinetan
seguruak diren bide-erantzunak
automatizatzea.
- Aurrerapena prebentzio gisa.
- Norberaren ideiekiko
koherentea izateak duen
garrantzia balioestea.
- Norberaren emozioak
ezagutzeko eta erregulatzeko
prest egotea.
- Komunikazioa: beste
ikuspuntuetara irekita egotea
eta norberaren beharrak
adierazten jakitea.
- Konpartitzea: informazioa
izatea lortzeko.
- Enpatia: gainerako pertsonen
akatsak eta horien ikuspuntuak
ulertzeko gaitasuna.
- Norberaren, beste pertsonen
nahiz ingurunearen mugak
onartzea.
- Aurreratzea.
- Erantzukizuna.
- Aurreratzea.
- Segurtasuna.
- Erantzukizuna.
- Egokitzapena.
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
4. maila:
mizaziorako irizpideei jarraiki.
Ingurunearen azterketa
4. maila:
sistematiko batetik, aldagaien arteko elkarrekintza aurreikusten du eta besteen gaineko
ardura hartzeko gai da.
5. maila: Gertuko ingurunean dituen pertsonei arreta-maila egokia mantentzeko beha-
rrezkoak diren informazioak jakinarazten dizkie.

5. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 3
Programazioaren eskema orokorra
1. saioa Segurtasuna irakastea 2 ordu
1.1. jarduera Zer arrisku dago etxetik ikastetxerako bidean?
Ideia-jasa eta lana talde txikian 30’
1.2. jarduera Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Elkarrizketa gidatua 30’
1.3. jarduera Konbentzitu, elkarrekin garaitu
Simulazioa, erakustaldia eta rol-jokoa 60’
Segurtasuna irakastea
Programazioaren helburu orokorrak
gai izatea.
1edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra

6. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak4
Helburua:
Metodoa:
Ideia-jasa eta lana talde txikian.
Nola egin:
Hezitzaileak parte-hartzaileei eskatuko die normalean etxetik ikastetxera egiten duten
ibilbidean ikusten dituzten arrisku guztiak adieraz ditzatela, eta arbelean idatziko ditu
ekarpen guztiak. Ez dira zerrendatu behar soilik haurrek izan ditzaketen arriskuak; arrisku
guztiak, oro har, hartuko ditugu kontuan.
Zerrenda egin eta gero, lehenengo iragazkia pasatu beharko dugu. Zerrendako elementu
guztiak arriskuak diren ala ez aztertuko dugu. Horretarako, hezitzaileak zerrendako
elementu bakoitzari buruzko iritzia azal dezala esango dio taldeari, eta parte-hartzaile
guztiak bat badatoz elementu hori arriskua dela, txartel batean idatziko du hezitzaileak
( DVDa, edo liburuxka honetako 6. orrialdea).
Arriskuen zerrenda egin, txarteletan idatzi eta parte-hartzaile guztiek ikusteko moduan
arbelean zintzilikatu eta gero, sailkatzen saiatuko dira. Horretarako, hezitzaileak lau
laguneko taldeak egin ditzatela eskatuko die parte-hartzaileei, eta sailkatze-irizpideak
proposatu beharko dituzte, bost minutuz.
Honako hau izan daiteke sailkapen bat:
Ibilgailuek sortutako arriskuak, pertsonek sortutako arriskuak, galtzeko arriskua, eta
abar.
Lekualdaketa-motak kontuan hartuta:
– Oinez.
– Garraio publikoa erabiliz.
– Garraio pribatua erabiliz: autoz, motoz.
– Bestela: bizikletaz, adibidez.
Hezitzaileak esplizituki eskatuko die ez ditzatela arriskuak adinaren arabera sailkatu,
ariketa hori gero egingo baitute.
Taldeek egin dituzten sailkapenak bateratuko dituzte talde handian.
1. Saioa. Segurtasuna irakastea
Segurtasuna irakastea
1.1. Jarduera.
Zer arrisku dago etxetik ikastetxerako bidean?
1edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
30 minutu

7. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 5
Gero, hezitzaileak taldeka jar daitezen eskatuko die, berriz (lehengo talde berak).
Talde bakoitzean eztabaida egingo dute, honako hauen gainean:
Ikuspegiak aurrez aurre jartzeko eztabaida hasiko du hezitzaileak.
Segurtasuna irakastea 1
DVD
Eranskina: Zer arrisku dago etxetik ikastetxerako bidean?

8. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak6
Eranskina. Zer arrisku dago etxetik ikastetxerako bidean?
Arriskuak, oro har
Arriskuak, oro har
Segurtasuna irakastea 1

9. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 7
Helburuak:
funtsezko atal baitira.
Metodoa:
Elkarrizketa gidatua.
Nola egin:
Hezitzaileak denbora-lerro bat marraztuko du arbelean, eta adinak adieraziko ditu bertan.
Hezitzaileak aurreko jarduerako txartela itsatsiko du dagokion tokian, itsasgarri erauzga-
rria erabiliz.
1. Saioa. Segurtasuna irakastea
Segurtasuna irakastea
1.2. Jarduera. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra 1
30 minutu

10. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak8
Adin bakoitzari loturiko arrisku-jokabideak zein diren ikusten laguntzeko, hezitzaileak
beste txartel batzuk ( DVDa, edo liburuxka honetako 9., 10., 11., 12., 13., 14. eta 15.
orrialdeak) prest izan ditzake lehenagotik. Txartelotan honako jokabide hauek izango
dira (jokabide bat txartel bakoitzean):
jasogailurik gabe.
Aulkitxo-motak erakusten dituen laburpen-taula erakustea ere interesgarria izan daiteke
(ikus eranskina) ( DVDa, edo liburuxka honetako 16. orrialdea)
Une horretan, hezitzaileak eskatuko die esan dezatela, beren esperientziaren arabera,
haurrek zein arrisku-jokabide izaten duten sarrien, edo adieraz dezatela, beren ustez, zein
arrisku-jokabide aldatzea den zailen.
Segurtasuna irakastea 1
DVD
Eranskina: Zein arrisku-portaera doaz lotuta?

11. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 9
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Espaloitik ibiltzea,
eskutik helduta.
Espaloitik ibiltzea,
eskutik heldu gabe,
baina eskua ematea
kalea zeharkatzeko.

12. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak10
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Espaloitik ibiltzea,
eskutik heldu gabe,
baina kalea zeharkatu
aurretik geratzea.
Kalea bakar-bakarrik
zeharkatzea,
baina heldu batek
gainbegiratuta.

13. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 11
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Ikastetxetik etxera
bakarrik itzultzea.
Ikastetxera
bakarrik joatea.

14. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak12
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Garraio publikoa
hartzea, bakarrik
edo adiskideekin.
Zero taldekoen
aulkitxoan joatea.

15. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 13
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Bat taldekoen
aulkitxoan joatea.
Bi taldekoen
aulkitxoan joatea.

16. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak14
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Hiru taldekoen
aulkitxoan joatea.
Kuxin jasogailua
erabiltzea.

17. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 15
Segurtasuna irakastea 1
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Autoaren atzeko
eserlekuetan joatea,
segurtasun-uhala jarrita
baina kuxin jasogailurik
gabe.
Autoan aurreko
eserlekuan joatea.

18. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak16
Eranskina. Zein arrisku-portaera doaz lotuta?
Proba ditzagun haurrak eusteko gailuak.
Nola jarri
Aulkitxoa aurreko eserlekuan (airbaga des-
aktibatuta badago) zein atzekoetan jar dai-
teke. Ibilgailuko hiru zulodun ainguratzezko
segurtasun-uhalarekin lotu behar da, edo
ISOFIX sistemaren bidez, baldin ibilgailuak
halakorik badu.
Nola jarri
Aulkitxoa aurreko eserlekuan zein atzekoe-
tan jar daiteke. Gailu horrek ez du ez arnesik
ez uhalik. Ibilgailuko segurtasun-uhalak be-
rak eusten ditu haurra eta jasogailua.
Nola jarri
Aulkitxoa aurreko eserlekuan zein atzekoe-
tan jar daiteke. Ibilgailuko hiru zulodun ain-
guratzezko segurtasun-uhalarekin lotu be-
har da, edo ISOFIX sistemaren bidez, baldin
ibilgailuak halakorik badu.
Nola jarri
Segurtasun-uhalaren banda diagonala le-
pauztaitik igaro behar da, sorbalda gainetik,
eta bularraren kontra egon behar da. Sabe-
laldeko banda ahalik eta beheren jarri behar
da, aldakak baino gorago, izterren gainean,
eta inoiz ere ez sabelaren gainean.
AUTOAREN ATZEKO ALDERA BEGIRA
JARTZEN DIREN AULKITXOAK
0 eta 0+ TALDEAK
JASOGAILUAK
2 ETA 3 TALDEAK
AUTOAREN AURREKO ALDERA
BEGIRA JARTZEN DIREN AULKITXOAK
1 TALDEA
SEGURTASUN-UHALA
0-13 kg.
15-36 kg.
9-18 kg.
135 cm-ko garaieratik aurrera
12 urtetik aurrera, gutxi
gorabehera
0-18 hilabete
3-12 urte
9 hilabete-3 urte
Segurtasuna irakastea 1

19. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 17
Segurtasuna irakastea
edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra 1
Helburuak:
ikuspegia abiapuntu hartu behar dela ohartzea.
Metodoa:
Simulazioa, erakustaldia eta rol-jokoa.
Nola egin:
Hezitzaileak norbait konbentzitzeko artea praktikatzea proposatuko die parte-hartzaileei;
alegia, konbentzitu nahi dugunari pentsaraziko dion zerbait galdetzeko artea, berak aurki
alditan egingo da.
1. aldia: simulazioa
eta portaera seguruez konbentzitzeko beharrari buruzkoa.
Hezitzaileak bi boluntario eskatuko ditu. Bati haurrarena egin dezan eskatuko dio, eta,
besteari, aitona edo amonarena. Aitonarena edo amonarena egingo duenari esango dio
haurra konbentzitu behar duela, semaforoa gorri dagoela pasa ez dezan.
Hezitzaileakparte-hartzaileeigaldetukodieea,beraienustez,haurrakaitonakedoamonak
esana egingo duen ala ez.
Ondorioztatu behar dute esan arren ere ez duela beti helduak esana egingo. Elkarrizketan
une horretara iristen direnean hurrengo aldian azaldutako ariketa egingo dute.
1. Saioa. Segurtasuna irakastea
1.3. Jarduera. Konbentzitu, elkarrekin garaitu 1 ordu

20. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak18
2. aldia: erakustaldia
Hezitzaileak boluntario bat eskatuko du. Boluntarioak erretzailea izan behar du, eta
erretzeari utz diezaion konbentzitu behar dugu.
Inoiz erre ez duen beste pertsona bati eskatuko dio erretzailea erretzeari utz diezaion
konbentzitzen saia dadila.
Biek elkarrekintzan jardun dezaten utziko du hezitzaileak. Inoiz erre ez duenak bere
estrategiak erabili behar ditu erretzailea konbentzitzeko.
Normalean, zera gertatu ohi da: minutu gutxiren buruan, konbentzitzeko eginkizuna
duenak balio-judizioak egin ohi ditu, eta oso estrategia «zuzenak» erabili ohi ditu; esate
baterako: «Erretzaileok ez duzue besteengan pentsatzen», edo «zeure burua hiltzen
ari zara». Orobat, erretzeari utzi eta gero nola sentituko den adierazteko baieztapenak
egiten ditu, hala nola: «hobeto sentituko zara», «diru gehiago izango duzu, beste gauza
batzuetan gastatzeko», edo familiakoren baten kasua azaltzen du, eta abar.
Hezitzailearentzako oharra:
Galderak egitea ez den beste guztiak ez du laguntzen beste pertsonak prozesuan parte
har dezan; batez ere ukatze-sentsazioa sortzen du konbentzitu nahi dugun harengan.
Hezitzaileak egindako jarduera aztertuko du eta, horretarako, ariketa egin dutenei
galderak egingo dizkie.
Konbentzitzailearentzako galderak:
– Zure ustez, lortzen ari al zara jarri duzun helburua?
– Zure ustez, zein izango litzateke estrategia hobea?
Konbentzitu nahi dugunarentzako galderak:
– Nola sentitzen zara?
– Hark esaten dizunak badu eraginik zugan?
– Zein estrategiak pentsarazi dizu gehien?
– Estrategietako zein gustatu zaizu gutxien?
Hezitzaileak talde osora zabalduko du eztabaida, eta galdetuko die ea ba al den beste
modurik erretzailea konbentzitzeko, erretzaileak hainbesteko presiorik jasan gabe eta
elkarrizketan integratuta sentiaraziz.
Hezitzailearentzako oharra:
Ebazpena beste pertsonak pentsatzen duen horretan arreta jartzea da, hau da, entzuteko
jarrera izatea, beste pertsona elkarrizketaren muintzat hartuta. Nik pentsatzen dudana
edo nire iritzia ez da garrantzitsua; hortaz, beste pertsonak zer pentsatzen duen edo
egiten duena zergatik egiten duen jakiteko era bakarra galderak egitea da.
duen, ea inoiz erretzeari uzten saiatu den, ea uztean pentsatu duen, eta abar. Halakoak
jakiteko jakin-mina izan behar da.
Segurtasuna irakastea 1

21. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 19
Berriz egingo dute ariketa baina, oraingoan, erretzeari utzi dion boluntario bat irten dadin
eskatuko du hezitzaileak. Pertsona horrek errazago izango du erretzailearekin enpatiko
izatea, eta ez du epaituko, seguruenik.
Berriz egingo da esperientzia. Hezitzaileak ariketa eten dezake, baldin ikusten badu
ez dutela galderarik egiten, alegia, galderak egin ordez erretzailea epaitzen dutela
edo elkarrizketa blokeatzen duen beste edozer egiten ari direla, eta elkarrizketan
ez dutela arreta nagusia helburua betetzean jartzen. Berriz egingo zaizkie galderak
«konbentzitzaileari» eta erretzaileari, bi estrategien arteko aldeak hobeto ikusi ahal
izateko.
3. aldia: simulazioa
Aurreko ariketak ikusita, hezitzaileak hiru laguneko taldeak egin ditzaten eskatuko die
parte-hartzaileei. Taldeka jarrita, teknika gauzatzen saiatuko dira; taldekide guztiek egin
behar dituzte rol guztiak.
Rolen banaketa:
A: konbentzitzailea
B: konbentzitu behar dena
C: behatzailea
eta zerbait horretan pentsa dezaten eskatuko die hezitzaileak; adibidez: beti utzi eta utzi
egiten dugun deiren bat egitea, sendagilearenera joatea, kirola egitea, ikastaroren batean
izena ematea, eta abar.
Segurtasuna irakastea 1

22. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak20
Segurtasuna irakastea 1
Hezitzailea talde batetik bestera ibiliko da, elkarrizketa motibatzen lagunduko du, eta
parte-hartzaileek izan ditzaketen zalantzak argituko ditu.
Edozein unetan geldi dezake jarduera, zalantzak talde osoari argitzeko.
4. aldia: rol-jokoa
loturiko gaiekin, oraingoan. Aurreko jardueratik atera ditzakete gaiak. Arrisku-portaera
hartuko dute abiapuntu eta, galderen bitartez, haurrak arriskuari loturiko portaera
segurua zein den jakin dezan lortzera bideratuko da elkarrizketa.
Bestelako egoerak ere hauta daitezke; esate baterako, haurrak jokabide «astuna» izaten
duen egoeraren bat, non helduak kontrola galdu gabe konbentzitu behar baitu.