1. Konferencja
Stowarzyszenia Prokuratorów Rzeczpospolitej Polskiej
„Zwalczanie przestępczości prania pieniędzy”
20.-22. stycznia 2006 r. Szklarska Poręba
PRZECIWDZIAŁANIE I ZWALCZANIE
ZJAWISKA PRANIA PIENIĘDZY
W SZWAJCARII
– TEORIA I PRAKTYKA
dr Wojciech Filipkowski
Wydział Prawa
Uniwersytet w Białymstoku

2. Plan wykładu
I. Wprowadzenie
II. System przeciwdziałania praniu pieniędzy
 Zakres podmiotowy
 Zakres obowiązków
 Organy nadzoru
 Jednostka wywiadu finansowego
III. Wybrane kwestie karne
 Przepisy prawa karnego
 Związki prania pieniędzy i finansowania terroryzmu
 Skazania za pranie pieniędzy
IV. Podsumowanie

3. I.Wprowadzenie
➔ Szwajcaria - centrum finansowe i pionier walki z
praniem pieniędzy
➔ Federalizm szwajcarski i wynikające z tego problemy
 26 kantonów – małe i duże problemy
 26 kodeksów postępowania karnego
 3 tradycje prawne
 1 kodeks karny z 1937 r.
➔ Walka z przestępczością zorganizowaną jako ochrona
państwa i jego wiarygodności na arenie
międzynarodowej
➔ Dylemat: efektywność czy zasady państwa prawa?

4. I.Wprowadzenie
Pakiety regulacji prawnych
w walce z przestępczością zorganizowaną
Pakiet I – 1990 r.
 Kryminalizacja prania pieniędzy – art. 305bis StGB
 Niedopełnienie obowiązków związanych z transakcjami –
art. 305ter StGB
Pakiet II – 1994 r.
 Kryminalizacja udziału w grupie przestępczej – art. 260ter
StGB
 Konfiskata – art. 58-60 StGB
 Prawo pośrednika finansowego do informowania o
transakcjach swoich klientów – art. 305ter ust. 2 StGB
Pakiet III – 2000 r.
 Przepisy antykorupcyjne

5. II.System przeciwdziałania zjawisku
A. Zakres podmiotowy Geldwäschereigesetz z 1997 r.
Cechami charakterystycznymi są:
 wielowarstwowość układu zaangażowanych podmiotów,
 rozbudowana część po stronie sektora prywatnego,
 samoregulacja sektora prywatnego,
 podział funkcji kontrolnych i analitycznych w ramach,
jednostki wywiadu finansowego.

6. II.System przeciwdziałania zjawisku
A. Zakres podmiotowy Geldwäschereigesetz z 1997 r.
Pośrednicy finansowi (Finanzintermediäre):
1. Profesjonaliści:
banki, zarządzający funduszami, ubezpieczyciele, maklerzy
papierów wartościowych operujący na giełdzie, oraz kasyna
gry
2. Inni pośrednicy świadczący usługi:
 kredytowe i płatnicze
 dot. banknotów i monet, instrumentów rynku pieniężnego,
dewiz, metali szlachetnych, papierów wartościowych i
praw majątkowych, na własny lub cudzy rachunek,
 zarządzania majątkiem,
 w zakresie doradztwa inwestycyjnego,
 zarządzania papierami wartościowymi.

7. II.System przeciwdziałania zjawisku
B. Zakres obowiązków pośredników finansowych
 Know Your Customer
 odmowa nawiązania więzi gospodarczej lub jej
kontynuowanie
 ustalenie celu ekonomicznego transakcji
 typowanie transakcji podejrzanych (w tym kwestia politisch
exponierte Personen, politically exposed persons - PEP)
 blokada wartości majątkowych

8. II.System przeciwdziałania zjawisku
B. Zakres obowiązków pośredników finansowych
Progi przy rejestrowaniu transakcji
Ogólny - wartość transakcji 15.000 CHF.
Szczególny:
5.000 CHF – dla transakcji w kantorach wymiany walut,
25.000 CHF – dla transakcji kasowych w bankach i
związanych z ubezpieczeniami na życie
W przypadku transakcji podejrzanych nie obowiązują żadne
ograniczenia kwotowe.

9. II.System przeciwdziałania zjawisku
B. Zakres obowiązków pośredników finansowych
Osoby na eksponowanych stanowiskach politycznych
Zbiór Zasad Grupy z Wolfsbergu – 2000 r.
Zalecenie nr 6 FATF – 2003 r.
(...) osoby, które są lub były obdarzone ważnymi
stanowiskami (funkcjami) publicznymi w obcym państwie, np.
głowa państwa lub rządu, wysokiej rangi politycy, urzędnicy
państwowi, reprezentanci władzy sądowniczej lub wojskowi,
wyżsi menadżerowie przedsiębiorstw należących do
państwa, wysokiej rangi przedstawiciele partii politycznych;
oraz członkowie ich rodzin i bliscy współpracownicy.

10. II.System przeciwdziałania zjawisku
B. Zakres obowiązków pośredników finansowych
Osoby na eksponowanych stanowiskach politycznych
Prawo Szwajcarskie (GwV Kst) – 2003 r.
(...) osoby zajmujące prominentne stanowiska publiczne za
granicą, takie jak głowa państwa lub rządu, wysocy rangą
politycy na szczeblu ogólnokrajowym, urzędnicy państwowi,
reprezentanci władzy sądowniczej i wojskowi, przedstawiciele
partii politycznych na szczeblu ogólnokrajowym, wysokie
rangą organy przedsiębiorstw należących do państwa o
znaczeniu krajowym; osoby i podmioty bliskie wymienionym
wyżej osobom ze względu na powiązania rodzinne, osobiste,
lub zawodowe.

11. II.System przeciwdziałania zjawisku
B. Zakres obowiązków pośredników finansowych
Osoby na eksponowanych stanowiskach politycznych
Dyrektywa 2005/60/WE – 2005 r.
(...) osoby fizyczne na eksponowanych stanowiskach
politycznych, które sprawują lub sprawowały znaczące
funkcje publiczne, jak również członkowie najbliższej rodziny.

12. II.System przeciwdziałania zjawisku
B. Zakres obowiązków pośredników finansowych
Blokada wartości majątkowych
Podstawa: podejrzeniu lub pewności, że wartości majątkowe
będące przedmiotem więzi gospodarczej z klientem
pozostają w związku z praniem pieniędzy, pochodzą z czynu
zabronionego lub pozostają w dyspozycji grupy przestępczej
Czas: 5 dni roboczych
Organy: Urząd Informowania o Praniu Pieniędzy i prokurator

13. II.System przeciwdziałania zjawisku
Urząd Informowania o Praniu Pieniędzy
Meldestelle für Geldwäscherei
Urząd Kontroli ds. Walki z Praniem Pieniędzy
Kontrollstelle für die Bekämpfung der Geldwäscherei
Organizacje Wyspecjalizowane
samoregulujące organy nadzorcze
Pośrednik finansowy Pośrednik finansowy Pośrednik finansowy

14. II.System przeciwdziałania zjawisku
C. Organy nadzoru nad pośrednikami finansowymi
Organizacje samoregulujące
 prowadzenie listy pośredników objętych nadzorem,
 informowanie Urzędu Kontroli o pośrednikach
wykluczonych lub którym odmówiono wpisu na listę ,
 przedstawianie raportu ze swojej działalności co najmniej
raz do roku
 prowadzenie dokumentacji swojej działalności – czynności
kontrolnych i stosowanych sankcji,
 zawiadamianie Urzędu Informowania o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub
niedopełnienia obowiązków, lub o tym, że wartości
majątkowe pochodzą z popełnienia czynu zabronionego
lub znajdują się w dyspozycji grupy przestępczej.

15. II.System przeciwdziałania zjawisku
C. Organy nadzoru nad pośrednikami finansowymi
Wyspecjalizowane państwowe organy nadzorcze:
 Federalna Komisja Bankowa (Eidgenössische
Bankenkommission) – w stosunku do banków,
 Federalny Urząd Ubezpieczeń Prywatnych (Bundesamt für
Privatversicherungswesen) – w stosunku do
ubezpieczycieli,
 Federalna Komisja Kasyn Gry (Eidgenössische
Spielbankenkommission) – w stosunku do kasyn gry.

16. II.System przeciwdziałania zjawisku
Dane statystyczne Urzędu Kontroli za 2004 r.:
12 – organizacji samoregulujących,
333 – pośredników finansowych bezpośrednio podległych,
113 – akredytowanych stowarzyszeń rewizyjnych
Organizacja samoregulujące obejmowały nadzorem 6071
podmiotów (2 z nich SRO SAV/SNV oraz VQF łącznie 2748
pośredników)
Pośrednicy finansowi:
 podmioty zarządzające majątkiem 48.5%,
 powiernicy 24.5%,
 adwokaci i notariusze 14.5%,
 pośrednicy zajmujący sie obrotem jednostkami
uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych 4.0%,
 pozostali 8.5%

17. II.System przeciwdziałania zjawisku
Zagraniczne
Federalne i kantonalne
jednostki
organy państwowe
wywiadu finansowego
Urząd Informowania
o Praniu Pieniędzy
Organizacje Wyspecjalizowane
samoregulujące organy nadzorcze
Urząd Kontroli
Pośrednik finansowy
ds. Walki z Praniem Pieniędzy

18. II.System przeciwdziałania zjawisku
Tabela I. Charakterystyka zgłoszeń do Urzędu Informowania
w 2003 i 2004 roku.
2003 2004 Zmiana (%)
Łączna ilość otrzymanych zgłoszeń: 863 821 -4,9
Przekazanych organom ścigania 666 617 -7,4
Nieprzekazanych organom ścigania 197 204 3,6
W artość zgłoszeń w CHF 616.263.639 772.163.769 25,3
Wartość zgłoszeń przekazanych organom ścigania 615.474.208 760.870.408 23,6
Wartość zgłoszeń nieprzekazanych organom ścigania 789,43 11.293.361 1330,6
Średnia wartość zgłoszenia 714,1 940,52 24,1
przekazanego 924,14 1.233.177 25,6
nieprzekazanego 4,01 55,36 92,7
Źródło: 7th Annual Report, Money Laundering Reporting Office Switzerland, FEDPOL 2004, s. 57.

19. II.System przeciwdziałania zjawisku
Tabela II. Charakterystyka zgłoszeń do Urzędu Informowania
w 2003 i 2004 roku.
Rodzaj podmiotu zgłaszającego:
Pośrednicy w przekazach pieniężnych 460 391 -15.0
Banki 302 340 12,6
Powiernicy 47 36 -23.4
Doradcy inwestycyjni/zarządzający funduszami 18 13 -27.8
Prawnicy 9 10 11,1
Ubezpieczyciele 8 8 0
Inni (np. organizacje samorządowe, organy nadzoru) 10 12 20
Kasyna gry 8 2 -75.0
Kantory wymiany walut 0 3 -
Podmioty rozliczające operacje kartowe 1 2 100
Maklerzy papierów wartościowych 0 4 -
Źródło: 7th Annual Report, Money Laundering Reporting Office Switzerland, FEDPOL 2004, s. 57.

20. III.Wybrane kwestie karne
Art. 305bis StGB
1. Kto dopuszcza się czynu, który jest w stanie udaremnić wykrycie
pochodzenia, odnalezienie albo konfiskatę wartości majątkowych, które
– o czym sprawca wie lub powinien przypuszczać – pochodzą ze
zbrodni, podlega karze więzienia lub grzywny.
2. W ciężkim przypadku wymierza się karę ciężkiego więzienia do lat 5
lub więzienia. Z karą pozbawienia wolności wiąże się kara grzywny do 1
mln CHF. Ciężki przypadek zachodzi w szczególności wówczas, jeżeli
sprawca:
a. działa jako członek grupy przestępczej,
b. działa jako członek bandy, która połączyła się w celu ciągłego
zajmowania się praniem pieniędzy,
c. przez zawodowe pranie pieniędzy osiąga duży obrót lub
znaczny zysk.
3. Sprawca podlega także karze, jeżeli czyn główny dokonany został za
granicą i karalny jest również w miejscu popełnienia.

21. III.Wybrane kwestie karne
Art. 260ter StGB
Kto bierze udział w organizacji, która ukrywa swoją strukturę
oraz skład osobowy oraz której celem jest dokonywanie
czynów zabronionych z użyciem przemocy lub wzbogacenie
się za pośrednictwem środków przestępczych
Kto wspiera taką organizację w jej przestępczej działalności.

22. III.Wybrane kwestie karne
gotówka,
operacje bankowe,
nieformalne system
Czarna transferu wartości Czarna
skrzynka majątkowych, skrzynka
przekazy SWIFT,
??? raje podatkowe, ???
fałszywe dane,
mieszanie dochodów,
spółki krzaki, NGOs
Źródła Metody Cel

23. III.Wybrane kwestie karne
Finansowanie
legalne terroryzmu
Przestępcy i terroryści
wykorzystują
te same lub zbliżone
instrumenty finansowe
i metody
Przestępczość
nielegalne zorganizowana
Źródła Metody Cel

24. III.Wybrane kwestie karne
Tabela III. Raporty władz kantonalnych
o postępowaniach karnych z art. 305bis i 305ter StGB.
Skazania Skazania
Kanton: z art 305bis StGB Uniewinnienie Umorzenie Zawieszenie Nie przekazano z art 305ter StGB
Ust. 1 Ust. 2 pkt a Ust. 2 pkt b i c
Zurich 113 3 13 37 173 24 47 5
Bern 70 - 13 12 11 - 7 -
Genewa 20 - 2 1 8 1 1 -
Vaud 127 1 3 30 36 - - -
Inne
kantony: 221 4 17 40 101 10 58 2
Łącznie: 481 8 48 120 329 35 113 7
Źródło: 7th Annual Report, Money Laundering Reporting Office Switzerland, FEDPOL 2004, s. 57.

25. IV.Podsumowanie
➔ Założenia systemu: przede wszystkim przeciwdziałanie i
konfiskata.
➔ Czy przepisy zwalczają te zjawisko, z przyczyn którego
zostały stworzone? Czyli przestępczości zorganizowanej.
➔ Kontrola obrotu gotówkowego nie jest najważniejsza w
przypadku Szwajcarii.
➔ System finansowy wykorzystywany raczej na etapie
warstwowania lub integracji.
➔ Nie ma wyraźnych podziałów gospodarka legalna i
nielegalna, tak jak to chciałby ustawodawca.
➔ Pozytywna ocena systemu przez FATF.
➔ Przestępczość zorganizowana nie jest priorytetem w
polityce w chwili obecnej.

26. Dziękuję za uwagę ...
dr W o j c i e c h F i l i p k o w s k i
fwojtek@uwb.edu.pl
http://prawo.uwb.edu.pl