SlideShare a Scribd company logo
• ÖĞRETMEN: M.Hanefi DELİVELİ 
• HAZIRLAYANLAR 
• Ahmet Erkut ÖZÇELİK 11/A 183 
• Bayram Furkan TORA 11/A 185 
• M.Müge GEDİKOĞLU 11/A 280 
• Tuğçe BAŞTA 11/A 270
HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE 
ÜREME ÇEŞİTLERİ
Hücreler Neden Bölünür? 
• Hacim / Yüzey Oranı: Hücre büyürken hücre zarı (yüzeyi) genişler, 
hücrenin hacmi (sitoplazma) artar. Ancak hücrenin hacmi hücre zarından 
daha hızlı büyür. Bu nedenle hücre belli bir büyüklüğe geldiğinde hücre 
zarından madde giriş çıkışı yeterli hızda gerçekleşemez, hücrenin oksijen 
ve besin alıp, atık maddeleri hücre dışına atması zorlaşır ve hücre 
büyümeye devam edemez. Bu durumda hücrenin yaşamını 
sürdürebilmesi için bölünmesi gerekir ve bölünerek hacmini azaltır. 
Çekirdek /Sitoplazma Oranı: Hücrenin büyümesi durumunda çekirdeğin 
de hücredeki hakimiyeti zorlaşır ve hücrenin yaşamı tehlikeye girer. 
Çünkü çekirdeğin denetim alanı gittikçe genişler. Çekirdek hücreyi 
yönetemez hale geldiğinde hücre bölünür. Büyüyen hücrenin çekirdeği 
hücreye bölünme emrini verir ve hücre bölünür. 
• Çekirdeğin bölünme emrini vermesi.
HÜCRE DÖNGÜSÜ 
Bir hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren diğer hücre 
bölünmesine geçene kadar geçen sürece hücre döngüsü 
denir.Hücre döngüsünün tamamlanma süresi hücre tipine 
göre farklılık gösterir.Bu süre bitkilerde ortalama 10-30 saat 
sürerken hayvanlarda ortalama 18-24 saat olabilir.
Hücre döngüsü iki evrede gerçekleşir:
İNTERFAZ SAFHASI 
Bölünme ile oluşan yavru hücreler büyüyüp, 
geliştikten sonra tekrar bölünmeye hazırlanır. 
İki mitoz arasında gerçekleşen bu evreye 
interfaz denir.
Üç ayrı evrede gerçekleşir: 
G1 Evresi:Bu evrede hücre metabolik olarak 
aktif olup sürekli olarak büyür.Organel sayısı 
artar.DNA sentezi için gerekli enzımler üretilir. 
S Evresi:DNA kendini eşleyerek iki katına çıkar. 
G2 Evresi:Hücre büyümeye devam eder ve 
bölünmeye hazırlığını tamamlar.
MİTOTİK EVRE 
İnterfaz safhası gerçekleştikten sonra mitotik evre 
denilen ve çekirdek bölünmesi ile sitoplazma 
bölünmesinin gerçekleştiği evreler başlar. Hücre 
bölünmesi gerçekleşirken başlangıçtaki hücrenin genetik 
bilgisi yeni hücrelere aktarılır.
Kromatin iplik:Hücre çekirdeğinin öz suyu içinde ağ 
şeklinde dağılmış yapılara denir. 
Kromozom:Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerin 
kısalıp kalınlaşmasıyla oluşmuş yapılardır. 
Kromatit:Kromozomların eşlenmesi sonucunda oluşan 
kromozom ipliklerinin her birine denir. 
Homolog Kromozom:Biri anadan biri babadan gelen, şekil 
ve büyüklük yönünden aynı olan,aynı özellikler üzerinde 
etkili olan kromozomlara denir.
Kardeş kromatit:Kendini eşleyen her kromozomda her biri 
bir DNA bulunduran yapıdır. 
Sentromer:Kromozomların iğ ipliklerine bağlandığı yere 
denir. 
Kinetekor:Kromozomun sentromerde bağlandığı 
proteinlerdir. 
Haploit Hücre:Tek kromozom takımı taşıyan hücrelere 
denir. 
Diploit Hücre:Kromozomların çiftler halinde 
bulunmasıdır.
• MİTOZ BÖLÜNME 
• Mitoz bölünmede amaç ana hücredeki kalıtım 
materyalinin eşit şekilde(nitelik ve nicelik olarak 
değişmeden) yavru hücrelere aktarılmasıdır. 
• 
• 
• Mitoz bölünme;büyümeyi,rejenerasyonu ve 
gelişmeyi sağlar.Eşeysiz çoğalan canlılarda ise 
aynı zamanda üremeyi sağlamaktadır.
Mitoz Bölünmenin Genel Özellikleri: 
Bütün canlılarda görülür. 
Vücut hücrelerinde görülür. 
Çok hücrelilerde büyüme ve gelişmeyi;tek 
hücrelilerde ise üremeyi sağlar. 
Bölünme sonunda kalıtsal özellikleri aynı iki 
hücre oluşur.Kromozom sayısı sabit kalır. 
Mutasyonlar hariç DNA nitelik ve niceliği 
değişmeden yavru hücrelere aktarılır. 
 Mitoz bölünme sonucunda 2n tane hücre 
oluşur.(n:hücrenin kaç kere bölündüğü sayı)
• Mitoz bölünme üç evrede incelenebilir:
ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ(KARYOKİNEZ) 
• Ökaryot hücrelerde hücre döngüsünün 
interfaz evresinden sonra çekirdek bölünmesi 
gerçekleşir.Mitoz,aralarında sınır olmayan dört 
evrede gerçekleşir.Bu evreler profaz, 
metafaz,anafaz ve telofazdır.
• 1)PROFAZ: 
Mitoz ilk aşamasıdır. 
Kromatinden kromozomlar 
oluşur.Kromozomlar eşlenir 
Kardeş kromotitler 
sentromerler ile birbirine 
bağlanır. Çekirdek zarı erir 
ve iğ iplikleri oluşur.Mitozun 
en uzun süren evresidir.
• 2)METAFAZ: 
Kinetekorlarından iğ 
ipliklerine tutunmuş 
kromozomlar her iki 
kutba da eşit uzaklıkta 
olan ekvator düzleminde 
sıralanır.Kromozomların 
tek tek sayılarak 
fotoğraflanabildiği 
safhadır.
• 3)ANAFAZ: 
Her bir kromozomun 
sentromerleri ve kardeş 
kromatitleri birbirinden 
ayrılır ve zıt kutuplara 
çekilir. Kardeş kromatitlerin 
birbirinden ayrılması 
mitozda kromozomların 
sayısının ve yapısının 
korunmasını sağlar.
• 4)TELOFAZ: 
İğ ipliklerinden 
ayrılan kromozomlar 
tekrar kromatin ağını 
oluşturu.İğ iplikleri 
kaybolur.Her yavru 
çekirdek etrafında 
çekirdek zarı 
oluşur.Karyokinez 
tamamlanır.
SİTOKİNEZ: 
• Telofaz evresinin sonuna doğru sitokinez 
biter.Sitokinez hayvan ve bitki hücresinde farklı 
gerçekleşir. 
Sitokinez hayvan 
hücrelerinde dıştan içe 
doğru boğumlanma 
şeklinde gerçekleşir. Bitki 
hücrelerinde ise ölü selüloz 
çeper boğumlanmaya izin 
vermediği için, ilk önce iki 
çekirdek arasında ara lamel 
oluşturulur. Bu lamel içten 
dışa doğru büyüyerek 
hücreyi ikiye böler.
HÜCRE DÜNGÜSÜNÜN KONROLÜ 
Hücre döngüsü, kontrollü olarak gerçekleşen olaylar 
dizisidir.Bu olaylar genlerin kontrolü ile sağlanır. 
Hücre döngüsünün temel kontrol noktaları G1,G2 ve 
M kontrol noktalardır.
G1 kontrol noktasında hücre yeterli büyüklüğe 
ulaşmışsa,ortamda yeterli besin ve büyüme faktörü varsa, 
DNA’da hasar yoksa ’devam et’ sinyali verir. 
G2 kontrol noktasında hücrenin büyüklüğü ve DNA hasarı 
kontrol edilir.DNA kendini eşlerken ‘hasar’ ya da ‘hata’ 
meydana gelmişse bu durumlar düzeltilinceye kadar ‘dur 
sinyali’ verir. 
M kontrol noktasında, kromozomların iğ ipliklerine 
bağlanması kontrol edilir. Kinetokorlar iğ ipliklerine 
tutunmazsa anafaz başlamaz.Bütün kinetekorlar iğ 
ipliklerine tutunduktan sonra ‘dur’ sinyali ortadan kalkar ve 
anafaz başlar. 
*Dur sinyaline cevap vermeyen hücreler çoğalmaya devam 
ederler.Bunlar kanser hücreleridir.
ÜREME 
Türlerin ortak özelliklerinden biri üremedir. Üreme 
canlıların kendine benzer yeni bireyler 
oluşturmasıdır.Yaşamsal bir olay değildir.Ancak türlerin 
nesillerinin devam edebilmesi için üremeleri gerekir.
• EŞEYSİZ ÜREME 
• 
• Tek bir bireyden döllenme olmaksızın çeşitli 
yollarla yeni yavruların oluşturulmasına eşeysiz 
üreme denir.
Genel Özellkleri: 
Hızlı bir üreme şeklidir. 
Oluşan bireyler birbirleriyle ve ana canlıya 
aynı kalıtsal özellikleri taşırlar. 
Biyolojik çeşitlilik sağlanmaz. 
Eşeysiz üremeyi sağlayan temel olay 
mitozdur. 
Kalıtsal çeşitlilik ancak mutasyonla 
sağlanabilir.
• EŞEYSİZ ÜREME ÇEŞİTLERİ: 
• 1)İkiye Bölünme Eşeysiz üremenin en basit 
şeklidir. 
Bir hücreli canlı, belli bir 
olgunluğa eriştiği zaman mitoz 
bölünme veya mitoz 
bölünmeye benzer bir yolla iki 
eşit parçaya bölünür. 
Genellikle moneralarda, 
protistalarda ve mantarlarda 
rastlanır. 
Belli bir doğrultuda bölünme 
olur. 
En hızlı üreme biçimidir.
• 2)Tomurcuklanma 
*Ana canlı üzerinde oluşan küçük bir çıkıntı 
(tomurcuk)büyüyerek küçük bir birey haline gelir. 
*Oluşan bireyler anadan ayrılabileceği(medüz) gibi 
birlikte kalarak koloni(polip) de oluşturabilirler. 
*Bazı protistlerde, maya mantarlarında, Hidra’da ve 
bazı çiçeksiz bitkilerde (ciğerotlarında) görülür. 
*Tohumlu bitkilerden olan gözyaşı 
bitkisinin yapraklarıyla üremesi de bir 
tomurcuklanma sayılabilir.
• 3)Sporla Üreme 
Bazı canlılarda spor adı verilen 
özel üreme hücreleri ile yeni 
bireyler meydana gelir.Buna 
sporla üreme denir.Sporlar kötü 
şartlara dayanıklı,etrafı sert bir 
çeperle çevrili hücreciklerdir. 
Sporlar üreyen canlıların hayat 
devrinde eşeyli ve eşeysiz 
üreme birbirini takip eder.buna 
döl almaşı denir. Parazit bir 
hücrelilerde,mantar ve bazı ilkel 
bitkilerde görülür.
Plazmodyumun Hayat Devri
• 4)Vejetatif Üreme 
• *İleri yapılı canlılarda görülen özel bir üreme 
şeklidir. 
• *Ana bitki ile aynı özellikte bitkiler elde edilir. 
• *Sürünücü gövde,rizom,yumru,aşılama,çelikle 
üreme,daldırma,doku kültürü gibi türleri vardır. 
Yumru gövde Sürünücü gövde
Aşılama yöntemi ile üreme 
Doku kültürü ile üreme
Rizom ile üreme 
Daldırma yöntemi ile üreme
• 5)Rejenerasyonla Üreme 
• Rejenerasyon sırasında hücre bölünmesi, büyüme ve 
farklılaşma gibi olaylar görülebilir. 
• İlkel yapılı canlılarda rejenerasyon üremeyi sağladığından vücut 
düzeyindedir. Örnek: Deniz anası, planaria 
• Kertenkele kopan kuyruğunu yenileyebilir fakat bu kopuk 
parçalar yeni bir canlıyı oluşturamadığından rejenerasyon organ 
düzeyindedir. 
• Yüksek yapılı canlılarda örneğin insanda kesilen bir yerin 
rejenerasyonu doku düzeyindedir. 
•
• Mayoz Bölünme 
Eşeyli üreme görülen canlılarda diploit 
kromozom sayısını yarıya indirerek haploit 
kromozom sayısına sahip gametlerin 
oluşumunu sağlayan bölünme şeklidir.
Genel Özellikler: 
- Kromozom sayısını yarıya indirerek tür içi kromozom 
sayısının korunmasında rol oynar. 
- 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinde görülür. 
- Bir diploit hücreden dört tane haploit hücre oluşur. 
- Oluşan hücreler arasında kalıtsal çeşitlilik görülür. 
- Mayoz sonucu oluşan bir hücre tekrar mayoz geçiremez 
ama mitoz geçirebilir. 
- Birbirini takip eden mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere 2 
aşamadan oluşur. 
- Mayoz 1 aşamasından önce interfaz görülürken mayoz 
2 aşamasında interfaz görülmez.
İnterfaz Safhası: 
Mitoz bölünmesi öncesinde gerçekleşen 
interfaz gibidir.Bunda da G1,S VE G2 evreleri 
görülür.DNA kendini eşler.Büyüme,solunum 
ve protein sentezi hızlanır ve hücre 
bölünmeye hazır hale gelir.
• Mayoz 1 
• Dört evrede gerçekleşir. 
Profaz 1:Eşlenmiş kromatitler kısalıp 
kalınlaşarak kromozomları oluşturur. 
Çekirdekçik ve çekirdek zarı erimeye 
başlar,sonunda kaybolur.Sentrozomlar 
kendini eşleyerek kutuplara çekilir ve 
aralarında iğ ipliği oluşur. Homolog 
kromozomlar yan yana gelerek 
birbirlerinin üzerine kıvrılır. 
Kromatitlerin birbirine sarılmasına 
sinapsis denir.Homolog kromozom 
çiftlerinin oluşturduğu dörtlü yapıya 
tetrat denir. Tetratların sayısı homolog 
kromozom sayısına eşittir.Tetrat 
esnasında sinapsis yapan kromatitler 
arasında parça değişimi olur.Bu parça 
değişimine krossing-over denir.
• Krossing-Over (Parça Değişimi) 
Eşey ana hücrelerinde 
gerçekleşen mayoz 
bölünmenin profaz 1 
safhasında oluşan 
tetratların kromatitleri 
arasındaki parça 
değişimine krossing over 
denir. 
Krossing over, mayoz 
bölünmenin en önemli 
olayıdır. Çünkü parça 
değişimi ile yeni gen 
birleşmeleri meydana 
gelerek tür içinde çeşitliliği 
sağlar.
• Metafaz 1 
Çekirdek zarının parçalanması sona 
ermiş, sentrozomlar kutuplara 
çekilmiş ve iğ iplikleri ortaya 
çıkmıştır.Sentromerleri çift olan 
tetratlar ekvatoral düzlem üzerine 
dizilir.
• Anafaz 1 
Bu evrede tetratlar ikiye ayrılarak 
kutuplara giderler.Ana ve babadan 
gelen homolog kromozomlar rastgele 
olarak birbirlerinden ayrılırlar. 
Özelliklerimizin bazılarının anadan 
bazılarının babadan geçmesinin 
nedeni budur.Bu evrede kromozom 
sayısı indirgendiğinden kutuplara 
taşınan yani yavru hücrelere geçecek 
olan kromozom sayısı vücut 
hücrelerinin kromozom sayısının 
yarısı (n) kadardır.
• Telofaz 1 
Hücrenin iki kutbunda bulunan 
kromozomlar uzayıp incelmeye 
başlar.Etraflarında çekirdek 
zarı oluşur.Sitoplazmanın 
boğumlanmasıyla da 
haploid(n) sayıda kromozoma 
sahip iki yavru hücre 
oluşur.Buraya kadar 
gerçekleşen olaylar mayoz 1 
olarak adlandırılır.
• Mayoz 2 
• Mayoz 1 sonunda meydan gelen haploit hücreler 
mayoz 2 de tekrar bölünür ve haploit kromozomlu 4 
hücre meydana gelir Mayoz 2 ana hatlarıyla mitoz 
bölünmeye benzer.Burada sadece kromatitler 
birbirinden ayrılır.
Profaz 2 
Telofaz 1 den sonra oluşan 
çekirdek zarı erir, 
kromozomlar belirginleşir ve 
iğ iplikleri oluşur.
Metafaz 2 
Kromozomlar iğ 
ipliklerine tutunarak 
ekvatoral düzlemde 
dizilirler.
Anafaz 2 
Kardeş kromatitler 
birbirinden ayrılıp iğ 
ipliklerine tutunarak 
zıt kutuplara çekilirler.
Telofaz 2 
Bu safhanın tamamlanmasıyla mayoz 
bölünme bitmiş olur. Profaz II 
evresinde kaybolan çekirdek zarı 
yeniden oluşturulur.. Kromozomlar 
tekrar kromatin iplik haline dönüşür. 
Mayoz bölünmenin başlangıcında 
kaybolan çekirdekçikler tekrar ortaya 
çıkar.Haploid kromozomlu 4 tane 
hücre oluşur.
Mitoz Bölünme ve Mayoz Bölünmenin Farkları 
Mitoz Hücre Bölünmesi Mayoz Hücre Bölünmesi 
1)Her çeşit hücre mitoz geçirebilir. 1)Sadece diploit hücreler mayoz 
geçirebilir. 
2)Bir hücre bir defa bölünür ve iki 
hücre meydana gelir. 
2)Bir hücre iki defa bölünür ve dört 
hücre meydana gelir. 
3)Meydana gelen hücrelerin 
kromozom sayısı,yapısı ana hücreyle 
ve birbirleriyle aynıdır. 
3)Meydana gelen hücrelerin 
kromozom sayısı yarıya iner ve 
kalıtsal çeşitlilik sağlanır. 
4)Kardeş kromatitler ayrılır. 4)Homolog kromozomlar ve 
kromatitler ayrılır. 
5)Krossing-over, snaps ve tetrat 
görülmez. 
5)Krossing over, snaps ve tetrat 
görülür. 
6)Mitoz geçiren hücreler tekrar mitoz 
geçirebilir. 
6)Mayoz geçiren hücreler tekrar 
mayoz geçiremez. 
7)Eşeysiz üreme,bölünme, 
rejenerasyon ve gelişme sağlanır. 
7)Eşeyli üremenin gerçekleşmesi 
sağlanır. 
8)Hayat boyu devam eder. 8)Hayat boyu devam etmez.
• EŞEYLİ ÜREME 
• 
• İki canlıdan yeni yavrunun oluşmasıdır.Oluşan yavru ana ve 
babadan farklı özelliklere sahiptir.Bu farklılığın sebebi;mayoz 
bölünme ve döllenmedir.Eşeyli üremenin olabilmesi için 
gerekli olan şartlar: 
• 1)Farklı iki cinsiyet(erkek ve dişi) 
• 2)Erkek ve dişide mayozla gametlerin oluşması 
• 3)Gametlerin birleşmesi(döllenme)
EŞEYLİ ÜREME ÇEŞİTLERİ:
1)Gametlerin Oluşturulması 
Canlılarda gametlerin oluşumu olaylarına 
gametogenez denir.Gametler genellikle 
mayoz sonucu oluşur ancak bazı canlılarda 
mitoz sonucu oluşabilir.
• SPERMATOGENEZ 
Erkek üreme organı olan 
testislerde erkek gametlerin 
oluşumuna denir.Spermatogenez, 
testislerin seminifer 
tüpçüklerinde başlar. 
Memeli erkeklerin testislerindeki 
diploid sperm ana hücreleri 
gelişip mayoz bölünme geçirerek 
dört tane monoploid spermatit 
meydana getirir.Bu 
spermatitlerde gelişip 
farklılaşarak spermleri meydana 
getirir.
• Organizmaların çoğunda bir sperm;baş,orta bölüm ve 
kuyruk kısımlarından oluşur.Baş kısmında haploit bir çekirdek 
ve akrozom bulunur.Çekirdek genetik bilgiyi taşır.Akrozom ise 
içerdiği enzimlerle döllenme sırasında yumurtayı delmeye 
yarayan özel bir yapıdır.Orta bölümde kuyruğun hareketi için 
enerji sağlayan mitokondriler yer alır.Kuyruk,uzun yapıda olup 
spermin sıvı ortamda yüzmesini sağlar. Kuyruğun yapısını 
mikrotübüller oluşturur.
• OOGENEZ 
Dişi üreme organı olan 
ovaryumlarda dişi gametlerin 
oluşumuna denir.Oogenez 
sonucunda dört tane monoploid 
hücre meydana gelir.Bu hücrelerden 
üç tanesi az sitoplazmalı ve küçük 
olduğundan eriyip kaybolur.Bol 
sitoplazmalı büyük olana ise ootit 
denir.Ootit farklılaşarak yumurta 
hücresini oluşturur.
İnsanda yumurta hücresi sperm 
hücresinden farklı olarak büyük ve 
hareketsizdir.Yumurta zarı ‘zona 
pellusida’ denilen jel benzeri bir 
örtüyle kaplıdır.Protein,glikoprotein ya 
da polisakkaritlerden oluşan bu örtü 
türe özgü olup yumurtayla aynı türe 
ait spermlerin döllenmesini sağlar.
İzogami 
Şekil ve büyüklük 
bakımından aynı, kalıtsal 
yapısı farklı iki gametin 
birleşip zigotu meydana 
getirmesi olayına denir.Bazı 
tek hücreli algler ve ipliksi 
yeşil su yosunlarında 
görülür.
Heterogami 
Şekil ve büyüklük yönünden farklı olan gametlerin 
birleşmesidir.Genellikle yumurta hareketsiz ve 
büyüktür.Sperm ise küçük ve aktif hareketlidir.İkiye ayrılır: 
a)Anizogami:Yumurta ve spermin 
büyüklük farkı fazla değilse buna 
anizogami denir.Su yosunlarından 
oedogonyum ve spirojirada görülür. 
b)Oogami:Yumurta ve spermin farkı 
çok ise buna oogami denir.Hayvan-ların 
büyük bir çoğunğu böyle ürer, 
sperm yumurtadan en az 200 kat 
küçüktür.
• DÖLLENME 
• Eşeyli üreme, döllenme olayı ile gerçekleşir. Eşeyli üremede erkek ve dişi 
bireyin üreme organlarındaki üreme ana hücrelerinden mayoz bölünme 
sonucu üreme hücreleri üretilir. Erkek ve dişi üreme hücrelerinin 
çekirdekleri birleşir. Bu olaya döllenme denir. Döllenme sonucu oluşan 
döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. Zigot, n kromozom erkek üreme 
hücresinden, n kromozom dişi üreme hücresinden aldığı için 2n 
kromozomludur. 
Döllenme sonucu oluşan zigot defalarca mitoz bölünme geçirerek 
embriyo denilen canlı taslağını oluşturur. Embriyo da gelişimini 
tamamlayarak yavru canlıyı meydana getirir. 
•
- Döllenme canlı vücudunun dışında gerçekleşiyorsa dış 
döllenme ,döllenme canlı vücudunun içinde 
gerçekleşiyorsa iç döllenme denir. 
- Ovipar:İç döllenme,dış gelişme.Ör:Kuşlar ve bazı 
sürüngenler 
- Vivipar:İç döllenme.iç gelişme.Ör:Memeliler 
- Ovovivipar:İç döllenme,iç gelişme ama besin ihtiyacı 
anne tarafından karşılanmaz.Ör:Keseli hayvanlar,
PARTENOGONEZ 
Döllenmemiş yumurta hücresinden 
yeni bir canlı meydana gelmesidir. 
*Dişi bireyce oluşturulan gametin 
döllenmeden gelişerek yeni bireyi 
oluşturmasıdır. 
*Bal arılarında,eşek arılarında, 
karıncalarda bazı çekirge ve 
kelebekler görülür 
*Partenogenezde döllenmiş 
yumurtadan mutlaka dişi birey 
meydana gelir.Dişi bireyin vücut 
hücreleri 2n kromozomlu,erkeğin 
ise n kromozomludur 
*Dişi yumurtalarını mayoz 
bölünme,erkek spermlerini ise 
mitoz bölünme oluşturur.
KONJUGASYON 
Kalıtsal yapıları faklı olan iki hücrenin aralarında 
oluşturdukları sitoplazmik köprü aracılığıyla gen alışverişi 
yapmaları şeklinde gerçekleşir.Bakterilerde, tek 
hücrelilerden bazı algler ve paramesyumda görülen eşeyli 
üreme şeklidir.
Paremesyumda Konjugasyon:
• Σ Farklı özellikteki iki paramesyum yan yana gelirler. 
• Σ Aralarında sitoplazmik köprü (Plasmodezma) kurulur. 
• Σ Makronükleus ortadan kalkar. 
• Σ Mikronükleuslar mayoz geçirerek 4 tane haploid nükleus meydana 
getirilir. 
• Σ 4 nükleustan 3 tanesi ortadan kalkar. 
• Σ Kalan tek haploid nükleus mitozla iki nükleus meydana getirilir. 
• Σ Bu nükleuslardan biri kalıcı diğeri göçücü nükleustur. 
• Σ İki hücrenin göçücü nükleusları karşılıklı değiştirilir. 
• Σ Kalıcı nükleusla göçücü nükleuslar birleşerek diploid tek nükleus 
meydana gelir. 
• Σ Oluşan diploid nükleus ard arda 3 mitoz geçirerek 8 nükleus 
meydana getirilir. 
• Σ Her bir hücre 2 sitokinez geçirerek 4 hücre meydana getirilir. 
• Σ Oluşan hücrelere nükleuslar ikişer ikişer dağılır. 
• Σ Konjugasyon yapan iki paramesyumdan toplam 8 paramesyum 
meydana gelir.
• Eşeyli Üreme ve Eşeysiz Üreme Farkları 
Eşeysiz Üreme Eşeyli Üreme 
Temelini mitoz bölünme 
oluşturur. 
Temelini mayoz bölünme 
oluşturur. 
Erkeklik ve dişilik yoktur(Cinsiyet 
yok) 
Erkeklik ve dişilik vardır. 
Tek bir ata canlı bulunur. Yavru 
bireyler ata canlıdan mitoz 
bölünme ile oluşur. 
Bu tip üremede mayoz bölünme ile 
önce gametler oluşur, daha sonra 
gametler birleşir (döllenme) zigot 
oluşur. Zigot da mitozla gelişerek 
canlıyı oluşturur. 
Oluşan canlıların bütün genetik 
özellikleri ata canlının 
aynısıdır. Canlıların çeşitliliğinde 
etkisi yoktur. 
Eşeyli üremede canlılar arasında 
gen alışverişi olduğundan oluşan 
canlılar anne ve babadan farklı 
özelliklere sahip olur. Çeşitlilik 
sağlanmış olur. 
Oluşan bireylerin ortam şartlarına 
dayanıklılıkları aynıdır. 
Bu da ortam şartlarına daha 
dayanıklı bireylerin oluşmasını 
sağlar.
SORULAR
SORU-1
ÇÖZÜM-1
SORU-2
SORU-3
ÇÖZÜM-3
SORU-4
ÇÖZÜM-4
KAYNAKLAR: 
1)www.biyolojisitesi.net 
2)www.zaferzengin.com 
3)www.ossmat.com 
4)10.Sınıf Esen Konu Anlatımı

More Related Content

What's hot

Mayoz Bölünme Slaytı Fon Müzikli
Mayoz Bölünme Slaytı Fon MüzikliMayoz Bölünme Slaytı Fon Müzikli
Mayoz Bölünme Slaytı Fon Müzikli
From Freedom
 
Hücre Bölünmeleri ve kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve kalıtımHücre Bölünmeleri ve kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve kalıtımglsah
 
25.mitoz bölünme
25.mitoz bölünme25.mitoz bölünme
25.mitoz bölünme
Ali DAĞDELEN
 
HÜCREDE YOLCULUK
HÜCREDE  YOLCULUKHÜCREDE  YOLCULUK
HÜCREDE YOLCULUK
F. Yonca AYAS
 
8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım
8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım
8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım
enesulusoy
 
Hücre bölünmesi
Hücre bölünmesiHücre bölünmesi
Hücre bölünmesi
berkan avcı
 
Mayoz ve mitozun moleküler temelleri
Mayoz ve mitozun moleküler temelleriMayoz ve mitozun moleküler temelleri
Mayoz ve mitozun moleküler temelleriayşen yıldırım
 
Anöploi̇di̇
Anöploi̇di̇Anöploi̇di̇
Anöploi̇di̇
06AYDIN
 
Genetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notlarıGenetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notları
Senin Biyolojin
 
Tibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye girisTibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye girisSema Atasever
 
Mitoz bolunme
Mitoz bolunmeMitoz bolunme
Mitoz bolunme
berkan avcı
 
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.20131.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013Muhammed Arvasi
 

What's hot (18)

Mayoz Bölünme Slaytı Fon Müzikli
Mayoz Bölünme Slaytı Fon MüzikliMayoz Bölünme Slaytı Fon Müzikli
Mayoz Bölünme Slaytı Fon Müzikli
 
Hücre Bölünmeleri ve kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve kalıtımHücre Bölünmeleri ve kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve kalıtım
 
25.mitoz bölünme
25.mitoz bölünme25.mitoz bölünme
25.mitoz bölünme
 
HÜCREDE YOLCULUK
HÜCREDE  YOLCULUKHÜCREDE  YOLCULUK
HÜCREDE YOLCULUK
 
Kromozomlar
KromozomlarKromozomlar
Kromozomlar
 
8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım
8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım
8. Sınıf Fen Bilimleri Ünite 1 Hücre Bölünmesi ve Kalıtım
 
Hücre bölünmesi
Hücre bölünmesiHücre bölünmesi
Hücre bölünmesi
 
Mayoz ve mitozun moleküler temelleri
Mayoz ve mitozun moleküler temelleriMayoz ve mitozun moleküler temelleri
Mayoz ve mitozun moleküler temelleri
 
Hucre Organeller 3
Hucre Organeller 3Hucre Organeller 3
Hucre Organeller 3
 
Hucre Organeller 1
Hucre Organeller 1Hucre Organeller 1
Hucre Organeller 1
 
Anöploi̇di̇
Anöploi̇di̇Anöploi̇di̇
Anöploi̇di̇
 
mitokondri 10.10.2013
mitokondri 10.10.2013mitokondri 10.10.2013
mitokondri 10.10.2013
 
Genetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notlarıGenetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notları
 
Tibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye girisTibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye giris
 
Mitoz bolunme
Mitoz bolunmeMitoz bolunme
Mitoz bolunme
 
Mpf sunusu
Mpf sunusuMpf sunusu
Mpf sunusu
 
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.20131.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013
 
Hucre Organeller 2
Hucre Organeller 2Hucre Organeller 2
Hucre Organeller 2
 

Similar to Bölünme

Sunu1 kopya
Sunu1   kopyaSunu1   kopya
Sunu1 kopyaglsah
 
Hücre Bölünmeleri ve Kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve KalıtımHücre Bölünmeleri ve Kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve Kalıtımglsah
 
hucre böulnmelerı ve kalıtım
hucre böulnmelerı ve kalıtımhucre böulnmelerı ve kalıtım
hucre böulnmelerı ve kalıtım
glsah
 
03 Genel Botanİk
03 Genel Botanİk03 Genel Botanİk
03 Genel BotanİkErdi koyun
 
Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
Esma Pehlivanoğlu
 
Bitki fizyolojisi 1.hafta ders notları
Bitki fizyolojisi 1.hafta ders notlarıBitki fizyolojisi 1.hafta ders notları
Bitki fizyolojisi 1.hafta ders notları
Senin Biyolojin
 
Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Hücre ve organeller
Hücre ve organellerHücre ve organeller
Hücre ve organellerTuba Turgutlu
 
Hücre ve Organelleri
Hücre ve OrganelleriHücre ve Organelleri
Hücre ve Organelleri
06AYDIN
 
1.sınıf1h hücre kavramı
1.sınıf1h hücre kavramı1.sınıf1h hücre kavramı
1.sınıf1h hücre kavramıMuhammed Arvasi
 
Bilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleri
Bilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleriBilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleri
Bilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleri
MERYANIK
 
Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
2 hucre-ve-doku
2 hucre-ve-doku2 hucre-ve-doku
2 hucre-ve-dokuMuyuta
 
2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx
2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx
2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx
BurcuKl10
 

Similar to Bölünme (20)

Sunu1 kopya
Sunu1   kopyaSunu1   kopya
Sunu1 kopya
 
Hücre Bölünmeleri ve Kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve KalıtımHücre Bölünmeleri ve Kalıtım
Hücre Bölünmeleri ve Kalıtım
 
hucre böulnmelerı ve kalıtım
hucre böulnmelerı ve kalıtımhucre böulnmelerı ve kalıtım
hucre böulnmelerı ve kalıtım
 
03 Genel Botanİk
03 Genel Botanİk03 Genel Botanİk
03 Genel Botanİk
 
mitoz
mitozmitoz
mitoz
 
Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Hücre yaşlanmasi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Biyoloji 6
Biyoloji 6Biyoloji 6
Biyoloji 6
 
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
 
Bitki fizyolojisi 1.hafta ders notları
Bitki fizyolojisi 1.hafta ders notlarıBitki fizyolojisi 1.hafta ders notları
Bitki fizyolojisi 1.hafta ders notları
 
Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Mutasyonlar ve mutajenler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Hücre ve organeller
Hücre ve organellerHücre ve organeller
Hücre ve organeller
 
Hücre ve Organelleri
Hücre ve OrganelleriHücre ve Organelleri
Hücre ve Organelleri
 
Open and copy it
Open and copy itOpen and copy it
Open and copy it
 
1.sınıf1h hücre kavramı
1.sınıf1h hücre kavramı1.sınıf1h hücre kavramı
1.sınıf1h hücre kavramı
 
Bilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleri
Bilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleriBilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleri
Bilimsel çalışma ve canlıların ortak özellikleri
 
Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Epitel dokusu (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
hucre
hucrehucre
hucre
 
2 hucre-ve-doku
2 hucre-ve-doku2 hucre-ve-doku
2 hucre-ve-doku
 
Hücre
HücreHücre
Hücre
 
2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx
2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx
2.ÜNİTE HÜCRE www.fenusbilim.com.pptx
 

Bölünme

  • 1. • ÖĞRETMEN: M.Hanefi DELİVELİ • HAZIRLAYANLAR • Ahmet Erkut ÖZÇELİK 11/A 183 • Bayram Furkan TORA 11/A 185 • M.Müge GEDİKOĞLU 11/A 280 • Tuğçe BAŞTA 11/A 270
  • 2. HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREME ÇEŞİTLERİ
  • 3. Hücreler Neden Bölünür? • Hacim / Yüzey Oranı: Hücre büyürken hücre zarı (yüzeyi) genişler, hücrenin hacmi (sitoplazma) artar. Ancak hücrenin hacmi hücre zarından daha hızlı büyür. Bu nedenle hücre belli bir büyüklüğe geldiğinde hücre zarından madde giriş çıkışı yeterli hızda gerçekleşemez, hücrenin oksijen ve besin alıp, atık maddeleri hücre dışına atması zorlaşır ve hücre büyümeye devam edemez. Bu durumda hücrenin yaşamını sürdürebilmesi için bölünmesi gerekir ve bölünerek hacmini azaltır. Çekirdek /Sitoplazma Oranı: Hücrenin büyümesi durumunda çekirdeğin de hücredeki hakimiyeti zorlaşır ve hücrenin yaşamı tehlikeye girer. Çünkü çekirdeğin denetim alanı gittikçe genişler. Çekirdek hücreyi yönetemez hale geldiğinde hücre bölünür. Büyüyen hücrenin çekirdeği hücreye bölünme emrini verir ve hücre bölünür. • Çekirdeğin bölünme emrini vermesi.
  • 4. HÜCRE DÖNGÜSÜ Bir hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren diğer hücre bölünmesine geçene kadar geçen sürece hücre döngüsü denir.Hücre döngüsünün tamamlanma süresi hücre tipine göre farklılık gösterir.Bu süre bitkilerde ortalama 10-30 saat sürerken hayvanlarda ortalama 18-24 saat olabilir.
  • 5. Hücre döngüsü iki evrede gerçekleşir:
  • 6. İNTERFAZ SAFHASI Bölünme ile oluşan yavru hücreler büyüyüp, geliştikten sonra tekrar bölünmeye hazırlanır. İki mitoz arasında gerçekleşen bu evreye interfaz denir.
  • 7. Üç ayrı evrede gerçekleşir: G1 Evresi:Bu evrede hücre metabolik olarak aktif olup sürekli olarak büyür.Organel sayısı artar.DNA sentezi için gerekli enzımler üretilir. S Evresi:DNA kendini eşleyerek iki katına çıkar. G2 Evresi:Hücre büyümeye devam eder ve bölünmeye hazırlığını tamamlar.
  • 8. MİTOTİK EVRE İnterfaz safhası gerçekleştikten sonra mitotik evre denilen ve çekirdek bölünmesi ile sitoplazma bölünmesinin gerçekleştiği evreler başlar. Hücre bölünmesi gerçekleşirken başlangıçtaki hücrenin genetik bilgisi yeni hücrelere aktarılır.
  • 9. Kromatin iplik:Hücre çekirdeğinin öz suyu içinde ağ şeklinde dağılmış yapılara denir. Kromozom:Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşmasıyla oluşmuş yapılardır. Kromatit:Kromozomların eşlenmesi sonucunda oluşan kromozom ipliklerinin her birine denir. Homolog Kromozom:Biri anadan biri babadan gelen, şekil ve büyüklük yönünden aynı olan,aynı özellikler üzerinde etkili olan kromozomlara denir.
  • 10. Kardeş kromatit:Kendini eşleyen her kromozomda her biri bir DNA bulunduran yapıdır. Sentromer:Kromozomların iğ ipliklerine bağlandığı yere denir. Kinetekor:Kromozomun sentromerde bağlandığı proteinlerdir. Haploit Hücre:Tek kromozom takımı taşıyan hücrelere denir. Diploit Hücre:Kromozomların çiftler halinde bulunmasıdır.
  • 11. • MİTOZ BÖLÜNME • Mitoz bölünmede amaç ana hücredeki kalıtım materyalinin eşit şekilde(nitelik ve nicelik olarak değişmeden) yavru hücrelere aktarılmasıdır. • • • Mitoz bölünme;büyümeyi,rejenerasyonu ve gelişmeyi sağlar.Eşeysiz çoğalan canlılarda ise aynı zamanda üremeyi sağlamaktadır.
  • 12. Mitoz Bölünmenin Genel Özellikleri: Bütün canlılarda görülür. Vücut hücrelerinde görülür. Çok hücrelilerde büyüme ve gelişmeyi;tek hücrelilerde ise üremeyi sağlar. Bölünme sonunda kalıtsal özellikleri aynı iki hücre oluşur.Kromozom sayısı sabit kalır. Mutasyonlar hariç DNA nitelik ve niceliği değişmeden yavru hücrelere aktarılır.  Mitoz bölünme sonucunda 2n tane hücre oluşur.(n:hücrenin kaç kere bölündüğü sayı)
  • 13. • Mitoz bölünme üç evrede incelenebilir:
  • 14. ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ(KARYOKİNEZ) • Ökaryot hücrelerde hücre döngüsünün interfaz evresinden sonra çekirdek bölünmesi gerçekleşir.Mitoz,aralarında sınır olmayan dört evrede gerçekleşir.Bu evreler profaz, metafaz,anafaz ve telofazdır.
  • 15. • 1)PROFAZ: Mitoz ilk aşamasıdır. Kromatinden kromozomlar oluşur.Kromozomlar eşlenir Kardeş kromotitler sentromerler ile birbirine bağlanır. Çekirdek zarı erir ve iğ iplikleri oluşur.Mitozun en uzun süren evresidir.
  • 16. • 2)METAFAZ: Kinetekorlarından iğ ipliklerine tutunmuş kromozomlar her iki kutba da eşit uzaklıkta olan ekvator düzleminde sıralanır.Kromozomların tek tek sayılarak fotoğraflanabildiği safhadır.
  • 17. • 3)ANAFAZ: Her bir kromozomun sentromerleri ve kardeş kromatitleri birbirinden ayrılır ve zıt kutuplara çekilir. Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması mitozda kromozomların sayısının ve yapısının korunmasını sağlar.
  • 18. • 4)TELOFAZ: İğ ipliklerinden ayrılan kromozomlar tekrar kromatin ağını oluşturu.İğ iplikleri kaybolur.Her yavru çekirdek etrafında çekirdek zarı oluşur.Karyokinez tamamlanır.
  • 19. SİTOKİNEZ: • Telofaz evresinin sonuna doğru sitokinez biter.Sitokinez hayvan ve bitki hücresinde farklı gerçekleşir. Sitokinez hayvan hücrelerinde dıştan içe doğru boğumlanma şeklinde gerçekleşir. Bitki hücrelerinde ise ölü selüloz çeper boğumlanmaya izin vermediği için, ilk önce iki çekirdek arasında ara lamel oluşturulur. Bu lamel içten dışa doğru büyüyerek hücreyi ikiye böler.
  • 20. HÜCRE DÜNGÜSÜNÜN KONROLÜ Hücre döngüsü, kontrollü olarak gerçekleşen olaylar dizisidir.Bu olaylar genlerin kontrolü ile sağlanır. Hücre döngüsünün temel kontrol noktaları G1,G2 ve M kontrol noktalardır.
  • 21. G1 kontrol noktasında hücre yeterli büyüklüğe ulaşmışsa,ortamda yeterli besin ve büyüme faktörü varsa, DNA’da hasar yoksa ’devam et’ sinyali verir. G2 kontrol noktasında hücrenin büyüklüğü ve DNA hasarı kontrol edilir.DNA kendini eşlerken ‘hasar’ ya da ‘hata’ meydana gelmişse bu durumlar düzeltilinceye kadar ‘dur sinyali’ verir. M kontrol noktasında, kromozomların iğ ipliklerine bağlanması kontrol edilir. Kinetokorlar iğ ipliklerine tutunmazsa anafaz başlamaz.Bütün kinetekorlar iğ ipliklerine tutunduktan sonra ‘dur’ sinyali ortadan kalkar ve anafaz başlar. *Dur sinyaline cevap vermeyen hücreler çoğalmaya devam ederler.Bunlar kanser hücreleridir.
  • 22. ÜREME Türlerin ortak özelliklerinden biri üremedir. Üreme canlıların kendine benzer yeni bireyler oluşturmasıdır.Yaşamsal bir olay değildir.Ancak türlerin nesillerinin devam edebilmesi için üremeleri gerekir.
  • 23. • EŞEYSİZ ÜREME • • Tek bir bireyden döllenme olmaksızın çeşitli yollarla yeni yavruların oluşturulmasına eşeysiz üreme denir.
  • 24. Genel Özellkleri: Hızlı bir üreme şeklidir. Oluşan bireyler birbirleriyle ve ana canlıya aynı kalıtsal özellikleri taşırlar. Biyolojik çeşitlilik sağlanmaz. Eşeysiz üremeyi sağlayan temel olay mitozdur. Kalıtsal çeşitlilik ancak mutasyonla sağlanabilir.
  • 25. • EŞEYSİZ ÜREME ÇEŞİTLERİ: • 1)İkiye Bölünme Eşeysiz üremenin en basit şeklidir. Bir hücreli canlı, belli bir olgunluğa eriştiği zaman mitoz bölünme veya mitoz bölünmeye benzer bir yolla iki eşit parçaya bölünür. Genellikle moneralarda, protistalarda ve mantarlarda rastlanır. Belli bir doğrultuda bölünme olur. En hızlı üreme biçimidir.
  • 26. • 2)Tomurcuklanma *Ana canlı üzerinde oluşan küçük bir çıkıntı (tomurcuk)büyüyerek küçük bir birey haline gelir. *Oluşan bireyler anadan ayrılabileceği(medüz) gibi birlikte kalarak koloni(polip) de oluşturabilirler. *Bazı protistlerde, maya mantarlarında, Hidra’da ve bazı çiçeksiz bitkilerde (ciğerotlarında) görülür. *Tohumlu bitkilerden olan gözyaşı bitkisinin yapraklarıyla üremesi de bir tomurcuklanma sayılabilir.
  • 27. • 3)Sporla Üreme Bazı canlılarda spor adı verilen özel üreme hücreleri ile yeni bireyler meydana gelir.Buna sporla üreme denir.Sporlar kötü şartlara dayanıklı,etrafı sert bir çeperle çevrili hücreciklerdir. Sporlar üreyen canlıların hayat devrinde eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini takip eder.buna döl almaşı denir. Parazit bir hücrelilerde,mantar ve bazı ilkel bitkilerde görülür.
  • 29. • 4)Vejetatif Üreme • *İleri yapılı canlılarda görülen özel bir üreme şeklidir. • *Ana bitki ile aynı özellikte bitkiler elde edilir. • *Sürünücü gövde,rizom,yumru,aşılama,çelikle üreme,daldırma,doku kültürü gibi türleri vardır. Yumru gövde Sürünücü gövde
  • 30. Aşılama yöntemi ile üreme Doku kültürü ile üreme
  • 31. Rizom ile üreme Daldırma yöntemi ile üreme
  • 32. • 5)Rejenerasyonla Üreme • Rejenerasyon sırasında hücre bölünmesi, büyüme ve farklılaşma gibi olaylar görülebilir. • İlkel yapılı canlılarda rejenerasyon üremeyi sağladığından vücut düzeyindedir. Örnek: Deniz anası, planaria • Kertenkele kopan kuyruğunu yenileyebilir fakat bu kopuk parçalar yeni bir canlıyı oluşturamadığından rejenerasyon organ düzeyindedir. • Yüksek yapılı canlılarda örneğin insanda kesilen bir yerin rejenerasyonu doku düzeyindedir. •
  • 33. • Mayoz Bölünme Eşeyli üreme görülen canlılarda diploit kromozom sayısını yarıya indirerek haploit kromozom sayısına sahip gametlerin oluşumunu sağlayan bölünme şeklidir.
  • 34. Genel Özellikler: - Kromozom sayısını yarıya indirerek tür içi kromozom sayısının korunmasında rol oynar. - 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinde görülür. - Bir diploit hücreden dört tane haploit hücre oluşur. - Oluşan hücreler arasında kalıtsal çeşitlilik görülür. - Mayoz sonucu oluşan bir hücre tekrar mayoz geçiremez ama mitoz geçirebilir. - Birbirini takip eden mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere 2 aşamadan oluşur. - Mayoz 1 aşamasından önce interfaz görülürken mayoz 2 aşamasında interfaz görülmez.
  • 35.
  • 36. İnterfaz Safhası: Mitoz bölünmesi öncesinde gerçekleşen interfaz gibidir.Bunda da G1,S VE G2 evreleri görülür.DNA kendini eşler.Büyüme,solunum ve protein sentezi hızlanır ve hücre bölünmeye hazır hale gelir.
  • 37. • Mayoz 1 • Dört evrede gerçekleşir. Profaz 1:Eşlenmiş kromatitler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Çekirdekçik ve çekirdek zarı erimeye başlar,sonunda kaybolur.Sentrozomlar kendini eşleyerek kutuplara çekilir ve aralarında iğ ipliği oluşur. Homolog kromozomlar yan yana gelerek birbirlerinin üzerine kıvrılır. Kromatitlerin birbirine sarılmasına sinapsis denir.Homolog kromozom çiftlerinin oluşturduğu dörtlü yapıya tetrat denir. Tetratların sayısı homolog kromozom sayısına eşittir.Tetrat esnasında sinapsis yapan kromatitler arasında parça değişimi olur.Bu parça değişimine krossing-over denir.
  • 38. • Krossing-Over (Parça Değişimi) Eşey ana hücrelerinde gerçekleşen mayoz bölünmenin profaz 1 safhasında oluşan tetratların kromatitleri arasındaki parça değişimine krossing over denir. Krossing over, mayoz bölünmenin en önemli olayıdır. Çünkü parça değişimi ile yeni gen birleşmeleri meydana gelerek tür içinde çeşitliliği sağlar.
  • 39. • Metafaz 1 Çekirdek zarının parçalanması sona ermiş, sentrozomlar kutuplara çekilmiş ve iğ iplikleri ortaya çıkmıştır.Sentromerleri çift olan tetratlar ekvatoral düzlem üzerine dizilir.
  • 40. • Anafaz 1 Bu evrede tetratlar ikiye ayrılarak kutuplara giderler.Ana ve babadan gelen homolog kromozomlar rastgele olarak birbirlerinden ayrılırlar. Özelliklerimizin bazılarının anadan bazılarının babadan geçmesinin nedeni budur.Bu evrede kromozom sayısı indirgendiğinden kutuplara taşınan yani yavru hücrelere geçecek olan kromozom sayısı vücut hücrelerinin kromozom sayısının yarısı (n) kadardır.
  • 41. • Telofaz 1 Hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar.Etraflarında çekirdek zarı oluşur.Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid(n) sayıda kromozoma sahip iki yavru hücre oluşur.Buraya kadar gerçekleşen olaylar mayoz 1 olarak adlandırılır.
  • 42. • Mayoz 2 • Mayoz 1 sonunda meydan gelen haploit hücreler mayoz 2 de tekrar bölünür ve haploit kromozomlu 4 hücre meydana gelir Mayoz 2 ana hatlarıyla mitoz bölünmeye benzer.Burada sadece kromatitler birbirinden ayrılır.
  • 43. Profaz 2 Telofaz 1 den sonra oluşan çekirdek zarı erir, kromozomlar belirginleşir ve iğ iplikleri oluşur.
  • 44. Metafaz 2 Kromozomlar iğ ipliklerine tutunarak ekvatoral düzlemde dizilirler.
  • 45. Anafaz 2 Kardeş kromatitler birbirinden ayrılıp iğ ipliklerine tutunarak zıt kutuplara çekilirler.
  • 46. Telofaz 2 Bu safhanın tamamlanmasıyla mayoz bölünme bitmiş olur. Profaz II evresinde kaybolan çekirdek zarı yeniden oluşturulur.. Kromozomlar tekrar kromatin iplik haline dönüşür. Mayoz bölünmenin başlangıcında kaybolan çekirdekçikler tekrar ortaya çıkar.Haploid kromozomlu 4 tane hücre oluşur.
  • 47. Mitoz Bölünme ve Mayoz Bölünmenin Farkları Mitoz Hücre Bölünmesi Mayoz Hücre Bölünmesi 1)Her çeşit hücre mitoz geçirebilir. 1)Sadece diploit hücreler mayoz geçirebilir. 2)Bir hücre bir defa bölünür ve iki hücre meydana gelir. 2)Bir hücre iki defa bölünür ve dört hücre meydana gelir. 3)Meydana gelen hücrelerin kromozom sayısı,yapısı ana hücreyle ve birbirleriyle aynıdır. 3)Meydana gelen hücrelerin kromozom sayısı yarıya iner ve kalıtsal çeşitlilik sağlanır. 4)Kardeş kromatitler ayrılır. 4)Homolog kromozomlar ve kromatitler ayrılır. 5)Krossing-over, snaps ve tetrat görülmez. 5)Krossing over, snaps ve tetrat görülür. 6)Mitoz geçiren hücreler tekrar mitoz geçirebilir. 6)Mayoz geçiren hücreler tekrar mayoz geçiremez. 7)Eşeysiz üreme,bölünme, rejenerasyon ve gelişme sağlanır. 7)Eşeyli üremenin gerçekleşmesi sağlanır. 8)Hayat boyu devam eder. 8)Hayat boyu devam etmez.
  • 48. • EŞEYLİ ÜREME • • İki canlıdan yeni yavrunun oluşmasıdır.Oluşan yavru ana ve babadan farklı özelliklere sahiptir.Bu farklılığın sebebi;mayoz bölünme ve döllenmedir.Eşeyli üremenin olabilmesi için gerekli olan şartlar: • 1)Farklı iki cinsiyet(erkek ve dişi) • 2)Erkek ve dişide mayozla gametlerin oluşması • 3)Gametlerin birleşmesi(döllenme)
  • 50. 1)Gametlerin Oluşturulması Canlılarda gametlerin oluşumu olaylarına gametogenez denir.Gametler genellikle mayoz sonucu oluşur ancak bazı canlılarda mitoz sonucu oluşabilir.
  • 51. • SPERMATOGENEZ Erkek üreme organı olan testislerde erkek gametlerin oluşumuna denir.Spermatogenez, testislerin seminifer tüpçüklerinde başlar. Memeli erkeklerin testislerindeki diploid sperm ana hücreleri gelişip mayoz bölünme geçirerek dört tane monoploid spermatit meydana getirir.Bu spermatitlerde gelişip farklılaşarak spermleri meydana getirir.
  • 52. • Organizmaların çoğunda bir sperm;baş,orta bölüm ve kuyruk kısımlarından oluşur.Baş kısmında haploit bir çekirdek ve akrozom bulunur.Çekirdek genetik bilgiyi taşır.Akrozom ise içerdiği enzimlerle döllenme sırasında yumurtayı delmeye yarayan özel bir yapıdır.Orta bölümde kuyruğun hareketi için enerji sağlayan mitokondriler yer alır.Kuyruk,uzun yapıda olup spermin sıvı ortamda yüzmesini sağlar. Kuyruğun yapısını mikrotübüller oluşturur.
  • 53. • OOGENEZ Dişi üreme organı olan ovaryumlarda dişi gametlerin oluşumuna denir.Oogenez sonucunda dört tane monoploid hücre meydana gelir.Bu hücrelerden üç tanesi az sitoplazmalı ve küçük olduğundan eriyip kaybolur.Bol sitoplazmalı büyük olana ise ootit denir.Ootit farklılaşarak yumurta hücresini oluşturur.
  • 54. İnsanda yumurta hücresi sperm hücresinden farklı olarak büyük ve hareketsizdir.Yumurta zarı ‘zona pellusida’ denilen jel benzeri bir örtüyle kaplıdır.Protein,glikoprotein ya da polisakkaritlerden oluşan bu örtü türe özgü olup yumurtayla aynı türe ait spermlerin döllenmesini sağlar.
  • 55. İzogami Şekil ve büyüklük bakımından aynı, kalıtsal yapısı farklı iki gametin birleşip zigotu meydana getirmesi olayına denir.Bazı tek hücreli algler ve ipliksi yeşil su yosunlarında görülür.
  • 56. Heterogami Şekil ve büyüklük yönünden farklı olan gametlerin birleşmesidir.Genellikle yumurta hareketsiz ve büyüktür.Sperm ise küçük ve aktif hareketlidir.İkiye ayrılır: a)Anizogami:Yumurta ve spermin büyüklük farkı fazla değilse buna anizogami denir.Su yosunlarından oedogonyum ve spirojirada görülür. b)Oogami:Yumurta ve spermin farkı çok ise buna oogami denir.Hayvan-ların büyük bir çoğunğu böyle ürer, sperm yumurtadan en az 200 kat küçüktür.
  • 57. • DÖLLENME • Eşeyli üreme, döllenme olayı ile gerçekleşir. Eşeyli üremede erkek ve dişi bireyin üreme organlarındaki üreme ana hücrelerinden mayoz bölünme sonucu üreme hücreleri üretilir. Erkek ve dişi üreme hücrelerinin çekirdekleri birleşir. Bu olaya döllenme denir. Döllenme sonucu oluşan döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. Zigot, n kromozom erkek üreme hücresinden, n kromozom dişi üreme hücresinden aldığı için 2n kromozomludur. Döllenme sonucu oluşan zigot defalarca mitoz bölünme geçirerek embriyo denilen canlı taslağını oluşturur. Embriyo da gelişimini tamamlayarak yavru canlıyı meydana getirir. •
  • 58. - Döllenme canlı vücudunun dışında gerçekleşiyorsa dış döllenme ,döllenme canlı vücudunun içinde gerçekleşiyorsa iç döllenme denir. - Ovipar:İç döllenme,dış gelişme.Ör:Kuşlar ve bazı sürüngenler - Vivipar:İç döllenme.iç gelişme.Ör:Memeliler - Ovovivipar:İç döllenme,iç gelişme ama besin ihtiyacı anne tarafından karşılanmaz.Ör:Keseli hayvanlar,
  • 59. PARTENOGONEZ Döllenmemiş yumurta hücresinden yeni bir canlı meydana gelmesidir. *Dişi bireyce oluşturulan gametin döllenmeden gelişerek yeni bireyi oluşturmasıdır. *Bal arılarında,eşek arılarında, karıncalarda bazı çekirge ve kelebekler görülür *Partenogenezde döllenmiş yumurtadan mutlaka dişi birey meydana gelir.Dişi bireyin vücut hücreleri 2n kromozomlu,erkeğin ise n kromozomludur *Dişi yumurtalarını mayoz bölünme,erkek spermlerini ise mitoz bölünme oluşturur.
  • 60. KONJUGASYON Kalıtsal yapıları faklı olan iki hücrenin aralarında oluşturdukları sitoplazmik köprü aracılığıyla gen alışverişi yapmaları şeklinde gerçekleşir.Bakterilerde, tek hücrelilerden bazı algler ve paramesyumda görülen eşeyli üreme şeklidir.
  • 62. • Σ Farklı özellikteki iki paramesyum yan yana gelirler. • Σ Aralarında sitoplazmik köprü (Plasmodezma) kurulur. • Σ Makronükleus ortadan kalkar. • Σ Mikronükleuslar mayoz geçirerek 4 tane haploid nükleus meydana getirilir. • Σ 4 nükleustan 3 tanesi ortadan kalkar. • Σ Kalan tek haploid nükleus mitozla iki nükleus meydana getirilir. • Σ Bu nükleuslardan biri kalıcı diğeri göçücü nükleustur. • Σ İki hücrenin göçücü nükleusları karşılıklı değiştirilir. • Σ Kalıcı nükleusla göçücü nükleuslar birleşerek diploid tek nükleus meydana gelir. • Σ Oluşan diploid nükleus ard arda 3 mitoz geçirerek 8 nükleus meydana getirilir. • Σ Her bir hücre 2 sitokinez geçirerek 4 hücre meydana getirilir. • Σ Oluşan hücrelere nükleuslar ikişer ikişer dağılır. • Σ Konjugasyon yapan iki paramesyumdan toplam 8 paramesyum meydana gelir.
  • 63. • Eşeyli Üreme ve Eşeysiz Üreme Farkları Eşeysiz Üreme Eşeyli Üreme Temelini mitoz bölünme oluşturur. Temelini mayoz bölünme oluşturur. Erkeklik ve dişilik yoktur(Cinsiyet yok) Erkeklik ve dişilik vardır. Tek bir ata canlı bulunur. Yavru bireyler ata canlıdan mitoz bölünme ile oluşur. Bu tip üremede mayoz bölünme ile önce gametler oluşur, daha sonra gametler birleşir (döllenme) zigot oluşur. Zigot da mitozla gelişerek canlıyı oluşturur. Oluşan canlıların bütün genetik özellikleri ata canlının aynısıdır. Canlıların çeşitliliğinde etkisi yoktur. Eşeyli üremede canlılar arasında gen alışverişi olduğundan oluşan canlılar anne ve babadan farklı özelliklere sahip olur. Çeşitlilik sağlanmış olur. Oluşan bireylerin ortam şartlarına dayanıklılıkları aynıdır. Bu da ortam şartlarına daha dayanıklı bireylerin oluşmasını sağlar.
  • 72. KAYNAKLAR: 1)www.biyolojisitesi.net 2)www.zaferzengin.com 3)www.ossmat.com 4)10.Sınıf Esen Konu Anlatımı