More Related Content Similar to THE HISTORY OF MITHILA
Similar to THE HISTORY OF MITHILA (15) THE HISTORY OF MITHILA2. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of
{‘{Wbm H$m B{Vhmg
ZËdm gañdVr§Xodr§ dmJWm©{dd dÝXo nmd©Vrna‘oídam¡&&
aoIm‘mÌ‘{n jwÊUmXm‘ZmodË‘©Z: na‘²
(E‘. E. (B{Vhmg) nr
nÌmMma nVm: S>m°. ào‘ MÝÐ R>mHw$a
dr.premchandrathakur@yahoo.com
‘wpÝÐH$m -am‘ ‘mJ©,
J«m‘-Xodam‘, nmoñQ> -Zoham,
{Obm - Xa^§Jm ({‘{Wbm)
{nZ - 847233 {~hma (^maV)
gånH©$ Xþa^mf :- +919308242591.
4 > The History of Mithila
{‘{Wbm H$m B{Vhmg
ZËdm gañdVr§Xodr§ dmJWm©{dd dÝXo nmd©Vrna‘oídam¡&&
aoIm‘mÌ‘{n jwÊUmXm‘ZmodË‘©Z: na‘² ñ‘a{nV§ OmZH$sna‘oídam¡&&
S>m°. ào‘ MÝÐ R>mHw$a
(E‘. E. (B{Vhmg) nr-EM.S>r.)
b.Z. {‘. {díd{dÚmb¶,
H$m‘oída ZJa, Xa^§Jm
nÌmMma nVm: S>m°. ào‘ MÝÐ R>mHw$a
dr.premchandrathakur@yahoo.com
+919308242591.
ñ‘a{nV§ OmZH$sna‘oídam¡&&
3. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 3
Xmo eãX
{චnmR>H$JU, {‘{Wbm H$m B{Vhmg Amn bmoJm| Ho$ ~rM àW‘ g§ñH$aU àñVwV H$aVo hþE, ‘wPo
Anma hm{X©H$ Iwer hmo ahr h¡& OZ‘mZg Ho$ ~rM {‘{Wbm H$m B{Vhmg nwñVH$ H$s H$‘r ‘wPo dfm}
go Xþ{IV H$a ahr Wr& Bg H$‘r H$mo nwam H$aZo Ho$ {bE ‘¡oZo {‘{Wbm H$m B{Vhmg d¡km{ZH$ Am¡a
Eo{Vhm{gH$ énm| ‘o AmnHo$ gm‘Zo àñVwV H$a ahoo h¡& {Og‘| d¡{XH$ g§ñH¥${V Ho$ H$mb go boH$a
AmYw{ZH$ H$mb VH$ H$m Eo{Vhm{gH$, amOZr{VH$, ^m¡Jmo{bH$, g§mñH¥${VH$, gm‘m{OH$, Ym{‘©H$,
Am{W©H$ Am¡a e¡j{UH$ pñW{V na gm‘mݶ én go ¶Wm-gå^d àH$me S>mbZo H$m à¶ËZ {H$¶m
J¶m h¡& Omo AZwg§YmZmo Ho$ AmYma na nyU© én go IS>m hmo gHo$& nwñVH$ boIZ ‘| JhZ {dMma-
{d‘e© Ed§ gm‘{J«¶m| H$mo Om±Mm-naIm J¶m h¡& {’$a ^r ¶{X nwñVH$m| H$mo {bIZo ‘| H$ht AnyU©Vm
hmo Vmo AJbo g§ñH$aUm| VH$ nmR>H$m| go j‘m¶mMZm H$aVo h¢&
nwñVH$ boIZ Ho$ g§doXZ{eb jU ‘| {nVm lr am‘ ~hmXwa R>mHw$a ‘mVm lr‘Vr ‘wpÝÐH$m
Xodr H$m Am{edm©X Ed§ nËZr lr‘Vr ‘Zw R>mHw$a, AZwO Jmonmb Or R>mHw$a, nwÌ ho‘ÝV Hw$‘ma R>mHw$a
empÊS>ë¶, gwYm§ew Hw$‘ma R>mHw$a empÊS>ë¶, nwÌr nÙmdVr, {dÚmdVr, à^mdVr, {‘Ìm| Ed§
{à¶OZm| Ho$ gh¶moJ Ho$ {bE Am^mar hw±&
‘¢ {‘{Wbm H$m B{Vhmg boIZ ‘| H$hm± VH$ g’$b hþAm hw±± , BgH$m {ZU©¶ nmR>H$ Amn ñd¶§
H$a|Jo& Bg nwñVH$ H$mo Am¡a A{YH$ gmaJ{^©V ~ZmZo ‘| AmnHo$ gwPmd H$m h‘| gXm B§VOma ahoJm&
dS>Jm§d, nwUo, ‘hmamï´>
16 OyZ 2013 boIH$ : S>m°. ào‘ MÝÐ R>mHw$a
4. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 4
{df¶ - H«$‘
1. {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg Ho$ Aܶ¶Z Ho$ gmYZ 5- 10
2. Am¶© g§ñH¥${V H$m à^md 11 -35
3. amOV§Ì Ed§ d‚mrJUamÁ¶ 36-43
4. gm‘«mÁ¶ H$m CX¶ Ed§ {dKQ>Z (B©. nyd© 600 go 520 B©. VH$) 44- 49
5. ~XbVo hþE {‘{Wbm H$m emgZ (520 B©. go 1097 B©. VH$) 50- 56
6. H$Um©Q> d§e H$m CX¶ 57 -72
7. AmoB©Zdma d§e H$m CX¶ 73 - 79
8. ‘wpñb‘ emgZ 80- 84
9. {‘{Wbm ‘o Aݶ amÁ¶d§e H$m CX¶ 85- 91
10. IÊS>dmbm d§e H$m CX¶ 92- 108
11. Zonmb Am¡a {‘{Wbm 109- 119
12. {‘{Wbm na A§J«oOr emgZ 120- 130
13. AmYw{ZH$ {‘{Wbm 131 - 140
14. {‘{Wbm Ho$ emgH$m| H$s d§emdbr 141 - 155
15. nwñVH$ boIZ ‘| ghm¶H$ J«ÝW gy{M¶m± 156 - 166
5. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 5
1. {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg Ho$ Aܶ¶Z Ho$ gmYZ
^maVdf© Ho$ àmH$ Eo{Vhm{gH$ ¶wJ Ho$ gm{h˶ ‘| {‘{Wbm H$m ñWmZ {d{eð> Ed§ àmMrZV‘ h¡& BgH$m AVrV g‘wÁdb ahm h¡, Omo
{H$gr ^r Xoe Ed§ Om{V H$mo Jm¡admpÝdV H$aZo Ho$ {bE à¶m©á h¡& {‘{Wbm H$o B{Vhmg H$mo Xem©Zo Ho$ AZoH$ lmoV h¡,{Og‘| d¡{XH$
lmoV àW‘ h¡& F$½doX Ed§ Aݶ doX Zo {‘{Wbm Ho$ gm‘m{OH$ OrdZ H$mo Xem©Zo ‘| ‘hËdnyU© ^y{‘H$m àXmZ {H$¶m h¡ & AZ¡{Vhm{gH$
J«ÝW Ho$ én ‘| Omo doXm| H$m ñWmZ h¡, dh Aݶ {H$gr ^r J«ÝWm| H$mo Zhr h¡ & doX eãX H$s CËn{V {dX go hþAm h¡, {OgH$m AW©
kmZ hmoVm h¡& AWm©V ‘Zwî¶ ‘| O~ go kmZ h¡, V~ go doX h¡ & doX Ho$db {hÝXþAm| H$m hr Zhr§ ~pëH$ gånyU© ‘mZd g‘mO H$m
àmMrZ J«ÝW h¡& doX H$s ‘hÎmm H$m dU©Z H$aVo hþE {hÝXþñVmZ Ho$ nyd© amï´>n[V S>m°.Eg.amYmH¥$îUZ Zo {bIm h¡ {H$, àmMrZ H$mb H$s
H$ënZm ‘| Omo Hw$N> ^r gdm©{YH$ amoMH$ h¡, CgH$s n¶m©á OmZH$mar doXm| go {‘bVr h¡& doXm| ‘| {‘{Wbm H$s g‘ñV àH$ma H$s
àmMrZ gm‘m{OH$ ì¶dñWmAm| H$m {díbofU àmá hmoVm h¡& F$½doX Ho$ Vrgao Aï>H$ Ho$ 53 d| gyº$ Ho$ Mm¡Xhd| F$Mm‘o§ H$sQ>H$ H$m
C„oI {‘bVm h¡& Omo {‘{Wbm H$m nyd© Zm‘ Wm& H$sQ>H$ {Zdmgr Ho$ ~mao ‘| doXm| ‘| ñnï> én go dU©Z {‘bVm h¡& {Og {H$Q>H$ eãX
H$m Cn¶moJ doXm| ‘| {‘bVm h¡ ,dh Am¶m} Ho$ AmJ‘Z Ho$ nyd© Ho$ {Zdmgr Wo& ¶Owd}X ‘| Vmo {‘{Wbm H$m ñdén àmá hmoVm hr h¡&
AWd©doX go Vmo {‘{Wbm H$m ñnï>én go {MÌU àmá hmo OmVm h¡& {‘{Wbm H$o B{Vhmg H$mo doXm| Ho$ A{V[aº$ doXm§J Ed§ gm{h˶ go
^r àmá {H$¶m Om gH$Vm h¡§&
doXm| H$mo gab Ed§ gm‘mݶ ‘Zwî¶m| Ho$ g‘P bm¶H$ ~ZmZo Ho$ {bE doXm§J H$s aMZm H$s JB©& {Og‘| eVnW ~«m÷U, EoVao¶
~«m÷U, n§M{de ~«m÷U, d¥hXmaʶH$mon{ZfX, H$m¡erVH$s Cn{ZfX, N>ÝXmo½¶mon{ZfX go {‘{Wbm H$m VËH$m{bZ amOZ¡{VH$,
gm‘m{OH$, Am{W©H$ Ed§ gm§ñH¥${VH$ pñWVr H$m nVm MbVm h¡& eVnW ~«m÷U Zo Vmo {‘{Wbm H$m ñnï>én go dU©Z {H$¶m h¡&
H$m¡erVH$s Cn{ZfX ‘| {‘{Wbm Ho$ ~mao ‘| EH$ H$Wm h¡& {Og‘| H$hm J¶m h¡ {H , JJ©d§e Ho$ 'dmbm{H$' Zm‘ Ho$ EH$ ~«÷kmZr
H$meramO AOmV eÌw Ho$ ¶hm± ~«÷kmZ {ZénU Ho$ {bE JE Vmo amOm àgÞ hmoH$a ghóm| Jm¶ XmZ {XE Am¡a bmoJ OZH$ OZH$
~mobo& ~«÷kmZ H$m {ddoMZ ¶mkdë¶H$ {‘{Wbm ‘| hr {H$E Wo& J§Jm Cn{ZfX Vmo {‘{Wbm H$o àmU g‘mZ J«§W h¡& BZ g~ lmoVm| Ho$
A{V[aº$ lmoV nwamU ^r h¡& {‘{Wbm Ho$ gm‘m{OH$, Am{W©H$ Ed§ gm§ñH¥${VH$ B{Vhmg H$mo OmZZo Ho$ {bE nwamU EH$ ‘hËdnyU©
gmYZ h¡& nwamUm| H$s g§»¶m± Hw$b {‘bmH$a AR>>mah h¡& {Og‘| {dîUwnwamU, JéSnwamU, ‘ËgnwamU, ^{dî¶nwamU,dm¶wnwamU,
^JdVnwamU H$s ‘hÎmm {‘{Wbm Ho$ ñdén Ho$ Aܶ¶Z H$aZo ‘| ‘hÎdnyU© ¶moJXmZ àXmZ H$aVm h¡&^{dî¶nwamU Zo {‘{Wbm Ho$ ~mao
‘| {bIm h¡ , ‘hmamO ‘Zw Ho$ nwÌ {Z[‘ Bg ¶k^y{‘ ‘| AmH$a AnZo H$mo H¥$˶-H¥$˶ g‘PZo bJo Am¡a ¶hm± F${f bmoJm| Ho$ Vn Ed§
¶k go bm^mpÝdV hþE& {Z{‘ Ho$ nwÌ {‘{W EH$ e{º$embr emgH$ hþE Am¡a CgZo AnZo namH«$‘ go EH$ ZE ZJa H$m {Z‘m©U {H$E
Omo {‘{Wbm Ho$ Zm‘ go à{gÕ hþAm&{OgH$m {dñV¥V ñdén ^{dî¶nwamU CnpñWV H$aVo h¡& ^{dî¶nwamU Ho$ AZwgma ,
""{Z‘o: nwÌñVw VÌ¡d {‘{WZm©‘ ‘hmZ ñ‘¥V:&
àW‘§ ^wOdb¡¶}Z V¡ahþVñ¶ nmœ©V:&&
{Zpå‘©Vñdr¶ZmåZm M {‘{Wbm nwa‘wV‘‘ &
nwarOZZ gm‘϶m©‚mZH$: gM H$s[V©V: &&''
{‘{Wbm Ho$ g§~§Y ‘| {dñV¥V dU©Z am‘m¶U go {‘bVm h¡& am‘m¶U dmbH$mÊS> (dmë‘rH$s) Ho$ AZwgma,
""am‘mo@{n na‘m§nyOm± Jm¡V‘ñ¶ ‘hm‘Z gH$meX² {d{YdV àm߶ OJm‘ {‘{Wbm±VV &&''
AZY© amKd Ho$ A§H$ Xmo ‘| ^r {‘{Wbm H$m ì¶m»¶mZ Bg àH$ma h¡&
""l¥Umo{f {dXohofw {‘{Wbm§ Zm‘ ZJar‘² &''
O¶Xod-àgÞamKd A§H$ Xmo Ho$ AZwgma,
6. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 6
""V{Xh {‘{Wbm¶m§ n§MamÌ {ZdmgoZ l‘mon@>ZoVì¶&
àg§JmX¶§ M amOm OZH$mo Ðï>ì¶:&''
aKwd§e gJ© ½¶mah Ho$ AZwgma,
""g§Ý¶‘Ýd¶Z gå‘¥VH«$Vw hoVw ‘¡{Wb: g {‘{Wbm§ d«OZ der&''
Z¡fYr¶ M[aÌ gJ© 12 Ho$ AZwgma,
""Anr¶‘oZ§ {‘{Wbm nwaÝXa§ {Znr¶ Ñ{ï>: {e{Wbm ñVwVo da‘²&''
am‘m¶U Måny dmbH$mÊS> Ho$ AZwgma,
""AW {‘{Wbm§ à{Và[ñWV: H$m¡{eH$ñV{‘ËW‘ H$W¶V² &''
{‘{Wbm Ho$ g§~§Y ‘| dmë‘rH$s $ am‘m¶U H$hVo h¡,
""amOm@>^y{Vfy bmoHo$fw {dlwV: ñdoZH$ H$‘©Um {Z{‘:
na‘Y‘m©Ë‘m gd©VËd dVm§da: Vñ¶ nwÌmo {‘{WZm©‘ OZH$mo!''
lr‘X²^mJdV go ^r {‘{Wbm Ho$ g§~§Y ‘o OmZH$mar àmá hmoVr h¡& lr‘X²^mJdV Ho$ AZwgma,
""OÝ‘Zm OZH$: gmo@>^yìX¡XohñVw: {dXohO:&
{‘{Wbmo‘WZm‚mmVmo {‘{Wbm ¶oZ {Z{å‘©Vm &''
Xodr^mJdV Ho$ AZwgma, {‘{Wbm ‘| {Z{‘ Ho$ CÞrg‘r nrT>t ‘| amOm{f© graÜdO emgH$ hþE & Omo {‘{Wbm H$mo Eogr AdñWm àXmZ
{H$¶m, {H$ J¥hñW ^r gwI - XþI go ‘wº$ hmo J¶o Wo & ì¶mgOr Ho$ nwÌ ewH«$XodOr AnZo {nVm go Vnñ¶m Ho$ {bE O~ Amkm ‘m§JZo
JE, Vmo CÝhm|Zo Ka ‘| ahH$a ^r Vnñ¶m H$aZo H$mo H$hm, Bggo ewH«$XodOr Ag§Vwï> hþE& V~ ì¶mgOr Zo CÝho OZH$ Ho$ ¶hm± ^oO {XE &
Bg gå~ÝY ‘| Xodr^mJdV {bIVm h¡,
""d§eoo@>pñ‘ݶoo@>{n amOmZñVo gdo© OZH$mñVWm &
{d»¶mVm km{ZZ: gd} doXohm: n[aH$s{V©Vm: &&
df©ìX¶oZ ‘oé§M g‘w„S>ܶ> ‘hm‘{V:&
{h‘mb¶o M dfo©U OJm‘ {‘{Wbm§ n{V &&
{dï>mo {‘{Wbm§‘ܶo ní¶§gd©{Û‘w§V‘² &
àOmü: gw{IVm gdm©: gXmMmam ‘wI§pñWVm&''
XeHw$‘ma M[aÌ Ho$ CÎmanr{R>>H$m 3 CÀN>dmg ‘| ^r {‘{Wbm H$m dU©Z àmá hmoVm h¡ & XeHw$‘maM[aÌ Ho$ AZwgma,
""Efmo~oo@÷pñ‘ n¶©Q>Zo H$Xm JVmo {dXohofw {‘{Wbm‘ à{dd&''
H$Wmg[aVmgmJa Ho$ OådH$ 3 Ho$ Va§J 5 Ho$ AZwgma,
""XXmod¡X¡hXoeoMamÁ¶§JmonmbH$m¶©g:gËH$mahoVmoZ¥©n{V: ew¶m©¶mZwJÀN>Vo:&&''
lr‘X²^mJdV² Ho$ AZwgma {‘{Wbm H$m dU©Z h¡ ,
""EVo d¡ {‘{Wbm amOÞmË‘ {dÚm{demaXm: &
¶moJoída§ àgmXoZ ÛÝX¡‘wº$m J¥hído{n&&
Ed§ {Z{‘gwVmo amOm àWVmoOZH$mo>@^dV² &
ZJar {Z{‘©V VoZ J§JmVrao ‘Zmoham&
7. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 7
{‘{Wbo{V gw{d»¶mVm JmonwamÅ>mb g§¶wº$&
YZYmݶ g‘m¶wº$m: hh}embm {dam{OVm&&''
e{º$ g§J‘ V§Ì Ho$ AZwgma,
""JÊS>H$s Vra^maå¶ MånmaʶmV§J {edo&
{dXoh^y: g‘m»¶mVm Vra^wº$¶{‘Y: gwV&&''
ñH$ÝXnwamU Ho$ AZwgma {‘{Wbm H$m dU©Z h¡$,
""JÊS>H$s H$m¡{eH$s M¡d V¶mo‘ܶo dañWb‘²&''
d¥hX{dîUwnwamU Ho$ AZwgma {‘{Wbm H$s gs‘m Bg Vah h¡$,
"" H$m¡{eH$sÝVw g‘ma§ä¶ JÊS>H$s‘{YJå¶d¡ &
¶moOZm{Z MVw{d©e§X ì¶m¶m‘:n[aH$s{Îm©V:&&
J§Jmàdmhaä¶ ¶mdX²¡‘dV§dZ‘²&
{dñVma: fmoS>e àmoº$mo Xoeñ¶ Hw$bZÝXZ &
{‘{WbmZm‘ ZJar VÌmñVo bmoH$ {dlwVm&&''
AJg˶ am‘m¶U Ho$ AZwgma,
""d¡X¡hmondZñ¶m§Vo {Xí¶¡emݶm§ ‘Zmoha‘²&
{demb§ gagñVrao Jm¡ar‘§{Xa‘wÎm‘‘² &&
d¡Xo¡hr dm{Q>H$m VÌ ZmZm nwîn gwJpå’$Vm &
a{jV‘{bH$ݶm¶m{^: gd©Vw: gwIXm ew^m&&''
qbJnwamU Zo {‘{Wbm Ho$ g§~§Y ‘o§ {bIm h¡ ,
""{Vra^w[º$ àXoeoVw hbmdÎm} hboída:''&
JwáH$mb go {‘{Wbm H$m Zm‘ Vra^w[º$ nS>Zo bJm,
""àm½Á¶mo{Vf H$m‘éno Vra^wº$ñVw {bÀN>{d:{dXohmíMm¶ H$í‘rao ''&
nm{U{Z Ho$ AZwgma {‘{Wbm Bg n«H$ma Wm&
""‘ÝWVo eÌ dmo¶ñ¶m§ B{VXÿbM AH$mañ¶oËd§ {ZnmË>¶Vo ñdZm‘ »¶mVZJar &
gmVw OZH$ amO nwam¶Wm & {dXohm {‘{Wbm àmoº$m & B{V hbm¶wY: ''
^{dî¶nwamU ‘o§ {‘{Wbm Am¡a {VahyV eãX H$m à¶moJ EH$ hr gmW Bg àH$ma hþAm h¡&
""{Z‘o: nwÌñVw VÌ¡d {‘{WZ{‘ ‘hmZñ‘¥V: &
àW‘§ ^wOwdb¡¶m}Z V¡ahþVñ¶ nmœV:&&
{Z{å‘©V ñdr¶ Zm‘«m M {‘{Wbmnwa‘wV‘‘²&
nwarOZZ gm‘϶m©OZH$: g M H$s{V©V: &&''
{‘{Wbm ~«åhkmZ Ho$ {bE gXm go hr à{gÕ ahm h¡ &AJñV am‘m¶U Ho$ AZwgma ,
""d¡X¡hmo ndZ ñ¶m§Vo {Xí¶¡emݶm§ ‘Zmoha‘&
{demb§ gañVrao Jm¡ar‘§{Xa‘wV‘‘²&
d¡Xohr dm{Q>H$m V§Ì ZmZm nwîngwJwpå’$Vm &
8. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 8
a{jVm ‘m{bH$ݶm{^: gwd©Vw gwIXmew^m &&
à^mVo à˶h§VÌ Jbm ñWmËdm{b{^:gh&
Jm¡ar‘nyO¶ËgrVm ‘mÌmkám gw^{º$V: &&''
d¥hX {dîUwnwamU Ho$ AZwgma,
""Jm¡V‘ñ¶m l‘| ¶må¶| nmVmbmopñWV nmW{g &
ñVmËdm Hw$ÊS>oZ‘oZXwº$¶m ¶¶w:nmR>’$b§b^oV² &&>
{d^mÊS>H$mo ‘hm¶moJr X{jUm| {Zdg˶gm¡&
J¡V‘ñ¶ml‘mËnwʶmYmå¶ npíM‘ H$moUHo$ &&''
àñVwV íbmoH$ go ñnï> hmoVm h¡ , {d^mÊS>H$ ‘w{Z Am¡a Jm¡V‘ml‘ EH$ Xþgao Ho$ ZO{XH$ hr Wo& {‘{Wbm eñÌ Am¡a emó XmoZm| H$s
H$‘©^y{‘ Wr & Bg gå~ÝY ‘| namea ‘¡Ìo¶ g§dmX A˶§V ‘hËdnyU© h¡&
""A§Vmod{hí¶ gd©Ì ‘϶§Vo [and: gXm&
{‘{WbmZm‘ gm ko¶m OZH¡$í¶ H¥$Vm ‘hr&''
OZH$ d§e Ho$ ApÝV‘ emgH$ ‘hm^maV Ho$ ¶wÕ ‘| ^mJ boH$a Omo AnZr {daVm H$m àXe©Z {H$¶m Wm& BgH$m C„oI
~¥hX{dîUwnwamU go àmá hmoVm
h¡ &
OZH$ d§e Ho$ g‘m{á Ho$ ~mX {‘{Wbm ‘| JUV§Ì H$s ñWmnZm hþB© & {OgH$m dU©Z h‘| {Ì{n{Q>H$ go {‘bVm h¡&OmVH$ H$WmAm| go
VËH$m{bZ {‘{Wbm H$s g‘m{OH$ ì¶dñWmAm| H$m nVm MbVm h¡ & gwà{gÕ O‘©Z {dÛmZ {dÝQ>a{ZQ>O Zo {bIm h¡ ,{H$ OmVH$
Ho$db Bg{bE hr A‘wë¶ Zht h¡, {H$
CZH$m gm{h˶ VWm CZH$s H$bm CÎm‘ h¡,~pëH$ Vrgar eVmãXr B©. nyd© H$s gä¶Vm Ho$ B{Vhmg Ho$ Ñ{ï> go ^r CZH$m ñWmZ C§Mm h¡
& ‘m¡¶©H$mb Ho$ g‘¶ {‘{Wbm H$s gm‘m{OH$ Xem H$m kmZ Xrnd§e, ‘hmd§e ,{Xì¶mdmXZ , ‘§Owlr, ‘ybH$ën Am{X J«§ÝWmo go
àmá hmoVm h¡& {‘{Wbm H$s VËH$m{bZ g‘mO H$s Xem H$m dU©Z b{bV {dñVma d {‘{bÝX àíZ Zm‘H$ J«ÝWm| go {‘bVm h¡ & BgHo$
A{V[aº$ O¡Z gm{h˶ ^r {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo OmZZo H$m à‘wI lmoV h¡, {Og‘| ^Ðdmhþ M[aÌ , AmMmam§J gwÌ,bmoH$ {d^mJ,
H$WmH$mof, nwʶmld, ^JdVrgwÌ à‘wI h¡, Omo VËH$mbrZ {‘{Wbm Ho$ gm‘m{OH ñdén H$mo àX{e©V H$aVm h¡ &H${nb ‘y{Z Omo
g§»¶m>±H$s$ àd©VH$ Wo, CZgo ^r {‘{Wbm Ho$ ~m¡{ÕH$ én H$m dU©Z {‘bVm h¡ & {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo dmMñn{V Ho$ ^m‘Vr
,J§Joe Cnmܶ¶ Ho$ VËdqMVm‘{U, njYa {‘l Ho$ MÝÐmbmoH$, {dYmnVr R>mHw$a Ho$ {d^mJgmJa, Á¶mo{Varœa R>mHw$a Ho$ dU©Z
aËZmH$a, {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo OmZZo Ho$ ‘hËdnyU© gmYZ h¡ &
{‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo OmZZo ‘| A{^boI ^r ‘hËdnyU© h¡& {Og‘| AemoH$ n§M‘ ñV§^boI MånmaU ‘hËdnyU© h¡ &AemoH$ n§M‘
A[^boI Bg àH$ma h¡ &
1.XodmZ§ {n¶ {n¶X[g bmO hod§ Amh & gL>S>drg{Vg{^ {gVoZ‘o B‘m{Z {n OmVm{Z Adܶm{ZH$¶m{Z & go¶W
2. gwHo$ gm{bH$ AbwZo MH$dmHo$ h±go ZXr‘wIo Jobmho OVwH$ A§~mHo$ {nbrH$ Xþ½bo AZ{R>H$ ‘N>o doXdo¶Ho$ &
3. J§Jm nwnwQ>H$± g§Hw$O ‘N>o H$’$Q> go¶Ho$ n§Z ggo {g‘bo g§S>Ho$ AmoH$ qnS>o nbgVo goZ H$nmoVo &
4. Jm‘ H$nmoVo gdo MVwnXo ¶o n{Q>^moJ§ Zmo E[VZ M ImÚm{V & AOH$m Zm{Z EbH$m M gwH$br M J{^Zrd&
5. nm¶ ‘rZm d AdÚ nmoVHo$ M H$m{Z Amg§ ‘m{gHo $& {d[Y Hw$Hw$Q>o Zmo H$Q> {d¶o &Vwgo gOr doZmo Pmn¶{V {d¶o &
6 Xmdo AZWm¶o d {d{hgm¶o d Zmo Pmn{¶V{d¶o & OrdZ Ordo Zmo nw{gV{d¶o & Vrgw Mm§Vw ‘mgw {Vñ¶§ nwZ§‘m{g¶§ &
9. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 9
7. {V{Z {Xdgm{Z MñdwX§g n§ZS>§g n{Q>nX Yw«dm¶o M AZwnmogW§ ‘N>oo AdÚo Zmo{n {dH«$V {d¶o &EVm{Z E|d
8. {Xdgm{Z ZmJ dZ{g Ho$dQ> ^moJrg ¶m{Z A§Zm{Z{n Ord{ZH$m ¶m{Z Zmoh§ V{d¶mZr &AT>{‘ nadm¶o Mmdw Xgm¶o&
9 n§VS>gm¶ {Vgm ¶o nwZmdgwZo Vrgw MmV§ ‘mgrgw gw{Xdgm¶o JmoZo Zmo {ZbmIoV{d¶o&AOH$o EbHo$ gwwH$bo &
10. Edm{n A§Zo Zrëd{I¶m{V ZoZrb{IV {d¶o & {Vgm¶ nwZm MmVw§ ‘mg ໶m¶ Añdg JmoZg&
11. bIZo Zmo H$Q> {d¶o &¶md gÈ>drgmV>r ~gm{^ {gVoZ‘| EVm¶o A§V{bH$m¶o n§Z drg{V dÝKZ ‘moIm{Z H$¶m©m{Z&
{‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo OmZZo ‘o d¡embr go àmá lr MÝÐJwá H$m A{^boI, doJwgam¶ go àmá Jwá H$mbrZ ‘wÐm ‘{hnmb àW‘
H$m A{^boI ,""› lr‘Z ‘{hnmb Xod amOg‘ 408 Á¶oîR> {XZo ew³bnjo 2 Amb¡ MH$moS>[a ‘mhdgwV gm{h XodYå‘© &''
BgHo$ gmW hr {‘{Wbm H$m B{Vhmg OmZZo ‘| MrZ H$m {ebmboI {Og‘| {‘{Wbm Zm‘ d{U©V h¡& hmdrS>rh> àJÞm ‘| hmdrS>rh> go
àmá bú‘rZmam¶U Ho$ à{V‘m boI ""lr‘mÝ‘XZ ‘mYd: ''nX‘mdVr Xodr gm¡Zë¶ ‘w{Z &
1.¶Xw
2.^mñH$a
3. gwaW
4. JO©Z
5.XÊS>Xmar
6. IS>JYa
7. lrdXZ
8. ZmJamO
9. JwUamO
10. {ed
11. gmo‘ZmW
12. ‘hmH$mb
13. XþÝXþ{^
14. {~§~amO
15.XodH$
16.A{ZéÕ
17. Jmon{V
18.‘XZ
19. gwZoÌ
20.d{bamO &
{‘{Wbm Ho$ B{Vhmg Ho$ Aܶ¶Z ‘| ¶o A{^boI ‘hËdnyU© ñWmZ aIVm h¡ & {‘{Wbm Ho$ àmMrZ gm‘m{OH$ KQ>Zm H$mo A§{H$V
H$aZm A˶§V hr H${R>Z H$m¶© h¡ & Eogr KQ>Zm Ho$ {V[W H$mo A{^boI à‘m{UV H$aVo h¡ & nmfmU {ebmAm| na A§{H$V ¶o A{^boI
AnZo g‘¶ H$s gm‘m{OH$ Ed§ Am{W©H$ én H$mo {d{eîQ> én go g§Ho$V H$aVo h¡& B{VhmgH$ma pâbQ> Ho$ AZwgma ,""àmMrZ ^maV H$m
kmZ h‘| Ho$db A{^boI Ho$ Y¡¶©nyU© Aܶ¶Z H$aZo go hr àmá hmo gH$Vm h¡ & ^maV Ho$ Aݶ emImAm| ‘| ^r A{^boI H$m ghmam
boZm nS>Vm h¡ ³¶m|{H$ BgHo$ {~Zm H${R>>ZVm go hr A{^boI H$m {V{W {ZYm©[aV {H$¶m Om gH$Vm h¡ & ¶o CZ gM ‘| EH$ H«$‘ CËnÞ
10. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 10
H$aVo h¡ & Omo h‘| gm{h˶ naånamJV H$WmAm| , {g¸$mo , H$bm, {eën ¶m Aݶ {H$gr ^r gmYZ go àmá hmoVm h¡ & ¶h H$WZ
{‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo na§namJV én àXmZ H$aZo ‘| A{^boI ‘hËd aIVm h¡ & {‘{Wbm ‘| Omo IwXmB© go no§M‘mH©$ Ho$ Omo {g¸o$
~hoS>m, nQ>þh>m go àmá hþE h¡& ¶o ^r {‘{Wbm Ho$ B[Vhmg H$mo àX[e©V H$aZo ‘| H$m’$r ¶moJXmZ àXmZ H$aVm h¡ & {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg
H$mo Xem©Zo ‘| {dXoer ¶m{̶m| H$m ^r ‘hËdnyU© ñWmZ h¡ & {Og‘o§ ¶wZmZr,MrZr, {Vã~Vr, Ed§ ‘wpñb‘ ¶mÌr Zo VËH$mbrZ
gm‘m{OH$ Am{W©H$ amOZ¡{VH$ Ed§ Ym{‘©H$ énm| H$m ì¶m»¶mZ {H$¶m h¡ & ¶wZmZr ¶mÌr ‘oJñWZrO, S>m¶‘o³g, S>m¶moZr¶g E[a¶Z
Zo nydu amÁ¶m| H$m dU©Z AnZo boIZ ‘| {H$¶m h¡, Omo ^maV Ho$ gm‘m{OH$ énm| H$m {MÌU H$aVm h¡ & {Vã~Vr ¶mÌr Ho$ én ‘|
VmamZmW g~go à{gÕ h¡ & {OgZo {‘{Wbm (ZmZMmAm|) Ho$ OZ OrdZ d gm‘m{OH$ Am{W©H$ B{Vhmg Ho$ {df¶ ‘| {dñV¥V
{ddaU {X¶m & Bg Ñ{ï> go CZHo$ Xmo J«ÝW V§½¶ya Am¡a H$½¶wa H$m’$s à{gÕ h¡ & BZ J«ÝWm| ‘o§ nm{W©¶Z VWm Hw$fmUm| Ho$ A{V[aº$
eH$ g‘mO H$m dU©Z {‘{Wbm ‘| àmá hmoVm h¡ & B{Vhmg Ho$ AZwgma {‘{Wbm (ZmZMmAm|) Ho$ {df¶ ‘| {bIZo dmbm MrZr ¶mÌr
""ew‘merZ'' àW‘ Wm & {OgZo nhbr eVmpãX ‘| hr AnZr nwñVH$ {bIr Wr & Aݶ MrZr boIH$mo ‘| ~m¡Õ {^jwH$ Wo, {OÝhm|Zo
{‘{Wbm ‘| Kw‘ - Kw‘ H$a {‘{Wbm OZ‘mZg d {‘{Wbm g‘mO H$mo {ZH$Q> go XoIm - naIm, ^w½mVm Am¡a AnZr nwñVH$ ‘| CgH$m
{dñV¥V dU©Z {H$¶m & Omo Jwá g‘«mQ> MÝÐJwá H$o emgZ H$mb ‘| {‘{Wbm Am¶m dh ¶mÌr ’$mømZ h¡ & Omo Cg H$mb Ho$ gm‘m{OH$
d Am{W©H$ B{Vhmg Ho$ à˶oH$ nhbw na {dñVma én go àH$me S>mbm & gZ 620 B©. Ho$ Amgnmg g‘«mQ> hf© Ho$ g‘¶ ‘| ˆoJgm§J
{‘{Wbm Am¶m & CÝhm|Zo ^r {‘{Wbm (ZmZMmAmo) Ho$ gm‘m{OH$ , Am{W©H$ én H$mo {dñV¥V dU©Z {H$¶m h¡ & gZ 673 B© ‘| BpËg§J
{‘{Wbm H$s gm‘m{OH$, ì¶dñWm , H$m {dñVma go {díbofU {H$¶m h¡ & Bg àH$ma {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo MrZr ¶mÌr Zo {dñV¥V
dU©Z {H$¶m h¡ & Y‘©ñdm‘r Zo Omo {‘{Wbm H$m dU©Z {H$¶m h¡ , dh ~hþV hr ‘hÎdnyU© h¡ & {‘{Wbm Ho$ gå~ÝY ‘| ‘wpñb‘ ¶mÌr
H$m boIZ {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg H$mo {dñV¥V én àXmZ H$aZo ‘| ‘hËdnyU© h¡ & {Og‘| dgm{VbwC§g {OgHo$ boIH$ ‘whå‘X gXC„m
Ah‘X hgZ Xm{da BXþgr h¡ & Omo ½¶mgwÔrZ VwJbH$ Ho$ gmW ~§Jmb {dO¶ go dmng AmVo g‘¶ {‘{Wbm Ho$ emgH$ na AmH«$‘U
H$a nam{OV {H$¶m Wm, {OgH$mo CgZo AnZo Am°§Im| go XoIm Wm& {OgH$m dU©Z CgZo AnZo nwñVH$ ‘| {H$¶m h¡ & BgHo$ A{V[aº$
‘w„mV{H$¶m Zo AnZo Ag‘ ¶mÌm Ho$ g‘¶ {‘{Wbm go hr hmoH$a J¶o Wo & {OgZo {‘{Wbm Ho$ ñdén H$mo AnZo nwñVH$ ‘| d{U©V
{H$¶m h¡ & BgHo$ A{V[aº$ AbBñVIar, BãZhmoo¡H$b, AbCVdr, {‘ZhmOwÔrZ, hgZ-{ZOm‘r, ’$[añVm, AbdXmAmoZr,
A~wb’$Ob, AãXþb g{b‘ Am¡a Jwbm‘ hþg¡Z Ho$ nwñVH$mo Ho$ Ûmam {‘{Wbm Ho$ B{Vhmg Ho$ gm‘m{OH$ , amOZ¡{VH$ Am{W©H$ Ed§
Ym{‘©H$ én Ho$ OmZZo ‘| ‘hÎdnyU© ¶moJXmZ àXmZ H$aVm h¡& A§Jo«Or H§$ånZr B©ñQ> BpÊS>¶m H$ånZr Ho$ Ûmam ~§Jmb {dO¶, Zonmb
¶wÕ, gwJm¡br g§{Y, H$b³Q>aoQ> [anmoQ>© Xa^§Jm, ZahZ, ~o{V¶m, gwag§S>, J§Yd[a¶m, MH«$dma Am{X XñVdoO ‘hËdnyU© én go
{‘{Wbm H$m B{Vhmg àX{e©V H$aVm h¡ &
Cnamoº$ {ddaU Ho$ AmYma na ñnï> h¡, {H$ {‘{Wbm Ho$ gm‘m[OH$ Am{W©H$, amOZ¡{VH$ Ed§ ~m¡pÕH$ B{Vhmg H$mo OmZZo Ho$ CZHo$
lmoV h¡, {OgH$m ܶ¡¶nyd©H$ Aܶ¶Z H$aZm hr h‘| bú¶ VH$ nhþ°§Mm gH$Vm h¡ & dñVwV: BZ lmoVm| go {‘{Wbm Ho$ Ohm° amOZ¡{VH$
B{Vhmg H$m kmZ hmoVm h¡, dhr CgHo$ gm‘m[OH$ , Ym{‘©H$, Am{W©H$ B{Vhmg H$mo àX{eV H$aZo ‘| nyU©V: gj‘ h¡ &
11. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 11
2. Am¶© g§ñH¥$Vr H$m à^md
à˶oH$ Xoe H$m B{Vhmg ahñ¶nyU© KQ>ZmAm| go àma§^ hmoVm h¡, Omo Cg Om{V Ed§ Xoe H$mo Jm¡admpÝdV H$aZo Ho$ {bE à¶m©á hmoVm h¡&
{‘{Wbm H$m B{Vhmg A˶§V Jm¡admpÝdV h¡ & Omo {‘{Wbm Ho$ bmoJm| H$mo Jm¡admpÝdV H$aVm h¡ & B{Vhmg H$mo Xmo àH$ma go Aܶ¶Z
{H$¶m OmVm h¡, d¡km{ZH$ Ed§ Ym{‘©H$ én go& BZ XmoZm| H$gm¡Q>r na IS>m CVaZo dmbm {díd Ho$ B{Vhmg ‘| {‘{Wbm H$m ñWmZ
gdm©oÀM ahm h¡& Ym{‘©H$ én go {‘{Wbm H$m B{Vhmg Amaå^ hmoVm h¡& lr‘X²^mJdV H$o AZwgma g¥{ï> Ho$ nyd© ¶h {díd Ob ‘| Sy>~m
hþAm Wm & Cg g‘¶ {g’©$ AIÊS> kmZ g§ånÞ Am{X Xod ^JdmZ lr Zmam¶U Xod eof eæ¶m na {damO‘mZ Wo & do AnZr kmZ
e{º$ H$mo AjwÊU aIVo hwE , ¶moJ {ZÐm H$m Aml¶ bo AnZo ZoÌ ‘y±Xo hþE Wo & g¥{ï> H$‘© go AdH$me boH$a AmË‘mZÝX ‘| ‘¾ Wo &
CZ‘| {H$gr ^r {H«$¶m H$m AÝdoe Zhr Wm & {Og àH$ma AmJ AnZr Xm{hH$m e{º$ H$mo {N>nm¶o hþE H$mð>m{X ‘| ì¶má ahVo, Cgr
àH$ma lr^JdmZ Zo gånyU© àm{U¶m| Ho$ gyú‘ earamo H$mo AnZoo eara ‘| brZ H$aHo$ AnZo AmYma^yV Cg Ob ‘| e¶Z {H$¶m &
{e’©$ nwZ: g¥{ï> H$mb AmZo na CÝho OJmZo Ho$ {bE Ho$db H$mb e{º$ H$mo OmJ¥V aIm & Bg àH$ma AnZr ñdén ^yVm {dÀN>{º$ Ho$
gmW EH$ MVw©¶wJ n¶©ÝV Ob ‘| e¶Z H$aZo go AZÝVa O~ CÝhr Ho$ Ûmam {Z¶wº$ CZH$s H$mbe[º$ Zo CÝho Ordm| Ho$ H$m¶m} H$s
àd¥{Îm H$o {bE ào[aV {H$¶m & V~ CÝhm|Zo AnZo eara ‘| brZ hþE AZÝV bmoH$ XoIo & {Og g‘¶ ^JdmZ H$s Ñ{ï> AnZo ‘| {Z{hV
{b§J earam{X gyú‘ VËd na nS>r& V~ dh H$mb{lV aOmoJwU> go jw{^V hmoH$a g¥{ï> aMZm Ho$ {Z{‘Îm CZHo$ Zm{^Xoe go ~mha
{ZH$bm &
H$‘© e{º$ H$mo OmJ¥V H$aZo dmbo H$mb Ho$ Ûmam {dîUw ^JdmZ H$s Zm{^ go àH$Q> hwAm& dh gwú‘VËd H$‘bH$mof Ho$ én ‘| ghgm
Cna CR>m Am¡a gy¶© Ho g‘mZ AnZo VoO go Cg Anma Obam{e H$mo XoXr춑mZ H$a {X¶m& g~ JwU H$mo àH$m{eV H$aZo dmbo Cg gd©
bmoH$‘¶ H$‘b ‘o do$ {dîUw ^JdmZ hr AÝV©¶m‘r én go à{dï> hmo J¶o& V~ CZ‘| go {dZm nT>m¶o hr ñd¶§ gånyU© doXmo§ H$mo OmZZo
dmbo gmjmV doX‘y[V© lr ~«åhm Or àH$Q> hþE & {OÝho bmoH$ ñd¶§^y H$hVo h¡ & Cg g‘H$mbrZ Ad{Y ‘| Cg H$‘b H$s H$[e©H$m na
~¡R>o hþE & ~«åhmOr H$mo O~ H$moB© bmoH$ {XImB© Zhr {X¶m ,V~ do Am±I ’$mS>H$a AmH$me Ho$ Mmam| Am¡a JX©Z Kw‘mH$a XoIZo bJo,
Bggo CZHo$ Mmamo§ {XemAm| ‘| Mma ‘wI hmo JE & Cg g‘¶ àb¶H$mbrZ Zà ndZ Ho$ MnoS>m| go CN>bVr hþB© Ob H$s Va§J‘mbmAm|
Ho$ H$maU Cg Ob am{e Ho$ Cna ~¡R>o hwE, H$‘b na {damO‘mZ Am{X Xod ~«åh‘mOr H$mo AnZm VWm bmoH$ VËd én H$‘b H$m Hw$N>
^r ahñ¶ Z OmZ nS>m & do gmoMZo bJo Bg H$‘b H$s H${U©H$m na ~¡R>m hþAm ‘¡ H$m¡Z hþ± & ¶h H$‘b ^r {~Zm {H$gr Aݶ AmYma
Ho$ Ob ‘| H$hm± go CËnÞ hmo J¶m & BgHo$ ZrMo Amdñ¶ H$moB© Eogr dñVw hmoJr, {OgHo$ AmYma na ¶h pñWV h¡ &Eogm gmoMH$a do Cg
H$‘b H$s Zmb Ho$ gwú‘ {N>Ðm| ‘| hmoH$a Cg Ob ‘| Kwgo, {H$ÝVw Cg Zmb Ho$ AmYma H$mo ImoOVo - ImoOVo Zm{^Xoe Ho$ g‘rn
nhþ±M OmZo na ^r Cgo nm Z gHo$ & Cg Anma AÝYH$ma ‘| AnZo CËn{Îm ñWmZ H$mo ImoOVo - ImoOVo ~«åhm Or H$mo ~hþV H$mb ~rV
J¶m, ¶h H$mb hr ^JdmZ H$m MH«$ h¡, Omo àm{U¶m| H$mo ^¶^rV H$aVm hþAm, CgH$s Am¶w H$mo jrU H$aVm ahVm h¡ & AÝV ‘|
{d’$b ‘ZmoaW hmo do dhm± go bm¡Q> Am¶o Am¡a nwZ: AnZo AmYma ^yV H$‘b na ~¡R>H$a {Yao {Yao àmUdm¶w H$mo OrVH$a {MÎm H$mo
{Z:g§H$ën {H$¶m Am¡a g‘m{Y ‘| pñWV hmo JE & Bg àH$ma nwéf H$s nyU© Am¶w {Xì¶ gm¡ df© VH$ AÀN>r Vah ¶moJmä¶mg H$aZo na
~«åhmOr H$mo kmZ àmá hþAm Am¡a AnZo hr AÝV:H$aU ‘| AnZr {OkmgmAm| H$s V¥{á hþB© & CÝhm|Zo XoIm H$s Cg àb¶H$mbrZ Ob
‘| AZÝV Ho$ ~ÝYw lrZmam¶U Eogo OmZ nS>Vo h¡, O¡go ‘mZmo H$moB© Ob go {Yao hþE nd©VamO hr hmo &eofOr Ho$ ’$Um| na Omo ghóm|
‘wHw$Q> h¡, ¶o hr ‘mZm| Cg nd©V Ho$ ñdU©‘pÊS>V {eIa h¡, VWm djñWb na {damO‘mZ H$m¡ñVwH$‘[U CgHo$ J^© go àH$Q> hþAm aËZ
h¡ & CZHo$ {ZVå~ Xoe ‘| H$Xå~, Hw$gw‘, Ho$ga Ho$ g‘mZ nrVdó Am¡a gwdU©‘¶r ‘oIbm gwemo{^V h¡ & VWm dj ñWb na A‘wë¶
hma Am¡a Anyd© emo^m hmo ahr h¡ &Jbo ‘| doXén H$sVu‘¶r dZ‘mbm {damO ahr h¡ & gy¶©, MÝÐ, dm¶w Am¡a A{¾ Am{X XodVmAm| H$mo
^r CZHo$ nmg nhþ±M Zhr h¡, VWm gwXe©Z MH«$ ^r à^w Ho$ Amg nmg Kw‘ aho h¡&V~ {díd aMZm H$s BÀN>m dmbo ~«åhm Or Zo
12. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 12
^JdmZ Ho$ Zm{^ gamoda go àH$Q> hþAm & dh H$‘b, Ob, AmH$me, dm¶w Am¡a AnZm eara Ho$db nm±M hr nXmW© XoIo & BgHo$
{gdm Cgo Hw$N> ^r {XImB© Zhr {X¶m & aOmoJwU go ì¶má ~«åhmOr àOm H$s aMZm H$aZm MmhVo Wo &BgHo$ {bE nwZ: lr Zmam¶U ‘|
{MÎm bJmH$a gm¡ {Xì¶ dfmo© VH$ Vn {H$¶m& à~b Vnñ¶m Ed§ ôX¶ ‘| pñWV AmË‘kmZ go CgH$m {dkmZ ~b ~T> J¶m Am¡a {Og
H$‘b na do AmgrZ Wo, Cgo nyd©H$ën ‘| brZ hþE bmoJm| H$mo aMZo Ho$ {bE Cg H$‘b H$moe ‘| àdoe {H$¶m Am¡a Cg EH$ Ho$ hr VrZ
^mJ ^y: ,^yd: ,ñd: {H$¶o VWm OJV H$s aMZm H$s &g~go nhbo CÝhm|Zo AkmZ H$s nm±M d¥{Îm¶m± V‘ (A{dÚm), ‘moh (Apñ‘Vm),
‘hm‘moh (amJ), Vm{‘«V (Ûof) Am¡a A§YVm{‘«V (A{ddoH$) aMr & Bggo EH$ g¥{ï> H$s aMZm ~«åhm Or Zo {H$¶m & {H$ÝVw ¶h g¥{ï>
A˶§V nmn‘¶r én ‘| {dñV¥V hmoZo bJm & Bgo XoIH$a ~«åhm Or H$mo àgÞVm Zhr hþB©& V~ CÝhm|Zo ^JdmZ H$m ܶmZ H$a Xþgar g¥{ï>
aMr & Bg ~ma ~«åhm Or Zo gZH$, gZÝXZ, gZmVZ Am¡a gZËHw$‘ma Mma ‘wZr CËnÞ {H$¶o Am¡a CÝh| g¥{ï> CËnÞ H$aZo H$mo H$hm &
{H$ÝVw OÝ‘ go ‘moj ‘mJ© ({Zd¥Îmr ‘mJ©) H$m AZwgaU H$aZo dmbo CÝhm|Zo Eogm H$aZm Zht Mmhm & Bg na ~«åhmOr H$mooo ~hþV H«$moY
hwAm & {Oggo CZHo$ ^mohmo§ Ho$ ~rM go EH$ Zrb bmo{hV (Zrbo Am¡a bmb a§J Ho$) ~mbH$ àH$Q> hwAm Am¡a amo amo H$a H$hZo bJm {H$
{dYmVm ‘oam Zm‘ Am¡a ahZo H$m ñWmZ ~VbmB©¶o? ~«åhmOr Zo H$hm {H$ Vw‘ OÝ‘ boVo hmo amoZo bJo, Bg{bE àOm Vwåh| éÐ Zm‘ go
nwH$maoJr Am¡a Vwåhmao ahZo Ho$ {bE ‘¢Zo nhbo hr n¥Ïdr ,Ob, nmdH$, JJZ, g‘ra, gy¶©, MÝБm, õX¶, BpÝжm, àmU Am¡a Vn aM
{X¶o h¡ & Vwåho bmoJ ‘Zw, {ed, dm‘Xod, ^d, H$mb, CJ«aoVm, F$VÜdO, YyVd«V Am{X Zm‘ go OmZ|Jo & Wr, d¥[Îm, CeZm, C‘m,
{Z¶wV, g{n©, Bbm, Apå~H$m, BamdVr, gwYm Am¡a Xrjm ¶o ½¶mah éÐm{U¶m Vwåhmar nËZr¶m± hmoJr & Bggo Vw‘ ~hþV go àOm CËnÞ
H$amo ,³¶m|{H$ Vw‘ àOmn{V hmo &
^JdmZ éÐ Ho$ Ûmam CËnÞ àOm gmao g§gma H$m ^jU H$aZo bJo, AV: ~«åhm Or Zo CÝh| H$hm {H$ Eogm g¥{ï> Am¡a Z aMmo Am¡a Vn
H$amo & ³¶m|{H$ Vn Ho$ Ûmam hr nwéf BpÝжmV gdm©ÝV¶m{‘ Á¶mo{Vñdén lrhar H$mo gwJ‘Vm go àmá H$a gH$Vm h¡ &BgHo$ níMmV
O~ ^JdmZ H$s e{º$ go gånÞ ~«åhmOr Zo g¥{ï> Ho$ {bE g§H$ën {H$¶m ,V~ CÝhm|Zo Xg nwÌ CËnÞ {H$E & {Oggo bmoJm| H$s H$m’$s
d¥pÕ hþB© & BZ Xg nwÌm| Ho$ Zm‘ Wo ‘marM, A{Ì, A§{Jam, nwbg˶, nwbh, H«$Vw, ^¥Jw, d{eï>, Xj, Am¡a Xgd| ZmaX Wo & Bg‘|
ZmaX àOmn{V ~«÷m Or Ho$ JmoX go, Xj A§JwR>o go, d[eð> àmU go, ^¥Jw ËdMm go, H«$Vw hmW go, nwbh Zm{^ go, nwbg˶ H$mZ go,
A§{Jam ‘wI go, Am{Ì ZoÌ go Am¡a ‘mar{M ‘Z go CËnÞ hþAm & {’$a Xm¶| ñVZ go Y‘© CËnÞ hþAm & {OgH$so nËZr ‘y{V© go ñd§¶
Zmam¶U AdVrU© hþE VWm CZH$s nrQ> go AY‘© H$m OÝ‘ hþAm & {Oggo ‘¥Ë¶w CËnÞ hþAm & Bg àH$ma ~«÷mOr Ho$ h¥X¶ go H$m‘,
^m¢oh go H«$moY, AmoR> go bmo^, ‘wI go dmUr H$s Am{Yð>mÌr Xodr gañdVr H$m CËnÞ hþAm & Bg Vah ¶h gmam OJVH$Vm© ~«÷mOr
Ho$ eara Am¡a ‘Z go CËnÞ hþAm& ‘m[a{M Ho$ nwÌ H$í¶n hþE,H$í¶n Ho$ {ddñdmZ Am¡a {ddñdmZ go d¡ídV ‘Zw H$m OÝ‘ hþAm &
‘Zw nhbo àOmn{V Wo & EH$ ~ma ‘Zw Or Ho$ N>rH$Zo na CZH$s Zm{gH$m go BÀN>dmHw$ Zm‘ H$m nwÌ CËnÞ hþAm & BjdmHw$ A¶moܶm
Ho$ àW‘ amOm Wo & CZHo$ gm¡ nwÌ hþE & {Og‘| àW‘ VrZ nwÌ {dHw${j, {Z{‘, XÊS>H$, Am¶m©dV© Ho$ ‘ܶ ^mJ ‘| A{Yn{V hþE &
CZ‘| N>moQ>o 25 nwÌ nyd© ^mJ ‘| ,25 npíM‘ ^mJ ‘| VWm eof 47 X{jU Ed§ Aݶ àmÝVm| ‘| A{Yn{V hþE & Bgr BjdmHw$ nwÌ
{Z{‘ Zo A¶moܶm go Am¶m©dV© Ho$ CÎma npíM‘ ^mJ H$s Amoa Mbm & {OÝho§ amñVo ‘| EH$ ^¶§H$a ZXr àmá hþAm& Bg ZXr H$mo
B{Vhmg ‘| gXm{Zam Ho$ Zm‘ go OmZm OmVm h¡& gXm{Zam H$m AW© {ZaÝVa nmZr {Zdmg H$aZm hmoVm h¡ & gXm{Zam Bg ZXr ‘| ahZo Ho$
H$maU Bg ZXr H$m Zm‘ gXm{Zam nS>m ,{OgH$mo$ ‘hmamO ‘Zw Ho$ nm¡Ì Ed§ BÀNw>dmH$w nwÌ {Z{‘ ,gXm{Zam ZXr nma H$a ZE àXoe
H$sQ>H$ bmoJm| Ho$ ~rM àdoe {H$¶m & ¶o H$sQ>H$ bmoJ ~«÷m Or Ho$ hr Ûmam CËnÞ bmoJ Wo & Omo A˶§V nmn‘¶r én go AnZm g‘¶
ì¶{VV H$a aho Wo & F$doX Ho$ AZwgma, H$sQ>H$ bmoJ A˶§V hr ^moJr {dbmfr hþAm H$aVo Wo& ¶o bmoJ Bhbm¡{H$H$ Wm & ¶hm° Ho$ bmoJm|
H$mo {Z{‘ Zo nam{OV {H$¶m & ³¶m|{H$ ¶o bmoJ Jm¶m| H$mo Mwam boVo Wo & H$sQ>H$ bmoJmo H$mo nam{OV H$aZo ‘| {Z{‘ H$mo EH$ bå~m g§K©f
H$aZm nS>m & Am¶© bmoJ CÎmar ^maV H$mo A~ {’$a J«m‘rU VWm ~ZOmam OrdZ go {ZH$mbH$a ZmJ[aH$ g§ñH¥${V¶m| Ho$ {dH$mg H$r
13. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 13
à{H«$¶m go JwOam & Am¶© ^maV ‘| AY© - {dMaUerb newMm[aAm| Ho$ én ‘| AmE Wo& CZH$m {Zdm©h ‘w»¶V: new CËnmXZm| go hmoVm
Wm Am¡a Hw$N> g‘¶ VH$ new nmbZ hr CZH$m ‘w»¶ ì¶dgm¶ ahm &BZHo$ {bE Jm¶ ‘wë¶ H$m ‘mn Wr Am¡a dhr ~hþ‘wë¶ dñVw
g‘Pr OmVr Wr & ^mfm H$s àmapå^H$ A{^ì¶[º$¶m± newAm| go g§~§{YV Wr &Bg àH$ma ""J{dï>'' {OgH$m AW© hmoVm h¡, Jm¶m| H$s
ImoO H$aZm & H$sQ>H$ Am¡a {Z{‘ Ho$ ~rM Bg Jm¶m| H$mo boH$a g§Kf© hþAm Wm & {OgH$m dU©Z h‘| F$doX go àmá hmoVm h¡ & Bg
{dO¶ Ho$ ~mX BÀN>dmHw$ Ho$ nwÌ {Z{‘ Zo ¶k H$aZo H$m {ZíM¶ {H$¶m & Bg ¶k H$mo H$aZo Ho$ {bE {Z{‘ Zo AnZo Jwé d{eï> H$mo
F¥${VÁd {H$¶m & {H$ÝVw Jwé d{eï> Zo {Z{‘ H$o nyd© hr BÝÐ Ho$ ¶hm°§ ¶k H$m daU H$a MwH$m Wm& {Og H$maU CÝhm|Zo {Z{‘ H$mo BÝÐ Ho$
¶hm± go bm¡Q>Zo VH$ BÝVOma H$aZo H$mo H$hm& na§ÝVw {Z{‘ Zo Bg eara H$mo jU^§Jwa g‘PH$a Aݶ F${f A{¾ go ¶k Ama§^ {H$¶m &
O~ d{eï> BÝÐ Ho$ ¶hm± go bm¡Q>Zo Ho$ ~mX AnZo Ka nhþ±Mm,Vmo CZHo$ n[adma dmbm| Zo H$hm ,$ {Z{‘ Zo AmnHo$ AmZo Ho$ nyd© hr ¶k
Ama§^ H$a MwH$m h¡ &d{eï> H«$mo{YV hmoH$a {Z{‘ Ho$ ¶hm°§ nhþMH$a e«mn {X¶m , {H$ Vw‘Zo Jwé Ho$ {XE hþE dMZ H$mo nwam Zhr {H$¶m &
Bg[bE Voam "" earanmV '' hmo OmE & Eogm d[eï> Zo H$‘ÊS>b go Ob {ZH$mbH$a e«mn {X¶m & {Z{‘ Zo ^r Bg e«mn H$mo Y‘m©ZwHw$b
Zhr g‘Pm Am¡a CÝhm|Zo ^r Jwé d{eï> H$mo H$‘ÊS>b go Ob {ZH$mbH$a e«mn {X¶m {H$, AnZo bmo^de Y‘© H$m nmbZ Zhr {H$¶m
h¡, ’$bV:AmnH$m ^r earanmV hmo OmE& Jwé d{eï> AnZm eara ~MmZo Ho$ {bE BÝÐ Ho$ ¶hm°§ ¶mMZm {H$¶m & {H$ÝVw {H$gr àH$ma
H$s ‘XX Zhr {‘bm& A§V ‘| Jwé d{eï> AnZm eara ˶mJH$a {‘ÌmdéU Ho$ Ûmam Cdeu Ho$ J^© go OÝ‘ J«hU {H$¶m& BYa amOm
{Z{‘ Ho$ ¶k ‘| AmE loð> ‘w{Z¶m| Zo amOm Ho$ eara H$mo gwJpÝYV dñVwAm| ‘| aI {X¶m& O~ gÌm¶mZ H$s g‘m{á hþB© Am¡a XodVm Am¶o
Vmo ‘w{Z¶m| Zo {Z{‘ H$mo nwZ:Or{dV H$aZo H$s àmW©Zm H$s & {H$ÝVw {Z{‘ Ho$ bme Zo H$hm, ‘¢ A~ XþI ,emoH$, Am¡a ^¶ Ho$ ‘yb
H$maU eara H$mo YmaU H$aZm Zht MmhVm & AV: XodVmAm| Zo amOm {Z{‘ H$mo {~Zm eara Ho$ hr àm{U¶m| Ho$ ZoÌ ‘| nbH$ CR>>mZo
Am¡a {JamZo H$s à{H«$¶m ‘| {Zdmg H$aZo H$m daXmZ XoH$a AÝVܶm©‘ hmo J¶m& BgHo$ ~mX ‘h{f©¶m| Zo gmoMm {H$ {~Zm amOm àOm ‘|
AamOH$Vm ’¡$b OmEJr& AV: {Z{‘ Ho$ eara H$m ‘ÝWZ {H$¶m J¶m& Cg ‘ÝWZ go EH$ Hw$‘ma CËnÞ hþAm & OÝ‘ boZo Ho$ H$maU
CZH$m Zm‘ ""OZH$'' {dXoh CËnÞ hmoZo Ho$ H$maU"" d¡Xoh'' Am¡a ‘ÝWZ go CËnÞ hmoZo Ho$ H$maU""{‘{W''hþAm& {OgHo$ Zm‘ na Bg
H$sQ>H$ àXoe H$m Zm‘ {‘{Wbm nS>m&
{‘{Wbm H$m B{Vhmg {dXoh amOmAm| Ho$ emgZ H$mb go àma§^ hmoVm h¡ & {dXoh {‘{Wbm H$m Zm‘ h¡ & {dX AWm©V ""kmUr'' ~«måhU
emgH$mo H$mo ^r {dXoh H$hm J¶m h¡ & {dXoh amOHw$b H$m àW‘ emgH$ {Z{‘ nwÌ {‘{W Wm& {OgZo A¶moܶm go AmH$a H$sQ>H$ H$mo
nam{OV {H$¶m ,Am¡a H¥${f Ed§ Amdmg ¶mo½¶ ^y{‘ ~Zm¶m& {‘{W Ho$ Ûmam hr EH$ amÁ¶ H$s ñWmnZm {H$¶m J¶m, Omo {‘{Wbm
H$hbm¶m& {‘{W, ñdOÝ‘m AWm©V {‘{Wboe (OZH) Ho$ Zm‘ go ^r nwH$mam J¶m& Bg amOd§e Ho$ H$mb ‘| {OVZo ^r emgH$ hþE,
g^r emgH$mo H$mo OZH$ Ho$ Zm‘ go hr OmZm OmVm h¡ & d¡{XH$ Ed§ Cn{ZfXH$mb Ho$ Xe©Z H$m CX^d lmoV {‘{Wbm H$s amOYmZr
OZH$nwa AmO ^r H$mo{Q> lÕmbw Ed§ ^º$ {díd H$s Za - Zm[a¶m| Ho$ ‘mZg ‘§{Xa ‘| AmܶmË‘dmX H$s {Okmgm H$mo OmJéH ~ZmVo
h¡ & {‘{Wbm Ho$ Xe©Z ‘mÌ go hr bmoJm| H$s ‘w{º$ hmoVr h¡ & ’$bV: {‘{Wbm H$m nadVu Zm‘ Vra‘wº$s, AWdm {Vahÿ{V ^r h¡&
{‘{Wbm IÊS> ~¥hX{dîUwnwamU H$m EH$ ^mJ ‘mZm OmVm h¡ & BgHo$ AZwgma Vra‘w{º$ Ho$ nyd© ‘| H$moer, npíM‘ ‘| embJ«m‘r
(Zmam¶Ur), JÊS>H$s ¶m gXmZram, X{jU ‘| J§Jm Am¡a CÎma ‘| nd©VamO {h‘mb¶ H$m Aaʶ àXoe gwemo{^V h¡& nydm}Îma {g‘mAm|
Ho$ ~rM Xa^§Jm, ‘wOâ’$anwa, MånmaU {Obo Ho$ gånyU© ^mJ Ed§ ‘w§Joa ,^mJbnwa VWm nw{U©¶m {Obo Ho$ A§e VWm Zonmb ^y{‘ Am
OmVr h¡& ~¥hX{dîUwnwamU Ho$ {‘{Wbm IÊS> ‘| {‘{Wbm H$s gr‘mAm| Ho$ {df¶ {ZåZm§{H$V én ‘| dU©Z {H$¶m J¶m h¡ ,
""J§Jm {h‘dÎmm¡‘ܶo ZXr n§MXemÝVao&
V¡a^w{º$[aV »¶mVr Xoe : na‘nmdZ:&&
H$m¡{eH$sÎmw g‘maå¶ JÊS>H$s‘{YJå¶ d¡ &
14. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 14
¶moOZm{Z MVw{d©ímV ì¶m¶m‘ : n[aH$s{V©V:&&
J§Jmàdmh‘maå¶ ¶mdÛ¡ ^dV§ dZ‘²&
{dñVma: fm¡S>f : àmoº$mo Xoeñ¶ Hw$bZÝXZ &&
{‘{Wbm Zm‘ ZJar Zm‘ñVo bmoH${dlwV &
n§M{^ H$maUmo nwݶm {d»¶mVm OJVr̶¢&&''
Cnamoº$ CXmhaU Ho$ AZwgma {‘{Wbm OZnX H$s bå~mB© 24 ¶moOZ ,AWdm 192 ‘rb VWm Mm¡S>mB© 16 ¶moOZ , AWdm 128
‘rb Wr &CgHo$ CÎma ‘| nd©VamO {h‘mb¶ H$m Aaʶ àXoe X[jU ‘| {h‘dV à^m,nwʶm ,e{bbm, J§Jm ZXr, nyd© ‘| na‘ M§Mbm
H$moer ZXr H$s doJ‘Vr Ymam Am¡a npíM‘ ‘| J§S>H$ ZXr h¡ & ¶hm± ñnï> h¡, {H$ 4 H$mog H$m EH$ ¶moOZ hmoVm h¡, ¶m 8 ‘rb H$m EH$
¶moOZ, ¶m 14.08 {H$. ‘r. H$m EH$ ¶moOZ, Cº$ íbmoH$ go ñnï> h¡, {H$ {‘{Wbm amÁ¶ H$s Mm¡S>mB© 225.28 {H$. ‘r. VWm bå~mB©
338 {H$. ‘r. Wm& S>m°. J§JmZmW Pm Ho AZwgma ‘wJb g‘«mQ> AH$~a Ûmam IÊS>dmbm Hw$b Ho$ Xa^§Jm ‘hmamO Ho$ nyd©O ‘hoe
R>mHw$a H$mo {‘{Wbm amÁ¶ àXmZ Ho$ gå~ÝY ‘| A§{H$V gZX go {‘{Wbm H$m gr‘m A§{H$V hmoVm h¡,
""AO H$moe Vm JmoV AO J§J Vm g§J''&
¶hm± H$moe eãX H$moer H$m ~moYH$ h¡, JmoV eãX J§Jm H$m ,’$magr ‘| g§J H$m AW© hmoVm h¡ nËWa ,Bggo ñnï> h¡, {H$ g‘«mQ> AH$~a
Zo {‘{Wbm H$m Omo amÁ¶ Xa^§Jm Ho$ Am{X nyd©O ‘hoe R>mHw$a H$mo {X¶m Wm, CgH$m {dñVma H$moer go J§S>H$s VH$ VWm J§Jm go
ZmJamO {h‘mb¶ Ho$ dݶ àXoe VH$ Wm & e{º$ g§J‘ V§Ì Ho$ AZwgma {‘{Wbm {H$ gr‘m Bg àH$ma Wr$&
""JÊS>H$s Vra‘maå¶ MånmaʶmÝVa§ {edo &
{dXoh ^y: g‘m»¶mVm V¡a^w{º${^YmVwgm &&''
^{dî¶nwamU ‘| ""V¡a^wH$Ëñ¶ nmíd©Vmo''eãX A˶§V àM{bV h¡ & BpÊS>¶Z H$ëMa ‘| ^r {‘{Wbm Ho$ gå~ÝY ‘| {bIm h¡,
{H$""H$m¡{eH$sVw g‘maä¶ JÊS>H$s‘{YJå‘r~¡&'' {‘{Wbm H$s gr‘mAm| Ho$ AÝXa ‘w{X{Jar, MånH$maʶ, ^mJbnwa, nw{U©¶m± Amo¡a
Zonmb H$m VamB© àXoe Wm& {‘{Wbm H$m {dñVma 25.28 Am¡a 26.52 b¡Q>rQ>çwS>, A§jme aoImAm| Ed§ 84.56 Am¡a 86.46
b¡JrQ>¶wS> XoemÝVa aoImAm| Ho$ ~rM h¡& {^Þ {^Þ H$mb ‘| {‘{Wbm Ho$ joÌ ‘| {dñVma ‘| n[adV©Z Ñ{ï>JV hmoVm h¡ & CÎma ‘|
{h‘mb¶ Ho$ nX^md go Amaå^ H$a X{jU ‘| J§Jm Ymam VH$ VWm nyd© ‘| ‘hmZÝXm go boH$a npíM‘ ‘| JÊS>H$s VH$ {‘{Wbm H$m
joÌ’$b ~XbVm ahm& {‘{Wbm Ho$ H${d MÝXm º$m {‘{Wbm Ho$ gr‘mAm| Ho$ ~mao ‘| {bIVo h¡ ,
""J§Jm dh{W X{jU {X[e, nyd© H$m¡{eH$s Ymam&npíM‘ dh{W J§S>H$s CÎma {h‘dV ~b {dñVmam &&
H$‘bm, V¥¶wJm, A‘¥Vm, Y¡‘wam, dmJ‘Vr H¥$V emam&‘ܶ dh{W bú‘U à^y{V go {‘{Wbm {dÚmJmam &&''
EM. gr. am¶ Mm¡Yar {dXoh amÁ¶ {‘{Wbm Ho$ CÎma {~hma Ho$ dV©‘mZ {VahÿV Ho$ ^rVa hr gr{‘V ‘mZVo h¡ & {H$W Ed§ ‘oH$S>rZb
Ho$ {dMma ‘| {‘{Wbm H$mo H$m¡eb amÁ¶ go n¥WH$ H$aZodmbr ZXr gXmZram dV©‘mZ J§ÊS>H$ ZXr Omo Zonmb go Amaå^ hmoH$a dV©‘mZ
nQ>Zm Ho$ gm‘Zo J§Jm ‘o {‘bVr h¡ & ¶h {‘{Wbm H$s gr‘m Wr & na AmoëS>oZ~J© gXmZram Ed§ J§S>H$ ‘| ^oX ~VmVo h¡ & VWm
nmaOrQ>r¶a gXmZram H$mo amár ZXr ‘mZVr h¡&
am‘m¶U ‘| {Z{‘d§e AWdm OZH$ d§e Ho$ nwamo{hV Jm¡V‘ amhþJU ‘mZo OmVo h¡ & Jm¡V‘ amhþJU A˶§V àmMrU F$fr h¡ & do F$½doX ,
ew³b ¶Owd}X, gm‘doX Ho$ AZoH$ ‘ÝÌm| Ho$ ñ‘Vm© H$Vm© h¡& eVnW ~«måhU 11.4.1.10 go 171 ‘| C„oI h¡, {H$ AnZo nwamo{hV
Jm¡V‘ amhþJU H$mo boH$a ‘mYd,OZH$ amOm , CÎma {~hma ‘o ¶k H$aZo Am¡a dhm± Cn{Zdoe ñWm{nV H$aZo H$s BÀN>m go gañdVr VQ>
go gXmZram JE&{‘ñQ>a doda Ho$ ‘VmZwgma JÊS>H$ Ho$ Vra na nhþ±Mo & H$mogb H$s nydu gr‘m ¶hr JÊS>H$s ZXr Wr&CZ [XZm| H$moB©
~«måhU AmOH$b, H$‘©Zmem ZXr Ho$ gm‘mZ JÊS>H$ H$m Ob Zht Nw>Vm Wm, Z JÊS>H$ go nyd© H$s Amoa OmVm Wm & gd©àW‘ BÝht
15. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 15
‘mYd amOm Zo JÊS>H$ VQ> na ¶k {H$¶m Am¡a d¡ídmZa A{¾ H$m AmeudmX boH$a JÊS>H$ H$mo nma {H$¶m& ‘mYd Zo AnZo Zm‘mZwgma
{‘{Wbm amÁ¶ H$s ñWmnZm H$s Am¡a H$mogb VWm {‘{Wbm({dXoh) H$s gr‘m JÊS>H$ ZXr ‘mZr JB©&eVnW go h‘| BVZr ~mVo hr
‘mbw‘ hmoVr h¡& V¡V[a¶ ~«måhU 3.10.9 ‘| OZH$ H$mo {dXooh H$m nwÌ ‘mZm J¶m h¡,
$'OZH$mo d¡Xoh':&
‘hm^maV empÝVnd© 360 Aܶm¶ ‘| C„oI h¡, {H$ ¶mkdë¶H$ Zo AnZo ‘m‘m d¡eånm¶Z go ¶Owd}X, V¡Var¶ g§{hVm nT>r Wr& na§Vw
JwéXod Ho$ H$mon^mOZ hmo OmZo Ho$ H$maU CÝhm|Zo V¡{Var¶ H$mo CJb {X¶m AWdm Cgo do ^yb J¶o& AZÝVa gy¶© H$r Vnñ¶m H$aZo Ho$
H$maU ¶mkdë¶H$ H$mo ew³b ¶Owd}X Am¡a eVnW ~«måhU àmá hþE & B{VhmgH$mam| Ho$ AZwgma XmoZm| d¡{XH$ J«ÝWm| H$s aMZm
¶mkdë¶H$ Zo hr {H$¶m&
A{YH$m§e {dÛmZm| H$m ‘V h¡, {H$ ew³b ¶Owd©oX g§{hVm H$m {d^mJ doX ì¶mg H$m {H$¶m hþAm Zhr h¡ & ã¶mgOr Ho$ Ûmam {d^º$ ¶m
g§J«hrV AWdm n{R>V doXm| na hr gm¶ZmMm¶© Zo AnZm ^mî¶ {H$¶m h¡& Bgr go gm¶UmMm¶© Zo ew³b ¶Owd}X na ^mî¶ Zhr {H$¶m
h¡ & ‘hm^maV Am{X AZoH$ àmMrZ J«ÝWm| Ho$ ‘V go F${f ¶mkdë¶H$ Zo hr ew³b ¶Owd}X Am¡a eVnW ~«måhU H$mo {‘{Wbm ‘|$
~¡R>H$a OZH$ Ho$ ¶k ‘| ñ‘aU {H$¶m AWdm ~Zm¶m & ¶h ^r ܶmZ ‘| aIZo H$s ~mV h¡ [H$, ew³b ¶Owd}X H$s N>moS>H$a Aݶ
{H$gr ^r doXm| Ho$ ‘§ÝÌmo ñ‘Vm© ¶m H$Vm© ¶mkdë¶H$ Zht h¡& à{gÕ B{VhmgH$ma nr. dr. Omoer ew³b Ho$ AZwgma, {‘{Wbm ‘| ~hþV
~S>o AÞXmVm dmOgoZr XodamO F${f ahVo Wo& CÝht Ho$ nwÌ H$m Zm‘ ¶mkdë¶H$ Wm& ¶mkdë¶H$ AnZo ‘m‘m d¡eånm¶Z go doX
nT>m , CÕmbH$ AméUr go doÝXmV nT>m, ¶h d¥h²XmaʶH$mon[ZfX ‘| d{U©V h¡ & doÝXmV Ho$ nmaJm‘r hmoZo Ho$ H$maU hr ¶mkdë¶H$
amOm{f© OZH$ Ho$ nwÁ¶ Am¡a nwamo{hV Wo& ¶mkdë¶H$ H$s hr ‘¡Ìo¶r Am¡a H$m˶m¶Zr Zm‘ H$s Xmo ~«åhdm{XZr {ó¶m± Wr & ¶mkdë¶H$
¶moJrída Wo& CZH$s ~Zm¶r ñ‘¥Vr ^r h¡ & am¶~hmXþa qMVm‘[U {dZm¶H$ d¡Ú, ^maV B{Vhmg g§emoYZ ‘§S>b ,nwUo Zo {bIm h¡,
{H$ F$doX H$o {Z‘m©U Ho$ g‘¶ Am¶m} H$mo {‘{Wbm H$m nVm Zht Wm & ³¶m|{H$ F$doX ‘| BZH$m Zm‘mo„oI Zht h¡ & G$½doX Ho$ g‘¶
H$sQ>H$ eãX H$m à¶moJ hþAm h¡, Omo {‘{Wbm Zm‘m§H$Z Ho$ nyd© Bg OJh H$m Zm‘ Wm& F$doX Ho$ g‘¶ Am¶© bmoJ ga¶y> VQ> J¶o Wo,
³¶m|{H$ ga¶w ZXr H$m C„oI F$doX 14.30.18.5.53 Am¡a 10.64.9 ‘| h¡ & ’$bV: CÎma d¡{XH$ H$mb ‘| Am¶© bmoJ {dXoh,
{‘{Wbm J¶o Wo& H$hVo h¡, {H$ ew³b ¶Owd}X, eVnW ~«måhU Am{X {OZ J«ÝWm| ‘| {dXoh, {‘{Wbm, OZH$, gXmZram Am{X H$m
C„oI {‘bVm h¡& do ^mfm Am¡a {df¶ Ho$ Ñ[ï> go CÎma d¡{XH$ H$mb Ho$ J«ÝW h¡ & eVnW ~«måhU ‘| Vmo Ah©V, ^«‘U, à{V~wÕ Am{X
O¡Z Ed§ ~m¡Õm| Ho$ A{V{චeãX ^r h¡& {H$ÝVw A§J«oO ‘o¡H$S>moZmb gmh~ Ho$ AZwgma ,d¡Xoh eãX eVnW go hr O¡Zm| Am¡a ~m¡Õm| Zo
AnZm¶m h¡ &
Eogr AZoH$ ~mVm| H$s ^br ^m°§{V g‘rjm H$aHo$ d¡ÚOr Zo {ZpíMV {H$¶m {H$, ew³b ¶Owd}X Am¡a eVnW ~«m÷U H$mo ~Zo 5000
df© 12 hþE ,Am¡a {‘{Wbm amÁ¶ H$s ñWmnZm ^r Bgr g‘¶ hþB© Wr& na§Vw h‘mar N>moQ>r ~wpÕ ‘o§ ¶h ~mV Zht Am{V H$s F$½doX ‘§S>b
31 Am¡a gw³V 38 Ho$ AZoH$ ‘§ÝÌmo Ho$ H$Vm© amhþJU H$mo boH$a ‘mYd amOm {‘{Wbm J¶o Wo & V~ {‘{Wbm amÁ¶ H$m àma§^
àmJd¡{XH$ H$mb AWdm F$½doX H$mb d¡ÚOr Ho$ ‘V go 6000 hOma df© ³¶m| Z ‘mZ {b¶m OmE& gmW hr A~ VH$ F$½doX Am{X
H$m H$mb ^r {ZpíMV Zht hmo gH$m h¡, V~ {‘{Wbm amÁ¶ H$mo A§J[^V H$mb H$m amÁ¶ ³¶m| Z ‘mZ {b¶m OmE &
nwamUm| ‘o {dîUwnwamU gdm©{YH$ àm‘[UH$ ‘mZm OmVm h¡ & àmo. EM. EM. {dbgZ Ho$ Ûmam A§Jo«Or ‘o§ {dîUwnwamU na EH$ {Q>H$m ^r
h¡& {dîUwnwamU nW© A§e ‘napÀN>oX ‘| {bIm h¡ , d¡dídV ‘Zw Ho$ nwÌ BÀN>dmH$w Ho$ {ÛVr¶ nwÌ {Z{‘ Wm ,{Z{‘ Ho$ nwÌ H$m Zm‘
{‘{W Wm& {OgZo {‘{Wbm ZJar dgm¶r& {‘{W Ho$ nwÌ H$m Zm‘ CXdmgw Wm, {OgZo AnZo amÁ¶ H$mo Mmam| Va’$ go gwa{jV {H$¶m&
BÝhr Ho$ g‘¶ ‘| ""Xeamk ¶wÕ'' hþAm Wm& H$hm OmVm h¡, {H$ ^aV OZ H$m amOm gwXmg n[íM‘ ‘| Wm & CZHo$ nwamo{hV {dídm{‘Ì
Wo, {OÝhm|Zo gwXmg Ho$ {bE AZoH$ ¶wÕ H$a g’$bVm àmá {H$¶m& na§Vw gwXmg {dídm{‘Ì H$mo nXÀ¶wV H$a CZHo$ ñWmZ na d{eï>
16. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 16
H$mo à‘wI nwamo{hV ~ZmZm MmhVm Wm& ³¶m|{H$ CZH$m nwamo{hV kmZ loï> ‘mZm OmVm Wm& Bggo Hw«$Y hmoH$a {díd{‘Ì Zo Xg OZmo§ H$m
EH$ g§JR>Z ~ZmH$a AmH«$‘U {H$¶m& {H$ÝVw OrV gwXmg H$s hþB© & OZOm{V¶m| ‘| àdoe Ho$ {bE Am¶mo© H$mo EH$ bå~m g§Kf© CÎma
^maV ‘| H$aZm nS>m& {OgH$m ZoV¥Ëd [Z[‘ Zo {H$¶m Wm& {Z{‘ Ho$ Ûmam O~ {‘{Wbm ZJar dgmB© JB© & V~ OZ H$mo ñWm¶r én go
~gZo na BgHo$ noeo ‘| ^r n[ad©VZ hþAm& new - nmbH$ Ho$ ñWmZ na CÝhm|Zo H¥${f ì¶dñWm Amaå^ {H$¶m& Bg H$m¶© ‘| A{¾ Ho$
A{V[aº$ bmoho H$m ^r Am¡Oma ‘hËdnyU© ^y{‘H$m àXmZ {H$¶m& Amaå^ ‘| {‘{W H$o Ûmam Hw$N> dZ Obm {XE JE & {H$ÝVw {Z{‘ Zo
XoIm H$s OrdZ ‘| bH$S>r H$m {deof ‘hËd Wm& Bg{bE dZm| H$mo ObmZo H$s Anojm CÝh| H$mQ>Zm ^y{‘ gm’$ H$aZo H$s A{YH$
gm‘mݶ {d{Y Wr& àma§å^ ‘| ^y{‘ Jm§d H$s gmPs gån{V hmoVr Wr &naÝVw Á¶m| Á¶m| BH$mB©¶m§ g‘má hmoVr JB©, ^y{‘ Jm§d Ho$
n[admam| ‘| ~Q>>Vr JB©, Am¡a Bg àH$ma {ZOr g§ån{V H$m OÝ‘ hþAm& H¥${f H$mo ‘w»¶ ì¶dgm¶ H$o én ‘| AnZmZo go AZoH$
ì¶dgm¶m| H$m gyÌnmV hþAm & ~T>B© Bg g‘wXm¶ H$m EH$ A˶§V hr gå‘m{ZV gXñ¶ ~Z J¶m & ³¶m|{H$ ~T>B© Ûmam Ho$db aW hr
Zht ,~pëH$ hb ^r ~Zm¶m OmVm Wm& Jm§d g‘wXm¶ ‘| AZoH$ ‘hÎdnyU© gXñ¶ Wo, [Og‘| Hw$åhma, M‘ma, {dbXaH$mar VWm Owbho
Wo&
O~ EH$ OJh Am¶© bmoJ {‘{Wbm ‘| ~g JE Am¡a H¥${f H$m¶© Amaå^ {H$¶m& {Oggo ì¶mnma ì¶dgm¶ ^r Amaå^ hmo J¶m &
ì¶mnma H$m gmYZ Amngr boZ XoZ Wm, Bg boZ XoZ H$mo Jm¶m| Ho$ én ‘| {H$¶m OmVm Wm& ~S>o gm¡Xm| ‘| Jm¶ H$mo ‘yë¶ H$m B©H$mB©
‘mZr OmVr Wr & Bg{bE {‘{Wbm Ho$ bmoJm| H$m ì¶mnma Xþa VH$ Zhr hmoVm Wm & ~mX ‘| ‘mn Ho$ én {ZîH$ H$m à¶moJ hmoZo bJm &
amOV§Ì {‘{Wbm ‘| Vrd« J{V go {dH${gV hmoZo bJm& amOV§Ì gwg§J{R>>V én go aho ,BgHo$ {bE g^m Am¡a g{‘Vr H$m JR>Z {‘{W Zo
{H$¶m& g^m ‘| {‘{Wbm Ho$ d¥Õ bmoJ hþAm H$aVo Wo ,Am¡a g{‘Vr ‘| g^r OZ Ho$ à{V{ZYr hmoVm Wm & amOm H$m H$m¶© ‘w»¶V:
g¡{ZH$ ZoVm hmoVm Wm& {‘{W Bg H$m¶m©o ‘| Xj Wm & amOm H$mo B©ída H$m à{V{ZYr ‘mZm OmVm Wm& amOm H$mo e{º$embr ~ZmZo Ho$
{bE ¶km| H$m à~ÝY àOm H$aVr Wr& ¶k Ho$ g‘¶ bmoJ amOm H$mo MT>mdo ^oQ> H$aVo Wo& A~ {‘{Wbm ‘| {‘[W H$mo ‘w»¶ AmYma
~ZmH$a EH àmapå^H$ nÕVr H$m gyÌnmV hþAm& {‘{Wbm H$mo amï´> H$hm OmVm Wm, OZ ,{de Am¡a J«m‘BgHo$ ‘w»¶ ñdén Wo & H yb
bmoJm| H$m AmYma hmoVm Wm &Am¡a n{adma H$m d¥ÕV‘ nwéf " H ybn' H$hbmVm Wm& OZ Ho$ d¥Õ gXñ¶m| H$s EH$ g§ñWm VWm Jm§d Ho$
‘w{I¶m amÁ¶ H$m¶© ‘| amOm H$s ghm¶Vm XoVo Wo &CXdmgw Omo {Z{‘ H$m nwÌ Wm& CZHo$ Xmo A{YH$mar Wo & EH$ nwamohrV Omo ~«m÷U,
Á¶mo{Vf Ed§ nam‘e©XmVm hmoVm Wm, Am¡a Xþgam goZmn{V Omo ¶wÕ H$m g§MmbZ H$aVm Wm& CXdmgw Ho$ g‘¶ JwáMa Am¡a g§XoedmhH$
^r CgHo$ godH$mo ‘| hmoVo Wo& gmaWr, H$mofmܶj, narMmaH$, VWm Yy>VA{YjH$ amOnardma ‘| hmoVo Wo & Am¶© bmoJ O~ {‘{Wbm ‘|
Am¶m, Cg g‘¶ {‘{Wbm H$mo {h‘mb¶ amÁ¶ H$m A§e g‘Pm OmVm Wm& {h‘mb¶ Ho$ emgH$ Xj Wo, {OZH$s nËZr H$m Zm‘
‘oZH$m Wm& {OZgo EH$ nwÌr OÝ‘ {b¶m, {OZH$m Zm‘ nmd©Vr Wm& BÝht Xj Ho$ d§eO {H$amV bmoJ h¡, Bg{bE nmd©Vr H$mo {H$amV
nwÌr ^r H$hm OmVm h¡ & nmd©Vr Ho$ OÝ‘ H$m g‘mMma gwZH$a Xj Ho$ ^mB© ‘h{f© ZmaX nmd©Vr H$mo XoIZo Am¶m& {h‘mb¶ Ho$ nwN>Zo
na Xodm{f© ZmaX Zo nmd©Vr Ho$ {df¶ ‘| ¶h ~Vm¶m ,{H$ Vwåhmar H$ݶm gwbjUr h¡, VWm BgH$m {ddmh ^JdmZ e§H$a go hmoJm,
{H$ÝVw ‘hmXod Or H$mo n{V Ho$ én ‘| àmá H$aZo Ho$ {bE Vwåhmar nwÌr H$mo Kmoa Vnñ¶m H$aZr hmoJr & nmd©Vr nyd©OÝ‘ ‘| Xj àOmn{V
H$s nwÌr gVr Wr & Xj Zo EH$ ~ma {demb ¶k H$m Am¶moOZ {H$¶m Wm& {Og‘| CgZo AnZo Xm‘mX e§H$a H$m ^mJ Zht aIm Wm,
Am¡a Z hr ¶k H$o {bE Am‘§{ÌV {H$¶m Wm& ¶k H$m g‘mMma O~ gVr H$mo {‘bm Vmo CgZo ¶k H$mo {dÜd§e H$a {X¶m & ‘hmXod
H«$mo{YV hmoH$a g¥{ï> H$mo g‘má H$aZm MmhVo Wo& BgHo$ {bE CÝhm|Zo gVr H$mo ¶k go ‘¥V Xoh CR>mH$a Mb {X¶m & Bg àb¶ H$mo
amoH$Zo Ho$ {bE lrZmam¶U AnZo MH«$ go CZHo$ eara (‘¥V Xoh) H$mo I§pÊS>V {H$¶m& ¶h IÊS> {Og OJh nS>m, dh e{º${nR> Ho$
Zm‘ go ໶mV h¡& nwamUm| ‘| ‘{hfmgwa H$m ì¶m»¶mZ àmá hmoVm& Omo e{º$ H$m CnmgH$ Wm, {OgH$s amOYmZr ‘{hfr Wr& ¶h
OJh {‘{Wbm ‘| H$m’$s ໶mV h¡ & ¶hm± dmUr H$s Xodr {Zdmg H$aVr h¡& Cnamoº$ KQ>Zm {Z{‘ Ho$ nm¡Ì CXdmgw H$m{bZ h¡& Cg
17. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 17
g‘¶ VH$ {‘{Wbm ‘o Om{V àWm H$m Amaå^ hmo J¶m Wm & ³¶mo{H$ Am¶m} H$mo ¶hm± Ho$ ‘wb {Zdmgr {H$amV Ed§ {H$Q>H$ go {‘b OmZo
go Am¶©Ëd Zï> hmoZo H$m ^¶ Wm& àmaå^ ‘| {‘{Wbm ‘| Xmo dJ© Wo- Am¶© Am¡a AZm¶©&Am¶© {ÛO AWm©V Xmo ~ma OÝ‘ boZo dmbr
Om{V Wr & doXm| Ho$ F$MmAm| go kmV hmoVm h¡, {H$ {‘{Wbm H$m g‘mO Mma dJm] ‘| {d^º$ Wm& Bg gå~ÝY ‘| doX {bIVo h¡ ,
""~«m÷Uo@ñ¶ ‘wI‘mgrX dmhÿ amOݶ: H¥$V&
Cé VXñ¶ ¶Ð¡í¶ nX^¶m± ewÐmo: Om¶V:&& ''
Cº$ íbmoH$ go Mma dUm} H$m C„oI àmá hmoVm h¡&‘Zw ñ‘¥V Zo ^r BÝhr Mma dUm} H$m C„oI {H$¶m h¡&‘Zw ñ‘¥V Ho$ AZwgma ,
""bmoH$mZ§ Vw {dd¥X¶W© ‘wI dmhÿ énmXV:&
~«m÷U j{̶, d¡í¶ ewÐí¶ {ZIV©¶V && ''
BZ dUm] Ho$ Y‘© H$m {‘{Wbm ‘| gwJ‘Vm go nmbZ hmo ahm Wm&~«måhU dU© H$m H$m‘ Wm,
""AܶmnZ‘ܶ¶m§ ¶OZ§, ¶mOZ§ VWm XmZ§ à{VJ«hí¶o¶ ~«åhUmZm‘ H$ënWV & ''
Omo ~«m÷U doX ˶mJ H$a Aݶ emñÌm| ‘| n[al‘ H$aVm Wm & dh ewÐVm H$mo àmá hmoVm Wm & Bg gå~ÝY ‘| H$hm J¶m h¡,
"" doX {d{hUm§ ~«måhU| new^r g‘mZm &''
AWm©V doX {~Zm ~«m÷U new H$o g‘mZ h¡&Cg g‘¶ j{̶m| H$m H$m‘ {ZYm©[aV Wm, CZHo$ {bE H$m¶© Wo & Cg Y‘© H$mo gwJ‘Vm
go {Z^mZm Bg gå~ÝY ‘| ‘Zw ñ‘¥V Zo {bIm h¡,
""àOmZm§ ajU§ XmZ {^Á¶m ܶo¶Z ‘od M&
{dî¶oîd àg{º$íM j{̶ñ¶ g‘mgV:&&''
d¡í¶ ^r AnZo Y‘m] H$m {Zdm©hZ H$a aho Wo& {‘{Wbm H$s d¡í¶ ì¶dñWm CËH¥$ð> Wr & d¡í¶ Ho$ Y‘© Wo,
""new¶m± ajU§ XmZ{^Á¶m ܶ¶Z‘odM&
d{U³nW§ Hw$gm©X M d¡í¶ñ¶ H¥${f‘od M&''
Mm¡Wo dU© ‘| ewÐ AmVo Wo, {OZH$m Y‘© g^r Y‘m} Ho$ bmoJm| H$s godm H$aZm hmoVm & BgHo$ gå~ÝY ‘|
‘Zw ñ‘¥{V {bIVm h¡,
""EoH$‘od Vw ewÐí¶ à^w: H$‘© g‘m{XeV &
EoVfm‘od dUmªZr ewlmfm‘Zgw¶¶m&&''
ewÐmo ‘| Xmg Eogo ì¶{º$ hmoVo Wo, {OZH$m OÝ‘ Am¶m} Am¡a Xmgm| Ho$ {‘lU go hþAm Wm & g‘mO H$mo Am¡nMm[aH$ én go Mma ì¶mnH$
g‘yhm| ‘| ~m±Q> XoZm hr dmñV{dH$ dU© ì¶dñWm Zht Wr & àW‘ VrZ dUm] Ho$ én ‘| g§^dV:~«måhUmo ‘| EH$ g¡ÕmpÝVH$ énaoIm
V¡¶ma H$a Xr Wr& {Og‘| {d{dY ì¶dgm¶m| H$m gwÝXa T>§J go {‘{Wbm ‘| {Z¶moOZ Wm& Mm¡Wo dU© ‘| {‘lU Ed§ n[adV©Z
Adí¶§^mdr Wm& na§Vw {‘{Wbm ‘o Eogm à{VV hmoVm h¡ ,{H$ {‘lU Zo ANw>Vm| Ho$ CX²^d ‘| ^r hþAm& {OgH$s pñWVr BVZr hrZ Wr,
{H$ ~mX H$s eVmpãX¶m| ‘| CZHo$ ñne© ‘mÌ go ‘Zwî¶ An{dÌ hþAm g‘Pm OmVm Wm& {H$gr ^r ì¶dgm¶ Ho$ ì¶{º$ H$m dU© EH$
b§~o g‘¶ Ho$ ~mX ^r ~Xb gH$Vm Wm&
Yrao Yrao d¡í¶ Omo Am¶© Wo ,ì¶mnmar Am¡a O‘rXma hmo JE Am¡a ewÐ CÞVr H$aHo$ {H$gmZ dZ JE & ewÐmo H$mo ^y{‘ na IoVr H$m
A{YH$ma àmá hmo J¶m& na ewÐ ,{ÛO Ed§ d¡{XH$ AZwð>mZm| ‘| ^mJ Zht bo gH$Vo Wo & {Og H$maU EH$ ZE g§K H$m {Z‘m©U Amaå^
hþAm& CXdmgw Ho$ g‘¶ {‘{Wbm ‘| AR>mah g§K H$m {Z‘m©U hmo MwH$m Wm & {Og‘| amOm, bwhma, ~T>mB©, Owbhmo, Hw$åhmam|, a§JaoOmo,
‘„mhmo§, ZmB¶m|, ‘m{b¶mo§ Am{X Wo&
CXdmgw Ho$ nwÌ ZpÝXdY©Z AnZo {nVm g‘mZ hr ¶mo½¶ emgH$ Wo & Omo AnZm A{YH$Va g‘¶ ¶k Ed§ AZwï>mZm| ‘| ì¶{VV
18. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 18
H$aVm Wm& ZpÝXdY©Z Ho$ nwÌ gwHo$Vw hþE, gwHo$Vw ^r Ym{‘©H$ H$m‘m| ‘| ì¶ñV ahVm Wm & gwHo$Vw Ho$ nwÌ XodamV hþE & {OZHo$ ¶hm±
¶mkdë¶$ Zm‘H$ ‘hmZ F${f CZHo$ nwamohrV Wo & {OZH$m ‘hËdnyU© aMZm ~«måhU h¡ & ‘w§~B© Ho$ à{gÕ {dÛmZ nr. gr. Omoer ew³b
Ho$ AZwgma ""{‘{Wbm ‘| ~hþV ~S>o AÞ XmVm dmOgoZr XodamO Zm‘ Ho$ F${f ahVo Wo& CÝht Ho$ nwÌ H$m Zm‘ ¶mkdë¶H$ Wm& BgH$m
H$mb B©.nyd© 1800 ‘mZm OmVm h¡&¶mkdë¶$ Ho$ Jwé Ed§ ‘m‘m d¡e§nm¶Z Wo &'' {Oggo CgZo {dÚm J«hU {H$¶m Wm & na§ÝVw XmoZm| Ho$
~rM d¡{XH$ {df¶ na ^mar ‘V^oX hmo J¶m Wm & ¶mkdë¶$ d¡e§nm¶Z go doX VWm AméUr go doÝXmV nT>m Wm& AnZo Jwé go ‘V^oX
hmoZo Ho$ H$maU CgZo d¡e§nm¶Z go nT>o doX ^yb JE & doX Ho$ nmaJm‘r {dÛmZ hmoZo Ho$ H$maU hr ¶mkdë¶$ amO{f© OZH$ Ho$ nyÁ¶
Am¡a nyamohrV Wo & CÝhm|Zo ew³b ¶Owd}X, eVnW ~«m÷U Ed§ ~¥hXmaU¶H$mon{ZfX H$s aMZm H$s Wr& ¶mkdë¶H$ Ho$ {b{IV ew³b
¶Owd}X ‘| 40 Aܶ¶m| ‘| nYmË‘H$ ‘§Ì Am¡a JYmË‘H$ ¶Ow: ^mJ H$m g§J«h h¡ & BgHo$ à{VnmY {df¶ ¶o h¡:
1. Xe©nm¡{U©‘mg Ñ{îQ> (1-2 Aܶm¶)
2. A½Ý¶mYmZ (3 Aܶm¶)
3. gmo‘¶k (4-8Aܶm¶)
4. dmOon¶ (9Aܶm¶)
5.amOgyÌ (9-10 Aܶm¶)
6.A{¾M¶Z (11 -18 Aܶm¶)
7. gm¡Ìm‘Ur (19 -21 Aܶm¶)
8. Aíd‘oK (22-29Aܶm¶)
9.gd©‘oK (32-33 Aܶm¶)
10. {edg§H$ën Cn{ZfX (34 Aܶm¶)
11. {nV¥¶k (35 Aܶm¶)
12. àd½¶ ¶k ¶m Y‘© ¶k(36 go 39 Aܶm¶ )
13. B©emon{ZfX (40 dm Aܶm¶)&
Bg Vah ¶krH$ H$‘©H$mÊS> H$m g§ånyU© {df¶ ¶Owd}X Ho$ A§VJ©V AmVm h¡&¶mkdë¶$ H$m Xþgam ‘hËdnyU© H$m¶© eVnW ~«måhU H$s
aMZm h¡ & Bg J«§W ‘| 100 Aܶm¶ h¡, Omo 14 H$m§S>m| ‘| ~§Q>o h¡ & nhbo Xmo H$m§S>mo ‘| Xe© Am¡a nm¡{U©‘mg Ñ[ï>¶m| H$m dU©Z h¡& nhbm|
Xmo H$m§S>mo Ho$ A{V[aº$ 3,4,5, H$m§S> ‘| newd§X Am¡a gmo‘ ¶km| H$m dU©Z h¡& 6,8,9 H$m g§~§Y A{¾M¶Z go h¡ & BZ 9 H$m§§S>mo Ho$ 60
Aܶm¶ h¡, Omo Amaå^ ‘| f{Q> nW Ho$ Zm‘ go à{gÕ Wo& Xgdm§ H$m§S> A{¾ahñ¶ H$hbmVm h¡ , {Og‘| A{¾M¶Z dmbo 4 Aܶm¶m|
H$m ahñ¶ {Zéna h¡& H$m§S> 6 go 10 VH$ ‘o§ em§{S>ë¶ H$mo {deof én go àUm‘ ‘mZm J¶m h¡& ½¶mahd| H$m§S> H$m Zm‘ g§J«h h¡, {Og‘|
nyd©{Xï> H$‘©H$m§S> H$m g§J«h h¡& H$m§S> 12,13,14 n[a{eï> H$hbmVo h¡, Am¡a CZ‘| ’w$Q>H$a {df¶ h¡, gmobhd| H$m§S> ‘| do AZoH$
AܶmË‘ {df¶ ‘| {OZHo$ H|$ÝÐ ‘| ~«åhdmXr ¶mkdë¶H$ H$m ‘hmZ ì¶{³VËd à{V{ð>>V h¡& Cggo kmV hmoVm h¡,{H$ ¶mkdë¶$ AnZo
¶wJ Ho$ Xe©{ZH$ ‘| g~go VoOñdr Wo& {‘{Wbm Ho$ amOm XodamV OZH$ AnZm Jwé ‘mZVo Wo& {‘{Wbm Ho$ amOm XodamV OZH$ Ho$ ¶hm°
~«åh {dÚm Ho$ {bE n[afX ~wbmB© JB© Wr, {Og‘| Hw$é, n§Mmb Xoe Ho$ ^r {dÛmZ Zo ^mJ {b¶m Wm& BZ n[afX ‘| ¶mkdë¶$ H$m
kmZ gdm}n[a ‘mZm J¶m& CgZo ~«÷ Ho$ gå~ÝY ‘| {gÕm§V à{Vnm{XV {H$¶m Omo ~¥hXmaʶH$mon{ZfX ‘| h¡& CÝhm|Zo ~Vbm¶m {H$
~«÷ hr gdm}nar VËd h¡, Am¡a A‘¥V Cg Aja ~«÷ H$m ñdén h¡& Bg {dÚm H$m CnXoe ¶mkdë¶H$ Zo AnZr ‘¡Ìo¶r Zm‘H$
àkmem{bZr nËZr H$mo {X¶m Wm& ~«÷kmZr ¶mkdë¶$ H$s Xmo npËZ¶m± Wr H$˶m¶Zr Am¡a ‘¡{̶r& H$m˶m¶Zr gm‘mݶ {ó¶m| Ho$
g‘mZ J¥hñWr ‘| hr ì¶ñV ahVr Wr& g§gm[aH$ ^m|Jm| ‘| CgH$s éMr Wr& do gwÝXa dó, ñdm{Xï> ^moOZ Ed§ {d{^Þ àH$ma Ho$
19. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 19
Am^wfUm| ‘| ‘¾ ahVr Wr& Cgo Ym[‘©H$ H$m¶m©| ‘| H$moB© {deof A{^éMr Zhr Wr& ¶mkdë¶$ Zo J¥hñWm ˶mJH$a g§Ý¶mg boZo H$m
{ZíM¶ {H$¶m& CÝhm|oZo AnZr XmoZm| npËZ¶m| H$mo g‘rn ~wbm¶m Am¡a CZgo ~mobo ,ho ‘oar {චY‘©npËZ¶m± & ‘|¡ J¥hñW ˶mJH$a
g§Ý¶mg bo ahm hy± & ‘|¡ MmhVm hy± ,{H$ ‘oao níMmV Vw‘ XmoZm| ‘| {H$gr àmH$ma H$m {ddmX Z hmo& Bg{bE ‘oar Omo ^r YZ gån{V h¡,
VWm Ka ‘o§ Omo ^r gm‘mZ h¡, Cgo Vw‘ XmoZm| ‘| AmYm -AmYm dm°Q> XoZm MmhVm hy± & H$˶m¶Zr Vwa§V V¡¶ma hmo JB© & bo{H$Z ‘¡{̶r Zo
gmoMm {H$ Eogm g§gma ‘| H$m¡Z dñVw h¡,Omo J¥hñW go ^r A{YH$ gwI, g§Vmof XoZo dmbr h¡, {Ogo àmá H$aZo Ho$ {bE ‘h{f© J¥hñW H$mo
˶mJ H$a aho h¡& ‘¡{̶r ~mobr ^JdmZ Amn {Og pñWVr H$mo àmá H$aZo Ho$ {Og J¥hñW H$mo ˶mJ H$a aho h¡ ,³¶m dh Bg J¥hñW
OrdZ go A{YH$ ‘wë¶dmZ h¡& ‘h{f©Zo CÎma {X¶m ""‘¡{̶r dh A‘¥V h¡, ¶h g§gma ZmedmZ h¡ & BgH$m gwI j{UH$ h¡, dh
ñWm¶r AmZÝX h¡, Cgr H$s ImoO ‘| AnZm eof OrdZ ì¶VrV H$a XoZm MmhVm hy± &‘¡{̶r dmbr ^JdmZ ¶m{X YZ Ymݶ go nyU© ¶h
g‘ñV n¥Ïdr ‘wºo$ {‘b OmE Vmo ³¶m ‘¥Ë¶w ‘oam {nN>m N>mooa> XoJr ,‘¢ A‘a hmo OmD$Jr& ‘h{f© ¶mkdë¶$ Zo H$hm, {ච‘¡{̶r YZ go
Vmo gm§gm[aH$ dñVwAm| H$m hr à§~Y {H$¶m Om gH$Vm h¡& ¶h Vmo emararH$ Amdí¶H$VmAm| H$s nw{V©, ^moJ {dbmg VWm d¡^d H$m hr
gmYZ h¡ & Bggo A‘aËd H$m H$moB© g§~§Y Zht h¡ & V~ ‘¡{̶m| ~mobr ¶m{X Eogm h¡, Vmo Amn ‘wPo$ ³¶m| ~hbm ah| h¡& ‘wPo$ Bg YZ
H$s Amdí¶H$Vm Zht & ‘wPoo$ Vmo Amn Cg VËd H$m CnXoe Xr{OE ,{Og‘|| ‘¡ gXm ahZo dmbm gwI nm gHwþ±$ & Cgo OmZ gHwþ±$ {OgHo$
~mX Hw$N> ^r OmZZm Z eof aho ,VWm Cg AmdmJ‘Z Ho$ MH«$ go ‘wº$ hmoH$a gXm - gXm Ho$ {bE A‘a hmo OmD$& ‘h{f© AnZr npËZ
H$s g˶ Ho$ à{V {Okmgm H$mo OmZH$a A˶§V àgÞ hþAm&'' CÝhm|Zo AnZr nËZr H$mo AmË‘m H$m kmZ Ed§ g§gma H o ‘m¶m ‘moh go
gXm H o {b¶o ‘wº$ hmoZoo H$m kmZ {X¶m &‘¡{̶r h‘oem ‘h{f© ¶mkdë¶$ Ho$ Ym{‘©H$ H$m¶m© ‘| gh¶moJ H$aVr , Ed§ CZHo$ CnXoemo
H$m qMVZ ‘ZZ H$aVr Wr& ¶mkdë¶$ ‘h{f© Zo XodamV OZH$ H$mo eara ˶mJZo na AmË‘m H$s J{V H$s ì¶m»¶m H$s ¶h
~¥hXmaʶH$mon{ZfX H$m {df¶ h¡ & OZH$ Ho$ Cg ~hþX{jU ¶k ‘| EH$ ghñÌ JmoAm| H$s X{jUm {Z¶V Wr ,Omo ~«åh{Zð>
¶mkdë¶$ Zo àmá {H$¶m & em§{Vdf© Ho$ ‘mojY‘© ‘| ¶mkdë¶$ Am¡a XodamV OZH$ H$m Aja ~«÷VËd Ho$ {df¶ ‘| EH$ ‘hËdnyU©
g§dmX gwa{jV h¡ & (A. 198 306 nwZm g§ñH$aU) Cg‘| {Z˶ A^¶mË‘H$ J¥ø AjaVËd doX à{VnmY, ~«åhVËd H$m A˶§V ñnï>
gw§Xa {ddoMZ h¡& CgHo$ A§V ‘| ¶mkdë¶$ Zo XodamV OZH$ go H$hm - ho amOZ joÌk H$mo OmZH$a Vw‘ kmZ H$s CnmgZm H$amoJo Vmo
F$fr hmo OmAmoJo & H$‘©naH$ ¶km| H$s Anojm kmZ hr loð> h¡&
""kmZ {d{eð> Z VWm{h ¶km: kmZoZ XþJ© VaVoZ ¶k¡:&&'' (em§{Vnd© 306 /105)
¶mkdë¶$ H$s AnZo Jwé d¡e§nm¶Z go d¡{XH$ {df¶ ‘| ‘V^oX Ho$ ~mX ^JdVnwamU Am¡a {dîUwnwamU Ho$ AZwgma, ¶mkdë¶$ gy¶©
H$s CnmgZm H$s Wr & gy¶© F$fr {dÚm àUmdË‘H$ Aja VËd ,BZ XmoZm| H$s EH$Vm ¶hr CZHo$ Xe©Z H$m ‘yb gyÌ Wm& [damQ> {díd
‘| Omo ghómË‘H$ gy¶© h¡, Cgr ‘hmZ Am{X˶ H$s EH$ H$bm ¶m Aja àUd én go ‘mZd Ho$ H|$Ð H$s g§MmbH$ J{Ve{³V h¡&
¶mkdë¶$ H$m ¶h AܶmË‘ Xe©Z A{V ‘hËdnyU© h¡& EH$ ì¶{º$ H$m nmOwf ¶k gXm {damQ> ¶k Ho$ gmW{‘bm ahVm h¡& Xþgao ‘mZd
^r A‘¥V H$m hr EH$ A§e h¡& ¶hr ¶mkdë¶$ H$m Am¶V¶m‘ AWm©V H$^r dmgr Z nS>Zo dmbm kmZ h¡& ^JdmZ Ho$ AZwgma,
¶mkdë¶$ Zo ew³b ¶Owd}X H$s 15 emImAm| H$mo OÝ‘ {X¶m& Omo dm¶gZo¶ emIm H$s Zm‘ go ໶mV hþAm& do hr CZHo$ {eî¶m|
Ûmam H$mUd, ‘ܶm§{XZr¶ Am{X emImAm| Ho$ én ‘| à{gÕ hþB© &(^JdV 12/6/93-74) ~«m÷UH$mbrZ àmMrZ AmMm¶©
d¡e§nm¶Z, emH$Q>m¶Z Am{X H$s na§nam ‘| ¶mkdë¶H$ F${f hþE Am¡a H$m˶m¶Z Zo EH$ dm{V©H$ ‘| CZ F${f¶m| H$mo Vwë¶H$mb H$hm
h¡& (gyÌ 4/3/105) dm{V©H$ ¶mkdë¶$ H$m ñ‘¥{V ^r à{gÕ h¡, Bg ñ‘¥{V ‘| 1003 íbmoH$ h¡& ¶mkdë¶$ empÊS>b JmoÌ Ho$ Wo &
JmoÌ eãX g§ñH¥$V ^mfm Ho$ Jmoï> go ~Zm h¡& AWm©V Jm¶m| H$s ~m±YZo H$m ñWmZ& ~«÷mOr Ho$ Ûmam {d{^Þ énmo go AdV[aV F${f,
A§J[ag, Xj, ho‘dmZ, AÌr,Jm¡V‘, {deoldm, H$í¶n, ^¥Jw, d{eï>, Hw$Ëg, ^«ÛmO, àW‘ gmV gáF${f H$hbm¶o& BÝht F${f¶mo§
Ho$ ¶hm± Jm¶m| H$s ajm H$s OmVr Wr& ’$bV: ‘yb én ¶o ¶hr JmoÌ H$hbm¶o& {‘{Wbm ‘| ~«måhUm| Ho$ JmoÌm| H$m ‘hmZ ñWmZ h¡&
20. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 20
XodamV OZH$ Ho$ g‘¶ JmoÌm| H$mo ‘wb én go gáF${f VH$ hr gs{‘V ‘mZm J¶m h¡& XodamV OZH$ Ho$ nwÌ H$m Zm‘ ~¥hXW OZH$
Wm& Omo A˶§V hr àVmnr emgH$ hþE Wo& CZHo$ g‘¶ ‘| ¶mkdë¶$ Ho$ kmZ H$m {dñVma gånyU© Am¶m©dV© ‘| {d{^Þ Q>mo{b¶m| Ho$ én
‘| hþAm & ~¥hXW OZH$ Zo AnZo {nVm go nm¶m ¶mkdë¶$ H$m CnXoe ‘Zwî¶ Ho$ H$ë¶mU hoVw ñWm{nV {H$¶m& Bg kmZ H$mo nmZo H$o
{bE Am¶m©dV© Ho$ {d{^Þ IÊS>m| go bmoJ OZH$ Ho$ Ûma AmZo bJo & ~¥hXW OZH$ Ho$ nwÌ ‘hmdr¶© OZH$ hþE& CZHo$ g‘¶ H$s H$moB©
ñWm¶ àén àmá Zht hmoVm h¡& ‘hmdr¶© OZH$ Ho$ nwÌ H$m Zm‘ gwY¥{V OZH$, VWm gwY¥{V OZH$ Ho$ nwÌ H$m Zm‘ Y¥ð>Ho$Vw OZH$ Wm&
BgHo$ ~mX h¶© OZH$ {‘{Wbm H$m emgH$ ~Zm& h¶© OZH$ Ho$ ~mX ‘é OZH$ emgH$ hþE& ‘é Ho$ nwÌ àVrnH$ OZH$ Ho$ g‘¶
{‘{Wbm ‘| Aml‘ ì¶dñWm, Om{V ì¶dñWm Ho$ g‘mZ hr én YmaU H$a {b¶m Wm & àVrnH$ OZH$ Zo g‘mO H$mo gwMmé én àXmZ
H$amZo Ho$ {bE Aml‘ ì¶dñWm na Omoa {X¶m&
""Aml‘må¶mpÝV Apñ‘Z B{V Aml‘:&''
{Og àH$ma g‘mO H$mo gwMmé én go MbmZo Ho$ {bE dU© ì¶dñWm H$m {Z‘m©U ‘Zw Zo {H$¶m & Cgr àH$ma ‘Zwî¶ Ho$ g§nyU© OrdZ
H$mo {Z¶{‘V VWm C[MV {Xem ‘| {dH$mg Ho$ {bE Aml‘ ì¶dñWm H$m {Z‘m©U {H$¶m J¶m& dh ñWmZ Ohm± {ZpíMV g‘¶ Ho$ {bE
{ZpíMV ¶m {deof {ejm Ho$ kmZ Ho$ {bE gmYZm H$s OmVr h¡ ""Aml‘ ''H$hbmVm h¡& ‘Zwî¶ H$s ‘m¡{bH$ Amdí¶H$VmAm| H$s
ny{V© Ho$ {bE kmZ àmá H$aZm, ^m¡{VH$ gwI H$m AmZÝX boZm VWm AÝV ‘| ‘moj àmá H$aZm hr dh à{H«$¶m h¡& {Og‘| ‘mZd kmZr
go ^moJr, ^moJr go {daº$, {daº$ go ¶moJr ~ZH$a ñd¶§ H$mo na‘mË‘m ‘| brZ H$a boVm h¡& d{eð> Y‘© gyÌ Ho$ AZwgma ,
""~«÷M¶©, J¥hñW, dmZàñW VWm gݶmg Aml‘ h¡&''
Jm¡V‘ ‘wZr Zo ^r Mma Aml‘m| H$m C„oI {‘{Wbm ‘| {H$¶m h¡ ,
""~«÷M¶©, J¥hñW, {^jw VWm d¡ídmZg&''
‘Zw Zo ^r Mma Aml‘m| H$mo {d^m{OV {H$¶m h¡& do {bIVo h¡ {H$ , ""eVm©nwV} nwéf'' AWm©V nwéf H$m OrdZ 100 dfm} H$m hmoVm
h¡& 25 df© ~«÷M¶©, 25 df© J¥hñW, 25 df© dmZàñW Am¡a eof OrdZ g§Ý¶mg ahZm Mm{hE&
à{VnH$ OZH$ Ho$ ~mX {‘{Wbm ‘| H¥${VaW OZH$, H¥${VaW OZH$ Ho$ ~mX Xod‘rR>>, Xod‘rR>> OZH$ Ho$ ~mX {dlwV Ho$ ~mX
‘hmY¥[VH$m OZH$ BgHo$ ~mX H¥${VamO OZH$ emgH$ hþE, H¥${VamO OZH$ Ho$ CÎmam{YH$mar ‘hmamo‘m, ‘hmamo‘m Ho$ ñdU©amo‘m,
ñdU©amo‘m H$o hañdamo‘m nwÌ hþE& hañdamoo‘m Ho$ Xmo nwÌ hþE graÜdO Am¡a Hw$eÜdO& BZHo$ g‘¶ ‘| {‘{Wbm g§ånyU© Am¶m©dV© ‘|
OZH$ Ho$ Zm‘ go {dÚm Am¡a XmZ Ho$ {bE ໶mV Wo& AnZo g‘¶ ‘| do A{ÛVr¶ Wo& ^m¡{VH$ én go ^r {‘{Wbm gwgånÞ amÁ¶
Wm& ¶hm± AܶmpË‘H$ Ed§ {dÛVnyU© {dH$mg H$m g§^mdZm A˶{YH$ Wm& OZH$ ~hþX{jU ¶k {H$E Wo, {Og‘| gånyU© Am¶m©dV©
Ho$ ~«m÷U Am¶o hþE Wo& {‘{Wbm Cg g‘¶ H$‘©H$mÊS> Ho$ àYmZ H|$Ð Wm& graÜdO ~«m÷Um| H$mo Jm¶ Ed§ gmoZm XmZ XoVo Wo&
¶mkdë¶$ Ho$ Ûmam ~«÷kmZ H$mo Omo én {‘{Wbm ‘| àXmZ {H$¶m Wm, CgH$mo graÜdO àÁd{bV H$aVm ahm& {‘{Wbm hr Cg H$mb
‘| EH$ Eogm Xoe Wm, Ohm± ór¶m± {dXþfr hþAm H$aVr Wr& ¶mkdë¶$ Ho$ gmW JmJu ~«÷ {ddmX ‘| ^mJ br Wr& ¶h H$WZ ¶mkdë¶$
ñ‘¥{V go {‘bVm h¡&
""{‘{WbmñW: g¶moJrÝÐ: jU§Ü¶mËdm d«drÝ‘wZrZ&''
¶mkdë¶H$ Ho$ {XE kmZ Ho$ H$maU hr OZH$ d§e ‘| g^r amOo ~«÷kmZr hþE&
""EVo d¡ {‘{Wbm amOÞmË‘ {dÚm {demaX: ¶moJrœa àgmXoZ ìXݶ¡‘wº$m J¥hoîd{n&''
{‘{Wbm H$s g§mñH¥${VH$ ì¶dñWm A˶§V gwÝXa Wm& ~¥hXmaʶH$ Cn{ZfX ‘| BgH$m dU©Z {‘bVm h¡&
""ghmodmMmOmVeÌw ghó‘oVñ¶m§dm{MXÜ‘m|&
OZH$mo OZH$ B{V d¡OZm Ymd§Vr{V&&''
21. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 21
{‘{Wbm Am¡a V¡ahÿV XmoZmo Zm‘ Cg g‘¶ {‘{Wbm H$mo {‘bm ^{dî¶ nwamU Ho$ AZwgma,
""{Z‘o: nwÌñVw VÌ¡d {‘{WZ{‘ ‘hmZñ‘¥V:&
àW‘§ ^yOwdb¡¶¡Z© V¡ahÿíVñW nmœ©V:&&
{Zpå‘©V§ ñdr¶ Zm‘«m M {‘{Wbmnwa‘wV‘‘²&
nwarOZZ gm‘϶m©‚mZH$: g M H$s[V©V:&&''
Bg íbmoH$ go nVm MbVm h¡ {H$ ,OZH$ Ho$ ^wO~b ‘| H$m’$s e{º$ Wm& do Ho$db kmZ Ho$ hr Zhr ~pëH$ e{º$ go ^r YZr Wo&
gm±H$mñ¶H emgH$ gwdÝYm graÜdO H$mo {dde H$a ahm Wm {H$, do OmZH$r H$mo Cgo gm¡n Xo& BgHo$ {bE do nwar g¡{ZH$m| Ho$ gmW
{‘{Wbm H$mo Koa ^r {b¶m Wm& na graÜdO Zo gwdÝYm H$mo ‘ma {Jam¶m Am¡a gm±H$mñ¶H$ Ho$ JÔr na AnZo ^mB© Hw$eÜdO H$mo
~¡R>m¶m& Bgr Hw$eÜdO Ûmam Hw$eoída ‘| ‘hmXod H$s ñWmnZm {H$¶m J¶m& Omo Xa^§Jm go 60 {H$. ‘r. Xþa npíM‘ ‘| h¡& ~S>o ^mB©
graÜdO Zo {g§Koída ‘| ‘hmXod H$s ñWmnZm {H$¶m& Omo ghagm {Obm ‘| nS>Vm h¡& BgHo$ nyd© hr {‘{Wbm ‘| H$nrb ‘wZr Ûmam
H${nboída H$r ñWmnZm hmo MwH$m Wm& ¶h H${nboída ñWmZ ‘Yw~Zr {Obm ‘| nS>Vm h¡&
graÜdO Ho$ g‘¶ {‘{Wbm AnZo gm‘m{OH$, Am{W©H$, ~m¡{ÕH$ Ed§ amO{Z[VH$ én go Ma‘moËH$f© na Wm& g‘mO Mma dUm} ‘|
{d^º$ Wm& ~«m÷U, j{̶, d¡í¶ Ed§ ewÐ& gm‘m{OH$ g§aMZm nyU©V: g§ñH$ma na {Z^©a H$aVm Wm& {‘{Wbm ‘| graÜdO Ho$ g‘¶
g§ñH$ma H$m AW© CZ n{dÌ AZwð>mZm| go Wm , Omo emar[aH$, ~m¡{ÕH$, gm‘m{OH$ VWm AmܶmpË‘H$ n[aîH$ma Ho$ {bE {H$¶o OmVo Wo&
g§ñH$ma gmobh àH$ma Ho$ hmoVo Wo, àW‘ J^m©ÚmZ g§ñH$ma, ¶h g§ñH$ma {‘{Wbm ‘| àW‘ g§ñH$ma Wm& à˶oH$ ‘mVm-{nVm H$s ¶hr
AmH$m§jm ahVr h¡, {H$ CZHo$ n[adma ‘| gw¶mo½¶, gwnmÌ, gÝVmZ CËnÞ hmo& AV: O~ nwéf H$s Am¶w nƒrg df© VWm ñÌr H$s Am¶w
gmobh df© hmoZr Mm{hE& AÀN>m ‘whÿV© {ZH$mbH$a {XZ ‘| ¶k H$aHo$ am{Ì ‘| J^m©ÚmZ H$m àdYmZ aIm J¶m& n{V nËZr H$m ¶h
gå~ÝY ñWm{nV {H$¶m OmVm h¡ & {Oggo {H$ J^© ‘| AmZodmbm Z¶m àmUr gw¶mo½¶ hmo& ¶h ‘Zwî¶ Ho$ OrdZ H$m àW‘ g§ñH$ma h¡&
¶hm± go g¥pîQ> H$m CX¶ Amaå^ hmo OmVm h¡& Bgo g§ñH$ma H$s àW‘ H$S>r H$hVo h¡&
‘mVm-{nVm Ho$ Ûmam àW‘ H$S>r nma H$aZo Ho$ ~mX ‘mVm J^©YmaU H$aZo Ho$ Xmo ¶m VrZ ‘mh , ní¶mV nwgdZ g§ñH$ma {H$¶m OmVm
h¡& gwÝXa, ñdmñ϶, gw¶mo½¶, nwÌ àm{á Ho$ {bE XodVmAm| go àmW©Zm H$s OmVr h¡, VWm J^© H$mo nwï>r H$aZo Ho$ {bE {deof àH$ma H$s
nm¡{ï>H$ br OmVr Wr& Am¡f{Y¶m| H$m¶moJ H$adm¶m OmZm gwé {H$¶m OmVm Wm& BgH$m dU©Z AWd©doX go {‘bVm h¡& ¶h {ÛVr¶
H$S>r g§ñH$ma H$m ‘mZm OmVm Wm&
J^©YmaU Ho$ {Vgao ¶m Mm¡Wo ‘{hZo ‘| n{V Ûmam AnZo npËZ Ho$ Ho$em| H$mo gOmH$a Cg‘| ‘m±J H$mQ>Vm Wm& Bg àH$ma {‘{Wbm ‘|
gr‘mÝVmo¶Z g§ñH$ma hmoVm Wm& ~mbH$ Ho$ OÝ‘ Ho$ ní¶mV ¶h g§ñH$ma hmoVm h¡& {‘{Wbm ‘| d¡{XH$ H$mb go hr amoQ>r ~ZmH$a A{¾ ‘|
S>mbr OmVr Wr& ~mbH$ H$mo JmoX ‘| boH$a XþY, Kr Am{X go hdZ {H$¶m OmVm Wm& Xhr, ehX VWm Kr H$mo {‘{lV H$a gmoZo H$s
ebmH$m go erew H$mo MQ>m¶m OmVm Wm, VWm ~mbH$ Ho$ {XK© OrdZ Ho$ {bE àmW©Zm H$s OmVr Wr& {nVm ~mbH$ Ho$ H$mZ ‘| ‘ÝÌ
~mobVm {XKm©¶w Ed§ ~w{Õ‘mZ hmoZo H$m& CgHo$ ~mX ‘mVm Cgo XþY {nbmVr Wr& bmoJ Ka na CnpñW{V hmoVo VWm {eew H$mo Am{edm©X
XoVo Wo& ¶h g§ñH$ma AmO ^r {‘{Wbm ‘| àM{bV h¡& OÝ‘ Ho$ Xgd|, ½¶mahd| ¶m ~mahd| {XZ Omo ^r ew^ KS>r ‘| hmo ¶h g§ñH$ma
Zm‘m§H$Z H$hbmVm Wm& AmMm¶© Ho$ nam‘e© go Xmo-Mma eãXm| H$m gwÝXa Zm‘ {eew Ho$ {bE aIVm h¡& Bg Adga na ¶k, hdZ,
Am{X go J¥h ew{Õ H$s OmVr Wr ,VWm ^moO H$m Am¶moOZ ^r {H$¶m OmVm Wm& ¶h àWm AmO ^r Cgr én ‘| àM{bV h¡& ~mbH$
O~ Mma ‘m±g H$m hmoVm h¡ & V~ ew^ {XZ Ho$ ew^ g‘¶ ‘|, gy¶©Xod H$m Xe©Z Ed§ amÌr ‘| MÝÐXe©Z H$am¶o OmVo h¡& ¶h g§ñH$ma
{ZîH$‘U H$hbmVm h¡&
22. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 22
Bg g§ñH$ma go {eew Ho$ ‘mZ{gH$ Ed§ emar[aH$ én na gwÝXa Aga nS>Vm h¡& O~ {eew {‘{Wbm ‘| N>h ‘mh H$m hmoVm, Vmo Cgo
nhbr ~ma Amhma {X¶m OmVm Wm& ¶h Amhma {Og {XZ XoVm Wm& dh {XZ AÞàmeZ g§ñH$ma H$hbmVm Wm&
~mbH$ O~ EH$ df© H$m hmoVm h¡ & V~ [eew Ho$ OÝ‘ Ho$ ~mbm| H$mo H$Q>dm {X¶m OmVm h¡& VWm Ho$db MyS>m ñdmo{V N>moS> Xr OmVr h¡&
Hw$b Ho$ AmYma na ñdmo{V VrZ ¶m nm±M H$m {dYmZ Wo& Ho$e H$mQ>Zo ¶m MmoQ>r aIZo H$m ^r ñdmñ϶na AÀN>m à^md nS>Vm h¡& MmoQ>r
Hw$b H$s na§nam na {Z^©a H$aVm h¡& ¶h g§ñH$ma MwS>mH$‘© g§ñH$ma Ho$ Zm‘ goo {‘{Wbm ‘| à{gÕ h¡&
~mbH$ Ho$ OÝ‘ Ho$ Vrgao ¶m nm±Md| df© ‘| ¶h g§ñH$ma ‘Zm¶m OmVm h¡& eara H$mo ñZmZm{X go ñdÀN> ~ZmH$a gwÝXa dó YmaU
H$amH$a AÀN>o d¡Y Ho$ Ûmam ewé ‘| X{hZm H$mZ VWm ~mX ‘| ~m¶| H$mZ H$mo doYm OmVm h¡& Bggo Am§V H$m ~T>Zm éH$ OmVm h¡& eara
Ho$ gmW {H$¶m J¶m doY g§ñH$ma H$U© doY g§ñH$ma H$hm OmVm h¡&
~mbH$ ({eew) O~ {‘{Wbm ‘| nm±M gmb H$m hmo OmVm Wm, V~ gañdVr H$s ñVw{V H$a Jwé Ho$ nmg Aja kmZ Amaå^ H$adm¶m
OmVm h¡& Bg àH$ma {dÚmkmZ H$m Amaå^ hmo OmVm h¡& ¶h {dÚmaå^ g§ñH$ma H$hbmVm h¡& CgHo$ ~mX CnZ¶Z ¶m ¶kmondrV
g§ñH$ma H$m {‘{Wbm ‘| àdYmZ h¡& AWd©doX ‘| Bg g§ñH$ma H$mo doXmܶ¶Z Ho$ {bE Xrjm H$m gyMH$ H$hm J¶m h¡& AmnñVåd
Am¡a^maÛmO CnZ¶Z go {dÚmܶ¶Z Ho$ BÀNw>H$ ì¶{³V Ho$ lw{V Ho$ AZwgma g§ñH$ma H$mo H$hVo h¡& Xþgao eãXmo§ ‘| CnZ¶Z H$m AW©
~mbH$ H$mo AmMm¶© Ho$ g‘rn bo OmZm Wm&
""Cng‘rno AmMm¶©XrZm§ doXmo Zr{VZ¶Z àmnU ‘wnZ¶Z‘²&''
J¥hgyÌm| Ho$ H$mb VH$ Bg g§ñH$ma H$m H$‘©H$mÊS> nyU©V: {dH${gV Ed§ à{V{ð>V hmo MwH$m Wm& CnZ¶Z H$mo dh H¥$˶ ‘mZm J¶m,
{Oggo ì¶{º$, Jwé, doX, ¶‘, {Z¶‘, d«V Ed§ XodVmAm| Ho$ g‘rn bm¶m Om gHo$&
""Jwé d«VmZm§ doXñ¶, ¶‘ñ¶, {Z¶‘ñ¶ M XodVmZm§ g‘rn dm ¶oZm gm¡ Zr¶Vo@gr&''
graÜdO Ho$ g‘¶ CnZ¶Z g§ñH$ma H$‘©H$mÊS> go ‘wº$ Zht ahm& ¶mkdë¶H$ Ho$ AZwgma ‘hmã¶mhÿ{V¶m| go {eî¶ H$m CnZ¶Z H$aHo$
Jwé H$mo doX H$m Aܶ¶Z H$admZm Mm{hE& ~«÷Mmar H$mo {eï>Vm, ‘¶m©Xm Ed§ AmË‘ g§¶‘ aIZm Mm{hE& Bg Vah CnZ¶Z Ho$ ~mX
~«÷Mmar kmZ Ho$ nWna ¶mÌr H$r Vah MbVm Wm& ~«÷Mmar Xmo eãXm| Ho$ ‘ob go ~Zm h¡, ~«÷ Am¡a M¶©& ~«÷ H$m AW© doX AWdm
‘hmZ Am¡a M¶© H$m {ddaU AZwgaU H$aZm& AWm©V ~«÷ Ho$ ‘mJ© na MbZm& ¶mkdë¶H$ ñ‘¥{V Ho$ AZwgma {‘{Wbm ‘| CnZ¶Z Ho$
{bE AmMm¶© hmo‘ H$admVm h¡& dh {dÚmWu Ho$ H$mZ ‘| Jm¶Ìr ‘ÝÌ H$m CƒmaU H$aVm h¡& dh Cgo ~«÷Mmar OrdZ ì¶VrV H$aZo
H$m CnXoe XoVm h¡, VWm {ZX}e XoVm h¡, {H$ Vw‘ ~«÷Mmar hmo, Ob nrAmo, H$m‘ H$amo, {XZ ‘| ‘V gmoAmo, AmMm¶© Ho$ AYrZ hmoH$a
doX H$m Aܶ¶Z H$amo& Amaå^ ‘| {‘{Wbm ‘| H$ݶmAm| H$m ^r CnZ¶Z g§ñH$ma hmoVm Wm& CnZ¶Z Ho$ ~mX {eIm aIZo H$m ‘hÎd
h¡& ‘¡{Wb g§ñH¥${V ‘| {eIm YmaU H$aZm EH$ n{dÌ g§ñH$ma h¡& dhr EH$ g§Ho$V ^r h¡& Y‘© ‘mJ© na MbZo H$m, Bgr Y‘©nmbZ Ho$
A§V©JV OZoC YmaU d {eIm YmaU H$m {deof ‘hÎd ~Vbm¶m J¶m h¡& MmoQ>r aIZo H$m ‘hÎd {‘{Wbm ‘| àm{MZ H$mb go
àM{bV h¡& g^r qhXþ MmoQ>r aIVo h¡, ‘w§S> Ho$ Cnar ^mJ ‘| ~«÷a§Y H$m ñWmZ hr {eIm aIZo H$m ñWmZ h¡& {Og àH$ma Xrn {eIm
A§YH$ma H$mo hamZo dmbr VWm àH$me H$mo ’¡$bmZo dmbr hmoVr h¡& Cgr àH$ma ‘ñVH$ H$s {eIm H$m‘dmgZm H$m Zme H$aZodmbr
VWm ~«÷én H$s àH$me Xr{nH$m h¡& {eIm ‘| Jm§R>> bJmZo H$m {dYmZ h¡& {eIm ‘| Jm§R> bJmVo g‘¶ {ZåZ ‘§Ì nT>m OmVm h¡&
""~«÷ ^md ghó‘¶ éÐ^md eVñ¶ M&
{dîUmo: g§ñ‘aUmW© {h {eIm ~§Y H$amoå¶h‘²&&''
AWm©V, AZ§V ~«÷^md, Ag§»¶ éÐ ({ed) ^md VWm gd©Ì ì¶má ahZodmbo {dîUw Ho$ ñdén H$m ñ‘aU aIZo Ho$ {bE, ‘¢ {eIm
‘| Jm§R> bJm ahm hÿ±, {eIm Z Ho$db kmZ e{º$ H$mo M¡Vݶ aIVr h¡, ~pëH$ CgH$m g§~§Y ~b namH«$‘ Am¡a VoO Ho$ gmW ^r h¡ &
doX ‘| H$hm J¶m h¡,
23. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 23
"" XrKm©¶wï>dm¶ ~bm¶ dM©go {eIm¶¡ dfQ&&''
AWm©V ,XrKm©¶, ~b Am¡a VoO Ho$ {bE {eIm H$mo ñne© H$aVm hy± &{eIm kmZ J§Jm H$m àVrH$ h¡ &Bggo ‘pñVîH$ ‘| n{dÌ {dMmam|
H$m àdmh hmoVm h¡& ¶{X h‘ B©ída H$m ܶmZ H$aVo h¡ Vmo AmoO e{º$ àH$Q> hmoVr h¡, ¶h AmoO e{º$ ‘pñVîH$ Ho$ Cna {eIm Ho$
amñVo hr eara ‘| à{dï> hmoVr h¡& Bgr àH$ma na‘mË‘m H$s ^{º$ ^r Cgr ‘mJ© go eara Ho$ ^rVa AmVr h¡& emóm| H$o AZwgma {eIm
YmaU A˶§V Amdí¶H$ Ed§ ‘hÎdnyU© h¡& ¶h Mmamo dUm} ~m«÷U, j{̶, d¡í¶ Am¡a ewÐ Ho$ {bE Amdí¶H$ h¡& ór Ed§ ewÐ H$mo
¶kmondrV YmaU H$m A{YH$ma g‘má {H$¶m J¶m& {H$ÝVw {eIm YmaU ewÐm| Ho$ {bE ^r h¡& BgH$o {~Zm ewÐm| Ho$ Ym{‘©H$ H¥$˶ ^r
{Zî’$b hmo OmVo h¡& Bg{bE Y‘© emóH$mam| Zo g^r dUm} Ho$ {bE ñZmZ, On, hdZ Ed§ XodnwOZ Ho$ g‘¶ {eIm ~m§YH$a hr BZH$mo
H$aZo H$m {dYmZ ~Vbm¶m h¡&
""ñZmZo XmZo Ono hmo‘o, g§Ü¶m¶m§ XodmM©Zo&
{eIm J«§{W, gXm Hw$¶m©{X˶oVÝ‘Zwa~«drV²&&''
CnZ¶Z g§ñH$ma Ho$ níMmV² doXmaå^ g§ñH$ma hmoVm Wm& CnZ¶Z go {dÚmWu H$o {bE OJV H$o g‘ñV {ejm Ûma Iwb OmVo Wo&
Cn{ZfXm| H$o Aܶ¶Z àmá H$a OrdZ H$mo {dH${gV H$a gH$Vo Wo& {ejm OrdZ H$m àH$me lmoV h¡& Bggo OrdZ Ho$ {d{^Þ joÌmo
‘o ‘mJ© H$m àXe©Z H$a gH$Vm h¡& kmZ H$mo ‘Zwî¶ H$m V¥Vr¶ ZoÌ H$hm J¶m h¡& {OgHo$ nmg kmZ H$s Á¶mo{V Zhr h¡, dh ZoÌ{dhrZ
new Ho$ g‘mZ hmoVm h¡&
""AZoH$ g§e¶moÀN>o{X namojn©ñW Xe©H«$‘&
{dÚmhrZ : new ^r g‘mZm&&''
kmZ H$s Á¶mo{V go AZoH$ g‘ñ¶mAm| H$m N>oXZ hmoVm h¡& kmZ Ho$ {~Zm ‘Zwî¶ {dàËd àmá Zhr H$a gH$Vm h¡&
"" OÝ‘Zm Om¶Vo ewÐ : g§ñH$maX² {ÛO CÀ¶Vo&
{dÚm ¶{V {dàñd {Ì{‘ lmo{̶ CƒVo&''
{‘{Wbm ‘| àmMrZ {dÛmZm| H$s ‘mݶVm Wr, {H$ {ejm ewÕ Am¡a gwg§ñH¥$V ~ZmVr h¡& [ejm Ho$ Ûmam ‘Zwî¶ JwU AnJwU H$mo OmZ
gH$Vm h¡& doXmaä¶ g§ñH$ma H$m CXoí¶ B©ída H$s ImoO ‘o g§gma H$m ˶mJ Zhr Wm, ~pëH$ ñZmVH$m| go J¥hñW hmoZo H$s Amem H$s
OmVr Wr& ì¶{º$ Ho$ {ddoH$ Ed§ M[aÌ H$m {Z‘m©U {ejm go hmoVm h¡&
""¶ñ¶ Zm{ñV {ddoH$ñVw Ho$db ¶mo ~hþlwV:Z g OmZm{VemómW©ÝXdr nmH$a gm{Zd &&''
~«÷Mmar Ho$ Vn go amï´> H$s ajm hmoVr Wr& ì¶{º$ H$mo OrdZ ¶mnZ ‘| Omo H${T>ZmB© hmoVr,Cg‘| do Y¡¶© ~ZmH$a aIVm Wm& {ejm H$m
à‘wI CXoí¶ Wm &
""{dÚm XXm{V {dZ¶§ {dZ¶m¶{n nmÌV‘² &
nmÌËdìXZ ‘mßZmo{V YZmÛ©‘ VV: gwI‘²&&''
Voahdm°§ g§ñH$ma JmoXmZ g§ñH$ma hmoVm Wm& Bg‘| {dÚmWu {H$ {daº$ AdñWm H$mo nma H$aVm Wm& XmT>r, ‘y±N>, ga Ho$ ~mb
H$mQ>H$a ,~«÷Mmar Ho$ n[adma dmbo AmMm¶© H$mo JmoXmZ H$aVm Wm& doX
Cn{ZfX H$m kmZ àmá H$a J¥hñW OrdZ ‘| àdoe Ho$ {bE AmMm¶© go Am{e©dmX {b¶m OmVm Wm&BgHo$ ~mX {dÚmWu H$mo kmZ
àmáH$a {ddmh g§ñH$ma go JwOaZm nS>Vm Wm& {ddmh ‘Zwî¶ Ho$ emararH$, ‘mZ{gH$, ~m¡{ÕH$, nabm¡{H$H$, Bhbm¡{H$H$,
AmܶmpË‘H$ àJ{V àXmZ H$aVr h¡& ¶mkdë¶H$ Zo ñÌr Ho$ {~Zm ¶k H$aZo H$s ‘Zm hr {H$¶m h¡& nËZrhrZ ì¶{º$ ¶k gånÞ H$aZo
H$m A{YH$mar Zht h¡&
24. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 24
Bg Vah {‘{Wbm ‘| ¶mkdë¶H$ Ho$ Ûmam {ddmh H$mo CXdmh, n[aU¶, Cn¶‘, nm{UJ«hU go g§~moYZ {H$¶m h¡& Cg g‘¶ VH$
{‘{Wbm ‘| AZoH$ àH$ma Ho$ {ddmh àM[bV hmo J¶o Wo & ݶm¶ emó ‘§o AmR> àH$ma Ho$ {ddmh H$m dU©Z {H$¶m h¡& {Og‘| ~«åh
{ddmh H$mo ‘Zw ñ‘¥{V, d{eï> ñ‘¥{V , ¶mkdë¶H$ ñ‘¥{V, Amídbm¶Z Zo gd©loï> {ddmh g§ñH$ma ‘mZm h¡& ~«÷ {ddmh ~«m÷U
¶mo½¶ gd©JwU gånÞ da H$mo {nVm ñd¶§ Am‘pÝÌV H$a CgH$m {dpYdV gËH$ma H$a, X{jUm Ho$ gmW VWme{º$ dñÌm^wfUm| go
Ab§H¥$V H$ݶm H$m XmZ H$aVm h¡& Bg{bE Bgo ~«÷ {ddmh H$hVo h¡& ‘Zw ñ‘¥V Ho$ AZwgma,
"" AmÀN>mܶ MmM©{¶Ëdm M lx{VerbdVo ñd¶§^y&
Amhÿ¶ XmZ§ H$ݶm¶m ~«måhmo§ Y‘©; àH$s{V©Vm &&''
¶h {ddmh gdm}Îm‘ {ddmh H$hm OmVm Wm& BgHo$ ~mX X¡d {ddmh Xþgao ñVa H$m hmoVm Wm&Bg‘| {nVm H$ݶm H$mo dóm^yfU Am{X
go gOm H$aH$o AmaãY ¶k ‘| nwamo{hVmo H$mo Xo XoVm Wm &Amídbm¶Z Ho$ AZwgma,
"" F$pËdOo {ddVo H$‘©pÊXYmXb§H¥$˶ gm X¡dm& ''
H$ݶm H$m ¶h XmZ ¶k Ho$ Adga na {H$¶m OmVm h¡& Bg {ddmh H$m Zm‘ X¡d {ddmh aIm J¶m& ~moYm¶Z J¥h¶gyÌHo$ AZwgma X¡d
{ddmh ‘| H$ݶm X[jUm Ho$ én ‘| Xr OmVr Wr&
""X{jUmgw Xr¶‘mZmñdÝVd{X ¶ºw$pËdOo gX¡d &''
Bg{bE Bgo X¡d g§km àXmZ {H$ JB© h¡& ‘Zw ñ‘¥{V Ho$ AZwgma,
""¶koVw {dVVo gä¶J¥{ËdOo H$‘© Hww$dVo&
Ab§H¥$˶ gwVmXmZ X¡d Y‘© àMjVo&''
¶k ‘| ~S>o ~S>o {dÛmZm| daU H$a Cg‘| H$‘© H$aZo dmbo {dÛmZ H$mo dñÌ Am^yfU Am{X go H$ݶm H$mo gwemo{^V H$aHo$ XoZm X¡d
{ddmh h¡&
Vrgao {ddmh H$m én Amf© {ddmh h¡& Amf© {ddmh ‘| H$ݶm H$m {nVm da go ¶km{X {d{hV H$m¶© H$aZo Ho$ {bE EH$ ¶m Xmo Jm¶ d
~¡b àmá H$aVm Wm& ¶h H$ݶm H$m ‘wë¶ Zht ‘mZm OmVm Wm& ~pëH$ da Ho$ J¥hñW OrdZ {~VmZo Ho$ {ZíM¶ H$s gwMZm Wr &
""EH$ Jmo{‘WwZ Ûodm damXmXm¶ Y‘©V: &
H$ݶm àXmZ {d{YdXmfm} Y‘©: d CÀ¶Vo &&''
{‘{Wbm H$o g‘ñV Y‘© J«ÝWm| Ho$ AZwgma O~ H$moB© ¶wdH$ H$ݶm Ho$ {nVm H$mo EH$$ Jmo{‘WwZ XoH$a H$ݶm go {ddmh H$aVm h¡, Vmo dh
Amf© H$s g§km nmVm h¡ & ¶h àWm {‘{Wbm ‘| F${f¶m| ‘| àM{bV Wm & ³¶m|{H$ {dñV¥V kmZ VWm AmܶmpË‘H$ ¶mo½¶Vm Ho$ H$maU
{H$gr F${f Ho$ gmW {H$gr H$ݶm H$m {ddmh {H$¶m OmVm Wm& Vmo {ddmh H$m dh àH$ma Amf© H$hbmVm Wm&
BgHo$ ~mX {‘{Wbm ‘| àOmn˶ {ddmh ^r àM{bV Wm& Bg {ddmh ‘| n{V -npËZ H$mo g‘mZ Y‘© Ho$ AmMaU H$m CnXoe {X¶m
OmVm Wm, dh àOmn˶ {ddmh H$hbmVm Wm& ‘Zw ñ‘¥{V Ho$ AZwgma ,
""ghZm¢ MaVm§ Y‘©{‘{V dmMmñZw^mî¶ M&
H$ݶm àXmZ‘-ä¶À¶© àmOmËn¶m| {d{Y ñ‘¥V:&''
àmOn˶ {ddmh ‘| H$ݶm H$m {nVm H$ݶm H$m nm{UJ«hU g§ñH$ma ¶mo½¶ da Ho$ gmW H$a XoVm Wm& {Og‘| XmoZm| hr AnZo ZmJ[aH$
VWm Ym{‘©H$ H$V©ã¶m| H$m gmW gmW nmbZ H$a|& àOmn˶ Zm‘ ñd¶§ Bg ~mV H$m ~moYH$ h¡, {H$ Zd Xån{V àOmn{V Ho$ à{V
AnZm F$U MwH$mZo AWm©V CËn{V CgH$m nmbZ nmofU H$aZo Ho$ {bE hr {ddmh H$a aho h¡& ¶h {ddmh CÎm‘ loUr Ho$ {ddmh ‘o§
{JZm OmVm Wm & BgHo$ ~mX Agwa {ddmh H$m ñWmZ Wm & ¶Û{n Bg àH$ma H$m {ddmh {ZåZloUr ‘| AmVm Wm& na§ÝVw ‘© J«ÝWm| ‘|
Bgo JÝYd© {ddmh go loð> ‘mZm J¶m h¡& ¶h {ddmh {‘{Wbm ‘| àM{bV Wm& Bg àH$ma Ho$
25. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 25
{ddmh ‘| nwéf H$ݶm Ho$ ‘mVm -{nVm H$mo ¶Wme{º$ YZ XoH$a H$ݶm H$mo àmá H$a boVm h¡& Agwa {ddmh H$hbmVm h¡& ‘Zwñ‘¥{V Ho$
AZwgma ,
""km{Vä¶m| Ð{dU§ XËdm H$ݶm¶¡ M¡d e{º$V:&
H$ݶm§ àXmZ§ ñdmÀN>mÝYmgwamo Y‘© CƒVo &&''
Agwa {ddmh ‘| YZ hr àYmZ {ZUm©¶H$ ‘mܶ‘ hmoVm h¡& ¶h H$ݶm {H$ gm¡XodmOr Wr& {Og‘| YZ boH$a H$ݶm ~oM Xr OmVr Wr&
BgHo$ ~mX {ddmh Ho$ àH$ma ‘| JÝYd© {ddmh H$m {‘{Wbm ‘| ¶mkdë¶H$ ñ‘¥{V go nVm MbVm h¡&
Bg àH$ma {ddmh ‘| H$ݶm ñd¶§ AnZo n{V H$m MwZmd H$aVr h¡& Bg {ddmh gå~ÝY H$o ‘Zw ñ‘¥{V {bIVo h¡ ,
"" BÀN>m¶m@ݶm|ݶg§¶moJ H$ݶm¶míM dañ¶ Mm&
JÝYd© gVw {dko¶mo ‘¡Wwݶ H$m‘gå^d:&&''
AWm©V H$ݶm VWm nwéf H$m‘dg Omo ñdoÀN>m go g§^moJ H$aVo h¡, dh JÝYd© {ddmh H$hbmVm h¡& AWd© doX ‘| EH$ ñWb na JÝYd©
n{V¶m| H$m C„oI {H$¶m J¶m h¡& ¶Û{n Ym{‘©H$ Ñ{ï>H$moU go ¶h {ddmh {ZåZñVa H$m ‘mZm J¶m h¡& VWm{n ¶h {ddmh ì¶{º$¶m| Ho$
nañna ào‘ H$m à{VH$ h¡&
"" gH$m‘m¶m: gH$m‘oZ {Z‘©ÝÌ loð> CƒVo &''
{ddmh Ho$ gmVd| loUr ‘| amjg {ddmh H$m ñWmZ AmVm Wm& ¶h {ddmh ¶wÕ{à¶OZm| ‘| àM{bV Wr& ¶mkdë¶H$ Bg {ddmh H$mo
{‘{Wbm ‘| ¶wÕ go CËnÞ ‘mZVo h¡&
""¶wÕ haUoZ amjg: amjgm| ¶wÜX haUm{X{V &''
‘Zw ñ‘¥{V Ho$ AZwgma,
""hËdm{jËdm M {^Ëdm M H$m¡eÝVr éXVr J¥hmVm àgø H$ݶm haU§ amjgmo {d{YéƒVo&&''
amoVr nrQ>Vr H$ݶm H$o gå~pÝY¶m| H$mo nam{OV H$a ~bmV AnhaU H$a boZm amjg {ddmh H$hbmVm h¡&
{‘{Wbm ‘| g~go A{YH$ AàeñV {ddmh H$m àH$ma n¡emM {ddmh Wm& Bg {ddmh ‘| N>b, H$nQ>,AMoVZ, gwÎm ¶m ‘Îm H$ݶm Ho$
gmW ‘¡WwZ H$aZm n¡emM {ddmh Ho$ loUr ‘| AmVm Wm& ‘Zw ñ‘¥V Ho$ AZwgma,
""gwám§ ‘Îmm§ à^Îmm§ dm ahmo ¶ÌmonÌMÀN>{V&
gm nm{nð>mo {ddmhmZm§ n¡emMíMï>‘mo@>K‘:&&''
Bg Vah {‘{Wbm ‘| AmR> àH$ma Ho$ {ddmh OZH$ H$mb ‘| àM{bV Wo & {g’©$ g§JmoÌ {ddmh {ZfoY Wm&‘Zw gw{º$ Ho$ AZwgma,
""Ag{nÊS>m M¶m ‘mVwagJmoÌm M ¶m {nVw:&
gm àeñVm {ÛOmVrZ§Xma H$‘©{U ‘¡WwZo&&''
g‘mZ joÌ ‘| [ddmh H$aZo go MÊS>mb d§e CËnÞ ‘mZm OmVm Wm& g‘mZ JmoÌ {ddmh hmo OmZo na MmÝX«m¶U àm¶píMV H$aZo H$m
àmdÜmmZ {‘{Wbm ‘| Wm& BZ g~Ho$ gmW {‘{Wbm ‘| aIob, ì¶{^Mma
Ed§ doí¶md¥{Îm H$m C„oI ^r àmá hmoVm h¡& {‘{Wbm Ho$ {d^mÊS>H$ ‘w{Z H o nwÌ F${f l¥½¶ H$mo A§J H$s amOgwÝXar ’$gm br Wr&
Bg H$m¶© ‘| A§J amOm bmo‘nmX H$s nwÌr AmJo Wr& AídKmof Ho$ AZwgma,
""F¥$î¶ l¥§J ‘w{Z gwV§ órîd n§{S>V‘²&
Cnm¶¡ {d{dY¡: em§Vm OJ«mhM OhmaM &&''
graÜdO H$m emgZ H$mb {‘{Wbm H$m ñdU©¶wJ ‘mZm OmVm h¡& Cg g‘¶ VH$ {‘{Wbm ‘| {d{^Þ JmoÌm| H$m ^r CX¶ hmo MwH$m
Wm& nm{U{Z Ho$ AZwgma nmoVo VH$ H$s gÝVmZ EH$ JmoÌ Ho$ hmoVo h¡& F${f¶m| H|$ gÝVmZ EH$ ñWmZ na Jm¶ ~m±YVo Ed§ Cg Jm¶m|
26. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 26
Ho$ gwajm ImZnmZ Ed§ Aݶ ì¶dñWm H$aZo ‘| Omo ^r bmoJ CgHo$ gmW hmoVo do EH$ JmoÌ Ho$ H$ho OmVo Wo& nam§Hw$e ‘w{Z Ho$ AZwgma
""ewH«$Xod Or Ho$ H$ݶm nrdar Zm‘ H$s ór go ~mah nwÌ CËnÞ hwE & {OZHo$ Zm‘ h¡, ^maÛmO, namea, H$í¶n, H$m¡{eH$, JJ©,
Cn‘ݶw, dËg, empÊS>ë¶, ^mJ©d, ‘wÐb. Jm¡V‘ Ed§ H$¡Ëg & Bg Vah {‘{Wbm ‘| ~mah JmoÌm| H$m CX¶ hþAm& {H$ÝVw BgH$s g§»¶m|
CZHo$ nwÌm| Ho$ Ûmam ~T>Vr hr JB©& narj g§{hVm Ho$ AZwgma F${f - npËZ¶m± Ho$ Zm‘ Wo& ^aÛmO H$s - em§{V, namea H$s-gw{‘Ì,
H$í¶n H$s- nam^dr, H$m¡{ee H$s- Ì¡JVu, JJ© H$s -Ambå~wH$s , Cn‘ݶw H$s - H$mqbJr , dËg H$s - AmZVu, empÊS>ë¶ H$s
-nV§Jm , ^mJ©d H$s - ‘mYdr, ‘wÐb H$s - gm¡Xmbr, Jm¡V‘ H$s - ^mZw‘{V, H$m¡Ëg H$s - A߶m¶Zr BZ F${f npËZ¶m| go Omo
nwÌ hþE, Cggo {‘{Wbm ‘| JmoÌm| H$s g§»¶m H$m’$s hmo JB©& {‘{Wbm H$m àW‘ JmoÌ Jm¡V‘ ‘mZm OmVm h¡& Jm¡V‘ F${f H$m Aml‘
~«÷nwar Wm& Omo AmO H$b H$‘Vm¡b go 7 {H$. ‘r. Xÿa nS>Vm h¡& H$‘Vm¡b Xa^§Jm {Obm H$m EH$ J«m‘ h¡& ñH$ÝXnwamU Ed§ am‘m¶U
Ho$ AZwgma ~«åhnwar Jm¡V‘ F${f Ho$ Aml‘ Wo& CZH$s nËZr A{hë¶m Wr, Omo gånwU© JwU gånÞ Wr& Jm¡V‘ F${f H$m Aml‘
~«÷nwar A{h¶mar Jm±d Ho$ g‘rn hr h¡& Ohm± EH$ Hw$ÊS> h¡, {Og‘| bmoJ ~S>o hr òÕm Ed§ {dídmg go Jm¡V‘ Hw$ÊS> ‘| ñZmZ H$aVo h¡&
aVZnwa Jm°d Ho$ à{gÕ Vbmd aOmoída Ho$ CÎm-nyd© ‘| ~«÷nwa Jm±d h¡ & ¶{h na Jm¡V‘ F${f ݶm¶ gyÌ H$s aMZm H$s Wr& A{hë¶m
Xodr H$s H$Wm am‘m¶U Ed§ nwamUm| ‘| d{U©V h¡& Jm¡V‘ F${f {‘{Wbm Ho$ emgH$ graÜdO H$m g‘H$m{bZ Wm& Jm¡V‘ F${f H$s
nËZr A{hë¶m A˶§V gwÝXar Wr , Am¡a do {ed Ho$ na‘ ^º$ Wo& {OÝhm|Zo Zm{eH$ ‘| {̶§dHo$ída H$s ñWmnZm {H$E& Omo ~mah
Á¶mo{VqbJ ‘| EH$ h¡& {ed Ho$ gmW AZݶ ^{º$ H$mo XoIH$a BÝÐ {MpÝVV hE, Am¡a CgZo doe ~Xb H$a A{hë¶m Ho$ gmW ¶m¡Z
gå~ÝY ñWm{nV {H$¶m& Jm¡V‘ F${f h‘oem A{hë¶m na {dídmg aIVm Wm& CÝho O~ Bg ~mV H$m nVm Mbm, Vmo A{hë¶m H$mo
nËWa hmoZo H$m e«mn Xo {X¶m& A{h¶mar A{hë¶m H$m ñWmZ ‘mZm OmVm h¡& dmë‘rH$s am‘m¶U Ho$ AZwgma, {dídm{‘Ì A¶moܶm Ho$
amOm XeaW Ho$ nwÌ am‘ Am¡a bú‘U H$mo boH$a ^moOnwa nhw±Mm, Ohm± am‘ Zo VmS>H$m H$m dY {H$¶m& am‘ Am¡a bú‘U Zo {díd{‘Ì
Ho$ ¶k H$s ajm {H$¶m& BgH$o ~mX XmoZm| ^mB© {dídm{‘Ì Ho$ gmW J§Jm ZXr H$mo nma {H$¶m& do d¡embr nhw±Mo& Ohm± d¡embr Ho$ amOm
gw‘{V H$m A{V϶ ñdrH$ma {H$¶m ,Am¡a ñWb ‘mJ© go {‘{Wbm H$s ¶mÌm gwé {H$¶m& {díd{‘Ì Ho$ Amkm go am‘ Zo A{hë¶m H$m
CÕma {H$¶m& BgHo$ ~mX {díd{‘Ì am‘ Ho$ gmW CÎma {Xem ‘| MbH$a {dXoh ZJa nhw±Mo Wo& amñVo ‘| {dídm{‘Ì {dgm¡b Zm‘H$
Jm°d ‘| éHo$ Wo& dhr CÝhmoZo {‘{Wbm ‘| {e{~a S>mbm& amOm graÜdO Ho$ ¶k ‘| Am‘§ÌU CÝho {‘bm Wm& {dí‘{‘Ì Ho$ AmZo H$m
g‘mMma gwZH$a g‘«mQ> graÜdO ñd§¶ {díd{‘Ì Ho$ nmg AmH$a A{V϶ gËH$ma {H$¶m& dhr na éH$Zo Ho$ {bE graÜdO Zo
{díd{‘Ì H$s gmar ì¶dñWm {H$¶m& {dgm¡b Jm°d go Hw$N> hr Xþar na ’w$bha h¡& ¶h OJh graÜdO H$m ’w$b ~JrMm Wm& Ohm±
^JdVr {J[aOm Xodr H$m nmdZ ‘pÝXa h¡& {Ogo {J[aOm ñWmZ Ho$ Zm‘ go OmZVo h¡& ¶{h am‘ H$mo grVm H$m àW‘ Xe©Z hþAm Wm&
Hw$‘mar grVm ‘mVm H$s Amkm go {J[aOm nwOZ Ho$ {bE ¶hr ’w$bha Am¶r Wr&Ohm° Cg g‘¶ am‘ Zo {dí‘{‘Ì Ho {bE ’w$bdmar go
’w$b boZo AmE Wo& ~¥hX{dîUwnwamU Ho$ AZwgma g‘«mQ> OZH$ H$s amOYmZr Ho$ X{jU Ûma na ’w$bha Wm& AmZÝX am‘m¶U H$o
AwZgma amdU {ÌbmoH$ gwÝXar bú‘rénm nX²‘m H$r én-JwU H$r àe§gm gwZm Vmo Cgo àmá H$aZo H$o {bE ì¶mHw$b hmo J¶m& AÝV ‘|
amdU {‘{Wbm go aËZ én ‘| n[aUV nÙm H$mo àmá H$a b§H$m bo J¶m Am¡a nyOm Ho$ noQ>r ‘o§ aIm & O~ ‘ÝXmoXar Zo Bg nwOm H$s noQ>r
H$mo Imobm Vmo Cg‘| ~ÝX ghó ‘wIr nÙm H$mo XoIH$a amdU ^r K~am J¶m & nÙm Zo amdU go H$hm {H$ Vw‘Zo Omo ¶hm° bmH$a ‘oam
An‘mZ {H$¶m h¡, Bggo Vwåhmam {dZme hmo OmEJm & Vw‘ {~Zm Xoar {H$¶o ‘wPo$ AnZo OJh nhþ±Mm Xmo Am¡a {‘Å>r ‘| X~m Xmo ,‘¢ hOma
dfm©o Ho$ ~mX O~ [‘Å>r go {ZH$by§Jr Vmo Vw‘ AnZm A§V g‘PZm& ¶hr grVm ~ZH$a OÝ‘ {b¶m& Xodr^mJdV Ho$ N>R>o ñH$ÝY ‘o
{‘{Wbm dU©Z h¡ ,
""Ed§ {Z{‘gwVmo amOm à{WVm| OZH$moS>^dV, ZJar {Z{‘©Vm VoZ J§JmVrao ‘Zmoham&
{‘{Wbo{V gw{d»¶mVm Jmonwamhmb g§¶wVm,YZYmݶ g‘m¶wº$m hX²embm {dam{OVm &&''
27. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 27
~¥hX²{dîUwnwamU Zo [‘{Wbm Ho$ ~mao ‘| {bIm h¡,
""V̶mÌm‘hmnwʶm gd©H$m‘g‘¥{ÛVr
B§¶wV {‘{Wbm nwʶm ñd¶§ am‘ñdédmUr &&
{‘{Wbm gd©V: nwʶm gwam‘Um{‘n Xþb©^&
AVñVrW©ofw gd}fw {‘{Wbm nwÁ¶Vo gXm&
‘m¶m nwOm©{XH$m àmoº$m g‘mݶoZ {d‘w{º$Xm:&&
¶ofm Vw {‘{Wbm amOZ {dîUw gm¶wÁ¶ H$m[aUr&&
¶m‘bgmamoÔma: ({ed OZH$ g§dmX - ~¥hX²{dîUw nwamU)
""d¡Hw$ÊR>JmZ nwañH¥$˶ bmoH$m„§ú‘r ImVaV² &
d¡Hw$ÊR>ñVw {ZOm§eoZ {‘{Wbm ^y‘r ‘m{deV² &&
AVmo{Zdmg ^w{‘ñVo gd©ñWaZm{Û{eî¶Vo&
d¡Hw$ÊR>mÞH$bm ݶyZm X¥í¶Vo {‘{Wbm ‘¶m&&
{‘{Wbm dmg‘mgY OrdÝ‘wº$mo ^doÞa:&
Xohm§V amKd§ àmá VX² ^ºo$: gh ‘moXVo&&''
{‘{Wbm H$m dU©Z AJñ˶ am‘m¶U ‘| Bg àH$ma h¡&
""d¡Xohmo ndZ ñ¶m§Vo {Xí¶¡emݶm§ ‘Zmoha‘²&
{demb§ gañVrao Jm¡ar‘§{Xa‘wV‘‘²&&
d¡Xohr dm{Q>H$m VÌ ZmZm nwîngwJwpå’$Vm&
a{jVm ‘m{bH$ݶm{^ : gwd©Vw gwIXmew^m&&
à^mVo à˶h§VÌ JËdm ñdmËdm{b{^ gh &
Jm¡ar‘nwO¶ËgrVm ‘mÌm kmá gw‘{º$V:&''
ñH$ÝXnwamU Ho$ AZwgma {‘{Wbm H$m dU©Z h¡ ,
""AmgrX ~«÷nwar Zm‘«m {‘{Wbm¶m± {dam{OVm&
Vñ¶m§ bg{V Y‘m©Ë‘m J¡V‘moZm‘² Vnmg;&&
Ahë¶mZm‘ Vábr n{V^º$m {ටdXm&
gd© bú‘U gånÞm ggrËgdm©JgwÝXar&&''
~¥hX{dîUwnwamU Ho$ AZwgma ,
""Jm¡V‘ñ¶m l‘| ¶må¶o nmVmbopñWV nmW{g&
ñVmËdmH¥$ÊS>oZ‘oÛº$¶m ¶¶w: nmR>’$b§b‘oVy&&
{d‘mÊS>H$mo ‘hm¶moJr X{jU {Zdg˶go &
Jm¡V‘ñ¶ml‘mËnwʶmå¶ n[íM‘ H$moUHo$ &&''
Bggo ñnï> hmoVm h¡, {H$ {d‘mÊS>H$ ‘w{Z H$m Aml‘ ^r Jm¡V‘ F$fr Ho$ ZOXrH$ hr Wm& namea ‘¡{̶o g§dmX ‘| H$hm J¶m h¡,Ohm±
Ohm± g~ g‘¶ Ed§ g~ OJh ‘§WZ hmo dhr {‘{Wbm ZJar h¡&
""AVmod{hí¶ gd©V ‘ÝW§Vo [and:gXm&
28. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 28
{‘{Wbm Zm‘ gm kmo¶m OZH¡$íM H¥$Vm ‘hr&''
{‘{Wbm g§»¶m± emñÌ Ho$ àmd©VH$ ‘mZo OmVo h¡& Bg g§»¶m± emó Ho$ àmd©VH$ H${nb ‘w{Z Wm& H${nb ‘wZr H$m Aml‘ ‘Yw~Zr
{Obm ‘| h¡& Omo ahrH$m go 6 {‘. ‘r. X{jU Ed§ gm¡amï> go X{jU n[íM‘ ‘| h¡& H${nb ‘w{Z Zo ‘hmXod H$s ñWmnZm H$a ¶hr
g§»¶m± emñÌ H$m {Z‘m©U {H$¶m & H${nb ‘w{Z Ûmam ‘hmXod H$s ñWmnZm H$aZo Ho$ H$maU Bg OJh H$m Zm‘ H${nbída ñWmZ h¡&
¶h lÕmbyAm| H$m na§n{dÌ ñWmZ ‘mZm OmVm h¡& ݶm¶ Xe©Z Ed§ g§»¶m± Xe©Z H$m ñWmZ {‘{Wbm h¡& {dîUwnwamU Ed§ ZmaX nwamU
go nVm MbVm h¡, {H$ H${nb‘wZr H$m Aml‘ nVmbmoH$ ‘| Wm & ¶hm± BÝÐ Zo amOm gmJa Ho$ Aíd‘oY ¶k H$m KmoSm> MwamH$a ~m±Y
{X¶m Wm& Ohm± ^mJraWr J§Jm H$m ~§Jmb H$s ImS>r ‘| g§J‘ hmoVm h¡, dh ñWmZ J§JmgmJa VrW© h¡& H$Wm Ho$ AZwgma, H${nb‘w{Z
Cgr ñWmZ na ܶmZñW Wo & amOm gmJa Ho$ ¶k Aíd ajH$ g¡{ZH$mo Zo KmoS>o H$mo H${nb‘wZr Ho$ Vnñ¶mW© OJh na XoIm ,Vmo VnaV
F${f H$mo KmoS>o MwamZo ~mbm ‘mZ {b¶m ,VWm CZH$m An‘mZ {H$¶m & H${nb‘w{Z Zo H«$mo{YV hmoH$a na‘mUw d‘ go amOm gmJa Ho$ 60
hOma g¡{ZH$mo H$mo Obm {X¶m& F${f Vnñ¶m hoVw {ZO©Z ñWmZ na Vn H$aVo Wo&
{‘{Wbm gXm go hr Y‘© H$m ñWb ahm h¡& naewam‘ Ho$ XmXm ‘hmZ F${f Wm, {OZH$m Zm‘ éMoH$m Wm& Omo JT>r Ho$ MÝÐd§e H$o
emgH$ Ho$ ¶hm± J¶m Wm& O~ F${f éMoH$m JT>r nhþ±Mm ,Vmo dhm± Ho$ amOm H$s nwÌr g˶dVr Zo éMoH$m H$m AmXa gËH$ma {H$¶m&
éMoH$m Zo amOm H$mo g˶dVr Cgo XoZo H$mo H$hm, amOm ‘| ~«m÷U H$s ~mV Q>mbZo H$s {hå‘V Zhr Wr& do V¡¶ma hmo JE eV© aIm H$s
CÝho EH$ hOma K>moSo> Xo& é{MH$m F${f Zo déU H$m ܶmZ {H$¶m Am¡a amOm H$mo KmoSo> {X¶o & ~Xbo ‘| Cgo g˶dVr àmá hþE& g˶dVr
EH$ {XZ A˶§V XþIr Wr& é{MH$m Zo H$maU nwN>m Vmo ~Vbm¶m,{H$ amÁ¶ H$m CVam{YH$mar H$moB© Zht, ³¶m|{H$ CZH|$ ‘m± H$s H$moB© nwÌ
Zht h¡& F${f Zo Xmo Am¡f{Y¶m± Xr EH$ g˶dVr Ho$ ‘m± Ho$ {bE, {Oggo Cgo e[º$embr j{̶ nwÌ CËnÞ hmo, Am¡a Xþgar g˶dVr
H$mo EH$ Vnñdr F${f CËnÞ hmo& Hw$N> {XZm| Ho$ ~mX g˶dVr H$moo EH$ nwÌ OåXmp½Z hþAm& OåXm{½Z F${f H$mo aoUwH$m nËZr hwB©&
{OgZo nm±M nwÌm| H$mo OÝ‘ {X¶m dmgw, {dñdmdmg ,{~«hþXoZw, ~«wVdmH$Ýdm Am¡a am‘ & am‘ {ed H$m AZݶ ^º$ Wm, ’$bV: {ed Zo
CÝh| naew {X¶m&{OgHo$ ~mX do naewam‘ ¶m am‘Hw$ëhmar Ho$ Zm‘ go OmZm OmZo bJm&CZHo$ {nVm OåXm{¾ H$mo H$m‘YoZw Wm&H$m‘YoZw
H$mo H©$V{^¶m§ Zo BÝÐ Ho$ H$hZo na Mwam {b¶m& naewam‘ O~ Ka H$mo Am¶m Vmo nVm Mbm H$s H$Vm©{^¶m§ Zo CZH$m new Mwam {b¶m h¡,
Vmo naewam‘ H«$mo{YV hmoH$a amO‘hb J¶m& Cgo amoH$Zo Ho$ {bE g¡{ZH$mo AmE& naewam‘ H«$mo{YV hmoH$a H©$V{^¶m§ H$mo ‘ma {Jam¶m
Am¡a new H$mo boH$a Am J¶m& OåXm{¾ F${f Zo naewam‘ Ho$ Hw$ëhmar na IwZ XoI qM{VV hþAm& CgZo ~oQ>mo H$mo AmJ«h {H$¶m ,{H$
H«$moY Ed§ AnZr Jm¡ad H$mo CÝho nVm hmoZm Mm{hE & {nVm H$s ’$Q>H$ma Ho$ ~mX naewam‘ EH$ df© Ho$ {bE Vnñ¶m na Mb {X¶m& Bgr
~rM H$Vm©{^¶m§ Ho$ nwÌ Zo OåZXm{¾ F${f H$mo ‘ma S>mbm&O~ naewam‘ Ka Am¶m Vmo CgZo {nVm H$m ga H$Q>m XoIm& dh A˶§V
H«$mo{YV hmoH$a j{̶m| H$m {dZme Amaä^ {H$¶m&CgZo {ed H$s H$¥nm go E¸$sg ~ma j{̶m| Ho$ amO H$mo {N>ZH$a ~«m÷Um| ‘| Xo
{X¶m& A§V ‘| do Vnñ¶m hoVw ‘hoÝÐ nd©V na Mbm J¶m& AnZo OmZo Ho$ H«$‘ ‘| CgZo AnZm {ed go àmá YZwf H$mo OZH$ Ho$ ¶hm°
gwa{jV aIH$a Mbm J¶m& nwamUm| Ho$ AZwgma naewam‘ E¸$sg~ma Xþï> amOmAm| H$mo dYH$a ~«m÷Um| H$mo n¥Ïdr XmZ {H$¶m& ~«måhUm|
Zo naewam‘ Or go H$hm à^w Amn O§Jb H$mo Om aho h¡& ¶{X Xþï> bmoJ ‘oao Cna AmH«$‘U H$aoJm ,Vmo h‘mar ajm H$m¡Z H$aoJm& ~«måhUm|
H$mo naewam‘ Or Zo e§I {X¶m {H$ O~ ^r H$moB© {dn[Îm AmE Vmo e§I ~OmZm ,‘o¢ Vwåhmar ajm H$é±Jm & Hw$N> {XZm| Ho$ ~mX bmoJm| Zo
naewam‘ H$s narjm Ho$ {bE e§I ~Om¶m& e§I H$s AmdmO gwZVo hr naewam‘ Or Am nhþ±Mo Am¡a ~mobo eÌw H$hm± h¡? ‘¡ CZH$m jU
^a ‘| {dZme H$é±Jm& ~«m÷U ^¶ go H$mnVo hþE ~mobo,à^w AnamY j‘m H$ao ,h‘ bmoJmo§ Zo AmnHo$ nwʶ Xe©Z Ho$ [bE e§I ~Om
{X¶m Wm& A~ h‘ bmoJ AmnHo$ Xe©Z go H¥$VrW© hmo J¶o& {H$ÝVw AÝV¶m©‘r ^JdmZ H$m H«$moY em§V Zhr hþAm& CÝhm|Zo ~«m÷Um| H$mo
emn Xo {X¶m ,{H$ Vw‘ amÁ¶ H$aZo ¶mo½¶ Zhr§ X[aÐVm Vwåhmam H$maU hmoJm& {H$ÝVw Omo ~«m÷U bmoJ e§I n[ajm Ho$ {déÕ Wm, Cݧho
29. <ISBN: 978-981-07-8010-4 > The History of Mithila
TIJ Research Publications Pte. Ltd., Singapore Page 29
amÁ¶ H$aZo H$s Amkm XoH$a ^JdmZ naewam‘ ‘h|ÝÐ nd©V H$mo Mb {X¶m& naewam‘ Ho$ g‘W©H$ ^y{‘hma ~«m÷U H$hbmE,{Og‘|
H$m¡{eH$ ,gmdʶ©, empÊS>ë¶ JmoÌ Ho$ ~«m÷U hmoVo h¡& Om{V {dbmg Zo Bg gå~ÝY ‘| {bIm h¡ ,
"" VWm H$mboZ Mmaå^ñg½ÝXmdmo ^md‘md¥V:&
EVñ¶mË‘mËH$m¡{eHo$ JmoÌmo ^y{‘hma : g‘Ý~¶ :&&
Ed§ à¶moÁ¶‘mZËdmVmVnY‘m© {ZamH¥$V:&
^mZwXàmo ‘hmgmo¡å¶ gd©‘y„‘Zwñ‘¥V‘²&
AOrVJV© óm¶monwÌ :^mZwXÎmmñ¶ nMH$m:&
O¶ÐWñ¶fQ> nwÌ: gmo‘m{gÝYwX©emd«V :&&
^y{‘hmam: àOm¶ÝVo naewam‘à^mdV:&
EVñ‘mV² emœVmoY‘m©~«h‘ d¥Îmm충 dpñWVm&&
~«÷H$mb§ {dOmZr¶mX~«m÷VËdì¶pñWV‘²&&
~«÷Xoe§ VWmH$m¶© VWmd¥{V VWm {H«$¶m&&
Bg Vah ~«m÷U ‘| EH$ Z¶m ~«m÷U CËnÞ hþAm Omo ^y{‘hma Ho$ Zm‘ go OmZm OmZo bJm&Xþgao Van amdU Omo b§H$m Ho$ amOm
Wo ,CÝhm|Zo AnZr àmU ajm Ho$ {bE nÙm H$mo {‘{Wbm ^y{‘ ‘| {‘Å>r Ho$ AÝXa X~m {X¶m& BYa {‘{Wbm ZJar ‘| ^rfU AmH$mb
nS>m& {Oggo OZVm ‘| Ìm{h Ìm{h ’¡$b JB©& amOm graÜdO A˶§V {MpÝVV hþE& {H$ÝVw Hw$bJwé eVmZÝX Or ‘hmamO graÜdO H$mo
¶k Amaå^ H$aZo H$m AmXoe {X¶m & {Oggo déUXod àgÞ hmoH$a dfm© H$ao& ~¥hX{dîUwnwamU Ho$ AZwgma graÜdO ¶k H$m Amaå^
AnZo amÁ¶ Ho$ npíM‘ XþJ© na {H$¶m:
"" XþJm©ËnpíM‘Vmo ^mJo ¶moOZ{ÌV¶§ na‘²&
¶kñWb§ ZaoÝÐñ¶ ¶Ì bm§JbnÜXV¡&&
g‘wËnÞ ‘hm^mJm grVm amKdd„^m&&
OZHo$Z J¥ho ZrVm gjmV ‘m¶mñdé{nUr&&''
graÜdO gd© àW‘ ¶k Amaå^ H$aZo Ho$ nyd© àOm H$s ‘§Jb H$m‘Zm ny{V© Ho$ {bE AmewVmof {ed H$s ñWmnZm ZJa Ho$ npíM‘
Ûmam na OboídaZmW H$s ñWmnZm {H$¶m& 36 {H$. ‘r. npíM‘ hb H$f©U ¶k H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m Wm, Omo bú‘Um ZXr Ho$
{H$Zmao nwZrV nwÊS>arH$ joÌ ‘| Wm& nwZm¡am ‘| bú‘Um ZXr H$s àmMrZ Ymam H$m Adeof A~ ^r Ñ{ï>JV hmoVm h¡& bmoJm| H$m H$hZm
h¡,hbH$f©U ¶k graÜdO Zo bú‘Um H$s Ymam Ho$ {H$Zmao nwZm¡am ‘| {H$¶m Wm& Ohm± nÙm ’$mb H$r ZmoH$ go R>moH$a ImH$a àH$Q> hþB©&
hb Ho$ ’$mb go CËnÞ hmoZo Ho$ H$maU grVm Zm‘ nS>m& ³¶m|{H$ hb go Omo O‘rZ H$mo ImoXm OmVm h¡, Cg {eam H$mo grVm H$hVo h¡&
hbH$f©U ¶k Ho$ H$maU ‘oKmÀN>Þ hmo J¶m& A~ Bg ZdOmV {eew H$mo d¥{ï> go ~MmZo Ho$ {bE graÜdO Zo Hw$Qr> H$m {eK« {Z‘m©U
H$m AmXoe {X¶m& {eK« hr EH$ Hw$Qr> ~Zm¶m J¶m Ohm± {eew H$mo dfm© go ~Mm¶m Om gHo$ & ¶h Hw$Q>r {Og OJh ~Zm, Cgo grVm‘T>>r
H$hVo h¡& hbH$f©U ¶k go {‘{Wbm ‘o§ CËnÞ AZmd¥[îQ> g‘má hþAm& {‘{Wbm Yݶ Yݶ hmo J¶m& do Omo {ed H$s ñWmnZm H$s
CgH$m CXoí¶ Ob àmá H$aZm Wm&Bg {ed H$m Zm‘ Oboída nS>m& AWm©V Ob H$m Omo hmo B©ída ¶h H$mb B.ny. 14 dr gXr H$m
‘mݶ hmoVm h¡& graÜdO Ûmam grVm H$mo OZH$nwar bm¶m J¶m & A~ OZH$ Ho Xa~ma ‘o Iwer H$m {R>H$mZm Z ahm& grVm H$m Zm‘,
{díd ‘| VrZ go OmZm OmVm h¡, grVm, d¡Xohr Ed§ OmZH$s& OmZH$s à{V^mdmZ Wr& do {Z˶ nmd©Vr H$s nwOm H$aVr Wr& OmZH$s
H$s gwÝXaVm H$s H$hmZr Am¶m©dV© ‘| ’¡$b J¶m& g±H$mí¶ Ho$ emgH$ gwYÝdm AnZr gånyU© goZm Ho$ gmW {‘{Wbm H$mo Koa> {b¶m
Am¡a graÜdO H$mo OmZH$s gwnwX>© H$aZo Ho$ {bE {dde {H$¶m& graÜdO Zo ObZo go ~MZo Ed§ dmng OmZo H$mo H$hm Am¡a ""gd}