Prezentacja na wystąpienie w trakcie konferencji Straży Granicznej w Kętrzynie w maju 2011 r.

1. STRATEGIA WALKI Z TERRORYZMEM
W OPINII PROKURATORÓW I SĘDZIÓW
dr Wojciech Filipkowski
Uniwersytet w Białymstoku
Wydział Prawa
1

2. ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
2

3. Z CZYM WALCZYMY?
• „terroryzm obejmuje akty przemocy popełnione zarówno przez jednostki, jak i
grupy jednostek, a także przez sprawców działających na ‘zlecenie’ państwa
(state actors)
• terroryzm to umyślna, politycznie motywowana przemoc, podjęta przez
subnarodowe grupy lub tajnych agentów przeciw niewalczącym celom”
3

4. ELEMENTY TERRORYZMU WG
A.P.SCHMIDA
• przemoc i siła (w 83.5% definicji)
• polityczny charakter (w 65% przypadków)
• strach i emanacja terroru (51% przypadków)
• groźba (47% definicji)
• opis rezultatów psychologicznych i przewidywanych reakcji (41.5% przypadków)
4

5. PROBLEMY BUDOWANIA STRATEGII
• Brak powszechnie przyjętej definicji
• Wielość odmian i form
• Czy jesteśmy w stanie stworzyć efektywny system prawno-organizacyjny?
• Jak ma być mierzona ta efektywność?
5

6. PROPOZYCJA CECH STRATEGII
• jasno określone priorytety
• ich dobór jest arbitralną decyzją władzy
• jasno i rozdzielnie opisany zakres zadań (odpowiedzialności) poszczególnych
organów państwowych
• okresowa ocena skuteczność całego systemu
• ostrzeżenie przed bezkrytycznym kopiowaniem rozwiązań obcych
6

7. FILARY STRATEGII UE
• Zapobieganie terroryzmu poprzez oddziaływanie na czynniki sprzyjające
jego rozwojowi. Według Unii Europejskiej należy ograniczać powody, dzięki
którym dochodzi do radykalizacji postaw mieszkańców Europy, jak i poza nią.
• Ochrona obywateli i infrastruktury krajów członkowskich celem
zmniejszenia ich podatności na ataki terrorystyczne. Ma to być zapewnione
poprzez zabezpieczenie granic, transportu oraz infrastruktury krytycznej.
• Ścigani i karanie sprawców zamachów terrorystycznych na obszarze
unijnym jak i poza nim. W skład tego priorytetu wchodzi aktywna walka z
organizacjami i grupami terrorystycznymi poprzez pozbawianie ich wsparcia
finansowego i logistycznego.
• Minimalizacja negatywnych skutków zamachów terrorystycznych. Zawierają
się w nim 2 podstawowe obszary: pomoc ofiarom zamachów oraz zarządzanie
kryzysowe
7

8. METODOLOGIA BADAŃ
8

9. PYTANIA BADAWCZE
• Jakie obecnie obowiązujące regulacje z zakresu prawa karnego (materialnego i
procesowego) mogłyby być potencjalne przydatne w walce z terroryzmem?
• Z jakich obszarów nauki ekspertyzy byłyby przydatne w walce z terroryzmem?
• Jakich zmian potrzebuje polskie prawo w zakresie walki z terroryzmem?
• Jakie powinny być priorytetowe kierunki zwalczania terroryzmu w Polsce?
9

10. HIPOTEZY BADAWCZE
• Pierwszoplanowe znaczenie w walce z terroryzmem potencjalnie będą miały
znaczenie instytucje służące przeciwdziałaniu zjawisku, w szczególności te z
nich, które służą walce z przestępczością zorganizowaną, np. czynności
operacyjno-rozpoznawcze.
• Przypuszcza się, iż w trakcie postępowań karnych z zakresu terroryzmu
największe znaczenie będą miały ekspertyzy zakresu badań powybuchowych,
broni i amunicji.
• Polski system prawa karnego nie potrzebuje żadnych zmian w zakresie walki z
terroryzmem.
• Priorytetowym kierunkiem strategii walki z terroryzmem powinno być
przeciwdziałanie mu.
10

11. GRUPY BADAWCZE
• Badania ankietowe wśród sędziów wydziałów karnych sądów apelacyjnych
przeprowadzono osobiście przez Autora w dniu 3. września 2008 r. podczas
szkolenia organizowanego przez Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów
Powszechnych i Prokuratury - 37 ankiet zostało wypełnionych.
• Badania ankietowe wśród prokuratorów wydziałów ds. walki z przestępczością
zorganizowaną prokuratur apelacyjnych przeprowadzono drogą listowną za
pośrednictwem Biura do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury
Krajowej w okresie od 15. września do 15. października 2008 r. Wszystkie
zebrane przez Biuro 20 ankiet zostało wysłanych na Wydział Prawa Uniwersytetu
w Białymstoku w dniu 31. października 2008 r.
11

12. STAŻ PRACY RESPONDENTÓW
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1 – 5 lat
6 – 10 lat
11 – 15 lat
16 – 20 lat
21 – 25 lat
26 – 30 lat
31 – 35 lat
36 – 40 lat
Odpowiedzi sędziów Odpowiedzi prokuratorów 12

13. UDZIAŁ W SZKOLENIACH,
KONFERENCJACH LUB STUDIACH
• 1 sędzia wskazał, iż brał udział w 2005 r. w ramach większego cyklu studiów
podyplomowych z zakresu prawa europejskiego;
• 6 z prokuratorów deklarowało udział szkoleniach, konferencjach lub studiach
podyplomowych poświęconych walce z terroryzmem.
• miało to miejsce w latach tj. 2008 lub 2007 roku.
• podmiotami, które organizowały wymienione wcześniej sposoby podnoszenia
wiedzy z tego zakresu, były:
• Unia Europejska, Szkoła Policji w Pile, Uniwersytet Warszawski,
Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Ambasada Stanów Zjednoczonych
wraz z Federalnym Biurem Śledczym (FBI).
13

14. PREZENTACJA WYNIKÓW BADAŃ
14

15. OCENA PRZYDATNOŚCI ISTNIEJĄCYCH
INSTYTUCJI PRAWA KARNEGO (WG SĘDZIÓW)
Średnia arytmetyczna
Nazwa instytucji: Mediana:
ocen przydatności
osobowe źródła informacji 1 1,25
podsłuch telefoniczny 1 1,31
świadek koronny 1 1,44
kontrola korespondencji elektronicznej 1 1,47
tzw. mały świadek koronny 1 1,50
niejawny nadzór nad przemieszczaniem się osób 1 1,60
podsłuch pokojowy 1 1,61
przepadek korzyści 1 1,63
niejawne rejestrowanie obrazu 1,5 1,69
długoterminowa kara pozbawienia wolności powyżej 5 lat 2 1,69
uzyskanie historii rachunków bankowych 2 1,71
zabezpieczenie majątkowe 2 1,71
przepadek przedmiotów 2 1,72
zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania przygotowawczego 2 1,77
kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej 2 1,82
sporządzenie analizy kryminalnej 2 1,88
zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania sądowego 2 1,94
kontrola korespondencji zwykłej 2 2,15
średnioterminowa kara pozbawienia wolności od 1 roku do 5 lat włącznie 2,5 2,77
krótkoterminowa kara pozbawienia wolności do 1 roku włącznie 4 4,10
warunkowe umorzenie postępowania karnego 5 4,48
warunkowe zawieszenie wykonania kary 5 15 4,55

16. OCENA PRZYDATNOŚCI ISTNIEJĄCYCH
INSTYTUCJI PRAWA KARNEGO (WG
PROKURATORÓW)
Średnia arytmetyczna
Nazwa instytucji: Mediana:
ocen przydatności
podsłuch telefoniczny 1 1,10
podsłuch pokojowy 1 1,20
osobowe źródła informacji 1 1,20
kontrola korespondencji elektronicznej 1 1,32
zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania przygotowawczego 1 1,40
świadek koronny 1 1,45
tzw. mały świadek koronny 1 1,50
niejawne rejestrowanie obrazu 1 1,55
zagraniczna pomoc prawna na etapie postępowania sądowego 1 1,58
długoterminowa kara pozbawienia wolności powyżej 5 lat 1 1,70
przepadek przedmiotów 1 1,80
przepadek korzyści 1 1,90
uzyskanie historii rachunków bankowych 1,5 1,60
niejawny nadzór nad przemieszczaniem się osób 1,5 1,65
sporządzenie analizy kryminalnej 2 1,60
kontrola korespondencji zwykłej 2 2,00
kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej 2 2,25
zabezpieczenie majątkowe 2 2,56
średnioterminowa kara pozbawienia wolności od 1 roku do 5 lat włącznie 2 2,67
warunkowe zawieszenie wykonania kary 4 4,00
krótkoterminowa kara pozbawienia wolności do 1 roku włącznie 4 4,24
warunkowe umorzenie postępowania karnego 4,5 16 4,44

17. PRZYDATNOŚĆ OPINII
SPECJALISTYCZNYCH
• Sędziowie
• Wymienili: balistykę, daktyloskopię, fonoskopię, mechanoskopię oraz wiedzę
o materiałach wybuchowych.
• Prokuratorzy
• Wymieniali najczęściej: informatyka, psychiatria, rachunkowość/księgowość.
• Co się tyczy nauki o broni, elektroniki, fonoskopii, identyfikacji rozmówcy,
śladów zapachowych oraz tworzenia portretu sprawcy, to wskazało je
pojedynczy respondenci.
17

18. POSTULATY ZMIAN POLSKIEGO PRAWA
• Sędziowie (3 respondentów)
• „nie ma zdania, gdyż nie orzekał w przedmiocie przestępstwa o charakterze
terrorystycznym”
• Pozostali dwaj zaproponowali następujące dwa rozwiązania:
• internowanie osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną na
określony czas oraz
• dożywotnie pozbawienie wolności bez prawa do warunkowego
przedterminowego zwolnienia.
• Prokuratorzy (3 respondentów)
• Jeden z respondentów wprost wyraził opinię, że „jest mu trudno udzielić
odpowiedzi na to pytanie”
• „opracowanie i upowszechnienie narzędzi do automatycznego poszukiwania
informacji w Internecie”
• „należy powiązać terroryzm z praniem pieniędzy”. Stwierdził on, iż może to
przyczynić się do skutecznej walki z tymi zjawiskami. 18

19. OCENA ELEMENTÓW STRATEGII ZWALCZANIA
TERRORYZMU (WG SĘDZIÓW)
Średnia
Kierunki: Mediana: arytmetyczna oceny 1 2 3 4 5 6
ważności
Zapobieganie zjawisku poprzez wpływanie na
czynniki sprzyjające jego rozwojowi, np. 2 2,14 18 10 1 5 0 3
walka z ekstremizmem, ksenofobią itp.
Efektywne ściganie i skazywanie terrorystów
– np. ograniczanie zdolności do planowani, 2 2,49 7 16 8 3 1 2
komunikowania się i zbierania funduszy.
Ochrony obywateli i infrastruktury krytycznej
państwa poprzez zmniejszenie ich podatności 3 2,89 8 4 11 12 2 0
na ataki.
Minimalizacja negatywnych skutków
zamachów (m.in. poprzez poprawę 4 3,59 2 7 6 11 11 0
zarządzania kryzysowego).
Operacje wojskowe poza terytorium naszego
kraju zmierzające do fizycznej likwidacji 5 4,38 0 2 6 7 15 4
terrorystów (w tym z udziałem polskich sił).
19

20. OCENA ELEMENTÓW STRATEGII ZWALCZANIA
TERRORYZMU (WG PROKURATORÓW)
Średnia
Kierunki: Mediana: arytmetyczna oceny 1 2 3 4 5 6
ważności
Efektywne ściganie i skazywanie terrorystów
– np. ograniczanie zdolności do planowani, 1 1,45 12 7 1 0 0 0
komunikowania się i zbierania funduszy.
Ochrony obywateli i infrastruktury krytycznej
państwa poprzez zmniejszenie ich podatności 2 2,60 5 6 2 6 1 0
na ataki.
Zapobieganie zjawisku poprzez wpływanie na
czynniki sprzyjające jego rozwojowi, np. 2,5 2,40 7 3 7 2 0 1
walka z ekstremizmem, ksenofobią itp.
Minimalizacja negatywnych skutków
zamachów (m.in. poprzez poprawę 4 3,60 1 4 4 4 7 0
zarządzania kryzysowego).
Operacje wojskowe poza terytorium naszego
kraju zmierzające do fizycznej likwidacji 4 3,75 2 4 3 2 6 3
terrorystów (w tym z udziałem polskich sił).
20

21. dr Wojciech Filipkowski
Uniwersytet w Białymstoku
Wydział Prawa
fwojtek@uwb.edu.pl
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
21