Nama: Naila Davina Azzahra Kelas : XI MIPA 4 (23) Tugas Bahasa Jawa SMAN 1 PASURUAN

1. Tembang
Macapat
NAILA DAVINA AZZAHRA
XI MIPA 4 - (23)
SMAN 1 PASURUAN

2. Pangerten..............1
Filosofi..................2
Ancase....................4
Tri-guru.................5
Unsur Kabasaan....7
DAFTAR ISI

3. BABAGAN
MACAPAT
Tembang utawa sekar yaiku rumpakan basan
kanthi paugeran tartamtu kang pangucape
kudu nggunakake kagunan swara.
Tembang Macapat (Tembang Cilik) yaiku
syair utawa geguritan tradisional Jawa
sing nduweni makna tartamtu.
Tembang Macapat dilagukake sarta kaiket
ing struktur tartamtu yaiku guru gatra,
guru lagu lan guru wilangan.
1

4. FILOSOFI
MASKUMAMBANG
Nyaritakake ngenani kahanan manungsa
wektu isih ing alam ruh, ing guwa garbane ibu.
KINANTHI
MIJIL
Nyaritakake ngenani proses kelairane manungsa.
SINOM
Nyaritakake pas ing umur bocah, manungsa
wiwit sinau kanggo adaptasi, lan berkembang
liwat wektu lan kauripan (fase bocah).
Nyaritakake yen bocah-bocah dikongkon
menyang njobo omah kanggo sosialisasi lan
diwenehi pendidikan ing njero lingkungan.
ASMARADHANA
Nyaritakake fase olah rasa utawa kang
asring ditegesi olah asmara. Manungsa kang
rumangsa tresna marang lawan jinise.
2

5. DHANDANGGULA
Nyaritakake kauripan sing ingkang sampun
ing tahapan nggoleki kestabilan sosial lan
kesejahteraan madosi nilai ingkang cekap
sandang, pangan, lan papan.
DURMA
Nyaritakake gegambaran manungsa kang
kudu tabah ngadhepi sakehing pacoban
urip, fase iki nggambarake semangat
gotong royong lan Tresna marang liyane.
Nyaritakake fase komitmen ing njero
perkawinan kanggo nyatuaken tresno
ing njero kauripan rumah tangga.
3
FILOSOFI
GAMBUH
PANGKUR
Nyaritakake fase manungsa wis tuwa, kudu
bisa nyingkiri lan ngadohi samubarang kang
ala lan kudu bisa nahan hawa nafsu donya.
MEGATRUH
Nyaritakake fase misahake nyawa
saka raga kita, ngeculake roh utawa
wiwit ing alam kelanggengan.
POCUNG
Nyaritakake fase pungkasaning urip
manungsa, ing endi manungsa dibalut
karo kafan, nalika manungsa langgeng
nanging nyawa pindhah menyang akhirat.

6. ANCASE
MACAPAT
4
Kanggo pandangan urip manungsa amarga
nyeritakake 11 babagan kauripan manungsa ing
dunya iki, tembang macapat uga dadi pangeling-
eling yen manungsa bakal e balik marang
panciptane.
Kangge sarana pendidikan amarga diajarake
ana sekolah ing materi basa jawa.
Kanggo sarana hiburan amarga yen maca
tembang macapat mesti dilagu.

7. GURU LAGU
Tri-guru sesuai karo jenenge, iku
ana 3, yaiku:
Tri-guru
GURU GATRA
GURU WILANGAN
Akehe wanda (suku kata) ing
saben gatra (baris) tembang.
Akehe gatra (baris) saben
sapada (bait) tembang.
5
Dhong-dhinge/tibane swara
ing saben pungkasane gatra.

8. Paugerane
Tembang Macapat
6

9. Unsur Kebasaan
Unsur-unsur kebasaan ing Tembang Macapat meh padha karo geguritan, yaiku
nggunakake pamilihan tembung kang awujud tembung Entar, tembung Saroja,
tembung Dasanama lan tembung-tembung mawa wuwuhan. Kanggo ngepasake
cacahing wanda ing saben gatra (guru wilangane) ing tembang Macapat iku lumrahe
nggunakake tembung Garba, kadang uga nggunakake tembung Camboran
1. Tembung Garba
Tembung kang kedadeyan saka gandhenge tembung loro utawa luwih.
Tuladha :
2. Tembung Kawi
Tembung-tembung sing asale saka Basa Jawa Tengahan/Jawa Kuno. Biasane
digunakake kanggo omongan sabendina, mula saiki wis arang keprungu.
Tuladha :
3. Dasanama
Asale saka tembung ‘dasan’ ateges sepuluh, ‘nama’ ateges jeneng utawa aran.
Dadi Dasanama iku jenenge wong utawa aran siji nduweni jeneng utawa aran
nganti sepuluh (utawa luwih) kang padha utawa meh padha tegese.
Tuladha :
Sira padha tegese karo : kowe, sampeyan, panjenengan
Rina padha tegese karo : rinten, siyang, awan
Sudra padha tegese karo : papa, mlarat, sengsara, kere
Tembung sudra ateges: celaka
Tembung lawan ateges: munsuh, tandhing
Tembung langar ateges: umuk, galak, seneng bareng
Sira padha tegese karo : kowe, sampeyan, panjenengan
Rina padha tegese karo : rinten, siyang, awan
Sudra padha tegese karo : papa, mlarat, sengsara, kere.
7

10. UNSUR
KEBASAAN
epinginan kang samya kae
sthining tyas maujud
aning mulya
ina dina kepungkur
ku dadi landhasaneki
ina kang bakal teka
ng pangangkah tumus
ita bangsa Indonesia
nemahi jaman
yrambahi Nuwsantara
5. Sandi Karsa
Sandi Karsa: DINA PENDIDIKAN
imen lebdeng kawruh
ng pakaryan mrih trengginas
alar mulur rinengga ambeg berbudi
njrah mring para siswa
D
I
N
A
P
E
N
D
I
D
I
K
A
N
Sandi karsa yaiku ukara kang diwedharake kang
satemene kang dipilah-pilah adhapur huruf. Sandi iki
digawe medharake cipta, gagasan, utawa kekarepan.
4. Sandi Asma
Sandi asma yaiku jenenge pangarang, pangripta, utawa
pujangga kang diwedharake kang satemene kang dipilah-
pilah adhapur wanda-wanda utawa aksara-aksara.
Sandi Asma: NAILA DAVINA, *P=V
8
Manise kabebasa wis kita gegem
Bapak proklamator wicar ing dhuwuring dunya
Nganti serdadu ngubeng simpang lima, dendam berkobar jroning panase agni mendidih
imang dina krasa lumpuh, pertempuran isih durung rampung
Nihon nggawa obor sak pabrik tuwa, kita isih disandera
Mar ika utawa mati!!!
Seruan kang krungu sak radhio usang pengisi sunyi
Sa adha kabeh wis dipukul mundur rekta dayinta berkibar maneh
Kabeh w s rampung, tandha iku wis ora getihen maneh
Kita mung gelingi aneng sajarah, kang dicaritakake nganti kantuk mendera
Jeneng-jeneng k ng tansah kekal, padha durung mati
n
a
i
L
a
d
a
p
i
n
a

11. Mugi-mugi
Bermanfaat