2. REJA:
1.Ilmiy-tехnik jаrаyon vа tа’lim mаzmuni.
2.Hozirgi vaqtda ta’lim mazmunini belgilashga
doir asosiy g`oyalar.
3.Ta’lim mazmunini belgilab beruvchi
me’yoriy hujjatlar. Davlat ta’lim standarti.
4.Mutaxassislik bo’yicha DTSni mazmunini,
mohiyatini o’rgatish.
3. 1997 yil 29 avgustda O’zbekiston
Respublikasining "Ta’lim to’g’risida"gi
qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy
dasturi» qabul qilindi.
4. Bu qonunda ta’kidlanishicha,
ta’limning mazmuni har bir o’sib
kelayotgan yosh avlodni hayotga va
dunyoviy demokratik jamiyat baxt -
saodati yo’lidagi yuqori unumli
mehnatiga barkamol avlod qilib
tayyorlash bilan belgilanadi.
Ta’limning asosiy mazmuni uning
vazifalarida oydinlashtiriladi. Asosiy
vazifalarga aqliy tarbiya bilan bog’liq
bo’lgan vazifalar kiradi.
6. Ta’lim mazmunini tanlash
ehtiyojlari
Ijtimoiy ishlab chiqarishningeng zarur
ehtiyojlari,ijtimoiy tuzumning xususiyatlari
Davlatning xalq ta’limi va o’quv yurtlari oldiga
qo’ygan maqsad va vazifalari
O’qitish qoidalaridan kelib chiqadigan
o’quvchilarning imkoniyatlarini etiborga oluvchi
didaktik qoidalar
7. Ta’lim mazmuni boyib, rivojlanib boradimi? O’zbekistonda
uni qanday yo’llar bilan takomillashtirilib borilyapti?
"Yangi demokratik jamiyat qurayotgan bizning
mamlakatimizda ta’limning mazmunini quyidagi yo’llar bilan
takomillashtirishni nazarda tutiladi:
•fan va tajribadagi eng yangi muvaffaqiyatlarni aks ettirish;
•ikkinchi darajali va ortiqcha murakkablashtirilgan
materiallardan qutilish;
•o’rganilayotgan fanlar ro’yxatini va materiallar hajmini
aniqlash hamda o’quvchi yoshlar, albatta, o’zlashtirib olishi
kerak bo’lgan malaka va ko’nikmalarning optimal hajmini
belgilash;
o’quvchilarni pedagogik texnologiyalar: kompyuter, kserks,
elektron pochta va shu kabi boshqa bilimlar bilan qurollantirish
hamda ularda shu texnologiyalardan foydalanish ko’nikmalarini
hosil qilish
•o’quv fanlariga oid asosiy tushunchalarni va yetakchi
g’oyalarni juda ham aniq bayon qilish;
8. Maktablarda berilgan ta’limning
mazmuni tarixiy hamda sinfiy
xususiyatga egadir.Jamiyat tarixiy
taraqqiyotining hamma bosqichlarida
maktablarda yoshlarga beriladigan
ta’limning mazmuni,
hajmi o’sha ijtimoiy tizimning iqtisodiy
talab va ehtiyojlari,fan va texnika
taraqqiyoti darajasi bilan belgilab
kelingan.
9. Maktablarning hammasi mavjud
ijtimoiy tuzum,muhit talablaridan
kelib chiqadi va shu davr
iqtisodiy,ma’naviy maqsadlari uchun
xizmat qiladi.Hozirgi zamon
maktablarida ta’limning mazmuni
umuminsoniy fazilatlarga ega bo’lgan
iymonli,etiqodli yoshlarni tarbiyalab
yetkazishdan iboratdir.
11. Yoshlarning ma’lumoti, taraqqiyoti, tarbiyasini
mo’ljallab hozirgi zamon fani, texnikasi, ishlab
chiqarishi, fikrlashining umumiy asoslarini
didaktik ishlov berish yo’li bilan tanlangan
bilimlar,ko’nikma-malakalar, ijodiy faoliyat
tajribasi va munosabatlardir
Ta’lim mazmuni
12. TA’LIM MAZMUNI
Yoshlarni ma’lumotli qilish, taraqqiy ettirish,
tarbiyalash maqsadida ma’lumot mazmunidan
tanlanib, ta’lim jarayoniga olib kirilgan bilim,
ko’nikma-malaka, faoliyat usullari hamda tabiat,
jamiyat va tafakkur xodisalarini emotsional
baholashga doir munosabatlardir. Ta’lim
mazmuni ma’lumot mazmuni asosida tanlanadi.
Ta’lim mazmunini o’rgatish va o’zlashtirish yo’li
bilan ma’lumot mazmunini amalga oshirishga,
binobarin, yoshlarni ma’lumotli qilish, taraqqiy
ettirish, tarbiyalashga qarab boriladi.
TA’LIM MAZMUNI
13. Ta’lim mazmunini tanlashga ilgari qanday
yondashilgan, qanday nazariyalar bor?
Ma’lumot mazmunini tanlashga oid nazariyalarning ayrimlari uzoq
o’tmishga borib taqalsa, ayrimlari XX asrda paydo bo’lgan.
Moddiy ta’lim nazariyasi X1X asrning keyingi choragida kirib keldi.
(1879 y, F.Doerfeld. «Didaktik meterializm» kitobi). Moddiy ta’lim
nazariyasi asoschilari maktabning vazifasi bolalarga imkoniyati
yetguncha ko’proq bilim o’rgatishdan iborat deb hisoblardilar.
Formal ta’lim tushunchasi 1791 yili (E.Shmidtning «Empirik
psixologiya» kitobida) ishlatilgan.
Formal ta’lim nazariyasi tarafdorlari maktabning vazifasini bolalar
taraqqiyotida ko’rishadi. Ular maktabning ishi bilim berish emas,
aksincha, bolalarda turli qobiliyatlarni rivojlantirishdan iborat, deb
bilishadi. Bilimlarni esa har kim o’zi istagancha, o’z qobiliyatiga yarasha
o’rganadi.
16. O’quv rejasini tuzishda quyidagi omillarga asoslanadi:
O’quv tarbiya ishining maqsadi, o’quvchilarga aniq ilmiy bilim
berish, olgan bilimlarini ko’nikmaga aylantirib, uni hayotga
qo’llay olishga o’rgatish.
Maktab o’quvchilariga bilim berish yoshiga qarab tizimga
solinadi va qoidalarga asoslanadi:
a) boshlang’ich ta’lim - 1-4 sinflar
b) umumiy o’rta ta’lim - 5-9 sinflar
v) o’rta maxsus kasb - hunar ta’limi, akademik litseylar, kasb - hunar
kollejlari
18. Har bir alohida fan uchun tuziladi. Dastur o’kuv rejasiga
asoslanadi. Dasturda fanning mazmuni, mavzu ketma - ketligi,
ikkinchi mavzu birinchisini to’ldirishi, izchilligi bilan
yoritiladi va ma’lum mavzular orqali ko’rsatiladi. O’quv
dasturida mavzu maqsadi qisqacha izohlanadi.
Fanning maqsad va vazifalaridan kelib chiqqan holda
yo’nalishlari ajratiladi. Ular boblarga bo’linadi. Boblar katta
katta mavzularga, katta mavzular esa kichik mavzularga
bo’linadi va o’quvchilarga tushuntiriladi. O’quv dasturining
o’zini amal qilishi kerak bo’lgan qoidalari mavjud.
19. Davlat ta’lim standartlari,o’quv
dasturi,uslubiyati va didaktik talablari
asosida belgilangan,milliy istiqlol g’oyalari
singdirilgan,muayyan o’quv fanining
mazvulari to’liq,yoritilgan,tegishli fanning
asoslarini mukammal o’zlashtirilishiga
qaratilgan davlat nashri
DARSLIK
20. Darslik o’quv jarayonining asosi. O’quvchining uydagi muallimi,
yordamchisi.
Darslik quyidagi talablarga amal qilgan holda yaratiladi:
Darslikda aks etgan ilmiy bilimlar sinf o’quvchilarining yosh
xususiyatiga mos kelishi kerak.
Darslikda bayon qilingan ilmiy bilimlarning nazariy asosi,
g’oyalari tizimli va izchil bo’lishi talab qilinadi. Ular hayotdan
olingan, ishonarli bo’lishi lozim.
Nazariy bilimlar ishlab chiqarish amaliyoti bilan bog’langan
bo’lishi kerak.
Darslikda mavzu sodda ravon tilda yozilishi hamda tegishli qoida
va ta’riflar berilishi kerak. Darslik ichidagi va muqovasidagi
rasmlar va bezatilishi o’quvchining yoshiga mos, fanning
xarakteriga monand bo’lishi kerak.
Mavzulardagi fikrlar aniq va qisqa bo’lishi, ilmiylikka asoslanishi
kerak
