Tailieu.vncty.com day-hoc-hinh-10-theo-gqvd-kien-tao

WWW.VNMATH.COM
1. LÝ do chän ®Ò tµi
1.1. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø IV Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (Khãa IV, 1993) nªu râ: "Môc tiªu gi¸o dôc -
®µo t¹o ph¶i híng vµo viÖc ®µo t¹o nh÷ng con ngêi lao ®éng tù chñ,
s¸ng t¹o, cã n¨ng lùc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thêng gÆp, qua ®ã mµ
gãp phÇn tÝch cùc thùc hiÖn môc tiªu lín cña ®Êt níc” (dÉn theo Tµi
liÖu Båi dìng gi¸o viªn 2005, tr. 1)
VÒ ph¬ng ph¸p gi¸o dôc ®µo t¹o, NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø
II Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (Khãa VIII,
1997) ®· ®Ò ra: Ph¶i ®æi míi ph¬ng ph¸p ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi
truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn thµnh nÕp t duy s¸ng t¹o cña ngêi
häc. Tõng bíc ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph¬ng tiÖn hiÖn
®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vµ thêi gian tù häc, tù
nghiªn cøu …”.
§iÒu 24, LuËt Gi¸o dôc (1998) quy ®Þnh: “Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc
phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, t duy s¸ng
t¹o cña häc sinh…; båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, rÌn luyÖn kü n¨ng vËn
dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm
vui, høng thó häc tËp cho häc sinh”.
Ch¬ng tr×nh m«n To¸n thÝ ®iÓm trêng THPT (2002) chØ râ:
"M«n To¸n ph¶i gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ
tuÖ, h×nh thµnh kh¶ n¨ng suy luËn ®Æc trng cña To¸n häc cÇn thiÕt
cho cuéc sèng, …; ph¸t triÓn kh¶ n¨ng suy luËn cã lý, hîp l«gic trong
nh÷ng t×nh huèng cô thÓ …".
Sù ph¸t triÓn cña x· héi vµ c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc ®ßi hái
mét c¸ch cÊp b¸ch ph¶i n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. NÒn
kinh tÕ níc ta ®ang chuyÓn tõ c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng
cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. C«ng cuéc ®æi míi nµy ®ßi hái ph¶i cã sù
®æi míi vÒ hÖ thèng gi¸o dôc, bªn c¹nh sù thay ®æi vÒ néi dung vÉn
cÇn cã nh÷ng ®æi míi c¨n b¶n vÒ ph¬ng ph¸p gi¸o dôc.
1

WWW.VNMATH.COM
VÒ thùc tr¹ng nµy, n¨m 1997 nhµ To¸n häc NguyÔn C¶nh Toµn
®· nhËn ®Þnh: “Çch d¹y phæ biÕn hiÖn nay lµ thÇy ®a ra kiÕn thøc
(kh¸i niÖm, ®Þnh lý) råi gi¶i thÝch, chøng minh, trß cè g¾ng tiÕp thu
néi dung kh¸i niÖm, néi dung ®Þnh lý, hiÓu chøng minh ®Þnh lý, cè
g¾ng tËp vËn dông çc c«ng thøc ®Þnh lý ®Ó tÝnh to¸n, chøng minh
…” [35, tr. 4].
GS. Hoµng Tôy ph¸t biÓu: “Ta cßn chuéng çch d¹y nhåi nhÐt,
luyÖn trÝ nhí, d¹y mÑo vÆt ®Ó gi¶i çc bµi to¸n o¸i o¨m, gi¶ t¹o, ch¼ng
gióp g× mÊy ®Õn viÖc ph¸t triÓn trÝ tuÖ mµ lµm cho häc sinh thªm xa
rêi thùc tÕ, mÖt mái vµ ch¸n n¶n …" (dÉn theo [31, tr. 25]).
1.2. Trong cuéc ®æi míi gi¸o dôc ë níc ta hiÖn nay, viÖc ®æi míi
ph¬ng ph¸p d¹y häc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng: “Quan ®iÓm
chung cña ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®îc kh¼ng ®Þnh lµ tæ
chøc cho häc sinh ®îc häc trong ho¹t ®éng vµ b»ng ho¹t ®éng tù gi¸c
tÝch cùc, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o mµ cèt lâi lµ lµm cho häc sinh häc tËp
tÝch cùc, chñ ®éng, hay nãi mét çch kh¸c gi¸o viªn ph¶i lÊy ngêi häc
lµm trung t©m nh»m chèng l¹i thãi quen häc tËp thô ®éng.
Khi nãi vÒ mèi quan hÖ gi÷a néi dung d¹y häc vµ ho¹t ®éng, t¸c
gi¶ NguyÔn B¸ Kim cho r»ng: “Mçi mét néi dung d¹y häc ®Òu liªn hÖ
mËt thiÕt víi nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. §ã lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®îc
tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ vËn dông néi dung ®ã, ph¸t
hiÖn ®îc nh÷ng ho¹t ®éng tiÒm tµng trong mét néi dung lµ v¹ch ra ®îc
con ®êng ®Ó ngêi häc chiÕm lÜnh néi dung ®ã vµ ®¹t ®îc çc môc
®Ých kh¸c vµ còng ®ång thêi lµ cô thÓ hãa ®îc môc ®Ých d¹y häc cã
®¹t ®îc hay kh«ng vµ ®¹t dÕn møc ®é nµo?”.[13, tr 97]
1.3. Theo M. A. §anil«p vµ M. N. Xcatkin: “Qu¸ tr×nh d¹y häc lµ
mét tæ hîp rÊt phøc t¹p vµ n¨ng ®éng nh÷ng hµnh ®éng cña gi¸o viªn
vµ häc sinh. §Ó cã kh¶ n¨ng tæ chøc ®óng ®¾n qu¸ tr×nh d¹y häc vµ
®iÒu khiÓn nã cÇn ph¶i h×nh dung râ nÐt cÊu tróc vµ nh÷ng quy
luËt bªn trong cña qu¸ tr×nh d¹y häc. §Æc biÖt quan träng lµ ph¸t
2

WWW.VNMATH.COM
hiÖn ra mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a viÖc n¾m v÷ng kiÕn thøc víi qu¸
tr×nh ph¸t triÓn nh÷ng n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh" [3, tr. 6].
B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh häc lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh,
®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo ý thøc cña häc
sinh. Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh vÒ c¬ b¶n còng gièng nh qu¸
tr×nh nhËn thøc chung, diÔn ra theo quy luËt: “Tõ trùc quan sinh
®éng ®Õn t duy trõu tîng vµ tõ t duy trõu tîng trë vÒ thùc tiÔn”. Tuy
nhiªn qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh cã tÝnh ®éc ®¸o, ®ã lµ nã ®îc
tiÕn hµnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s ph¹m nhÊt ®Þnh. Theo t¸c gi¶
NguyÔn H÷u Ch©u th×: “Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh kh«ng ph¶i
lµ qu¸ tr×nh t×m ra çi míi cho nh©n lo¹i mµ lµ nhËn thøc ®îc çi míi
cho b¶n th©n, rót ra tõ kho tµng hiÓu biÕt chung cña loµi ngêi vµ lµ
qu¸ tr×nh häc sinh x©y dùng, kiÕn t¹o nªn nh÷ng kiÕn thøc cho b¶n
th©n th«ng qua çc ho¹t ®éng ®Ó thÝch øng víi m«i trêng häc tËp míi"
[21, tr. 205].
1.4. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña t duy to¸n häc, ®ã lµ sù thèng
nhÊt gi÷a suy ®o¸n vµ suy diÔn: NÕu tr×nh bµy l¹i nh÷ng kÕt qu¶ to¸n
häc ®· ®¹t ®îc th× nã lµ mét khoa häc suy diÔn vµ tÝnh l«gic næi bËt
lªn. Nhng, nÕu nh×n To¸n häc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn, th× trong ph¬ng ph¸p cña nã vÉn cã t×m tßi, dù ®o¸n, cã thùc
nghiÖm vµ quy n¹p. V× vËy, trong d¹y häc To¸n, ph¶i chó ý tíi c¶ hai
ph¬ng diÖn, suy luËn chøng minh vµ suy luËn cã lý th× míi khai th¸c
®îc ®Çy ®ñ çc tiÒm n¨ng m«n To¸n ®Ó thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc
toµn diÖn. G. Polia cho r»ng: "NÕu viÖc d¹y To¸n ph¶n ¸nh møc ®é
nµo ®ã viÖc h×nh thµnh To¸n häc nh thÕ nµo th× trong viÖc gi¶ng d¹y
®ã ph¶i dµnh chç cho dù ®o¸n, suy luËn cã lý" [21, tr. 6].
1.5. Trong nh÷ng thËp kû qua, çc níc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam
®· nghiªn cøu vµ vËn dông nhiÒu lý thuyÕt vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc
theo híng hiÖn ®¹i nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh,
3

WWW.VNMATH.COM
trong ®ã cã d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña t¸c gi¶ NguyÔn B¸ Kim vµ
d¹y häc kiÕn t¹o nhËn thøc cña t¸c gi¶ J. Piaget .
Trong d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, t¸c gi¶ NguyÔn B¸ Kim cho
r»ng: “Häc sinh tÝch cùc t duy do n¶y sinh nhu cÇu t duy, do ®øng tríc
khã kh¨n vÒ nhËn thøc; häc sinh tù kiÕn t¹o hoÆc tham gia vµo viÖc
kiÕn t¹o tri thøc cho m×nh dùa vµo chi thøc ®· cã, bæ sung vµ lµm
cho çc tri thøc cò ®îc hoµn thiÖn h¬n. Häc sinh häc tËp tù gi¸c, tÝch
cùc, võa kiÕn t¹o ®îc tri thøc, võa häc ®îc çch thøc gi¶i quyÕt vÊn
®Ò, l¹i võa rÌn luyÖn ®îc nh÷ng ®øc tÝnh quý b¸u nh kiªn tr×, vît
khã...." [13; tr .183]. Cßn trong d¹y häc kiÕn t¹o, t¸c gi¶ J.Piaget cho
r»ng: “Tri thøc ®îc kiÕn t¹o mét çch tÝch cùc bëi chñ thÓ nhËn thøc”
vµ “NhËn thøc lµ mét qu¸ tr×nh thÝch nghi vµ tæ chøc l¹i thÕ giíi quan
cña chÝnh ngêi häc“. Nh vËy d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc
kiÕn t¹o ®Òu coi träng vai trß tÝch cùc vµ chñ ®éng cña häc sinh
trong qu¸ tr×nh häc tËp ®Ó t¹o nªn tri thøc cho b¶n th©n. H¬n n÷a,
qua thùc tiÔn d¹y häc cho thÊy: do tr×nh ®é cña häc sinh kh«ng ®ång
®Òu vµ thêi lîng quy ®Þnh cho tõng tiÕt häc kh«ng cho phÐp thùc
hiÖn chØ mét ph¬ng ph¸p duy nhÊt trong d¹y häc to¸n mµ ph¶i kÕt hîp
nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. V× vËy, th«ng qua nghiªn cøu vµ th«ng
qua çc tiÕt d¹y thùc tÕ chóng t«i nhËn thÊy: viÖc phèi hîp gi÷a ph¬ng
ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y
häc to¸n cã tÝnh kh¶ thi cao, khai th¸c ®îc vai trß trung t©m cña ngêi
häc, n©ng cao tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh, lµm cho hä tham
gia trùc tiÕp, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. YÕu tè
quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña viÖc d¹y häc phèi hîp nµy lµ ph¶i ®¶m
b¶o thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt còng nh ph¸t huy lîi thÕ cña tõng ph¬ng
ph¸p, ph¶i lùa chän çc pha hîp lý cho tõng néi dung, tõng tiÕt häc vµ
tõng ®èi tîng häc sinh, ®¶m b¶o çc ç nh©n trong líp ®Òu tham gia
vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ kiÕn t¹o kiÕn thøc míi. nh»m ph¸t huy
tèi ®a n¨ng lùc t duy cña ngêi häc vµ n©ng cao chÊt lîng d¹y häc.
4

WWW.VNMATH.COM
VÊn ®Ò nµy tõ tríc ®Õn nay cha ®îc ®Æt ra nghiªn cøu mét
çch s©u s¾c, v× vËy chóng t«i chän ®Ò tµi: “Gãp phÇn n©ng cao
hiÖu qu¶ d¹y häc H×nh häc 10 trªn c¬ së phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o.”
2. môc ®Ých nghiªn cøu
Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ nghiªn cøu viÖc d¹y häc
H×nh häc 10 trªn c¬ së phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn
®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o nh»m n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc cho häc
sinh.
Xem xÐt sù phï hîp gi÷a d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò víi d¹y häc
kiÕn t¹o:
- Do tr×nh ®é cña häc sinh kh«ng ®ång ®Òu vµ thêi lîng quy
®Þnh cho tõng tiÕt häc kh«ng cho phÐp thùc hiÖn chØ mét ph¬ng
ph¸p duy nhÊt trong d¹y häc to¸n mµ ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p
kh¸c nhau. Cho nªn, nÕu phèi hîp tèt ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o sÏ ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc cao vµ chñ
®éng s¸ng t¹o cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp
- §Ó phèi hîp hai ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy cã hiÖu qu¶ gi¸o viªn
cÇn dù tÝnh lùa chän çc pha thÝch hîp cho tõng néi dung, tõng tiÕt
häc vµ tõng ®èi tîng häc sinh.
3. nhiÖm vô nghiªn cøu
LuËn v¨n cã nhiÖm vô lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò sau :
3.1. Nh÷ng quan ®iÓm lÝ luËn vÒ d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ
d¹y häc kiÕn t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y häc to¸n.
3.2. §iÒu tra ®¸nh gi¸ mét vµi nÐt vÒ thùc tr¹ng d¹y häc H×nh
häc 10 cho häc sinh ë trêng THPT; ®Ò xuÊt çc ph¬ng ph¸p, kü n¨ng
cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh.
5

WWW.VNMATH.COM
3.3. X©y dùng mét sè biÖn ph¸p phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o vµo d¹y häc H×nh häc 10 nh»m
n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh.
3.4.TiÕn hµnh thùc nghiÖm s ph¹m ®Ó kiÓm chøng tÝnh hiÖu
qu¶ cña çc biÖn ph¸p ®îc ®Ò xuÊt trong ®Ò tµi luËn v¨n.
4. gi¶ thuyÕt khoa häc
Trªn c¬ së ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa hiÖn hµnh, nÕu gi¸o
viªn biÕt quan t©m, khai th¸c vµ vËn dông çc biÖn ph¸p s ph¹m theo
híng phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn
t¹o th× sÏ n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh vµ tõ ®ã gãp
phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc to¸n ë trêng THPT.
5. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
5.1. Nghiªn cøu lÝ luËn: T×m hiÓu, nghiªn cøu çc tµi liÖu vÒ
çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi cña luËn v¨n.
5.2. Nghiªn cøu thùc tiÔn: Quan s¸t thùc tr¹ng d¹y vµ häc m«n
to¸n nãi chung vµ d¹y häc H×nh häc 10 nãi riªng ë mét sè ®Þa ph¬ng
trong níc.
5.3.Thùc nghiÖm s ph¹m: §Ó xem xÐt tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶
cña çc biÖn ph¸p s ph¹m ®· ®Ò xuÊt.
6. ®ãng gãp cña luËn v¨n.
6.1. VÒ mÆt lÝ luËn: HÖ thèng ho¸ çc c¬ s¬ khoa häc vµ çc
quan ®iÒm chñ ®¹o vÒ sù phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn
®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o; x¸c ®Þnh râ vai trß cña viÖc tÝch cùc ho¸ ho¹t
®éng nhËn thøc cho häc sinh.
6.2. VÒ mËt thùc tiÔn: Nghiªn cøu çch phèi hîp quan ®iÓm d¹y
häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o vµo d¹y häc H×nh häc 10,
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh d¹y häc.
6

WWW.VNMATH.COM
6.3. LuËn v¨n cã thÓ dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o cho gi¸o viªn
to¸n THPT.
7. cÊu tróc cña luËn v¨n.
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n cã ba
ch¬ng:
Ch¬ng1: Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ së lÝ luËn
1.1. Ph¬ng ph¸p d¹y häc
1.1.1 Kh¸i niÖm vÒ ph¬ng ph¸p
1.1.2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc
1.2. Nhu cÇu vµ ®Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc.
1.2.1. X¸c lËp vÞ trÝ chñ thÓ cña ngêi häc, b¶o ®¶m tÝnh tù gi¸c,
tÝch cùc vµ s¸ng t¹o cña ho¹t ®éng häc tËp.
1.2.2. D¹y häc dùa trªn sù nghiªn cøu t¸c ®éng cña nh÷ng quan
niÖm vÒ kiÕn thøc s½n cã cña ngêi häc.
1.2.3. D¹y viÖc häc, çch häc th«ng qua toµn bé qu¸ tr×nh d¹y
häc.
1.2.4. X¸c ®Þnh vai trß míi cña ngêi thÇy víi t çch ngêi thiÕt kÕ,
uû th¸c, ®iÒu khiÓn vµ thÓ chÕ ho¸.
1.3. D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1.3.1. C¬ së khoa häc cña ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn
®Ò.
1.3.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n.
1.3.3. Çc h×nh thøc d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1.3.4. Thùc hiÖn d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1.3.5. Nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn quy tr×nh.
1.4. LÝ thuyÕt kiÕn t¹o
1.4.1. Çc quan ®iÓm chñ ®¹o cña lý thuyÕt kiÕn t¹o cña J.
Piaget
7

WWW.VNMATH.COM
1.4.2. M« h×nh d¹y häc theo lý thuyÕt kiÕn t¹o
1.4.3. Mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n cña lý thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y
häc.
1.4.4. Vai trß cña ngêi häc vµ ngêi d¹y trong qu¸ tr×nh d¹y häc kiÕn
t¹o
1.5. Ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè phï hîp gi÷a d¹y häc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o.
1.6. Thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng d¹y To¸n vµ d¹y häc H×nh häc líp
10 cho häc sinh THPT.
1.7. KÕt luËn ch¬ng 1.
Ch¬ng 2: D¹y häc h×nh häc 10 theo híng phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o
2.1. §Æc ®iÓm x©y dùng ch¬ng tr×nh H×nh häc 10 THPT hiÖn
hµnh
2.1.1. S¬ lîc vÒ ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi hiÖn nay.
2.1.2. §Æc ®iÓm x©y dùng ch¬ng tr×nh H×nh häc 10 THPT
hiÖn hµnh
2.2. §Þnh híng x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phèi hîp d¹y
häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o.
2.3. Mét sè biÖn ph¸p phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o.
2.3.1. BiÖn ph¸p 1: Tuú theo tõng néi cña tõng tõng tiÕt häc mµ
phèi hîp ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o
nh»m khai th¸c c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã cña häc sinh, gióp
häc sinh kiÕn t¹o vµ kh¸m ph¸ kiÕn thøc míi.
2.3.2.BiÖn ph¸p 2: Phèi hîp ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn
®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o ®èi víi nh÷ng nhãm häc sinh cã tr×nh ®é kiÕn
8

WWW.VNMATH.COM
thøc vµ t duy kh¸c nhau, ®Ó mçi häc sinh ®îc lµm viÖc víi sù nç lùc
võa søc.
2.3.3. BiÖn ph¸p 3: Phèi hîp ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn
®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o nh»m rÌn luyÖn cho häc sinh çch thøc khai
th¸c çc bµi to¸n díi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau.
2.4. KÕt luËn ch¬ng 2
Ch¬ng 3: Thùc nghiÖm s ph¹m
3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm.
3.2. Tæ chøc vµ néi dung thùc nghiÖm.
3.2.1. Tæ chøc thùc nghiÖm
3.2.2.Néi dung thùc nghiÖm
3.3. §¸nh gi¸ çc kÕt qu¶ thùc nghiÖm.
3.3.1.§¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh
3.3.2.§¸nh gi¸ ®Þnh lîng
3.4. KÕt luËn chung vÒ thùc nghiÖm.
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
9

WWW.VNMATH.COM
Ch¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ së lý luËn
NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø IV Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khãa VIII (1993) ®· nªu râ: "Môc tiªu gi¸o
dôc - ®µo t¹o ph¶i híng vµo ®µo t¹o nh÷ng con ngêi lao ®éng tù chñ,
s¸ng t¹o, cã n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thêng gÆp, qua ®ã gãp
phÇn tÝch cùc thùc hiÖn môc tiªu lín cña ®Êt níc lµ d©n giµu, níc
m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ v¨n minh".
Chóng ta ®ang sèng trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i
hãa ®Êt níc, thêi ®¹i mµ lîng th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh nh vò b·o. Tõ
nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng lêi nhËn xÐt: "Khèi l-
îng tri thøc khoa häc t¨ng lªn nhanh chãng mét çch l¹ thêng, theo çc
nhµ b¸c häc, cø 8 n¨m nã l¹i t¨ng lªn gÊp ®«i" [2, tr. 112]. Dßng th«ng tin
khoa häc ph¸t triÓn m¹nh lµm cho kho¶ng çch gi÷a tri thøc khoa häc
nh©n lo¹i vµ bé phËn tri thøc ®îc lÜnh héi trong nhµ trêng ngµy mét
t¨ng thªm. Do ®ã, tham väng gi¸o dôc sÏ truyÒn thô cho häc sinh tÊt c¶
tri thøc ®ñ ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng sau nµy cña häc sinh lµ kh«ng tëng.
V. A. Cruchetxki còng tõng nãi: "Kh«ng mét trêng häc nµo cung cÊp
cho con ngêi ®ñ mét phÇn tri thøc dï Ýt ái cÇn thiÕt" [2, tr. 113]. Lîng tri
thøc ®ã ph¶i lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh häc tËp l©u dµi, “Häc n÷a, häc
m·i”, häc suèt ®êi chø kh«ng ph¶i chØ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ trêng.
V× vËy, gi¸o dôc kh«ng chØ d¹y tri thøc mµ cßn ph¶i truyÒn thô cho
häc sinh ph¬ng ph¸p tù häc tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o, kh¶ n¨ng thÝch
øng tèt trong cuéc sèng.
§Ó ®¸p øng ®îc “§¬n ®Æt hµng cña x· héi”, nhµ trêng cÇn ph¶i
®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc: "Ph¶i ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¸o dôc - ®µo
t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn nÕp t duy s¸ng t¹o
cña ngêi häc, tõng bíc ¸p dông ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph¬ng tiÖn
10

WWW.VNMATH.COM
hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc" (NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø II Ban
ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam Khãa VIII n¨m 1997).
VÒ çch d¹y, ph¬ng ph¸p míi quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc t¹o ra
niÒm vui, høng thó häc tËp cho häc sinh. Xem ®ã nh lµ ®éng lùc ®Ó
ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc, chñ ®éng trong qu¸ tr×nh häc tËp cña
häc sinh, ®Æc biÖt lµ niÒm vui, høng thó cña mét ngêi tù m×nh t×m
ra ch©n lý. "NÕu häc sinh ®îc ®éc lËp quan s¸t, so s¸nh, ph©n tÝch,
kh¸i qu¸t hãa çc sù kiÖn, hiÖn tîng th× çc em sÏ hiÓu s©u s¾c vµ
høng thó béc lé râ rÖt". Do ®ã, trong ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, gi¸o viªn
cÇn ph¶i “biÕt dÉn d¾t häc sinh lu«n t×m thÊy çi míi, cã thÓ tù t×m
lÊy kiÕn thøc, ph¶i lµm cho häc sinh thÊy m×nh mçi ngµy mét trëng
thµnh” (Tµi liÖu Båi dìng gi¸o viªn 2005, tr. 2). H¬n n÷a, thùc hiÖn
®Þnh híng "ho¹t ®éng hãa ngêi häc", "häc sinh cÇn ®îc cuèn hót vµo
çc ho¹t ®éng häc tËp do gi¸o viªn tæ chøc vµ chØ ®¹o, th«ng qua ®ã
tù lùc kh¸m ph¸ nh÷ng ®iÒu m×nh cha biÕt, chø kh«ng ph¶i lµ thô
®éng tiÕp thu tri thøc ®· ®îc s¾p s½n. CÇn ®Æt häc sinh vµo nh÷ng
t×nh huèng thùc tÕ, trùc tiÕp quan s¸t lµm thÝ nghiÖm, th¶o luËn, gi¶i
quyÕt theo çch riªng cña m×nh. Qua ®ã häc sinh võa n¾m ®îc kiÕn
thøc míi, kü n¨ng míi, võa n¾m ®îc ph¬ng ph¸p lµm ra kiÕn thøc, kü
n¨ng ®ã, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i rËp khu«n theo nh÷ng mÉu s½n cã, ®-
îc béc lé vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng s¸ng t¹o" (Tµi liÖu Båi dìng gi¸o viªn
2005, tr. 3).
Nh vËy, chøc n¨ng, vai trß cña gi¸o dôc ngµy nay ®· ®îc "chuyÓn
sang vai trß nhµ tæ chøc gi¸o dôc", ph¬ng ph¸p d¹y häc míi ®· chó
träng ®Õn viÖc ph¸t huy tèi ®a tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp cña häc sinh,
®Ò cao ph¬ng ph¸p tù häc, "chuyÓn qu¸ tr×nh gi¸o dôc sang qu¸ tr×nh
tù gi¸o dôc". Xãa bá çch häc cò theo kiÓu “thÇy ®äc, trß chÐp”, "häc
vÑt", "häc tñ", "häc thuéc lßng mµ kh«ng hiÓu, kh«ng kÝch thÝch ®îc
häc sinh suy nghÜ, t×m tßi, rÌn luyÖn trÝ th«ng minh", chuyÓn ®æi
11

WWW.VNMATH.COM
chøc n¨ng tõ th«ng b¸o, t¸i hiÖn sang t×m tßi. "§Ó ph¸t huy tèi ®a tÝnh
tÝch cùc häc tËp cña häc sinh, tèt nhÊt lµ tæ chøc tèt nh÷ng t×nh
huèng cã vÊn ®Ò, ®ßi hái dù ®o¸n, nªu gi¶ thuyÕt, tranh luËn gi÷a
nh÷ng ý kiÕn tr¸i ngîc" (Tµi liÖu Båi dìng gi¸o viªn 2005, tr. 4).
1.1. Ph¬ng ph¸p d¹y häc
1.1.1. Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p
ThuËt ng÷ “ph¬ng ph¸p” trong d¹y häc ®îc dïng ë nh÷ng cÊp ®é
kh¸c nhau tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ: Ph¬ng ph¸p d¹y häc, ph¬ng ph¸p
trùc quan, ph¬ng ph¸p vÊn ®¸p... Ph¬ng ph¸p hiÓu theo nghÜa chung
vµ réng nhÊt lµ: çch thøc hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nhÊt
®Þnh. §ã còng lµ con ®êng mµ ngêi ta cÇn ®i theo ®Ó ®¹t ®îc môc
®Ých. Chóng t«i cã thÓ nªu ra mét trong nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ ph-
¬ng ph¸p nh sau: ph¬ng ph¸p ®îc hiÓu nh lµ mét hÖ thèng çc nguyªn
t¾c, hÖ thèng çc thao t¸c nh»m ®i tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh
ban ®Çu tíi mét môc ®Ých x¸c ®Þnh. Theo ®ã, ph¬ng ph¸p cã tÝnh h-
íng ®Ých; ph¹m trï ph¬ng ph¸p cã chøc n¨ng ph¬ng tiÖn vµ ®Æc trng
kÕt thóc.
1.1.2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc
Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ kh¸i niÖm cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c
nhau Ngêi ta thêng hiÓu ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ çch thøc lµm viÖc cña
gi¸o viªn vµ häc sinh ®Ó lÜnh héi ®îc çc tri thøc, kü n¨ng, kü x¶o.
Lu.K.Babanxky: “Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ çch thøc t¬ng t¸c gi÷a gi¸o
viªn vµ häc sinh nh»m gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô gi¸o dìng, gi¸o dôc vµ
ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh d¹y häc”. L.La.Lecner h: “Ph¬ng ph¸p d¹y häc
lµ hÖ thèng nh÷ng ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña gi¸o viªn nh»m tæ
chøc ho¹t ®éng nhËn thøc, thùc hµnh cña häc sinh, ®¶m b¶o cho çc
em lÜnh héi lÜnh héi ®îc néi dung häc vÊn”.Theo t¸c gi¶ NguyÔn
Ngäc Quang trong “Lý luËn d¹y häc ®¹i c¬ng” (1988): “Ph¬ng ph¸p d¹y
häc lµ çch thøc lµm viÖc gi÷a thÇy vµ trß trong sù phèi hîp thèng
12

WWW.VNMATH.COM
nhÊt vµ sù chØ ®¹o cña thÇy, nh»m lµm trß tù gi¸c, tÝch cùc, tù lùc
®¹t tíi môc ®Ých d¹y häc” .
LÊy tiªu chÝ møc ®é ho¹t ®éng ®éc lËp cña häc sinh lµm c¬ së,
®ång thêi tÝnh ®Õn viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc theo híng quy
tr×nh ho¸ viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh d¹y häc nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng
häc tËp cña häc sinh th×: “Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ tæ hîp çc çch thøc
ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc, ®îc tiÕn
hµnh díi vai trß chñ ®¹o cña gi¸o viªn, sù ho¹t ®éng nhËn thøc tÝch
cùc, tù gi¸c cña häc sinh nh»m thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô d¹y häc
theo híng môc tiªu” [22].
1.2. Nhu cÇu vµ ®Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc.
Qu¸ tr×nh d¹y häc gåm 3 thµnh phÇn c¬ b¶n: môc ®Ých - néi
dung - ph¬ng ph¸p. Môc ®Ých d¹y häc lµ kiÓu nh©n çch mµ x· héi
®ßi hái. Néi dung d¹y häc trong trêng hîp nµy lµ m«n to¸n. Ph¬ng ph¸p
d¹y häc lµ çch thøc ho¹t ®éng vµ øng xö cña thÇy ®Ó g©y nªn nh÷ng
ho¹t ®éng vµ giao lu cña trß nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých d¹y häc. Çc
thµnh phÇn c¬ b¶n nµy t¸c ®éng lÉn nhau, quy ®Þnh lÉn nhau, trong
®ã môc ®Ých ®ãng vai trß chñ ®¹o.
Cho ®Õn gÇn ®©y, çc ph¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh chÊt
th«ng tin - tiÕp thu vµ t¸i hiÖn vÉn cßn chiÕm u thÕ. Gi¸o viªn truyÒn
®¹t (th«ng b¸o) cho häc sinh çc tri thøc vÒ thùc t¹i xung quanh vµ çc
ph¬ng thøc ho¹t ®éng trong thùc t¹i ®ã mµ x· héi thu lîm ®îc, cßn häc
sinh tiÕp thu th«ng tin Êy, sau ®ã gi¸o viªn ra nh÷ng bµi tËp ®Ó häc
sinh nhí l¹i (t¹o l¹i) nh÷ng tri thøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng mµ hä lÜnh
héi ®îc ®Ó lÆp l¹i hÖ thèng hµnh ®éng theo mÉu thÇy gi¸o ®· lµm.
Çc ph¬ng ph¸p nµy cÇn thiÕt ®Ó cñng cè tri thøc, lÜnh héi kü n¨ng,
kü x¶o. Chõng nµo mµ d¹y häc chØ cã môc ®Ých cung cÊp tri thøc vµ
luyÖn tËp kü n¨ng, ¸p dông tri thøc theo mÉu th× ph¬ng ph¸p trªn lµ
13

WWW.VNMATH.COM
®ñ. Tuy nhiªn, do nhÞp ®é ph¸t triÓn cña kü thuËt, c«ng nghÖ, khoa
häc cña mäi mÆt ®êi sèng x· héi ngµy cµng t¨ng thªm ®· khiÕn cho
nh÷ng tri thøc thu ®îc trong nh÷ng n¨m häc ë trêng trë thµnh kh«ng ®ñ
n÷a. §ång thêi, sù ph¸t triÓn x· héi vµ ®Êt níc ®Ò ra nh÷ng yªu cÇu míi
®èi víi hÖ thèng gi¸o dôc. §ã lµ, ®µo t¹o ra nh÷ng con ngêi ph¸t huy ®-
îc tÝnh tÝch cùc ç nh©n, lµm chñ ®îc tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i, cã t duy s¸ng t¹o, cã kü n¨ng thùc hµnh giái, cã kh¶ n¨ng ®Ò
ra vµ ®éc lËp gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò míi... Nh÷ng thay ®æi cña
môc ®Ých d¹y häc tÊt yÕu dÉn tíi sù ®æi míi vÒ néi dung vµ ph¬ng
ph¸p d¹y häc.
ë níc ta, t tëng chØ ®¹o c«ng cuéc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc
tõ mét vµi n¨m gÇn ®©y ®îc ph¸t biÓu víi nhiÒu thuËt ng÷ nh: tÝch
cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp, ho¹t ®éng ho¸ ngêi häc, lÊy ngêi häc lµm
trung t©m... Víi t tëng ®ã, ®Þnh híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn
nay lµ tæ chøc cho ngêi häc häc tËp trong ho¹t ®éng vµ b»ng ho¹t ®éng
tù gi¸c, tÝch cùc, s¸ng t¹o.
§Þnh híng ®ã bao hµm çc ý tëng ®Æc trng sau:
1.2.1. X¸c lËp vÞ trÝ chñ thÓ cña ngêi häc, b¶o ®¶m tÝnh tù
gi¸c, tÝch cùc vµ s¸ng t¹o cña ho¹t ®éng häc tËp.
Ngêi häc lµ chñ thÓ chiÕm lÜnh tri thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng, h×nh
thµnh th¸i ®é chø kh«ng ph¶i lµ nh©n vËt hoµn toµn lµm theo lÖnh
cña thÇy gi¸o. Vai trß chñ thÓ cña ngêi häc ®îc kh¼ng ®Þnh trong qu¸
tr×nh hä häc tËp trong ho¹t ®éng vµ b»ng ho¹t ®éng cña b¶n th©n
m×nh.
1.2.2. D¹y häc dùa trªn sù nghiªn cøu t¸c ®éng cña nh÷ng quan
niÖm vÒ kiÕn thøc s½n cã cña ngêi häc.
Theo t©m lý häc, häc tËp chñ yÕu lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ng-
êi häc x©y dùng kiÕn thøc cho m×nh b»ng çch liªn hÖ nh÷ng c¶m
nghiÖm míi víi nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm s½n cã, b¾c mét
14

WWW.VNMATH.COM
chiÕc cÇu nèi gi÷a çi míi vµ çi s½n cã. Khi häc mét kiÕn thøc míi, th-
êng kh«ng ph¶i lµ häc trß cha cã mét quan niÖm nµo vÒ kiÕn thøc
®ã. Tr¸i l¹i, bé ãc häc trß thêng ®· cã mét quan niÖm, kinh nghiÖm
nµo ®ã cã liªn quan víi kiÕn thøc cÇn häc, lµm thuËn lîi hoÆc g©y
khã kh¨n cho qu¸ tr×nh x©y dùng kiÕn thøc míi. V× vËy, tæ chøc cho
häc sinh ho¹t ®éng häc tËp cã mét hµm nghÜa lµ nghiªn cøu nh÷ng
quan niÖm, kinh nghiÖm s½n cã ®ã, khai th¸c mÆt thuËn lîi vµ h¹n
chÕ mÆt khã kh¨n cho qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu nh÷ng chíng ng¹i
mµ hä cã thÓ gÆp, nh÷ng sai lÇm mµ hä cã thÓ m¾c khi x©y dùng
mét kiÕn thøc míi, nhê ®ã gi¸o viªn ®iÒu khiÓn viÖc häc cã hiÖu qu¶.
1.2.3. D¹y viÖc häc, çch häc th«ng qua toµn bé qu¸ tr×nh d¹y
häc.
Môc ®Ých d¹y häc kh«ng ph¶i chØ ë nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ cña
qu¸ tr×nh häc tËp: ë tri thøc vµ kü n¨ng bé m«n mµ ®iÒu quan träng
h¬n lµ ë b¶n th©n viÖc häc, ë çch häc, ë kh¶ n¨ng ®¶m nhiÖm, tæ
chøc vµ thùc hiÖn nh÷ng qu¸ tr×nh häc tËp mét çch hiÖu qu¶.
1.2.4. X¸c ®Þnh vai trß míi cña ngêi thÇy víi t çch ngêi thiÕt kÕ,
uû th¸c, ®iÒu khiÓn vµ thÓ chÕ ho¸.
Ho¹t ®éng ho¸ ngêi häc dÔ dÉn tíi viÖc ngé nhËn vÒ sù gi¶m
sót vai trß cña ngêi thÇy.
Mét mÆt, cÇn ph¶i hiÓu r»ng ho¹t ®éng ho¸ ngêi häc, sù x¸c lËp
vÞ trÝ chñ thÓ cña ngêi häc kh«ng hÒ lµm suy gi¶m, mµ ngîc l¹i cßn
nh»m n©ng cao vai trß, tr¸ch nhiÖm cña ngêi thÇy.
MÆt kh¸c, sÏ lµ b¶o thñ nÕu cho r»ng tÝnh chÊt, vai trß cña ngêi
thÇy vÉn nh xa. Trong khi kh¼ng ®Þnh vai trß cña thÇy kh«ng suy
gi¶m, cÇn ph¶i thÊy r»ng tÝnh chÊt cña vai trß nµy ®· thay ®æi: ThÇy
kh«ng ph¶i lµ nguån ph¸t tin duy nhÊt, thÇy kh«ng ph¶i lµ ngêi ra lÖnh
mét çch khiªn cìng, thÇy kh«ng ph¶i lµ ngêi ho¹t ®éng chñ yÕu ë
15

WWW.VNMATH.COM
hiÖn trêng. Vai trß tr¸ch nhiÖm cña thÇy b©y giê quan träng h¬n,
nÆng nÒ h¬n nhng tÕ nhÞ h¬n cô thÓ lµ:
+) ThiÕt kÕ: x¸c ®Þnh, ho¹ch ®Þnh toµn bé kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y.
+) Uû th¸c: ph¶i biÕn ®îc ý ®å d¹y cña thÇy thµnh nhiÖm vô tù
nguyÖn, tù gi¸c cña trß.
+) §iÒu khiÓn: híng dÉn, tæ chøc qu¸ tr×nh häc tËp sao cho häc
sinh tù t×m tßi vµ tù gi¶i quyÕt nhiÖm vô ®ã.
+) ThÓ chÕ ho¸: ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, x¸c
®Þnh vÞ trÝ kiÕn thøc trong hÖ thèng tri thøc ®· cã vµ híng dÉn kh¶
n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®ã.
1.3. D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
1.3.1. C¬ së khoa häc cña ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1.3.1.1. C¬ së triÕt häc.
Theo triÕt häc duy vËt biÖn chøng: “M©u thuÉn lµ ®éng lùc thóc
®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn”. Mçi vÊn ®Ò ®îc gîi cho häc sinh häc tËp
chÝnh lµ mét m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu nhiÖm vô nhËn thøc víi kiÕn
thøc vµ kinh nghiÖm s½n cã. T×nh huèng nµy ph¶n ¸nh mét c¸ch l«gic
vµ biÖn chøng quan hÖ bªn trong gi÷a kiÕn thøc cò, kü n¨ng cò, kinh
nghiÖm cò víi nh÷ng yªu cÇu gi¶i thÝch sù kiÖn míi hoÆc ®æi míi
t×nh thÕ.
1.3.1.2. C¬ së t©m lý häc.
Theo c¸c nhµ t©m lý häc, con ngêi chØ b¾t ®Çu t duy tÝch cùc
khi n¶y sinh nhu cÇu cÇn t duy, tøc lµ khi ®øng tríc mét khã kh¨n vÒ
nhËn thøc cÇn ph¶i kh¾c phôc, mét t×nh huèng gîi vÊn ®Ò, hay nãi
nh Rubinstein: “T duy s¸ng t¹o lu«n lu«n b¾t ®Çu b»ng mét t×nh
huèng gîi vÊn ®Ò”.
1.3.1.3. C¬ së gi¸o dôc häc.
16

WWW.VNMATH.COM
D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò phï hîp víi nguyªn t¾c tÝnh tù gi¸c vµ
tÝch cùc v× nã khªu gîi ®îc ho¹t ®éng häc tËp mµ chñ thÓ ®îc híng
®Ých, gîi ®éng c¬ trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò còng biÓu hiÖn sù thèng nhÊt gi÷a
gi¸o dìng vµ gi¸o dôc. T¸c dông gi¸o dôc cña kiÓu d¹y häc nµy lµ ë chç
nã d¹y cho häc sinh çch kh¸m ph¸, tøc lµ rÌn luyÖn cho hä çch thøc
ph¸t hiÖn, tiÕp cËn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét çch khoa häc. §ång
thêi nã gãp phÇn båi dìng cho ngêi häc nh÷ng ®øc tÝnh cÇn thiÕt cña
ngêi lao ®éng s¸ng t¹o nh: tÝnh chñ ®éng, tÝnh kiªn tr× vît khã, tÝnh kÕ
ho¹ch vµ thãi quen tù kiÓm tra...
1.3.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n.
1.3.2.1. VÊn ®Ò.
Trong gi¸o dôc, ngêi ta thêng hiÓu kh¸i niÖm “vÊn ®Ò” nh sau:
Mét vÊn ®Ò ®îc biÓu thÞ bëi mét hÖ thèng nh÷ng mÖnh ®Ò vµ
c©u hái (hoÆc yªu cÇu hµnh ®éng) tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn sau:
- Häc sinh cha gi¶i ®¸p ®îc c©u hái ®ã hoÆc cha thùc hiÖn ®îc
hµnh ®éng ®ã.
- Häc sinh cha ®îc häc mét quy t¾c cã tÝnh chÊt thuËt to¸n nµo
®Ó gi¶i ®¸p c©u hái hoÆc thùc hiÖn yªu cÇu ®Æt ra.
HiÓu theo nghÜa trªn th× vÊn ®Ò kh«ng ®ång nghÜa víi bµi
tËp. Nh÷ng bµi tËp chØ yªu cÇu häc sinh trùc tiÕp vËn dông mét quy
t¾c cã tÝnh chÊt thuËt to¸n th× kh«ng ph¶i lµ nh÷ng vÊn ®Ò.
1.3.2.2. T×nh huèng cã vÊn ®Ò.
T×nh huèng cã vÊn ®Ò lµ mét t×nh huèng gîi ra cho häc sinh
nh÷ng khã kh¨n vÒ lý luËn hay thùc tiÔn mµ hä thÊy cÇn thiÕt vµ cã
kh¶ n¨ng vît qua, nhng kh«ng ph¶i lµ ngay tøc kh¾c nhê mét quy t¾c
cã tÝnh chÊt thuËt to¸n, mµ ph¶i tr¶i qua mét qu¸ tr×nh tÝch cùc suy
nghÜ, ho¹t ®éng ®Ó biÕn ®æi ®èi tîng ho¹t ®éng hoÆc ®iÒu chØnh
kiÕn thøc s½n cã.
17

WWW.VNMATH.COM
Nh vËy, mét t×nh huèng cã vÊn ®Ò cÇn tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn
sau:
- Tån t¹i mét vÊn ®Ò: T×nh huèng ph¶i béc lé m©u thuÉn gi÷a
thùc tiÔn víi tr×nh ®é nhËn thøc, chñ thÓ ph¶i ý thøc ®îc mét khã kh¨n
trong t duy hoÆc hµnh ®éng mµ vèn hiÓu biÕt s½n cã cha ®ñ ®Ó vît
qua.
- Gîi nhu cÇu nhËn thøc: NÕu t×nh huèng cã mét vÊn ®Ò, nhng
nÕu häc sinh thÊy xa l¹, kh«ng muèn t×m hiÓu th× ®©y còng cha ph¶i
lµ mét t×nh huèng cã vÊn ®Ò. Trong t×nh huèng cã vÊn ®Ò, häc sinh
ph¶i c¶m thÊy cÇn thiÕt, thÊy cã nhu cÇu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã.
Mét vÊn ®Ò cã thÓ cã ý nghÜa do b¶n th©n néi dung cña nã,
®ã cã thÓ lµ lêi gi¶i cho mét c©u hái nµo ®ã mµ ç nh©n ®· quan t©m
®Õn tõ l©u, hay mét c©u hái n¶y sinh mét çch tù nhiªn vµ lý thó tõ
l«gic cña ®Ò tµi ®ang nghiªn cøu. §ã cã thÓ lµ mét t×nh huèng
nghÞch lý khiÕn ngêi ta ng¹c nhiªn th¾c m¾c. Song, qu¸ tr×nh d¹y häc
nªu vÊn ®Ò h×nh thµnh tèt ®Ñp çc chøc n¨ng cña nã th× trong qu¸
tr×nh ¸p dông nã ngµy cµng nhiÒu trong thùc hµnh th× b¶n th©n qu¸
tr×nh s¸ng t¹o, qu¸ tr×nh t×m tßi sÏ trë thµnh ®éng c¬ chñ yÕu.
- G©y niÒm tin ë kh¶ n¨ng: NÕu mét t×nh huèng tuy cã vÊn ®Ò
vµ vÊn ®Ò tuy hÊp dÉn, nhng nÕu häc sinh c¶m thÊy nã vît qu¸ xa so
víi kh¶ n¨ng cña m×nh th× häc sinh còng kh«ng s½n sµng gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò. CÇn lµm cho häc sinh thÊy râ tuy hä cha cã ngay lêi gi¶i, nh-
ng ®· cã mét sè kiÕn thøc, kü n¨ng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®Æt ra vµ
nÕu hä tÝch cùc suy nghÜ th× cã nhiÒu hy väng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
®ã.
§Æt vÊn ®Ò tèt sÏ t¸c ®éng ®Õn ç nh©n theo mét ph¬ng thøc
nhÊt ®Þnh. NÕu viÖc kh¾c phôc ®îc khã kh¨n trong vÊn ®Ò nªu lªn
dÉn ®Õn sù tho¶ m·n mét nhu cÇu nµo ®ã cña ç nh©n, th× ç nh©n
®ã sÏ cã nguyÖn väng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Êy. Lóc nµy sÏ n¶y sinh mét
18

WWW.VNMATH.COM
sù c¨ng th¼ng trÝ tuÖ nhÊt ®Þnh, sù c¨ng th¼ng nµy chØ mÊt ®i khi
vÊn ®Ò ®· ®îc gi¶i quyÕt. Nh÷ng ngêi lêi suy nghÜ, kh«ng quen víi t
duy ®éc lËp, s½n sµng tr¸nh sù c¨ng th¼ng ®ã vµ sù b¨n kho¨n vÒ trÝ
tuÖ kÌm theo nã. §iÒu ®ã còng cho thÊy, t×nh huèng cã vÊn ®Ò cßn
phô thuéc vµo chñ quan vµ t¹o ra t×nh huèng cã vÊn ®Ò nh thÕ nµo
®Ó kh«ng bá r¬i mét bé phËn häc sinh trong líp lµ kÕt qu¶ cña nghÖ
thuËt s ph¹m cña gi¸o viªn.
1.3.2.3. D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
Trong d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, gi¸o viªn t¹o ra nh÷ng t×nh
huèng cã vÊn ®Ò, ®iÒu khiÓn häc sinh ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, ho¹t ®éng
tù gi¸c vµ tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ th«ng qua ®ã mµ lÜnh
héi tri thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng vµ ®¹t ®îc nh÷ng môc ®Ých häc tËp
kh¸c.
Cã thÓ s¬ ®å ho¸ qu¸ tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh sau:
x
x k
t
h
H×nh 1
§a häc sinh (H) ®Õn mét trë ng¹i (T) (t×nh huèng cã vÊn ®Ò), ë
®ã T tho¶ m·n çc ®iÒu kiÖn g©y xóc c¶m vµ trªn søc mét Ýt.
Häc sinh tÝch cùc ho¹t ®éng nhËn thøc díi sù gîi më dÉn d¾t
toµn bé hoÆc tõng phÇn cña gi¸o viªn, hoÆc hoµn toµn ®éc lËp ®Ó
t×m ra con ®êng HK vît qua T ®Õn kÕt qu¶ K. M« pháng theo lý
thuyÕt ho¹t ®éng çc mòi tªn Hx thÓ hiÖn yÕu tè trùc gi¸c víi t çch lµ
mét sù m¸ch b¶o bÊt ngê, kh«ng nhËn thøc ®îc. Qu¸ tr×nh rÌn luyÖn
19

WWW.VNMATH.COM
häc sinh ®éc lËp vît qua trë ng¹i sÏ dÇn dÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
ë hä çc n¨ng lùc s¸ng t¹o.
D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cã nh÷ng ®Æc trng sau:
- Häc sinh ®îc ®Æt vµo mét t×nh huèng cã vÊn ®Ò.
- Häc sinh ho¹t ®éng tÝch cùc huy ®éng tri thøc vµ kh¶ n¨ng cña
m×nh ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
- Môc ®Ých cña d¹y häc kh«ng chØ lµ lµm cho häc sinh lÜnh héi
®îc kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, mµ cßn lµm cho hä ph¸t
triÓn ®îc kh¶ n¨ng tiÕn hµnh nh÷ng qu¸ tr×nh nh vËy. Nãi çch kh¸c,
häc sinh kh«ng chØ häc kÕt qu¶ cña viÖc häc mµ tríc hÕt lµ häc b¶n
th©n viÖc häc.
1.3.3. Çc h×nh thøc d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
Tuú theo møc ®é ®éc lËp cña häc sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò, ngêi ta nãi tíi çc cÊp ®é kh¸c nhau, còng ®ång thêi lµ
nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cña d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1.3.3.1. H×nh thøc nghiªn cøu.
Trong h×nh thøc nghiªn cøu, tÝnh ®éc lËp cña ngêi häc ®îc ph¸t
huy cao ®é. ThÇy gi¸o chØ t¹o ra t×nh huèng gîi vÊn ®Ò, häc sinh tù
ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã. ThÇy gi¸o gióp häc sinh cïng l¾m
lµ ë kh©u ph¸t hiÖn vÊn ®Ò. Nh vËy, trong h×nh thøc nµy, ngêi häc
®éc lËp nghiªn cøu vÊn ®Ò vµ thùc hiÖn tÊt c¶ çc kh©u c¬ b¶n cña
qu¸ tr×nh nghiªn cøu nµy, nhê ®ã chuÈn bÞ cho häc sinh n¨ng lùc gi¶i
quyÕt çc vÊn ®Ò mét çch trän vÑn.
1.3.3.2. H×nh thøc t×m tßi tõng phÇn.
Trong h×nh thøc nµy, häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh«ng hoµn
toµn ®éc lËp mµ cã sù gîi ý dÉn d¾t khi cÇn thiÕt. Gi¸o viªn t¹o t×nh
huèng, häc sinh tù ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò víi sù híng dÉn cña
gi¸o viªn. H×nh thøc nµy lµ cÇn thiÕt trong trêng hîp häc sinh gÆp khã
kh¨n, kh«ng cã lèi tho¸t khi gi¸o viªn t¹o t×nh huèng gîi vÊn ®Ò. Khi ®ã,
20

WWW.VNMATH.COM
nhiÖm vô cña gi¸o viªn lµ ph¶i gióp ®ì häc sinh mµ kh«ng lµm mÊt ®i
tÝnh cã vÊn ®Ò cña bµi to¸n. Cã thÓ chØ ra mét sè con ®êng ®Ó
thùc hiÖn ph¬ng ph¸p nµy. NÕu häc sinh kh«ng thÓ gi¶i ®îc bµi to¸n
th× th× gi¸o viªn x©y dùng mét bµi to¸n kh¸c t¬ng tù thÕ nhng hÑp h¬n.
HoÆc gi¸o viªn chia mét bµi to¸n khã thµnh vµi ba bµi to¸n nhá, dÔ
h¬n, nhng tËp hîp l¹i th× thµnh lêi gi¶i cho bµi to¸n ban ®Çu. HoÆc,
gi¸o viªn gîi ý nh÷ng d÷ kiÖn bæ sung cho ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n khã,
nhê ®ã h¹n chÕ ®îc sè bíc gi¶i vµ ph¹m vi t×m tßi...
1.3.3.3. H×nh thøc tr×nh bµy nªu vÊn ®Ò.
ë h×nh thøc nµy, møc ®é ®éc lËp cña häc sinh thÊp h¬n ë hai
h×nh thøc trªn. ThÇy gi¸o t¹o ra t×nh huèng gîi vÊn ®Ò, sau ®ã chÝnh
b¶n th©n thÇy ®Æt vÊn ®Ò vµ tr×nh bµy qu¸ tr×nh suy nghÜ gi¶i
quyÕt (chø kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn nªu lêi gi¶i). Trong qu¸ tr×nh
nµy cã t×m kiÕm dù ®o¸n, cã lóc thµnh c«ng, cã khi thÊt b¹i ph¶i ®iÒu
chØnh ph¬ng híng míi ®i ®Õn kÕt qu¶. Nh vËy, kiÕn thøc ®îc tr×nh
bµy kh«ng ph¶i díi d¹ng cã s½n mµ lµ trong qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ ra
chóng, qu¸ tr×nh nµy lµ mét sù m« pháng vµ rót gän qu¸ tr×nh kh¸m
ph¸ thùc.
H×nh thøc nµy ®îc ¸p dông trong trêng hîp th«ng b¸o nh÷ng sù
kiÖn trong lÞch sö ph¸t triÓn khoa häc mµ chÝnh khoa häc còng ®øng
tríc nh÷ng t×nh huèng cã vÊn ®Ò, cã khi ®Õn nay vÉn cha gi¶i quyÕt
®îc. HoÆc trong trêng hîp do l«-gic cña tr×nh bµy tµi liÖu mµ n¶y sinh
ra nh÷ng t×nh huèng m©u thuÉn víi c¸c quan niÖm quen thuéc hay víi
nh÷ng kh¼ng ®Þnh míi ®©y cña gi¸o viªn liªn quan víi viÖc nghiªn cøu
giai ®o¹n ph¸t triÓn khoa häc tríc ®ã. Trong hai trêng hîp võa nªu, t×nh
huèng cã vÊn ®Ò lµ kh«ng võa søc häc sinh. NÕu t×nh huèng cã vÊn
®Ò tuy còng võa søc häc sinh nhng nã thuËn tiÖn ®Ó giíi thiÖu víi
häc sinh mét mÉu mùc vÒ t duy nghiªm tóc, tiÕt kiÖm... th× vÉn cã
thÓ sö dông h×nh thøc tr×nh bµy nªu vÊn ®Ò.
21

WWW.VNMATH.COM
1.3.4. Thùc hiÖn d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
H¹t nh©n cña d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ ®iÒu khiÓn qu¸
tr×nh nghiªn cøu cña häc sinh. Qu¸ tr×nh nµy cã thÓ chia thµnh çc bíc
sau, trong ®ã bíc nµo, kh©u nµo do häc trß tù lµm hoÆc cã sù gîi ý
cña thÇy hoÆc chØ theo dâi sù tr×nh bµy cña thÇy lµ tuú thuéc sù lùa
chän mét cÊp ®é ®· nªu ë môc 1.2.3.
Bíc 1: Ph¸t hiÖn vÊn ®Ò:
- §a häc sinh vµo t×nh huèng cã vÊn ®Ò.
- Ph©n tÝch t×nh huèng ®ã.
- Dù ®o¸n vÊn ®Ò n¶y sinh vµ ®Æt môc ®Ých chøng minh tÝnh ®óng
®¾n cña nã.
Bíc 2: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò:
- Ph©n tÝch vÊn ®Ò, lµm râ nh÷ng mèi liªn hÖ gi÷a çi ®· biÕt vµ
çi ph¶i t×m.
- §Ò xuÊt vµ thùc hiÖn híng gi¶i quyÕt, cã thÓ ®iÒu chØnh,
thËm chÝ b¸c bá vµ chuyÓn híng khi cÇn thiÕt. Trong kh©u nµy thêng
sö dông nh÷ng quy t¾c t×m ®o¸n nh: quy l¹ vÒ quen, ®Æc biÖt ho¸,
chuyÓn qua nh÷ng trêng hîp suy biÕn, xem xÐt t¬ng tù, kh¸i qu¸ ho¸,
xÐt nh÷ng mèi liªn hÖ vµ phô thuéc, suy ngîc vµ suy xu«i...
- Tr×nh bµy çch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
Bíc 3: KiÓm tra vµ vËn dông:
- KiÓm tra sù ®óng ®¾n vµ phï hîp víi thùc tÕ cña lêi gi¶i.
- KiÓm tra tÝnh hîp lý hoÆc tèi u cña lêi gi¶i.
- T×m hiÓu nh÷ng kh¶ n¨ng øng dông kÕt qu¶.
- §Ò xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò míi cã liªn quan nhê xÐt t¬ng tù,
kh¸i qu¸t ho¸, lËt ngîc vÊn ®Ò... vµ gi¶i quyÕt nÕu cã thÓ.
Nh÷ng ®iÓm lu ý trong qu¸ tr×nh sö dông quy tr×nh d¹y häc:
22

WWW.VNMATH.COM
- Quy tr×nh d¹y häc trªn ph¶i ®îc x©y dùng trªn c¬ së bao
qu¸t toµn bé c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc quy ®Þnh trong mét giê häc,
tøc lµ gi¸o viªn ph¶i ®Þnh râ vÊn ®Ò nhËn thøc nµo lµ c¬ b¶n,
cho häc sinh ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt (giai ®o¹n 1 vµ 2), nh÷ng
vÊn ®Ò cßn l¹i ®îc coi lµ sù vËn dông (giai ®o¹n 3) cña vÊn ®Ò
c¬ b¶n ®ã. Nh vËy, toµn bé tiÕn tr×nh giê häc lµ sù vËn ®éng vµ
biÕn ®æi theo ba giai ®o¹n cña vÊn ®Ò c¬ b¶n ban ®Çu.
- Bíc vËn dông vµo t×nh huèng míi (trong giai ®o¹n thø ba
cña quy tr×nh) l¹i tr¶i qua ba giai ®o¹n cña quy tr×nh d¹y häc: ph¸t
hiÖn t×nh huèng míi, gi¶i quyÕt nã vµ l¹i vËn dông nã vµo t×nh
huèng míi kh¸c... cø thÕ tiÕp tôc cho tíi hÕt giê häc. Do ®ã, hµnh
®éng vËn dông ë quy tr×nh d¹y häc ph¶i thùc hiÖn môc ®Ých
kÐp: võa t×m ra kiÕn thøc míi, võa rÌn luyÖn ph¬ng thøc hµnh
®éng qua viÖc thùc hµnh l¹i quy tr×nh d¹y häc.
- Quy tr×nh d¹y häc ®· nªu nªn ®îc coi lµ quy tr×nh “khung”
cho mét giê d¹y theo kiÓu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Cßn trong mçi giai
®o¹n, ho¹t ®éng t¬ng t¸c gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh lu«n biÕn ®æi
hÕt søc linh ho¹t bëi: tuú thuéc vµo néi dung nhËn thøc nµo cÇn
lÜnh héi, h×nh thøc d¹y häc nµo ®îc lùa chän, tr×nh ®é nhËn
thøc cña häc sinh, n¨ng lùc chuyªn m«n vµ s ph¹m cña gi¸o viªn...
Song, cÇn ®¶m b¶o tÝnh híng ®Ých cña quy tr×nh d¹y häc: Dùa
vµo kÕt qu¶ dù ®o¸n mµ chñ thÓ (häc sinh) lu«n híng vµo ®ã ®Ó
®iÒu chØnh vµ kiÓm tra hµnh ®éng cña m×nh.
- Kh«ng nªn qu¸ cøng nh¾c trong viÖc x©y dùng vµ sö dông
quy tr×nh d¹y häc, bëi viÖc thiÕt kÕ nã bÞ phô thuéc vµo néi
dung, ®èi tîng nhËn thøc, tr×nh ®é cña gi¸o viªn, ph¬ng tiÖn d¹y
häc...
23

WWW.VNMATH.COM
1.3.5. Nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn quy tr×nh.
Çc biÖn ph¸p sö dông trong tõng giai ®o¹n cña quy tr×nh lµ mét
yÕu tè ®¶m b¶o cho tÝnh hiÖu qu¶ cña ph¬ng ph¸p d¹y häc. V× vËy,
®iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i trang bÞ cho gi¸o viªn vµ qua ®ã cho häc sinh
nh÷ng biÖn ph¸p trong qu¸ tr×nh ph¸t hiÖn gi¶i quyÕt, kiÓm tra vµ vËn
dông trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §Ó tõ ®ã, çc em häc ®îc çch häc, çch
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ çch tù häc cho b¶n th©n.
Trong [19], t¸c gi¶ NguyÔn Lan Ph¬ng ®· chØ ra hÖ thèng çc
biÖn ph¸p sö dông trong çc bíc cña quy tr×nh. Cô thÓ lµ:
1.3.5.1. BiÖn ph¸p tÝch cùc ho¸ t duy häc sinh trong qu¸ tr×nh
ph¸t hiÖn vÊn ®Ò.
- Gi¶i bµi tËp vµo lóc më ®Çu: Víi môc ®Ých lµm cho vÊn ®Ò
trë nªn hÊp dÉn vµ viÖc x©y dùng nã trë nªn dÔ hiÓu, hîp tù nhiªn,
chóng ta cã thÓ sö dông biÖn ph¸p ®¬n gi¶n lµ cho häc sinh gi¶i bµi
tËp, råi tõ kÕt qu¶ thu ®îc chuyÓn sang vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu.
- Híng dÉn ¸p dông phÐp t¬ng tù: Tõ hai ®èi tîng gièng nhau ë
mét sè dÊu hiÖu, ta rót ra kÕt luËn chóng gièng nhau ë mét sè dÊu
hiÖu kh¸c. BiÖn ph¸p nµy sö dông trong hai ho¹t ®éng: dù ®o¸n vµ
®Æt ®Ò to¸n.
- Gîi ý thay ®æi mét sè bé phËn cña vÊn ®Ò ®· gi¶i quyÕt.
- Gîi ý ¸p dông mÉu, m« h×nh quen thuéc.
- Híng dÉn dïng quy n¹p, thö nghiÖm.
- Ph©n tÝch sù tèi nghÜa vµ m©u thuÉn.
- Kh¸i qu¸t ho¸, trõu tîng ho¸ nh÷ng kiÕn thøc ®· biÕt.
1.3.5.2. BiÖn ph¸p tÝch cùc ho¸ t duy cña häc sinh trong qu¸
tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
- Tr×nh bµy kiÕn thøc theo kiÓu nªu vÊn ®Ò.
- Th¶o luËn th«ng qua hÖ thèng c©u hái.
- Híng dÉn ®Æt gi¶ thuyÕt.
24

WWW.VNMATH.COM
- Híng dÉn tù nghiªn cøu tõng phÇn.
- Dïng ph¬ng ph¸p diÔn dÞch.
- Dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ tæng hîp.
- Gîi ý dïng phÐp t¬ng tù.
- T×m nguyªn nh©n cña hiÖn tîng.
- T¹o nªn vµ híng dÉn gi¶i quyÕt m©u thuÉn.
- Tæ chøc ®éc lËp nghiªn cøu.
1.3.5.3. TÝch cùc ho¸ t duy cña häc sinh trong qu¸ tr×nh vËn dông
kiÕn thøc.
- Ph¸t triÓn t duy l«-gic trªn c¬ së nh÷ng lý thuyÕt ®· nhËn thøc.
- Kh¸i qu¸t ho¸.
- §Æc biÖt ho¸.
- PhÐp t¬ng tù.
- KÕt hîp kh¸i qu¸t ho¸, ®Æc biÖt ho¸ vµ t¬ng tù.
- To¸n häc ho¸ çc t×nh huèng thùc tiÔn.
- Cho häc sinh ph¸t hiÖn lêi gi¶i cã sai lÇm vµ ®îc thö th¸ch th-
êng xuyªn víi bµi to¸n dÔ m¾c sai lÇm.
- Cho häc sinh tiÕp cËn víi bµi to¸n më.
Nãi tãm l¹i, thùc chÊt d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ t¹o ®iÒu kiÖn
®Ó häc sinh ®îc häc tËp trong ho¹t ®éng, b»ng ho¹t ®éng cña chÝnh
m×nh, khi ®ã tÝnh tÝch cùc sÏ ®îc ph¸t huy tèi ®a ë mçi häc sinh. V×
vËy, cã thÓ nãi ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· tÝch cùc
ho¸ ®îc ngêi häc qua çc h×nh thøc tæ chøc, çc giai ®o¹n cña quy
tr×nh d¹y häc vµ çc biÖn ph¸p sö dông trong çc giai ®o¹n ®ã.
1.4. LÝ thuyÕt kiÕn t¹o
1.4.1. Çc quan ®iÓm chñ ®¹o cña lý thuyÕt kiÕn t¹o cña J. Piaget
Theo tõ ®iÓn tiÕng viÖt, kiÕn t¹o cã nghÜa lµ x©y dùng nªn.
Theo Mebrien vµ Brandt (1997) th×: “KiÕn t¹o lµ mét çch tiÕp cËn
“D¹y” dùa trªn nghiªn cøu vÒ viÖc “Häc” víi niÒm tin r»ng: tri thøc ®îc
25

WWW.VNMATH.COM
kiÕn t¹o nªn bëi mçi ç nh©n ngêi häc sÏ trë nªn v÷ng ch¾c h¬n rÊt
nhiÒu so víi viÖc nã ®îc nhËn tõ ngêi kh¸c”. Cßn theo Brooks (1993)
th×: “Quan ®iÓm vÒ kiÕn t¹o trong d¹y häc kh¼ng ®Þnh r»ng häc
sinh cÇn ph¶i t¹o nªn nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi b»ng çch tæng hîp
nh÷ng kinh nghiÖm míi vµo trong nh÷ng çi mµ hä ®· cã tríc ®ã. Häc
sinh thiÕt lËp nªn nh÷ng quy luËt th«ng qua sù ph¶n håi trong mèi
quan hÖ t¬ng t¸c víi nh÷ng chñ thÓ vµ ý tëng …”.
Vµo n¨m 1993, M. Briner ®· viÕt: “Ngêi häc t¹o nªn kiÕn thøc cña
b¶n th©n b»ng çch ®iÒu khiÓn nh÷ng ý tëng vµ çch tiÕp cËn dùa
trªn nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã, ¸p dông chóng vµo nh÷ng
t×nh huèng míi, hîp thµnh tæng thÓ thèng nhÊt gi÷a nh÷ng kiÕn thøc
míi thu nhËn ®îc víi nh÷ng kiÕn thøc ®ang tån t¹i trong trÝ ãc”.
MÆc dï cã nh÷ng çch diÔn ®¹t kh¸c nhau vÒ kiÕn t¹o trong d¹y
häc, nhng tÊt c¶ çc çch nãi trªn ®Òu nhÊn m¹nh ®Õn vai trß chñ
®éng cña ngêi häc trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ çch thøc ngêi häc thu
nhËn nh÷ng tri thøc cho b¶n th©n. Theo nh÷ng quan ®iÓm nµy, ngêi
häc kh«ng häc b»ng çch thu nhËn mét çch thô ®éng nh÷ng tri thøc
do ngêi kh¸c truyÒn cho mét çch ¸p ®Æt, mµ b»ng çch ®Æt m×nh
vµo trong mét m«i trêng tÝch cùc, ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò, gi¶i quyÕt vÊn
®Ò b»ng nh÷ng kinh nghiÖm ®· cã sao cho thÝch øng víi nh÷ng t×nh
huèng míi, tõ ®ã x©y dùng nªn nh÷ng hiÓu biÕt míi cho b¶n th©n.
C¬ së t©m lý häc cña lý thuyÕt kiÕn t¹o lµ t©m lý häc ph¸t triÓn
cña J. Piaget vµ lý luËn vÒ : “Vïng ph¸t triÓn gÇn nhÊt” cña Vgotski.
Hai kh¸i niÖm quan träng cña J. Piaget ®îc sö dông trong “Lý thuyÕt
kiÕn t¹o” lµ ®ång hãa (assimi - lation) vµ ®iÒu øng (accommodation).
§ång hãa lµ qu¸ tr×nh, nÕu gÆp mét tri thøc míi, t¬ng tù nh tri
thøc ®· biÕt, th× tri thøc míi nµy cã thÓ ®îc kÕt hîp trùc tiÕp vµo s¬
®å nhËn thøc ®ang tån t¹i, hay nãi çch kh¸c häc sinh cã thÓ dùa vµo
nh÷ng kiÕn thøc cò ®Ó gi¶i quyÕt mét t×nh huèng míi.
26

WWW.VNMATH.COM
§iÒu øng lµ qu¸ tr×nh, khi gÆp mét tri thøc míi cã thÓ hoµn toµn
kh¸c biÖt víi nh÷ng s¬ ®å nhËn thøc ®ang cã th× s¬ ®å hiÖn cã ®îc
thay ®æi ®Ó phï hîp víi tri thøc míi.
Theo Vgotski, mçi ç nh©n ®Òu cã mét “Vïng ph¸t triÓn gÇn
nhÊt” cña riªng m×nh, thÓ hiÖn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ç nh©n ®ã.
NÕu çc ho¹t ®éng d¹y häc ®îc tæ chøc trong “Vïng ph¸t triÓn gÇn
nhÊt” th× sÏ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao. Vgotski cßn nhÊn m¹nh r»ng v¨n
hãa, ng«n ng÷ vµ çc t¬ng t¸c x· héi còng t¸c ®éng ®Õn viÖc kiÕn t¹o
nªn tri thøc cña mçi ç nh©n.
Lý thuyÕt kiÕn t¹o nhËn thøc cña J. Piaget (1896 - 1980) lµ c¬
së t©m lý häc cña nhiÒu hÖ thèng d¹y häc, ®Æc biÖt lµ d¹y häc phæ
th«ng. Do vËy ta cã thÓ nªu v¾n t¾t çc quan ®iÓm chñ ®¹o chÝnh cña lý
thuyÕt kiÕn t¹o nhËn thøc nh sau:
Thø nhÊt: Häc tËp lµ qu¸ tr×nh ç nh©n h×nh thµnh çc tri thøc
cho m×nh. Cã hai lo¹i tri thøc: tri thøc vÒ thuéc tÝnh vËt lý, thu ®îc
b»ng çc ho¹t ®éng trùc tiÕp víi çc sù vËt vµ tri thøc vÒ t duy, quan
hÖ To¸n, logic thu ®îc qua sù t¬ng t¸c víi ngêi kh¸c trong çc quan hÖ
x· héi. §ã lµ qu¸ tr×nh ç nh©n tæ chøc çc hµnh ®éng t×m tßi, kh¸m
ph¸ thÕ giíi bªn ngoµi vµ cÊu t¹o l¹i chóng díi d¹ng çc s¬ ®å nhËn
thøc. S¬ ®å lµ mét cÊu tróc nhËn thøc bao gåm mét líp çc thao t¸c
gièng nhau theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh. S¬ ®å nhËn thøc ®îc h×nh
thµnh tõ çc hµnh ®éng bªn ngoµi vµ ®îc nhËp t©m. Sù ph¸t triÓn
nhËn thøc lµ sù ph¸t triÓn hÖ thèng çc s¬ ®å, b¾t ®Çu tõ çc gi¶n ®å
c¶m gi¸c vµ vËn ®éng.
Thø hai: Díi d¹ng chung nhÊt, cÊu tróc nhËn thøc cã chøc n¨ng
t¹o ra sù thÝch øng cña ç thÓ víi çc kÝch thÝch cña m«i trêng. Çc
cÊu tróc nhËn thøc ®îc h×nh thµnh theo c¬ chÕ ®ång hãa vµ ®iÒu
øng.
27

WWW.VNMATH.COM
Thø ba: qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhËn thøc phô thuéc tríc hÕt vµo sù
trëng thµnh vµ chÝn muåi çc chøc n¨ng sinh lÝ thÇn kinh cña häc
sinh, vµo sù luyÖn tËp vµ kinh nghiÖm thu ®îc th«ng qua hµnh ®éng
víi ®èi tîng, vµo t¬ng t¸c cña çc yÕu tè x· héi vµ vµo tÝnh chñ thÓ vµ
sù phèi hîp chung cña hµnh ®éng. ChÝnh yÕu tè chñ thÓ lµm cho çc
yÕu tè trªn kh«ng t¸c ®éng riªng rÏ, rêi r¹c chóng ®îc kÕt hîp víi nhau
trong mét thÓ thèng nhÊt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña häc sinh.
1.4.2. M« h×nh d¹y häc theo lý thuyÕt kiÕn t¹o
B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh d¹y häc lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc
sinh, ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo ý thøc
cña häc sinh. Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh vÒ c¬ b¶n gièng nh
qu¸ tr×nh nhËn thøc chung, tøc lµ còng diÔn ra theo quy luËt: “Tõ trùc
quan sinh ®éng ®Õn t duy trõu tîng vµ tõ t duy trõu tîng trë vÒ thùc
tiÔn”. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh l¹i cã tÝnh ®éc ®¸o
so víi qu¸ tr×nh nhËn thøc cña çc nhµ khoa häc, bëi v× ®îc tiÕn hµnh
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn s ph¹m nhÊt ®Þnh. Qu¸ tr×nh nhËn thøc cña
häc sinh kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh t×m ra çi míi cho b¶n th©n rót ra tõ
kho tµng hiÓu biÕt chung cña loµi ngêi.
Theo nh÷ng nghiªn cøu cña nhµ t©m lý häc næi tiÕng Jean
Piaget vÒ cÊu tróc cña qu¸ tr×nh nhËn thøc th× trÝ tuÖ cña häc sinh
kh«ng bao giê trèng rçng vµ nhËn thøc cña con ngêi ë bÊt cø cÊp ®é
nµo ®Òu thùc hiÖn çc thao t¸c trÝ tuÖ th«ng qua hai ho¹t ®éng ®ång
hãa vµ ®iÒu øng. Sù ®ång hãa xuÊt hiÖn nh mét c¬ chÕ g×n gi÷ çi
®· biÕt trong trÝ nhí vµ cho phÐp ngêi häc dùa trªn nh÷ng kh¸i niÖm
quen biÕt ®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng míi. Sù ®iÒu øng xuÊt hiÖn khi
ngêi häc vËn dông nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng quen thuéc ®Ó gi¶i
quyÕt t×nh huèng míi nhng ®· kh«ng thµnh c«ng vµ ®Ó gi¶i quyÕt
t×nh huèng nµy ngêi häc ph¶i thay ®æi, ®iÒu chØnh, thËm chÝ ph¶i
lo¹i bæ nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã. Khi t×nh huèng míi ®·
28

WWW.VNMATH.COM
®îc gi¶i quyÕt th× kiÕn thøc míi ®îc h×nh thµnh vµ ®îc bæ sung vµo
hÖ thèng kiÕn thøc ®· cã.
Nh vËy, qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh vÒ thùc chÊt lµ qu¸
tr×nh häc sinh x©y dùng nªn nh÷ng kiÕn thøc cho b¶n th©n th«ng qua
çc ho¹t ®éng ®ång hãa vµ ®iÒu øng çc kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®· cã
®Ó thÝch øng víi m«i trêng häc tËp míi. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng cña lý
thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y häc.
1.4.3. Mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n cña lý thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y
häc.
XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cña J. Piaget vÒ b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh
nhËn thøc, çc vÊn ®Ò vÒ kiÕn t¹o trong d¹y häc ®· thu hót ngµy cµng
nhiÒu çc c«ng tr×nh cña çc nhµ nghiªn cøu vµ x©y dùng nªn nh÷ng
lý thuyÕt vÒ kiÕn t¹o. Lµ mét trong nh÷ng ngêi tiªn phong trong viÖc
vËn dông lý thuyÕt kiÕn t¹o vµo d¹y häc, Von Glaerfed ®· nhÊn m¹nh
mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n lµm nÒn t¶ng cña lý thuyÕt kiÕn t¹o
Thø nhÊt: Tri thøc ®îc t¹o nªn mét çch tÝch cùc bëi chñ thÓ
nhËn thøc chø kh«ng ph¶i tiÕp thu mét çch thô ®éng tõ bªn ngoµi.
Quan ®iÓm nµy hoµn toµn phï hîp víi thùc tiÔn nhËn thøc trong
d¹y häc, ®iÒu nµy còng ®îc thÓ hiÖn rÊt râ rµng. Ch¼ng h¹n ý tëng
vÒ quan hÖ “lín h¬n” vµ “nhá h¬n” ®îc trÎ em kiÕn t¹o nªn th«ng qua
qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh çc ho¹t ®éng ®îc thùc hiÖn trªn tËp hîp çc ®å vËt.
Thø hai: NhËn thøc lµ qu¸ tr×nh thÝch nghi vµ tæ chøc l¹i thÕ giíi
quan cña chÝnh mçi ngêi. NhËn thøc kh«ng ph¶i lµ kh¸m ph¸ mét thÕ
giíi ®éc lËp ®ang tån t¹i bªn ngoµi ý thøc cña chñ thÓ.
Theo quan ®iÓm nµy nhËn thøc kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh ngêi
häc thô ®éng thu nhËn nh÷ng kiÕn thøc ch©n lÝ do ngêi kh¸c ¸p ®Æt
lªn. NÕu ngêi häc ®îc ®Æt trong m«i trêng x· héi tÝch cùc, th× ë ®ã
ngêi häc cã thÓ ®îc khuyÕn khÝch vËn dông nh÷ng tri thøc vµ kü
n¨ng ®· cã ®Ó thÝch nghi víi m«i trêng míi vµ tõ ®ã x©y dùng nªn tri
29

WWW.VNMATH.COM
thøc míi. §©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh theo quan
®iÓm kiÕn t¹o.
Thø ba: KiÕn thøc vµ kinh nghiÖm mµ ç nh©n thu nhËn ph¶i
“T¬ng xøng” víi nh÷ng yªu cÇu mµ tù nhiªn vµ x· héi ®Æt ra.
LuËn ®iÓm nµy ®Þnh híng cho viÖc d¹y häc theo quan ®iÓm
kiÕn t¹o, tr¸nh viÖc ®Ó ngêi häc ph¸t triÓn mét çch qu¸ tù do dÉn
®Õn t×nh tr¹ng hoÆc lµ tri thøc ngêi häc thu ®îc trong qu¸ tr×nh häc
tËp lµ qu¸ l¹c hËu, hoÆc qu¸ xa vêi víi tri thøc khoa häc phæ th«ng.
Thø t: Häc sinh ®¹t ®îc tri thøc míi theo chu tr×nh: Dù b¸o →
KiÓm nghiÖm → (ThÊt b¹i) → ThÝch nghi → KiÕn thøc míi.
Hai lo¹i kiÕn t¹o trong d¹y häc
Thø nhÊt: KiÕn t¹o c¬ b¶n (Radical Constructivism).
KiÕn t¹o c¬ b¶n lµ mét quan ®iÓm nhËn thøc, nhÊn m¹nh tíi
çch thøc ç nh©n x©y dùng tri thøc cho b¶n th©n trong qu¸ tr×nh häc
tËp.
Nerida F. Ellerton vµ M. A. Clementes cho r»ng: “Tri thøc ®îc
kiÕn t¹o mét çch ç nh©n”. §iÒu nµy còng phï hîp víi luËn ®iÓm cña
Ernt Von Glaserfeld lµ “KiÕn thøc lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kiÕn t¹o
cña chÝnh chñ thÓ nhËn thøc, kh«ng ph¶i lµ thø s¶n phÈm mµ b»ng
çch nµy hay çch kh¸c tån t¹i bªn ngoµi chñ thÓ nhËn thøc vµ cã thÓ
®îc truyÒn ®¹t hoÆc thÊm nhuÇn bëi sù cÇn cï nhËn thøc hoÆc giao
tiÕp”.
Nh vËy, cã thÓ nãi kiÕn t¹o c¬ b¶n ®Ò cao vai trß cña mçi ç
nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ çch thøc ç nh©n x©y dùng tri
thøc cho b¶n th©n. KiÕn t¹o c¬ b¶n quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn
hãa bªn trong cña ç nh©n trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. Sù nhÊn m¹nh tíi
kiÕn t¹o c¬ b¶n trong d¹y häc lµ sù nhÊn m¹nh tíi vai trß chñ ®éng cña
ngêi häc, nhng còng nhÊn m¹nh tíi sù c« lËp vÒ tæ chøc nhËn thøc
cña ngêi häc.
30

WWW.VNMATH.COM
Thø hai: kiÕn t¹o x· héi (Social Constructivism)
Theo Nor Joharuddeen Mohdnor: “KiÕn t¹o x· héi lµ quan ®iÓm
nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña çc yÕu tè v¨n hãa vµ çc ®iÒu kiÖn x· héi
vµ sù t¸c ®éng cña çc yÕu tè ®ã ®Õn sù h×nh thµnh kiÕn thøc”.
KiÕn t¹o x· héi xem xÐt ç nh©n trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi çc
lÜnh vùc x· héi. Nh©n çch cña chñ thÓ ®îc h×nh thµnh th«ng qua sù
t¬ng t¸c cña hä víi nh÷ng ngêi kh¸c. KiÕn t¹o x· héi nh×n nhËn chñ thÓ
nhËn thøc trong mèi quan hÖ sèng ®éng víi m«i trêng x· héi.
VÒ kiÕn t¹o x· héi trong d¹y häc m«n To¸n ë nhµ trêng, Jim
Neyland ®· nãi: “… To¸n häc ph¶i ®îc xem xÐt nh sù kiÕn t¹o mang
tÝnh x· héi. Gi¸o dôc to¸n häc cã ý nghÜa tÝch cùc th«ng qua nh÷ng g×
mµ häc sinh kiÕn t¹o l¹i mét çch x· héi nh÷ng tri thøc cña qu¸ khø thµnh
nh÷ng tri thøc hiÖn t¹i”.
1.4.4. Vai trß cña ngêi häc vµ ngêi d¹y trong qu¸ tr×nh d¹y häc kiÕn t¹o
Quan ®iÓm kiÕn t¹o c¬ b¶n vµ kiÕn t¹o x· héi ®Òu kh¼ng ®Þnh
vµ nhÊn m¹nh vai trß trung t©m cña ngêi häc trong qu¸ tr×nh d¹y häc,
thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau:
Thø nhÊt: Ngêi häc ph¶i chñ ®éng vµ tÝch cùc trong viÖc ®ãn
nhËn t×nh huèng häc tËp míi, chñ ®éng trong viÖc huy ®éng nh÷ng
kiÕn thøc, kü n¨ng ®· cã vµo kh¸m ph¸ t×nh huèng häc tËp míi.
Thø hai: Ngêi häc ph¶i chñ ®éng béc lé nh÷ng quan ®iÓm vµ
nh÷ng khã kh¨n cña m×nh khi ®øng tríc t×nh huèng häc tËp míi.
Thø ba: Ngêi häc ph¶i chñ ®éng vµ tÝch cùc trong viÖc th¶o
luËn, trao ®æi th«ng tin víi b¹n bÌ vµ víi gi¸o viªn. ViÖc trao ®æi nµy
ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña chÝnh b¶n th©n trong viÖc t×m nh÷ng
gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng häc tËp míi hoÆc kh¸m ph¸ s©u
h¬n çc t×nh huèng ®· cã.
31

WWW.VNMATH.COM
Thø t: Ngêi häc ph¶i tù ®iÒu chØnh l¹i kiÕn thøc cña b¶n th©n
sau khi ®· lÜnh héi ®îc çc tri míi, th«ng qua viÖc gi¶i quyÕt çc t×nh
huèng trong häc tËp.
Gi¸o viªn cã vai trß quan träng trong viÖc d¹y häc theo lý thuyÕt
kiÕn t¹o. Khi d¹y häc theo lý thuyÕt kiÕn t¹o, gi¸o viªn cã nh÷ng nhiÖm
vô sau:
Thø nhÊt: Gi¸o viªn cÇn nhËn thøc ®îc kiÕn thøc mµ häc sinh ®·
cã ®îc trong nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau ®Ó ®a ra nh÷ng lêi híng dÉn
thÝch hîp. Lêi híng dÉn ph¶i tháa m·n ba yªu cÇu sau:
Yªu cÇu 1: Lêi híng dÉn ph¶i dùa trªn nh÷ng g× mµ mçi häc sinh ®·
biÕt.
Yªu cÇu 2: Lêi híng dÉn ph¶i tÝnh ®Õn çc ý tëng to¸n häc cña
häc sinh ph¸t triÓn tù nhiªn nh thÕ nµo.
Yªu cÇu 3: Lêi híng dÉn ph¶i gióp häc sinh cã sù n¨ng ®éng tinh
thÇn khi häc to¸n.
Thø hai: Gi¸o viªn còng lµ ngêi “Céng t¸c th¸m hiÓm” víi häc sinh
hay nãi çch kh¸c gi¸o viªn còng lµ ngêi häc cïng víi häc sinh. V× viÖc
häc tËp vµ x©y dùng kiÕn thøc còng diÔn ra th«ng qua mèi quan hÖ
x· héi, gi¸o viªn, häc sinh, b¹n bÌ. Do ®ã khi gi¸o viªn cïng tham gia häc
tËp, trao ®æi víi häc sinh th× mçi häc sinh cã ®îc c¬ héi giao tiÕp víi
nhau, víi gi¸o viªn. Tõ ®ã mçi häc sinh cã thÓ diÔn ®¹t thµnh lêi nh÷ng
suy nghÜ, nh÷ng th¾c m¾c cña m×nh, cã thÓ ®a ra lêi gi¶i thÝch
hoÆc chøng minh. Vµ chÝnh lóc ®ã gi¸o viªn sÏ trao ®æi, tr¶ lêi, hoÆc
hái nh÷ng c©u hái më réng h¬n, ®µo s©u h¬n nh÷ng vÊn ®Ò mµ çc
em võa nªu, ®ång thêi còng gióp häc sinh tæng hîp çc ý kiÕn ®Ó tr¶
lêi nh÷ng th¾c m¾c cña m×nh.
Thø ba: Gi¸o viªn cã tr¸ch nhiÖm vËn ®éng häc sinh tham gia çc
ho¹t ®éng cã thÓ lµm t¨ng çc hiÓu biÕt to¸n häc thùc sù cho häc sinh
32

WWW.VNMATH.COM
CÇn lu ý r»ng, tuy ®Ò cao vai trß trung t©m cña ngêi häc trong
qu¸ tr×nh d¹y hoc, nhng quan ®iÓm kiÕn t¹o kh«ng lµm lu mê “Vai trß
tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh d¹y häc” cña gi¸o viªn. Trong d¹y häc
kiÕn t¹o, thay cho viÖc næ lùc gi¶ng gi¶i, thuyÕt tr×nh nh»m truyÒn
thô tri thøc cho häc sinh, gi¸o viªn ph¶i lµ ngêi chuyÓn hãa çc tri thøc
khoa häc thµnh çc tri thøc d¹y häc víi viÖc x©y dùng çc t×nh huèng
d¹y häc chøa ®ùng çc tri thøc cÇn lÜnh héi, t¹o dùng nªn çc m«i tr-
êng mang tÝnh x· héi ®Ó häc sinh kiÕn t¹o, kh¸m ph¸ nªn kiÕn thøc
cho m×nh.
Trong tÊt c¶ çc xu híng d¹y häc hiÖn nay, d¹y häc theo lý thuyÕt
kiÕn t¹o cã tiÕng nãi m¹nh mÏ trong gi¸o dôc ®Æc biÖt lµ trong d¹y häc
To¸n. Lý thuyÕt kiÕn t¹o ®· vµ ®ang lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi,
®îc chÊp nhËn nh lµ mét ng«n ng÷ cña x· héi. Tuy nhiªn viÖc ¸p dông
lý thuyÕt kiÕn t¹o trong d¹y häc lµ rÊt khã. BÊt kú ngêi gi¸o viªn nµo
muèn dïng lý thuyÕt kiÕn t¹o ®Ó “ChuyÓn t¶i kiÕn thøc” ®Òu cã thÓ
thÊt b¹i. Muèn thµnh c«ng trong viÖc sö dông lý thuyÕt kiÕn t¹o th×
ph¶i d¹y theo quan ®iÓm häc sinh tù x©y dùng kiÕn thøc cho chÝnh
m×nh. ViÖc d¹y häc theo lý thuyÕt kiÕn t¹o, lµ l«i cuèn, hÊp dÉn häc
sinh, nhng nã ®ßi hái sù næ lùc cè g¾ng cña c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh.
Theo nhµ nghiªn cøu Cobb vµ Steef (1983) th× gi¸o viªn cÇn ph¶i “Liªn
tôc cè g¾ng ®Ó nh×n nhËn c¶ hµnh ®éng cña chÝnh m×nh vµ cña c¶
häc sinh tõ quan ®iÓm cña häc sinh”. NÕu ta thùc hiÖn viÖc d¹y häc
theo lý thuyÕt kiÕn t¹o tèt th× hiÖu qu¶ cña viÖc d¹y häc lµ rÊt cao
Lý thuyÕt kiÕn t¹o lµ lý thuyÕt vÒ viÖc häc nh»m ph¸t huy tèi ®a
vai trß tÝch cùc vµ chñ ®éng cña ngêi häc trong qu¸ tr×nh häc tËp . Lý
thuyÕt kiÕn t¹o quan niÖm qu¸ tr×nh häc to¸n lµ häc trong ho¹t ®éng;
häc lµ vît qua chíng ng¹i, häc th«ng qua sù t¬ng t¸c x· héi; häc th«ng
qua ho¹t ®éng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. T¬ng thÝch víi quan ®iÓm nµy vÒ
qu¸ tr×nh häc tËp, lý thuyÕt kiÕn t¹o quan niÖm qu¸ tr×nh d¹y häc lµ
33

WWW.VNMATH.COM
qu¸ tr×nh: Gi¸o viªn chñ ®éng t¹o ra çc t×nh huèng häc tËp gióp häc
sinh thiÕt lËp çc tri thøc cÇn thiÕt; gi¸o viªn kiÕn t¹o bÇu kh«ng khÝ
tri thøc vµ x· héi tÝch cùc gióp ngêi häc tù tin vµo b¶n th©n vµ tÝch
cùc häc tËp. Gi¸o viªn ph¶i lu«n giao cho häc sinh nh÷ng bµi tËp gióp
hä t¸i t¹o cÊu tróc tri thøc mét çch thÝch hîp vµ häc sinh gióp ®ì häc
sinh x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n cña çc tri thøc võa kiÕn t¹o.
Nh vËy, lý thuyÕt kiÕn t¹o lµ mét lý thuyÕt mang tÝnh ®Þnh h-
íng mµ dùa vµo ®ã gi¸o viªn lùa chän vµ sö dông mét çch cã hiÖu
qu¶ çc ph¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh kiÕn t¹o ®ã lµ: ph¬ng ph¸p d¹y
häc kh¸m ph¸ cã híng dÉn, d¹y häc häc hîp t¸c, d¹y häc ph¸t hiÖn vµ
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, gi¸o viªn ph¶i lµ ngêi biÕt
phèi hîp vµ sö dông çc ph¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh kiÕn t¹o vµ çc
ph¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c mét çch hîp lý sao cho qu¸ tr×nh d¹y häc to¸n
võa ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña x· héi vÒ ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi.
Lý thuyÕt kiÕn t¹o chó träng ®Õn vai trß nhËn thøc cña nh÷ng
qu¸ tr×nh nhËn thøc néi t¹i vµ “Cµi ®Æt d÷ liÖu” cña riªng tõng ç nh©n
häc sinh trong viÖc häc cña chÝnh m×nh. Häc sinh häc tèt nhÊt khi
çc em ®îc ®Æt trong mét m«i trêng x· héi tÝch cùc, ë ®ã çc em cã
kh¶ n¨ng kiÕn t¹o çch hiÓu biÕt riªng cña chÝnh m×nh. Häc hîp t¸c ®-
îc tæ chøc nh»m t¹o c¬ héi cho häc sinh trao ®æi, th¶o luËn çch hiÓu
vµ çch tiÕp cËn vÊn ®Ò cña m×nh. Nh vËy, theo quan ®iÓm cña lý
thuyÕt kiÕn t¹o th× häc To¸n kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh tiÕp thu mét
çch kü lìng nh÷ng kiÕn thøc ®îc ®ãng gãi, ®îc gi¸o viªn truyÒn ®¹t
mét çch ¸p ®Æt, mµ ph¶i ®îc tiÕp thu mét çch chñ ®éng. NghÜa lµ,
häc sinh ph¶i cè g¾ng tù t×m tri thøc cho m×nh th«ng qua viÖc t¸i tæ
chøc çc ho¹t ®éng cña gi¸o viªn. Çc ho¹t ®éng nµy ®îc hiÓu mét çch
réng r·i lµ bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng vÒ nhËn thøc hoÆc vÒ ý tëng.
1.5. Ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè phï hîp gi÷a d¹y häc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o
34

WWW.VNMATH.COM
Nh trªn ®· ph©n tÝch, d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò biÓu thÞ sù
thèng nhÊt gi÷a kiÕn t¹o tri thøc, ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tôª vµ båi dìng
nh÷ng phÈm chÊt quý b¸u nh: kiªn tr×, vît khã... T¸c dông phÊt triÓn
n¨ng lùc trÝ tuÖ cña kiÓu d¹y häc nµy lµ ë chç häc sinh häc ®îc çch
kh¸m ph¸, tøc lµ rÌn luyÖn cho häc sinh çch thøc ph¸t hiÖn, tiÕp cËn
vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét çch khoa häc. D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
cã u thÕ trong viÖc khuyÕn khÝch häc sinh suy nghÜ, t×m tßi s¸ng
t¹o, ®Ò cao tÝnh chñ ®éng vµ tÝch cùc trong viÖc ®ãn nhËn t×nh
huèng häc tËp míi cña häc sinh. Khi tæ chøc cho häc sinh ph¸t hiÖn
vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thêng sö dông çc ho¹t ®éng: quy l¹ vÒ quen,
®Æc biÖt ho¸, chuyÓn qua nh÷ng trêng hîp suy biÕn, xem xÐt t¬ng
tù, kh¸i qu¸t ho¸, xem xÐt nh÷ng mèi liªn hÖ vµ phô thuéc, suy ngîc vµ
suy xu«i…, chÝnh nh÷ng yÕu tè ®ã t¹o c¬ së gióp cho häc sinh cã ®îc
çc n¨ng lùc ph¸n ®o¸n vµ nã phï hîp víi s¬ ®å ban ®Çu vÒ kiÕn t¹o
kiÕn thøc. Tuy nhiªn, ®èi víi häc sinh THPT, qu¸ tr×nh nµy cha ph¸t
huy ®îc tèi ®a tÝnh chñ ®éng vµ tÝch cùc cña häc sinh trong viÖc huy
®éng kiÕn thøc, kü n¨ng ®· cã cña m×nh ®Ó kh¸m ph¸ t×nh huèng
häc tËp míi. Trong khi ®ã, d¹y häc kiÕn t¹o l¹i cã u thÕ vÒ hîp t¸c. Ph-
¬ng ph¸p d¹y häc nµy l¹i ®ßi hái cao nç lùc ç nh©n, ®ßi hái nhiÒu thêi
gian ®Ó häc sinh mß mÉm, dù ®o¸n, kiÓm nghiÖm trong qu¸ tr×nh
häc tËp ®Ó thu ®îc kiÕn thøc míi. Theo quan ®iÓm kiÕn t¹o, häc sinh
chñ ®éng trong viÖc huy ®éng kiÕn thøc, kü n¨ng ®· cã ®Ó kh¸m ph¸
t×nh huèng häc tËp míi. Khi ®ã häc sinh sÏ ph¸t huy tèi ®a vai trß tÝch
cùc vµ chñ ®éng cña m×nh trong qu¸ tr×nh häc tËp. V× vËy, trong tÊt
c¶ çc xu híng d¹y häc hiÖn nay, d¹y häc kiÕn t¹o cã tiÕng nãi m¹nh mÏ
trong gi¸o dôc, ®Æc biÖt lµ trong d¹y häc to¸n. Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông
ph¬ng ph¸p d¹y häc kiÕn t¹o lµ rÊt khã. BÊt kú ngêi gi¸o viªn nµo muèn
dïng ph¬ng ph¸p d¹y häc kiÕn t¹o ®Ó “ chuyÓn t¶i kiÕn thøc” ®Òu cã
thÓ thÊt b¹i. Muèn thµnh c«ng khi sö dông ph¬ng ph¸p d¹y häc kiÕn
35

WWW.VNMATH.COM
t¹o th× trong qu¸ tr×nh d¹y häc, gi¸o viªn ph¶i biÕt phèi hîp vµ sö dông
çc ph¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c, ®Æc biÖt lµ ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò mét çch hîp lý sÏ ®¸p øng ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña x·
héi vµ yªu cÇu ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi. §Ó ph¸t huy ®îc u thÕ
cña hai ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy th× tuú theo thêi lîng quy ®Þnh cho
tõng tiÕt häc, tuú theo tr×nh ®é cña tõng ®èi tîng häc sinh vµ tuú theo
tõng néi dung, tõng chuyªn ®Ò mµ chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh theo
phèi hîp hai ph¬ng ph¸p d¹y häc trªn theo çc pha sau ®©y:
Çc pha d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò (¸p dông chung cho c¶ líp),
tiÕn hµnh theo çc bíc sau.
Bíc 1: X©y dùng t×nh huèng cã vÊn ®Ò: - §a häc sinh vµo t×nh
huèng cã vÊn ®Ò; - Ph©n tÝch t×nh huèng ®ã.
Bíc 2: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: - Ph©n tÝch vÊn ®Ò, lµm râ mèi liªn
hÖ gi÷a çi ®½ biÕt vµ çi ph¶i t×m; - §ª xuÊt vµ thùc hiÖn híng gi¶i
quyÕt.
Bíc 3: KiÓm tra vµ vËn dông: - KiÓm tra sù dóng ®¾n vµ phï hîp víi
thùc tÕ cña lêi gi¶i; -KiÓm tra tÝnh hîp lý vµ tèi u cña lêi gi¶i.
Çc pha d¹y häc kiÕn t¹o (¸p dông cho nhãm häc sinh kh¸, giái),
tiÕn hµnh theo çc bíc sau.
Bíc 4: Dù ®o¸n: - Dùa vµo vÊn ®Ò ®· gi¶i quyÕt, dù ®o¸n vÊn
®Ò n¶y sinh vµ ®Æt môc ®Ých chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña nã.
Bíc 5: KiÓm nghiÖm →®iÒu chØnh →thÝch nghi → kiÕn thøc
míi:- KiÓm nghiÖm tÝnh ®óng ®¾n cña çc vÊn ®Ò dù ®o¸n, ®iÒu
chØnh çc vÊn ®Ò cha chÝnh x¸c, lËp luËn vµ x¸c nhËn kiÕn thøc míi.
Tãm l¹i: th«ng qua nghiªn cøu vµ th«ng qua çc tiÕt d¹y thùc tÕ
chóng t«i nhËn thÊy: viÖc phèi hîp gi÷a ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y häc to¸n cã tÝnh kh¶
thi cao, khai th¸c ®îc vai trß trung t©m cña ngêi häc, n©ng cao tÝnh
tÝch cùc häc tËp cña häc sinh, lµm cho hä tham gia trùc tiÕp, chñ
36

WWW.VNMATH.COM
®éng vµ s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh nhËn thøc. Tuy vËy, yÕu tè quyÕt
®Þnh thµnh c«ng cña viÖc d¹y häc phèi hîp lµ ph¶i thÓ hiÖn ®óng
b¶n chÊt còng nh ph¸t huy lîi thÕ cña tõng ph¬ng ph¸p, ph¶i lùa chän
çc pha hîp lý, ®¶m b¶o çc ç nh©n trong líp ®Òu tham gia vµo viÖc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ kiÕn t¹o kiÕn thøc míi. Gi¸o viªn khi gi¶ng d¹y
theo híng nµy cÇn ph¶i lu«n chñ ®éng, thÝch øng víi nh÷ng ph¬ng ¸n
mµ häc sinh ®a ra vµ lu«n khuyÕn khÝch ®Ó nhiÒu häc sinh ®îc
tham gia vµo viÖc kiÕn t¹o vµ kh¸m ph¸ kiÕn thøc míi dùa trªn çc vÊn
®Ò võa gi¶i quyÕt.
1.6. Thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng d¹y To¸n vµ d¹y häc H×nh häc líp
10 cho häc sinh THPT .
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o, Bé GD vµ ®µo
t¹o cã chñ tr¬ng ®æi míi néi dung vµ ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y. ViÖc ®æi
míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ®îc xem lµ ch×a khãa cña vÊn ®Ò n©ng cao
chÊt lîng. ThÕ nhng ë çc trêng phæ th«ng hiÖn nay çc ph¬ng ph¸p
d¹y häc ®îc gi¸o viªn sö dông chñ yÕu vÉn lµ çc ph¬ng ph¸p truyÒn
thèng. VÊn ®Ò c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p d¹y häc theo híng ph¸t huy tÝnh
tÝch cùc cña häc sinh, t¹o cho häc sinh rÌn luyÖn kh¶ n¨ng tù häc ®·
®îc ®Æt ra nhng kÕt qu¶ cha ®¹t nh mong muèn. Gi¸o viªn ®· cã ý
thøc lùa chän ph¬ng ph¸p d¹y häc chñ ®¹o trong mçi t×nh huèng ®iÓn
h×nh ë m«n To¸n nhng nh×n chung cßn cã nh÷ng vÊn ®Ò cha ®îc gi¶i
quyÕt, ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh vÉn cßn kh¸ phæ biÕn. Nh÷ng ph¬ng
ph¸p d¹y häc cã kh¶ n¨ng ph¸t huy ®ù¬c tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng
t¹o ë häc sinh nh d¹y häc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò,d¹y häc
ph©n hãa, d¹y häc kiÕn t¹o th× gi¸o viªn Ýt sö dông. Gi¸o viªn cha ®îc
híng dÉn mét quy tr×nh, mét chØ dÉn hµnh ®éng ®Ó thiÕt kÕ bµi
gi¶ng phï hîp. V× vËy khi sö dông çc ph¬ng ph¸p d¹y häc míi khã
hoµn thµnh néi dung ch¬ng tr×nh d¹y häc trong khu«n khæ thêi lîng
bÞ h¹n chÕ. VÊn ®Ò thu hót sè ®«ng häc sinh yÕu, kÐm tham gia çc
37

WWW.VNMATH.COM
ho¹t ®éng còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. KÕt qu¶ lµ hiÖu qu¶ d¹y häc
ch¼ng nh÷ng kh«ng ®îc n©ng cao mµ nhiÒu khi cßn gi¶m sót.
Thùc tÕ d¹y häc To¸n hiÖn nay trong trêng THPT cã thÓ m« t¶
nh sau: phÇn lý thuyÕt gi¸o viªn d¹y theo tõng chñ ®Ò theo çc bíc,
®Æt vÊn ®Ò, gi¶ng gi¶i ®Ó dÉn häc sinh tíi kiÕn thøc, kÕt hîp víi
®µm tho¹i vÊn ®¸p, gîi më nh»m uèn n¾n nh÷ng lÖch l¹c (nÕu cã),
cñng cè kiÕn thøc b»ng bµi tËp, híng dÉn c«ng viÖc häc tËp ë nhµ.
PhÇn bµi tËp, häc sinh chuÈn bÞ ë nhµ hoÆc chuÈn bÞ Ýt phót t¹i líp,
gi¸o viªn gäi mét vµi häc sinh lªn b¶ng ch÷a, nh÷ng häc sinh ®îc nhËn
xÐt lêi gi¶i, gi¸o viªn söa hoÆc ®a ra lêi gi¶i mÉu vµ qua ®ã cñng cè
hiÓu biÕt cho häc sinh. Mét sè bµi to¸n sÏ ®îc ph¸t triÓn theo híng kh¸i
qu¸t hãa, ®Æc biÖt hãa, t¬ng tù hãa cho ®èi tîng häc sinh kh¸ giái.
ViÖc rÌn luyÖn t duy l«gÝc cho häc sinh kh«ng ®Çy ®ñ, thêng
chó ý ®Õn viÖc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng suy diÔn, coi nhÑ kh¶ n¨ng quy
n¹p. Gi¸o viªn Ýt khi chó ý ®Õn viÖc d¹y To¸n b»ng çch tæ chøc çc
t×nh huèng cã vÊn ®Ò ®ßi hái dù ®o¸n, nªu gi¶ thuyÕt, tranh luËn
gi÷a nh÷ng ý kiÕn tr¸i ngîc hay çc t×nh huèng cã chøa mét sè ®iÒu
kiÖn xuÊt ph¸t råi yªu cÇu häc sinh®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p.
HÇu hÕt çc gi¸o viªn cßn sö dông nh÷ng ph¬ng ph¸p thuyÕt
tr×nh vµ ®µm tho¹i chø cha chó ý ®Õn nhu cÇu, høng thó cña häc sinh
trong qu¸ tr×nh häc.
H×nh thøc d¹y häc cha ®a d¹ng, phong phó, çch thøc truyÒn ®¹t
cha sinh ®éng, cha g©y høng thó cho häc sinh, häc sinh chñ yÕu tiÕp
nhËn kiÕn thøc cßn bÞ ®éng. Nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt cña viÖc tù häc
cha ®îc chó ý ®óng møc. Do vËy viÖc d¹y häc To¸n ë trêng phæ th«ng
hiÖn nay cßn béc lé nhiÒu ®iÒu cÇn ®æi míi. §ã lµ häc trß cha thùc sù
ho¹t ®éng mét çch tÝch cùc, cha chñ ®éng vµ s¸ng t¹o, cha ®îc th¶o
luËn ®Ó ®a ra çc kh¸m ph¸ cña m×nh, kü n¨ng vÉn dông vµo thùc tiÔn
cßn yÕu. Vai trß cña thÇy vÉn chñ yÕu lµ ngêi th«ng b¸o kiÕn thøc,
38

WWW.VNMATH.COM
cïng l¾m n÷a th× lµ ngêi d¹y çch chøng minh, çch ph¸n ®o¸n vµ mét
sè thãi quen lµm viÖc nhÊt ®Þnh chø cha ph¶i lµ ngêi "kh¬i nguån s¸ng
t¹o", "kÝch thÝch häc sinh t×m ®o¸n". H¬n n÷a, do thêi gian h¹n chÕ,
khèi lîng kiÕn thøc vµ yªu cÇu truyÒn ®¹t theo SGK th× nhiÒu vµ ph¶i
d¹y ®óng lÞch ph©n phèi ch¬ng tr×nh nªn cha ph¸t huy ®îc tÝnh ®éc
lËp cña häc sinh. Cha t¹o ®îc m«i trêng ®Ó häc sinh ®éc lËp kh¸m ph¸,
®éc lËp t×m tßi vµ ®éc lËp nghiªn cøu.
§èi víi H×nh häc líp 10, lÇn ®Çu tiªn häc sinh ®îc lµm quen víi
mét ®èi tîng míi lµ VÐc t¬, mµ trªn ®ã vÉn cã çc phÐp céng, trõ,
nh©n nh lµ ®èi víi çc sè çc phÐp to¸n trªn çc ®èi tîng vÐc t¬ l¹i cã
nhiÒu tÝnh chÊt t¬ng tù nh ®èi víi çc sè, häc sinh tiÕp xóc kh«ng
tr¸nh khái lóng tóng vµ m¾c sai lÇm. Trong ch¬ng tr×nh líp 10 THPT
®· ®Ò cËp ®Õn më ®Çu vÒ täa ®é trong mÆt ph¼ng, tiÕp ®ã sö
dông c«ng cô míi nµy, nh lµ ph¬ng ph¸p To¸n häc míi, ph¬ng ph¸p vÐc
t¬ ®Ó kh¶o s¸t hÖ thøc lîng trong tam gi¸c vµ trong ®êng trßn. Çc bµi
tËp sö dông vÐc t¬ häc sinh khã tiÕp thu nªn mét sè gi¸o viªn Ýt vËn
dông gi¶i çc bµi to¸n vÒ vÐc t¬, Ýt dµnh thêi gian luyÖn tËp, t¹o høng
thó kÝch thÝch tù t×m tßi nghiªn cøu mµ chñ yÕu xem nh ®ã lµ ph¬ng
tiÖn ®Ó ¸p dông vµo gi¶ng d¹y çc vÊn ®Ò H×nh häc kh¸c. Trong d¹y
häc gi¸o viªn cha quan t©m tíi viÖc gióp häc sinh tù m×nh ph¸t hiÖn,
kh¸m ph¸, tù m×nh vËn dông kiÕn thøc t×m tßi më réng çc vÊn ®Ò, cha
®Æt vÊn ®Ò tù häc vµo ®óng vÞ trÝ cña nã, ®iÒu nµy ¶nh hëng nghiªm
träng ®Õn chÊt lîng häc tËp cña häc sinh.
1.7. KÕt luËn ch¬ng 1
Trong ch¬ng nµy luËn v¨n ®· ®a ra çc c¬ së khoa häc cña ph-
¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o, ®· ph©n tÝch
®îc nh÷ng yÕu tè phï hîp cña viÖc phèi hîp gi÷a ph¬ng ph¸p d¹y häc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn trong qu¸ tr×nh d¹y häc to¸n vµ
nhËn thÊy r»ng: ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc
39

WWW.VNMATH.COM
kiÕn t¹o lµ çc ph¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh hiÖn ®¹i, nã ®¸p øng ®-
îc mét sè yªu cÇu vÒ vÊn ®Ò d¹y häc vµ tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn
thøc cña häc sinh. D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t¬ng thÝch víi d¹y häc
kiÕn t¹o ë møc ®é thÊp, cßn d¹y häc kiÕn t¹o ®ßi hái ë møc ®é cao
h¬n ë sù nç lùc ç nh©n, ®ßi hái nhiÒu thêi gian ®Ó häc sinh t×m tßi,
dù ®o¸n, kiÓm nghiÖm trong qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ tri thøc míi. Cho nªn,
trong qu¸ tr×nh d¹y häc gi¸o viªn cÇn ph¶i dù tÝnh lùa chän çc pha
thÝch hîp cho tõng néi dung, cho tõng tiÕt häc vµ cho tõng ®èi tîng
häc sinh. Phï hîp víi nh÷ng ®Þnh híng vµ çc gi¶i ph¸p ®æi míi ph¬ng
ph¸p d¹y häc hiÖn nay. C¶i t¹o ®îc thùc tr¹ng d¹y häc m«n To¸n ë trêng
THPT. V× thÕ, viÖc phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
vµ d¹y häc kiÕn t¹o vµo d¹y häc To¸n nãi chung vµ d¹y häc H×nh häc
10 nãi riªng lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
Ch¬ng 2
D¹y häc h×nh häc 10 theo híng phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o
2.1. §Æc ®iÓm x©y dùng ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa H×nh häc 10
hiÖn nay.
2.1.1. S¬ lîc vÒ ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi hiÖn nay.
Ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi hiÖn nay so víi ch¬ng tr×nh s¸ch
gi¸o khoa chØnh lÝ hîp nhÊt 2000 ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ néi dung
vµ çch tr×nh bµy. ViÖc ®æi míi ch¬ng tr×nh hiÖn nay lµ do nh÷ng
nguyªn nh©n sau ®©y:
40

WWW.VNMATH.COM
- Ch¬ng tr×nh gi¸o khoa n¨m 2000 cßn cã nh÷ng chç cha hîp lý,
cha b¶o ®¶m ®îc tÝnh liªn m«n. Ch¼ng h¹n, ®Çu líp 12 m«n VËt lý
cÇn kh¶o s¸t dao ®éng cña con l¾c, sö dông kiÕn thøc vÒ ®¹o hµm
ngay, trong khi ®ã kh¸i niÖm ®¹o hµm häc sinh cha ®îc lµm quen ë
trong to¸n häc, nªn kh¸i niÖm ®¹o hµm cÇn ®îc ®a vµo cuèi líp 11.
- Mét sè néi dung To¸n häc cÇn bæ sung cho hoµn chØnh ch¬ng
tr×nh THPT, nh Sè phøc, Thèng kª, Tæ hîp, X¸c suÊt… Tríc ®©y,
trong ch¬ng tr×nh To¸n phæ th«ng níc ta, sau khi häc xong phÇn vÐct¬
vµ täa ®é cña vÐct¬, täa ®é ®iÓm trong mÆt ph¼ng ë líp 10, ph¶i
®Õn líp 12 häc sinh míi ®îc häc vÒ ph¬ng tr×nh cña ®êng th¼ng, ®-
êng trßn vµ ba ®êng c«nic. Nh vËy lµ néi dung cña ph¬ng ph¸p täa ®é
trong mÆt ph¼ng bÞ ng¾t qu·ng mét çch kh«ng hîp lý, v× vËy ch¬ng
tr×nh míi ®· ®a néi dung ph¬ng ph¸p täa ®é trong mÆt ph¼ng xuèng
líp 10.
- Çch viÕt s¸ch gi¸o khoa nh tõ tríc ®Õn nay cßn mang tÝnh hµn
l©m: th«ng b¸o kiÕn thøc, tr×nh bµy çc vÊn ®Ò qu¸ l«gÝc chÆt chÏ;
®a ra nhiÒu çc bµi to¸n khã nªn cßn thiÕu tÝnh s ph¹m. S¸ch gi¸o
khoa cha thÓ hiÖn ®îc ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. S¸ch gi¸o khoa
n¨m 2000 ®Ó gi¸o viªn t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh chØ nghe vµ chÐp.
Theo çch gi¶ng d¹y cò, s¸ch gi¸o khoa chØ ®¬n thuÇn lµ mét tµi liÖu
khoa häc dïng cho gi¸o viªn, néi dung çc tiÕt d¹y thêng ®îc viÕt c«
®äng, ®Çu tiªn lµ nªu ®Þnh nghÜa cña mét kh¸i niÖm míi, sau ®ã lµ
çc tÝnh chÊt vµ chøng minh, råi çc ®Þnh lý vµ chøng minh, cuèi cïng
lµ çc vÝ dô vµ çc bµi to¸n. Theo ®Þnh híng ®æi míi, s¸ch gi¸o khoa
ph¶i tr×nh bµy vµ híng dÉn nh thÕ nµo ®ã ®Ó cho nÕu kh«ng cã thÇy
gi¸o, häc sinh còng cã thÓ tù häc ®îc, cè nhiªn lµ khã kh¨n vµ vÊt v¶
h¬n.
S¸ch gi¸o khoa míi ®a thªm phÇn dÉn d¾t ®Ó häc sinh cã thÓ
®äc nã. Ch¼ng h¹n, ®Ó ®a kh¸i niÖm vÐct¬, ta liªn hÖ ®Õn VËt lý
41

WWW.VNMATH.COM
®Ó nãi ®Õn çc ®¹i lîng v« híng vµ ®Õn ®¹i lîng cã híng. Ta nªu mét
vÝ dô ®Ó thÊy ®¹i lîng "cã híng" lµ rÊt cÇn: NÕu chØ biÕt mét tµu
thñy ch¹y th¼ng ®Òu víi vËn tèc 20 h¶i lÝ mét giê (®¹i lîng v« híng)
mµ kh«ng nãi râ ch¹y theo híng nµo th× ta kh«ng thÓ biÕt sau 3 giê
n÷a nã sÏ ë vÞ trÝ nµo trªn mÆt biÓn. Tõ ®ã mµ ta ph¶i biÓu thÞ vËn
tèc cña tµu thuû b»ng mét mòi tªn ®Ó chØ híng cña chuyÓn ®éng.
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cÇn ®îc viÕt trong s¸ch gi¸o khoa. Cè nhiªn,
nÕu thÇy gi¸o cã çch dÉn d¾t tèt h¬n, phï hîp víi tr×nh ®é häc sinh
h¬n th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµm ®óng nh s¸ch gi¸o khoa.
S¸ch gi¸o khoa theo tinh thÇn míi ph¶i gióp thÇy gi¸o t¹o ®iÒu
kiÖn cho häc sinh suy nghÜ vµ ho¹t ®éng. Do ®ã s¸ch gi¸o khoa míi
®îc ®a vµo mét hÖ thèng çc c©u hái vµ çc ho¹t ®éng. C©u hái nh»m
gióp häc sinh nhí l¹i mét kiÕn thøc nµo ®ã hoÆc ®Ó gîi ý, hoÆc ®Ó
®Þnh híng cho nh÷ng suy nghÜ cña hä… Çc c©u hái nµy nãi chung lµ
dÔ, v× thÕ kh«ng ®a ra c©u tr¶ lêi trong s¸ch gi¸o khoa. Çc ho¹t ®éng
®ßi hái häc sinh ph¶i lµm viÖc, ph¶i tÝnh to¸n ®Ó ®i ®Õn mét kÕt qu¶
nµo ®ã. §èi víi nh÷ng chøng minh hoÆc tÝnh to¸n kh«ng qu¸ khã, mét
vµi bíc ho¹t ®éng cña häc sinh cã thÓ thay thÕ cho lêi gi¶ng cña thÇy.
S¸ch gi¸o khoa theo tinh thÇn míi cè g¾ng gi¶m nhÑ phÇn lý
thuyÕt, chñ yÕu lµ gi¶m nhÑ çc chøng minh cña çc tÝnh chÊt hoÆc
®Þnh lý. Çc tÝnh chÊt vµ ®Þnh lý nµy nhiÒu lóc rÊt hiÓn nhiªn, hoµn
toµn cã thÓ thÊy ®îc b»ng trùc gi¸c, nhng chøng minh l¹i kh«ng ®¬n
gi¶n. §èi víi ®a sè häc sinh, mét chøng minh phøc t¹p, dµi dßng vµ
kh«ng mang l¹i lîi Ých g× nhiÒu. Bëi vËy, s¸ch gi¸o khoa theo tinh thÇn
míi kh«ng tr×nh bµy nh÷ng chøng minh qu¸ phøc t¹p mµ chØ nªu ra
nh÷ng trêng hîp cô thÓ ®Ó kiÓm chøng. Ngoµi ra, nÕu mét sè tÝnh
chÊt nµo ®ã qu¸ hiÓn nhiªn th× ta còng kh«ng nªu ra, v× nÕu nãi ra
®«i khi l¹i g©y thªm th¾c m¾c cho häc sinh.
42

WWW.VNMATH.COM
S¸ch gi¸o khoa theo tinh thÇn míi cã cè g¾ng liªn hÖ thùc tÕ trong
trêng hîp cã thÓ. Ch¼ng h¹n, trong phÇn vÐct¬, cã thÓ ®a thªm
nh÷ng øng dông trong vËt lý: tæng hîp lùc, ph©n tÝch lùc, ….
Ngoµi ra, s¸ch gi¸o khoa míi cßn ®a thªm çc phÇn nh: cã thÓ em
cha biÕt, em cã biÕt, bµi ®äc thªm, ®Ó nãi thªm nh÷ng chi tiÕt hay,
thó vÞ, hoÆc nh÷ng liªn hÖ víi cuéc sèng thùc tÕ.
S¸ch gi¸o khoa tõ tríc ®Õn nay - çch viÕt cßn mang tÝnh hµn
l©m, cßn s¸ch gi¸o khoa míi ®· chØ ra çc ho¹t ®éng t¹i tõng thêi
®iÓm ®Ó gi¸o viªn, häc sinh xem xÐt. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy rÊt ®a
d¹ng, cã thÓ lµ «n l¹i kiÕn thøc cò, ®Æt vÊn ®Ò cho kiÕn thøc míi,
qua çc vÝ dô cô thÓ gîi ý ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hay bµi
to¸n ®Æt ra, thùc hµnh ¸p dông trùc tiÕp çc c«ng thøc nªu trong lý
thuyÕt. Çch thøc thùc hiÖn çc ho¹t ®éng nµy còng rÊt ®a d¹ng:
Cã thÓ thÇy lµm hoÆc cho häc sinh thùc hiÖn, hoÆc nªu thµnh
vÊn ®Ò ®Ó c¶ líp cïng th¶o luËn t×m çch gi¶i quyÕt. ThËm chÝ
néi dung mét ho¹t ®éng cã thÓ biÕn thµnh mét c©u kiÓm tra nhá t¹i
líp …
Tãm l¹i, ®èi víi s¸ch gi¸o khoa cò th× s¸ch gi¸o khoa lÇn nµy kh«ng
ph¶i thay ®æi nhiÒu vÒ néi dung mµ chñ yÕu thay ®æi çch tr×nh
bµy ®Ó häc sinh häc tËp mét çch tÝch cùc h¬n.
2.1.2. §Æc ®iÓm x©y dùng ch¬ng tr×nh H×nh häc 10 THPT hiÖn
nay.
Theo çc t¸c gi¶ Ph¹m V¨n Hoµn, NguyÔn Gia Cèc, TrÇn Thóc
Tr×nh th× tinh thÇn s¸ch gi¸o khoa ph¶i thÓ hiÖn ®îc tinh thÇn cña
To¸n häc hiÖn ®¹i; ph¶i qu¸n triÖt tinh thÇn gi¸o dôc, kü thuËt, tæng
hîp, chuÈn bÞ cho häc sinh cã ý thøc vµ kü n¨ng liªn hÖ häc hµnh, cã
tiÒm lùc ®Ó trë thµnh ngêi c«ng nh©n lµnh nghÒ, ngêi qu¶n lÝ kinh
tÕ giái. Do vËy mµ ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa ph¶i c¬ b¶n, tinh gi¶n,
s¸t hîp víi çc lo¹i ®èi tîng häc sinh. Tõ ®ã th× viÖc hiÖn ®¹i ho¸ ch¬ng
43

WWW.VNMATH.COM
tr×nh theo To¸n häc hiªn ®¹i ph¶i ®i ®«i víi viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p
gi¶ng d¹y nh»m tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc, thùc hµnh cña häc
sinh, ®¶m b¶o cho çc em lÜnh héi ®îc néi dung häc vÊn. Mét trong
nh÷ng träng t©m cña ®æi míi ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa gi¸o dôc
phæ th«ng lµ tËp trung vµo ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, thùc hiÖn d¹y
häc dùa vµo ho¹t ®éng tÝch cùc, chñ ®éng cña häc sinh víi sù tæ
chøc híng dÉn cña gi¸o viªn nh»m ph¸t triÓn t duy s¸ng t¹o, t duy ®éc
lËp, gãp phÇn h×nh thµnh ph¬ng ph¸p vµ nhu cÇu tù häc, båi dìng
høng thó häc tËp, t¹o niÒm tin vµ niÒm vui trong häc tËp cho häc sinh.
Do vËy, viÖc thay ®æi vai trß tõ kiÓm so¸t sang gi¶i phãng søc s¸ng
t¹o. §ã lµ mét vÊn ®Ò ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh, ®ã lµ yªu cÇu cÊp
thiÕt trong thêi ®¹i ngµy nay cña thÕ hÖ trÎ. Häc lµ ®Ó s¸ng t¹o, coi
nh©n çch s¸ng t¹o lµ nh©n çch toµn diÖn, bao trïm lªn, cao h¬n nh©n
çch toµn diÖn mµ tríc ®©y trong gi¸o dôc ta cha coi träng ®iÒu nµy.
§Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã cÇn ph¶i nhËn thÊy ®îc r»ng t duy cña to¸n häc
cã mét mèi quan hÖ mËt thiÕt lÉn nhau. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã th× ngêi
gi¸o viªn trong çch d¹y hiÖn nay, còng cÇn cã sù ®æi míi cao ®é vÒ
ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, lu«n lu«n ®Æt trong mèi quan hÖ víi ®æi míi
môc tiªu, néi dung d¹y häc, ®æi míi c¬ së vËt chÊt vµ thiÕt bÞ d¹y häc;
®æi míi çc h×nh thøc tæ chøc d¹y häc ®Ó phï hîp gi÷a d¹y häc ç
nh©n vµ çc nhãm nhá hoÆc c¶ líp, gi÷a d¹y häc ë trong phßng häc vµ
ngoµi hiÖn trêng; ®æi míi m«i trêng gi¸o dôc ®Ó häc tËp g¾n víi thùc
hµnh vµ vËn dông; ®æi míi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh qua
®æi míi néi dung, h×nh thøc kiÓm tra, x©y dùng bé c«ng cô ®¸nh gi¸,
phèi hîp kiÓu ®¸nh gi¸ truyÒn thèng víi tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®¶m
b¶o ®¸nh gi¸ kh¸ch quan, trung thùc møc ®é ®¹t ®îc môc tiªu gi¸o dôc
cña tõng häc sinh. Do vËy vÊn ®Ò s¸ch gi¸o khoa còng chØ nªn coi lµ
mét tµi tiÖu tham kh¶o chø kh«ng nªn coi nã lµ ph¸p lÖnh. §øng tríc
t×nh h×nh ®ã, vÊn ®Ò viÕt s¸ch gi¸o khoa hiÖn hµnh còng chØ ë mét
44

WWW.VNMATH.COM
møc ®é nµo ®ã ®Ó phï hîp víi xu thÕ hiÖn nay. Khi nãi ®Õn To¸n
häc, GS. TS. NguyÔn C¶nh Toµn viÕt “...kh«ng nh÷ng chØ nghÜ tíi t
duy l«gic mµ cÇn ph¶i nghÜ tíi t duy kh¸c nh t duy h×nh tîng, t duy
biÖn chøng, t duy kü thuËt, t duy thuËt gi¶i, vµ c¶ t duy qu¶n lÝ t duy
kinh tÕ n÷a...” [15, tr.7,8,9 ]. T duy kh«ng thÓ chØ lµ sù thu nhËn çc
thao t¸c b»ng lêi hay xem çc biÓu diÔn trùc quan mµ kh«ng cã nh÷ng
ho¹t ®éng x©y dùng, t×m tßi, huy ®éng nh÷ng yÕu tè s¸ng t¹o cña chñ
thÓ nhËn thøc. Qóa tr×nh ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do nhu cÇu
cÇn kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n hoÆc m©u thuÉn vÒ nhËn thøc mµ
chñ thÓ ý thøc ®îc, thÊy cã høng thó, cã nhu cÇu gi¶i quyÕt sÏ t¹o
®iÒu kiÖn cho chñ thÓ t×m tßi ph¬ng tiÖn gi¶i quyÕt míi, tri thøc míi,
çch thøc hµnh ®éng míi. Khi ®ã, khã kh¨n, m©u thuÉn sÏ t¹o ra mét
t×nh huèng cã vÊn ®Ò. Theo Rubinsteins: “T duy s¸ng t¹o lu«n b¾t
®Çu b»ng mét t×nh huèng cã vÊn ®Ò”. Theo J.Piaget: lý thuyÕt kiÕn
t¹o lµ lý thuyÕt vÒ viÖc häc nh»m ph¸t huy tèi ®a vai trß tÝch cùc vµ
chñ ®éng cña ngêi häc trong qu¸ tr×nh häc tËp
Qua ®ã thÊy r»ng: vÊn ®Ò s¸ch gi¸o khoa hiÖn hµnh cßn ph¶i cã
khoa häc s ph¹m ®Ó phï hîp víi t©m lÝ løa tuæi. GS. TS. NguyÔn
C¶nh Toµn viÕt “...Còng ph¶i tËp dÇn tõ thÊp lªn cao, tríc d¹y gi¸o viªn
thêng ra nh÷ng bµi to¸n cã néi dung thùc tÕ cho häc sinh vµ yªu cÇu
häc sinh tõ ®ã biÕt lËp ra çc ph¬ng tr×nh ®Ó gi¶i bµi to¸n ®ã. B©y
giê ngêi ta b¾t ®Çu ra nh÷ng bµi to¸n ngîc l¹i....” [6, tr.9]. Tõ ®ã ta
thÊy ®îc häc sinh ®· tËp dît ®îc c¶ hai chiÒu tõ To¸n häc ®Õn thùc tÕ
®îc kÕt nèi qua sù biÖn chøng cña t duy to¸n häc. Vµ qua ®©y ®Èy ra
khái trùc quan chñ nghÜa, nghÜa lµ çi g× còng trùc quan c¶ råi qua
®ã míi ®Õn trõu tîng vÊn ®Ò ®ã g©y cho häc sinh mét søc ú. §Æc
biÖt trong ch¬ng tr×nh hiÖn hµnh vÊn ®Ò s¸ch gi¸o khoa ®ang ®i
theo con ®êng ph©n ban ®Ó nh»m ph©n ho¸ häc sinh theo çc híng
kh¸c nhau mµ ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa m«n To¸n míi trong ch¬ng
45

WWW.VNMATH.COM
tr×nh THPT hiÖn hµnh theo GS. V¨n Nh C¬ng ®· cã nh÷ng yªu cÇu
quan träng.
2.1.2.1 KÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng d¹y vµ häc To¸n ë ViÖt
Nam, tiÕp cËn víi tr×nh ®é gi¸o dôc To¸n häc hiÖn ®¹i cña çc níc
®ang ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
2.1.2.2. Lùa chän çc kiÕn thøc c¬ b¶n, cËp nhËt thiÕt thùc, cã
hÖ thèng theo ph¬ng híng tinh gi¶n, phï hîp víi nhËn thøc cña häc
sinh, thÓ hiÖn tÝnh liªn m«n vµ tÝch hîp çc néi dung gi¸o dôc, thÓ
hiÖn vai trß c«ng cô cña m«n To¸n. S¸ch gi¸o khoa hiÖn hµnh ®· trang
bÞ nh÷ng kiÕn thøc phæ th«ng vµ c¬ b¶n nhÊt. Lo¹i bá nh÷ng vÊn
®Ò qu¸ chuyªn s©u çc vÊn ®Ò thiªn vÒ lý thuyÕt víi yªu cÇu cao vÒ
mÆt chÝnh x¸c vµ chÆt chÏ vµ nã n»m trong mèi liªn hÖ biÖn chøng.
2.1.2.3. T¨ng cêng thùc hµnh vµ vËn dông, thùc hiÖn d¹y häc
To¸n g¾n víi thùc tiÔn.
Ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa cò rÊt Ýt thùc hµnh, Ýt vËn dông
kiÕn thøc ®ã vµo thùc tiÔn, chØ thiªn vÒ lÝ thuyÕt. ChÝnh v× vËy,
nªn häc sinh chóng ta ®i thi çc k× thi to¸n quèc tÕ vÒ lÝ thuyÕt lu«n
®¹t kÕt qu¶ cao, song vÒ thùc hµnh cßn kÐm xa trong khu vùc. Do
®ã, ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ®· cã rÊt nhiÒu çi míi ®æi míi vÒ
néi dung lÉn h×nh thøc. §Æc biÖt ch¬ng tr×nh H×nh häc 10 THPT
hiÖn hµnh Ýt cã tÝnh hµn l©m, t¨ng cêng thùc hµnh vµ vËn dông çc
vÊn ®Ò t duy , qua dã ph¸t triÓn t duy häc sinh. Gióp häc sinh sö dông
s¸ch gi¸o khoa vµ çc tµi liÖu kh¸c mét çch s¸ng t¹o theo nhiÒu híng
®Ó ph¸t triÓn t duy häc sinh, gióp häc sinh rÌn luyÖn kh¶ n¨ng tù
nghiªn cøu, tù häc, ®©y lµ vÊn ®Ò träng t©m vµ cèt lâi
2.1.2.4. T¹o ®iÒu kiÖn vËn dông çc ph¬ng ph¸p d¹y häc theo h-
íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh. RÌn luyÖn
cho häc sinh kh¶ n¨ng tù häc, ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tuÖ chung.
46

WWW.VNMATH.COM
VÊn ®Ò lín trong ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa hiÖn hµnh lµ vÊn
®Ò ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y. TruyÒn thèng d¹y vµ häc theo kiÓu thÇy ®äc
trß ghi ®ang bÞ phª b×nh nhiÒu. Ph¬ng ph¸p l¹c hËu ®ã ®· ®Èy häc
sinh vµo thÕ bÞ ®éng lµ cho häc sinh cã thãi quen häc vÑt, û l¹i Theo
tinh thÇn ®æi míi, s¸ch gi¸o khoa hiÖn hµnh ®· ph¸t huy tÝnh tÝch cùc,
chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh chó ý ®Õn ho¹t ®éng tÝch cùc cña häc
sinh trªn líp häc. §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc çc m«n häc ë bËc trung
häc phæ th«ng cÇn ®îc ®Èy m¹nh theo ®Þnh híng chung. Do ®Æc
®iÓm tr×nh ®é cña häc sinh nªn cÇn chó ý nhiÒu ®Õn viÖc ph¸t triÓn
n¨ng lùc tù häc, ®a d¹ng ho¸ çc h×nh thøc häc tËp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
häc sinh tù nghiªn cøu, chñ ®éng trong viÖc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò. Tõ thùc tiÔn d¹y häc cho thÊy : do tr×nh ®é cña häc sinh
kh«ng ®ång ®Òu vµ thêi lîng quy ®Þnh cho tõng tiÕt häc kh«ng cho
phÐp thùc hiÖn chØ mét ph¬ng ph¸p duy nhÊt trong d¹y häc to¸n mµ
ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. D¹y häc theo quan ®iÓm
kiÕn t¹o ®ßi hái cao næ lùc ç nh©n, ®ßi hái nhiÒu thêi gian ®Ó häc
sinh t×m tßi, dù do¸n, kiÓm nghiÖm nh»m thÝch nghi ®Ó thu ®îc kiÕn
thøc míi . V× vËy, ®Ó viÖc d¹y häc theo quan ®iÓm vËn dông çc lÝ
thuyÕt d¹y häc kh«ng truyÒn thèng cã hiÖu qu¶ ngêi gi¸o viªn cÇn
ph¶i dù tÝnh lùa chän çc pha thÝch hîp cho tõng tiÕt cô thÓ, tuú
thuéc vµo néi dung kÕt hîp gi÷a d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc
kiÕn t¹o nh»m ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc t duy cña ngêi häc vµ n©ng cao
chÊt lîng d¹y häc
2.2. §Þnh híng x©y dùng vµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p phèi hîp
gi÷a d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o.
ViÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p phèi hîp gi÷a d¹y häc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o dùa trªn çc ®Þnh híng sau
®©y:
47

WWW.VNMATH.COM
- Çc biÖn ph¸p ph¶i ®îc x©y dùng dùa trªn c¬ së ph©n tÝch lÝ
luËn vµ thùc tiÔn mét çch hîp lÝ.
- Çc biÖn ph¸p ph¶i thÓ hiÖn râ viÖc phèi hîp gi÷a d¹y häc gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y häc to¸n
- Çc biÖn ph¸p ph¶i cã tÝnh thùc tiÔn, cã thÓ ¸p dông vµo gi¶ng
d¹y ë trêng phæ th«ng.
- Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc biÖn ph¸p, cÇn quan t©m ®óng
møc tíi viÖc t¨ng cêng ho¹t ®éng cho ngêi häc, ph¸t huy tèi ®a (trong
chõng mùc cã thÓ) tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp cña häc sinh.
2.3. Mét sè biÖn ph¸p phèi hîp quan ®iÓm d¹y häc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o trong ch¬ng tr×nh H×nh häc 10
2.3.1. BiÖn ph¸p 1: Tuú theo tõng néi dung cña tõng tiÕt häc mµ
phèi hîp ph¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ d¹y häc kiÕn t¹o
nh»m khai th¸c çc kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã cña häc sinh, gióp
häc sinh kiÕn t¹o vµ kh¸m ph¸ kiÕn thøc míi.
Khi thiÕt kÕ bµi häc, ®iÒu quan träng tríc tiªn lµ ph¶i x¸c ®Þnh
®óng môc tiªu bµi häc. CÇn thay ®æi thãi quen viÕt môc tiªu gi¶ng d¹y
(cho gi¸o viªn) b»ng viÕt môc tiªu häc tËp (cho häc sinh). Khi x¸c ®Þnh
môc tiªu häc tËp, gi¸o viªn ph¶i h×nh dung sau khi häc xong bµi ®ã,
häc sinh ph¶i cã ®îc nh÷ng kiÕn thøc, kÜ n¨ng, th¸i ®é g×, ë møc ®é
nh thÕ nµo. Môc tiªu ®Ò ra cho häc sinh lµ: häc sinh ph¶i n¾m v÷ng
kiÕn thøc tríc khi bíc vµo bµi häc, ®Ó thùc hiÖn th«ng qua çc ho¹t
®éng tÝch cùc. Trong ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc, ngêi ta kh«ng
chØ quan t©m ®Õn yªu cÇu th«ng hiÓu, ghi nhí, t¸i hiÖn çc kiÕn thøc
theo s¸ch gi¸o khoa, lÆp l¹i ®óng vµ thµnh th¹o çc kü n¨ng ®· ®îc tËp
dît trong tiÕt häc mµ cßn chó ý n¨ng lùc nhËn thøc, rÌn luyÖn çc kü
n¨ng vµ phÈm chÊt t duy phï hîp víi néi dung bµi häc (ph©n tÝch, tæng
hîp, x¸c lËp quan hÖ gi÷a çc sù kiÖn, nªu gi¶ thuyÕt…), chó ý tíi çc
kü n¨ng häc tËp, ph¸t triÓn n¨ng lùc tù häc, tù nghiªn cøu. Gi¸o viªn
48

WWW.VNMATH.COM
ph¶i lu«n lu«n cã ý thøc nªu râ yªu cÇu, møc ®é hîp lý gi÷a çc kiÕn
thøc vµ kü n¨ng.
Khi x¸c ®Þnh môc tiªu häc tËp, gi¸o viªn lÊy tr×nh ®é häc sinh
chung cña c¶ líp lµm c¨n cø nhng ph¶i h×nh dung thªm çc yªu cÇu
ph©n ho¸ ®èi víi nh÷ng nhãm häc sinh cã tr×nh ®é kiÕn thøc vµ t duy
kh¸c nhau ®Ó mçi häc sinh ®îc lµm viÖc víi sù nç lùc trÝ tuÖ võa søc
m×nh. V× vËy, khi thiÕt kÕ bµi d¹y tuú theo tõng néi dung trong tõng
tiÕt häc mµ gi¸o viªn ph¶i dù tÝnh, lùa chän çc pha d¹y häc thÝch hîp.
Cô thÓ: sö dông nh÷ng pha d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®èi víi häc
sinh chung c¶ líp vµ nh÷ng pha d¹y häc kiÕn t¹o ®èi víi nhãm häc sinh
kh¸ giái. Gi¸o viªn ph¶i ph©n ho¸ çc møc ®é ®èi víi nh÷ng nhãm häc
sinh cã tr×nh ®é kiÕn thøc vµ t duy kh¸c nhau. Sö dông møc ®é d¹y
häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®èi víi ®èi tîng häc sinh chung c¶ líp, cßn møc
®é d¹y häc kiÕn t¹o ®èi víi nh÷ng nhãm häc sinh kh¸, giái. Nh vËy, gi¸o
viªn cã ®ñ nh÷ng th«ng tin ph¶n håi vÒ nhËn thøc cña häc sinh sau
mçi néi dung d¹y häc vµ gióp häc sinh ®îc lµm viÖc víi sù nç lùc trÝ
tuÖ tèi ®a cña m×nh.
Cã thÓ minh ho¹ qu¸ tr×nh phèi hîp çc ph¬ng ph¸p trªn trong d¹y
häc çc tiÕt d¹y häc H×nh häc líp 10 THPT nh sau:
Gi¸o ¸n : TÝch cña mét vect¬ víi mét sè
(TiÕt 6 - H×nh häc 10- n©ng cao)
I - Môc tiªu
- N¾m ®îc ®Þnh nghÜa tÝch cña mét vÐct¬ víi mét sè. Khi cho
mét sè k vµ mét vect¬
r
a cô thÓ, häc sinh ph¶i h×nh dung ®îc vÐct¬
r
a nh thÕ nµo? (Ph¬ng, híng vµ ®é dµi cña vÐc t¬ ®ã)
- HiÓu ®îc tÝnh chÊt cña phÐp nh©n vÐct¬ víi sè vµ ¸p dông
trong nh÷ng phÐp tÝnh.
- Khai th¸c çc kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· cã cña häc sinh ,
gióp häc sinh kiÕn t¹o vµ kh¸m kiÕn thøc míi.
49

Tailieu.vncty.com day-hoc-hinh-10-theo-gqvd-kien-tao

Tailieu.vncty.com day-hoc-hinh-10-theo-gqvd-kien-tao

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (14)

Similar to Tailieu.vncty.com day-hoc-hinh-10-theo-gqvd-kien-tao

Similar to Tailieu.vncty.com day-hoc-hinh-10-theo-gqvd-kien-tao (20)

More from Trần Đức Anh

More from Trần Đức Anh (20)

Tailieu.vncty.com day-hoc-hinh-10-theo-gqvd-kien-tao