ашық сабақ тері ішіне

«ТҮРКІСТАН МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ» МКҚК
№7 МЕЙІРБИКЕ ІСІ ЖӘНЕ ТУЫСТАС ПӘНДЕР
ЦИКЛДІК ӘДІСТЕМЕЛІК КОМИССИЯСЫ
«КЛИНИКАҒА КІРІСПЕ» ПӘНІНЕН АШЫҚ ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА
АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ
Құзыреттілік аймағы- З
Дәрілік заттарды жаздырып алу, сақтау, қолдану түрлері.
Оқыту модулі З-2
Дәрілерді парентеральды жолмен енгізу. Теріге, тері астына дәрі енгізу
алгоритмі.
Мамандығы: 0301000 « Емдеу ісі»
Біліктілігі: 0301023 «Акушер»
Курс: ІІ
Семестр: III

Ашық тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.8
43 беттің 2-ші беті
1-нұсқа
1 Әзірлеген «Мейіргер ісі негіздері» пәнінің оқытушысы: Адырбек Р.Н.
2 № 7 Мейірбике ісі және туыстас пәндер циклдік әдістемелік комиссиясының
мәжілісінде талқыланып бекітуге ұсынылған.
3 Хаттама №_____ ______________ 2017 жыл
4 ЦӘК төрайымы ____________ Бабаханова Г. А.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Сабақтың тақырыбы : Дәрілерді парентеральды жолмен енгізу. Теріге, тері
астына дәрі енгізу алгоритмі.
Сабақтың түрі: тәжірибелік сабақ
Сабақ барысында қолданылатын педагогикалық технологиялар :
Симуляциялық технологиялар, дамыта оқыту.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік :
Студенттерге тері ішіне,тері астына инъекция орындау техникасын үйрету.
Инъекцияларды орындағанда болуы мүмкін болған асқынуларды ажырата білу,
олардың алдын алу.Тері ішіне,тері астына инъекция жасауға арналған
шприцтерді, қажет құрал-саймандарды көрсету. Инъекцияларды орындау
техникасы, емшара бөлмесінде кәсіптік жұқтырудың алдын алу бойынша білім
және біліктіліктерін пысықтау.
Дамытушылық:
- студенттерде манипуляцияларды ұқыптылықпен, жауапкершілікпен,
дәлділікпен орындауды қалыптастыру;
- оқу, іздену, өзін- өзі дамыту, студенттерде өзіндік бақылау, топта жұмыс
істей білу қабілеттерін жетілдіру, бағалау қасиеттерін дамыту.
Тәрбиелік:
- Студенттерді болашақ маман ретінде тәрбиелеу.
- Болашақ мамандығына жауапкершілігін, өз міндеттерін атқарғанда
ұқыптылыққа, сабырлыққа тәрбиелеу, этика және деонтологиялық
принциптерін ұстануға бағыт –бағдар беру.
Студент білуі керек:
• Дәрілік заттарды парентералды енгізу әдістерін;
• дәрілік заттарды парентералды енгізудің мәні, түрлері және ұтымдылы-
ғын;
• егу бөлмесінің жабдықталуын;
• егу бөлмесі мейірбикесінің міндеттерін;
• егу бөлмесінің санитарлық эпидемиологиялық тәртібі, тазарту жинау
түрлері және оларды өткізу жиілігін;
• «қызыл сызық» түсінігін;

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
• мейірбикенің жеке тазалығына, киіміне қойылатын талаптарды;
• инъекция жасағанда асептика және антисептика ережелерін;
• қолға гигиеналық денгейде тазарту жүргізуін;
• инъекция жасаған кезде асептика және антисептика ережелерін;
• бір рет қолданылатын ораудағы шприцтерді құрастыруын;
• ампуладан, флаконнан дәрілерді шприцке сорып алуын;
Істей алуы қажет:
• егу бөлмесін жұмысқа дайындауды;
• егу бөлмесінде санитарлық-эпидемиологиялық тәртіпті сақтауды;
• қолға гигиеналық деңгейде деконтаминация жүргізуді;
• қолғапты киюді және шешуді;
• дәрілік заттарды парентералды енгізуді;
• инъекция жасағанда асептика және антисептика ережелерін сақтауды;
• қажет құралдарды дайындауды;
• бұйрықтарға сәйкес медицинаға тағайындалған құралдарға зарарсыз-
дандыру жүргізуді;
• инъекция орнын өңдеуді;
• қажет құралдарды даярлауды;
• тері астына, тері арасына инъекция жасауды;
• қолданылған құрал-саймандарды өңдеуді;

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Дәрілерді парентеральды жолмен енгізу.
Тері ішіне, тері астына енгізу алгоритмдері
Медициналық этика,
деонтология
Зарарсыздандыру және
залалсыздандыру
і
Дәрілік заттарды
парентералды енгізу әдістері
Ауруханаішілік инфекция
мәселелері және инфекциялық
бақылау
Науқастың функционалдық
жағдайын бақылау
Дәрілік заттарды жаздырып
алу, сақтау, тарату, қолдану
түрлері
Қарапайым физиотерапия

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Қалыпты анатомия
Тіндер, бұлшықеттер туралы
ілім
Қалыпты анатомия
Тіндер, бұлшықеттер туралы
ілім
Қалыпты физиология
Қозғыш тіндер, бұлшықеттердің
жиырылуы
Қалыпты физиология
Қозғыш тіндер, бұлшықеттердің
жиырылуы
Патологиялық анатомия
Жасуша мен тіндердің
зақымдануы
Патологиялық анатомия
Жасуша мен тіндердің
зақымдануы
Латын тілі
Медициналық терминдер.
Рецепт жазу
Латын тілі
Медициналық терминдер.
Рецепт жазу
Фармакология
Дәрілерді енгізу жолдары.
Инъекцияға арналған дәрілік
формалар.
Фармакология
Дәрілерді енгізу жолдары.
Инъекцияға арналған дәрілік
формалар.
Микробиология және
вирусология
Сыртқы ортада кең таралған
патогенді микроорганизмдер
Микробиология және
вирусология
Сыртқы ортада кең таралған
патогенді микроорганизмдер

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Уақыты : 180 мин.
Педиатриядағы
мейірбикелік күтім
Терапиядағы
Неврологиядағы
Жұқпалы
аурулардағы
Көз ауруларындағы
Хирургиядағы
Акушерия және
гинекологиядағы

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Сабақтың жабдықталуы :
Көрнекіліктер:
Фантомдар :
- науқастарға күтім жасау дағдыларын бекітуге арналған манекендер;
- қол фантомы (тері астына және тері ішіне инъекция жасауға арналған);
Сабақты жүргізуге қажет заттар:
- стерильды қолғаптар- 14 ;
- инъекцияға арналған шприцтер сыйымдылығы-1мл, 5мл;
- астауша бүйрек тәрізді- 14 ;
- ампуладағы және флакондағы дәрілер;
- спирт;
- 0,5% новокаин ерітіндісі ампулада-;
- егеуіш-9;
- пинцет-9;
- қауіпсіз жоюға арналған контейнерлер т.б.
- бикс.
Үлестірме материалдар :
Тесттер, тапсырмалар.
Техникалық оқу құралдары :
Мультимедиалық кешендер : (Интерактивті тақта, телевизор, ДVД ).
Сабақ барысында қолданылатын оқу-әдістемелік құралдар :
Негізгі әдебиет:
1. С. Қ. Мұратбекова Мейірбике ісінің негіздері., А., 2010ж.;
2 Мухина С.А., Тарновская И.И. Мейіркеш ісінің теориялық негіздері.
М.,2008 ж;
3 Мухина С.А., Тарновская И.И. «Мейіркеш ісінің негіздері» пәніне
практикалық басшылық. М.,2012ж;
Қосымша әдебиеттер:
1 Мейірбике ісі негіздері Т.П. Обуховец, О.В. Чернова Феникс. Ростов-на-
Дону 2011ж
2 Л.И. Кулешова, Е.В. Пустоветова Мейірбике ісі Феникс. Ростов-на- Дону
2011ж
3 Мухина С.А., Тарновская И.И. «Мейіркеш ісінің негіздері» пәніне
практикалық басшылық. М.,2008ж;
4. Медбикелік ісі негіздері. І том. Медициналық колледждерге арналған оқу
құралы. Бабаханова Г.А, Түркістан қ. 2015 ж
5. Мейірбике ісі негіздері пәнінен электронды оқулық.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
WEB сайттар тізімі:
1 www.yandex.ru
2 www.rambler.ru
3 www.mail.ru
4 www.medeponim.ru
5 www.med.ru
6 www.doctor.ru
7 www.info-health.kz
8 www.medstudent.ucoz.kz
9 www.medcenter.kz
10 www.svsmedical.kz
11 www.medmedia.kz
Сабақтың хронокартасы
Тәжірибе сабағын жоспарлау кезеңдері
Сабақ
кезеңдері
Мақсаты
Қызметті сипаттау
Уақыты
Жабдық
талуы
оқытушының студенттің
І. Ұйымдас-
тыру сәті
Сабаққа
дайындығы
н
ұйымдасты
ру,
жұмысшы
көңіл-күйді
қалыптасты
ру, зейін
қою.
1.Студенттер-
мен аманда-
сады.
2.Аудитория-
ның дайынды-
ғын, студент-
тердің сыртқы
көрінісін тек-
середі.
3.Сабақтың
жабдықта-
луын, оқулық
түгелдігін
тексереді;
4.Келмеген
студенттерді
белгілейді.
1.Оқытушымен
амандасады.
2.Кезекші
келмеген
студенттердің
аты-жөнін,
сабаққа келмеу
себептері
туралы ақпарат
береді.
2’ Оқыту-
шы
журналы,
студент-
тердің
жұмыс
дәптері
ІІ.
Тақырыпқа
мотивация-
Тақырып-
тың
тәжірибелік
1.Студенттерді
сабақ жоспары-
мен таныстыра-
1.Оқытушыны
тыңдайды.
2.Сабақтың
3’ Қосымша
№ 1,

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
лық
сипаттама
беру,
студенттерді
сабақтың
жоспарымен,
мақсаттары-
мен
таныстыру
маңызды-
лығын,
алған
білімдерін
кәсіптік
қызметте
қолдану
қажеттілігін
ашып
көрсету.
ды.
2.Сабақ мақсат-
тарын анық
хабарлайды,
сабақ бары-
сында студент-
тер нені білуі,
игеруі
қажеттілігін
түсіндіреді
3.Пәнаралық
байланыстарға
көңіл бөледі.
тақырыбы,
мақсаттарымен
танысады.
3.Тақырыптың
өзектілігін,
маңыздылығын
анықтайды.
ІІІ.
Студенттер-
дің
теориялық
білімін
бақылау
Жаңа тақы-
рыпты
игеру
деңгейін
анықтау
1. .Фронтальді
сұрау,
иллюстра-
циялар
көмегімен
түсіндіру
1.Оқытушының
және студент-
тердің бір-
бірлеріне қойған
сұрақтарына
жауап береді.»»»
2.Қателіктерді
талқылайды.
3.Қажет ақпарат-
тарды дәптер-
леріне жазады.
25’
-
3
0
Қосымша
№ 2, 3
Қосымша
№ 4-
презента-
ция
IV.
Тәжірибелік
дағдылардың
орындалу
техникасын
түсіндіру
және демон-
страциялау
Тақырып
бойынша
жоспар-
ланған
дағдылар-
дың тех-
никасын
көрсету.
1.Тәжірибелік
дағдылардың
мақсатын,
көрсетілім,
қарсы көрсе-
тілімдерін
түсіндіреді.
2.Тәжірибелік
дағдыларды
стандарт
бойынша фан-
томда демон-
страциялайды.
1.Оқытушыны
тыңдайды,
пысықтау
мақсатында
бірігіп орын-
дайды.
2.Қажет ақпарат-
тарды дәптер-
леріне жазады.
25-
30’
Қосымша
№ 5,
Қосымша
№ 6-пре-
зентация
V.
Студенттерді
ң өзіндік
жұмысына
әдістемелік
Жоспарлан-
ған
манипуля-
цияларды
стандарт
дің өзіндік
жұмысы үшін
әдістемелік
нұсқауларды
1.Әдістемелік
нұсқауларды,
алгоритмдерді,
науқастарға
күтім жасау
5’ Қосымша
№ 5,7,9

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
бағдар беру бойынша
орындау
таратады.
2.Ағымды ин-
структаж
береді.
дің сұрақта-
рына жауап
береді.
жоспарларын
оқып-үйренеді.
VІ.
дің өзіндік
жұмысы
де тәжіри-
белік білім
деңгейін
жоғарлатуға
қызығушы-
лығын
арттыру.
Жалпы
және кә-
сіптік құзы-
реттіліктер-
ді игеру.
1.Манипуля-
циялардың
орындалуын
бақылайды.
2.Жіберілген
қателіктерді
жөндейді.
3.Әр тапсырма
бойынша баға-
лайды.
4.Жаңа тақы-
рыпты пысық-
тау тапсырма-
ларын береді
1.Оқытушының
бақылауымен
манипуляция-
ларды игереді,
пысықтайды.
2.Тест сұрақ-
тарына жауап
береді.
3.Қателермен
жұмыс істейді.
5.Өзара
бағалайды.
6.Интерактивты
тақтада жаңа
тақырыпты
пысықтау үшін
тапсырмаларды
орындайды.
90’ Қосымша
№
5,7,9,11,
13
Қосымша
№ 8,10,12
VI.
Қорытындыл
ау.
Қорытын-
дылау,
бағалау.
1.Әрбір
студенттің
жұмыс нәти-
желерін талқы-
лайды, оң және
теріс жақтарын
көрсетеді.
1.Қорытындылау
да қатысады,
қортынды
шығарады.
10
’
Қосымша
№ 14
VII. Үйге
тапсырма
дің келетін
сабаққа да-
йындығын
қамтамасыз
ету.
Сабақтың
аяқталға-
нын хабар-
1.Студенттерге
білуі керек
болған сұрақ-
тарды, игеруі
қажет болған
дағдылар
тізімін, Жұмыс
дәптеріндегі
1.Үйге тапсыр-
маны жазады.
2.Жұмыс орнын
тәртіпке
келтіреді.
5’ Қосымша
№ 15

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
лау, кезек-
шілерге
тапсырма
беруі
тапсырмаларды
қажетті әде-
биеттер тізімін
хабарлайды.
Сабақтың барысы :
І Ұйымдастыру кезеңі -2 мин.
Студенттердің киімдерінің сырт көрінісіне, сабаққа қатысуына, бөлменің
тазалығына көңіл бөлу. Журналды толтыру.
ІІ Сабақтың мақсаты мен жоспарын хабарлау -3 мин.
Тақырыптың мотивациялық сипаттамасы:
Бұл тақырып өте актуальды болып келеді, өйткені емдік мекемелерде
соңғы жылдары парентералды егулер жиілігі едәуір өсті. Бұл емделушілер
санының өсуімен, парентеральды егулерге арналған дәрілер спектрінің
кеңеюімен байланысты. Мейірбике парентералды егу әдістері бойынша жақсы
теориялық білімді және тәжірибелік дағдыларды игеруі, дәрілердің әсер ету
механизмін жақсы түсінуі, олардың дозасын, енгізу жолдарын, енгізу
жылдамдығын, инъекциялардан кейін болуы мүмкін болған кері әсерлер және
асқынуларды білуі қажет. Асептика ережелерін қатаң сақтау, санитарлы-
эпидемиологиялық қызмет нұсқауларын және бұйрықтарын білу және орындау
мейірбикенің кәсіптік біліктілігінің негізгі критерийлері болып саналады.
Эпидемияға қарсы тәртіп және дезинфекция режимін сақтау – ең алдымен
аурухана ішілік инфекцияның алдын алатынын және медициналық қызметкердің
денсаулығын сақтайтынын естен шығармау керек.
Инъекцияларды қауіпсіз орындау мейірбикелердің негізгі қызметтерінің
бірі болып тек қана анатомия, физиология, фармакология білімін қажет етіп қана
қоймай, психология, қарым-қатынас дағдыларын білуді қажет етеді. Сонымен
қатар мейірбике мейірбикелік үрдіске, мейірикенің науқаспен қарым-қатынас
шеберлігіне, қажет жағдайда белгілі бір манипуляцияларды жұргізу қажеттіліне
науқасты сендіру әдістерін жақсы игеруге көп көңіл бөлу қажет.
ІІІ Білім деңгейін көрнекілік және оқытудың техникалық құралдардың
көмегімен бақылау 25 - 30 мин.
Ауызша сұрау:
1. Дәрілік заттарды парентералды жолдармен енгізу туралы түсінік.
2. Артықшылықтары мен кемшіліктері.
3. Шприцтер мен инелердің түрлері, оларды қолдану ережелері.
4. Инъекцияны енгізу кезінде асептика мен антисептиканы сақтау ережелері.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
5. Емшаралар жасайтын кабинеттің санитария-эпидемиологиялық режимі.
6. «Қызыл сызық» туралы түсінік.
7. Жеке бастың тазалығын сақтауға, мейірбикенің арнаулы жұмыс киіміне
қойылатын талаптар.
8. Тері ішіне инъекция жүргізудің мақсаты, көрсетпелері, кері көрсетпелері.
9. Тері астына инъекция жүргізудің мақсаты, көрсетпелері, кері көрсетпелері.
1. Дәрілік заттарды парентералды жолдармен енгізу туралы түсінік
Ас қорыту жолдарына түспей, дәрілік заттарды енгізу жолдарын -
парентералдық деп атайды.
Парентералдық енгізу жолдарының бірнеше түрлері бар:
1. Ұлпаларға - тері, тері астындағы май қабатына, бұлшық етке, сүйекке.
2. Тамырларға - көктамыр, артерия, лимфа тамырларына.
3. Қуыстарға- іш қуысына, плевра, жүрек, буын қуыстарына.
4. Субарахноидалдық кеңістікке.
Парентералдық енгізу жолы басқаша «инъекция» деп аталады, латын сөзінен
«inectio» - енгізу деген мағына береді. Егулер басқа енгізу жолдарынан артық
болғандықтан, медициналық тәжірибеде кеңінен қолданылады. Мұндай жолмен
енгізгенде дәрілік зат қақпа венасы және бауырға түспей тікелей қан
айналымына түседі. Дәрілерді инъекциялық енгізу әдістеріне тері
жамылғыларының бүтіндігі бұзылуына әкелетін барлық әдістер жатады. Олар
шприц және ине көмегімен жүзеге асады. Мұндай енгізу жолына қойылатын
негізгі талаптар – дәрілік заттың стерилділігін және инъекцияны асептикалық
орындауды қамтамасыз ету.
2.Артықшылықтары:
• асқорту жолдарында ыдырататын дәрілерді енгізуге болады;
• еккен дәрі тез әсер етеді;
• дәрінің нақты мөлшерде есептелуі, яғни дәріге ас қорыту ферменттерінің
әсері болмайды;
• бауырдың кедергі ролі жойылады..
Кемшіліктері:
- қан айналым жылдамдығының төмендігінен дәрілік зат жәймен сорылады;
Шеткі қан айналымы бұзылған жағдайда дәрінің әсері мүлдем болмау
мүмкін ;
- жараның микробты ластану қауіпі;
- науқасты оқыту немесе медицина қызметкерінің көмегі қажет.
3.Шприцтер мен инелердің түрлері, оларды қолдану ережелері.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Шприцтің әртүрлі түрлері болады: темір поршеньмен «Рекорд» шприці,
шыныдан жасалған «Люэр» шприці, аралас шприц - шыныдан жасалған, бірақ
ине салатын конусы темірден жасалған. Бүтін қапшықтағы бір рет қолданылатын
шприцтер кеңінен тараған.
Шприц тұтас, жарықсыз, жақсы келетін поршеньмен болуы тиіс, сонда ол
бүтіндігін сақтайды. Шприцтің бүтіндігін тексеру оңай: саусақпен ине салатын
конустағы тесігін жауып және поршеньді астына қарай тартып, кейін оны жіберу
керек. Егер поршень тез өзінің орнына тұрса, шприц бүтін деп саналады.
Егу жасайтын шприцтің сыйымдылығы 1, 2, 5, 10 және 20 мл болады. Әр
түрлі егуге сәйкес ине қолдану өте маңызды. Тері ішіне - 1 мл, 15мм иненің
ұзындығымен диаметрі 0,4мм туберкулинді шприц. Тері астына – 1-2 мл, кейде 5
мл, иненің ұзындығы 20мм диаметрі 0,4-0,6мм шприц. Бұлшық ет арасына – 1-
10 мл, 60,80мм иненің ұзындығымен 0,8мм диаметрлі шприц Көк тамырға- 10-
20 мл, 40мм иненің ұзындығымен 0,8мм диаметрлі шприц.
4 Инъекцияны енгізу кезінде асептика мен антисептиканы сақтау
ережелері.
Парентеральдық енгізу әдісі асептика және антисептика ережелерін қатаң
сақтауды талап етеді, өйткені залалсыздандыру бұзылған жағдайда ағзаға ауыр
асқынулар тудыратын патогенді микроағзалар түсуі мүмкін. Соны ескеріп
құралдар әр уақытта залалсыздандырылған, ал медбикенің қолдары мұқият түрде
өңделген болуы керек. Шприцті крафт-пакетті жыртып оның ішкі жағында
жинайды. Шприцтің және инелердің дәрімен шектескен жерлеріне қолдарын
тигізуге болмайды. Егуді стационарда немесе емханада егу жасайтын бөлмеде
жасайды, ал халі нашар емделушілерге төсекте жасайды.
5. Емшаралар жасайтын кабинеттің санитария-эпидемиологиялық режимі.
Емшара бөлмесі «асептикалық режимдегі» бөлмелерге жатады. Емшара
(манипуляциялық) кабинеттерінің кешені 12-14 м2 -ден кем болмауы керек,
желдеткіш терезелермен, жарығы жеткілікті, қабырға және төбе бактерицидті
шамдармен (ОБН-200 немесе ОБН-300 бір адам бөлменің 30 м3 есебімен)
міндетті түрде жабдықталады. Бактерицидті шамдарды 2 жылдан кейін
ауыстыру қажет. Процедуралық (манипуляциялық) кабинеттер аурухана
(емхана) жабдықтау табеліне сәйкес үстірт дезинфекция кезінде бүлінбейтін
кұралдармен жабдықталуы тиіс. Кушеткаларды полиэтилен клеенкамен немесе
медициналық клеенкамен жабу қажет, кушетканың үстін дез ерітіндімен арнайы
нұсқау бойынша дезинфекциялайды.
Асептикалық тәртіптегі бөлмелерде жинастырулар медбикемен бірге
жүргізіледі. Медбике жинастыруды таза аймақтан бастайды, яғни
манипуляциялық үстел, таңу үстелі, медициналық шкаф, тоңазытқыш, кушетка,
медбикенің жұмыс үстелі, ал кіші медбике терезе алдын, орындық, есік,
санитарлық торапты сүртіп еденді жуумен аяқтайды.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
6. «Қызыл сызық» туралы түсінік.
Егу бөлмесінде еденде «қызыл сызық» болу керек. «Қызыл сызық» тан
аттап науқастар және басқа бөлімше қызметкерлердің өтуіне болмайды. «Қызыл
сызық» жұмыс үстелінің айналасында болу керек. «Қызыл сызық» тың
ортасында тек егу бөлмесінің мейіргері ғана тұра алады. Өйткені «Қызыл
сызық» тың ортасында тұрған заттардың барлығы залалсыздандырылған. Басқа
сыртан келген медицина қызметкерлер «қызыл сызық» тан өтетін болса
инфекция таралуы мүмкін.
7. Мейірбикенің арнаулы жұмыс киіміне қойылатын талаптар.
Қорғаныс киімдері (халат, бетперде, алжапқыш, көзілдірік) дұрыс қолданғанда
медбикеден пациентке және керісінше пациенттен медбикеге жұқпа тарауына
кедергі болады. Халаттар полиэтиленді халаттар немесе алжапқыштарға
қарағанда толығырақ қорғайды, бірақ тезірек ылғалданады, ластанады. Бетперде
типті хирургиялық жабық түрде болса да ауа-тамшы долымен тарайтын
микроорганизмдерден аз қорғайды. Бетперде бетке толық жанаспағандықтан
оның қорғау мүмкіндігі төмен. Бетпердені 2 сағаттан артық қолдануға болмайды.
Қорғану киімдерін пайдалана отырып, медбике өз қолын, киімін және
айналадағы заттарды ластамау үшін оларды шешу ережелерін дұрыс сақтау
керек.
Медицина қызметкерлерінде жұмыс киім комплекті жеке шкафтарда
сақталуы тиіс. Сонымен қатар төтенше жағдайда ауыстыруға мүмкін болған
қосымша санитарлық киім комплектісі болуы қажет. Санитариялық киімді
ауыстыру күн сайын және ластануына қарай жүзеге асырылады. Санитариялық
киімді жуу бір орталықтан, науқастардың киім-кешегінен бөлек жүзеге
асырылады.
Емдеу бөлімі медбикесі ұқыпты, жинақы болуы керек. Жұмыс киімі жеке
киімді толығымен жабуы керек. Шаштар толығымен қалпақтың астында болуы
керек. Аяқ киім жеңіл, дезинфекцияға қолайлы болуы керек. Жұмыс халаты аяқ
киіммен емдеу мекемесінен тыс жерде жүруге болмайды.
8. Тері ішіне инъекция жүргізудің мақсаты, көрсетпелері, кері көрсетпелері,
анатомиялық орындары, инъекция жүргізуге қажет заттар.
Тері ішілік инъекция - инъекциялардың ішінде ең беткей инъекция. Тері
ішілік инъекция диагностикалық мақсатта, сонымен қатар жергілікті
жансыздандыру үшін қолданылады. Диагностикалық мақсатта 0,1 мл-ден 1,0
мл-ге дейін сұйықтық енгізіледі.
Дәрілерді тері ішіне енгізу білектің ішкі аймағында жүргізіледі. Ұзындығы
2-см-ден ұзын болмаған жіңішке ине қиылысы тері арасына мұйізді қабат

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
арасына енгізіледі. Ине теріге параллель енгізіліп, дұрыс орындалған жағдайда
лимон қабығына ұқсас ақ томпақ пайда болады.
Көрсетпелері: диагностикалық туберкулезге (Манту, Пирке байқауы),
бруцеллезге, антибиотиктерге аллергиялық реакцияны анықтау үшін, сыртқы
жансыздандыруды жүргізу үшін, аллергиялық байқауларды жүргізу үшін.
Қарсы көрсетпелері: инъекция жасайтын жердің тері асты-май
клеткаларының ісінуі және инъекция жасайтын жердегі тері аурулары.
Асқынулар: инфильтрат.
Енгізілетін жері: білектің ішкі беті, ортаңғы бөлігі.
Қажет заттар: залалсыздандырылған: сыйымдылығы 1 мл бір рет
қолданылатын шприц, ұзындығы 15 мм ине, мақта шариктері, қолғап, дәрігер
тағайындаған дәрілік ерітіндісі, тері антисептигі, қауіпсіз жинауға және жоюға
арналған контейнер.
Слайд № 1
9.Тері астына инъекция жүргізудің мақсаты, көрсетпелері, кері
көрсетпелері, анатомиялық орындары, инъекция жүргізуге қажет заттар.
Тері асты май қабаты қан тамырларына бай болғандықтан, тез әсер ету
үшін дәрілк заттар тері астына енгізіледі. әдетте тері май қабатында тез
сорылып, оған кері әсер етпейтіін дәрілік заттар енгізіледі. Тері астына
инъекция орындағанда дәрілер ірі қан тамырларына және жүйкелерге жақын
енгізілмеуі қажет. Тері астына инъекциялары иықтың сыртқы аймағына,

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
санның алдыңғы аймағына, іш аймағына, жауырын астына енгізіледі. Бұл
аймақтарды теріні оңай жиырып алуға болады, сонымен қатар қан тамырларын,
жүйкелерді, тері асты май қабатын зақымдау қауіпі болмайды.
Дәрілік заттар тері астына енгізілгенде терапевттік әсер бұлшықетке және
күре тамырға енгізілгенге қарағанда баяу, бірақ ұзақ уақыт әсер етеді. Шеткі
қанайналым жеткіліксіздігінде тері астына енгізілген дәрілердің сорылуы
төмендейді.
Мақсаты: емдік – тері асты майлы тіндерге дәрілік ерітіндіні енгізу, жергілікті
жансыздандыру.
Қолдану көрсетілімдері: дәрігердің тағайындауы.
Қарсы көрсетілімдері: дәрілерге аллергиялық реакцияның болуы, инъекция
жасайтын жерде терінің және тері асты майлы тіндердің зақымдануы.
Асқынулар: жергілікті қабыну процесі (инфильтрат), дәрілерді қателесіп
енгізу, вирустік гепатит, АҚТҚ, аллергиялық реакция, анафилактикалық шок,
сепсис.
Енгізілетін жерлері: иықтың сыртқы бетінің жоғары бөлігі, санның алдыңғы
бетінің ортаңғы бөлігі, іш перделік беттің алды, жауырын асты аймағы.
Қажет заттар: залалсыздандырылған: сыйымдылығы 1-2 мл бір рет
қолданылатын шприц, ұзындығы 20 мм ине, мақта шариктері, қолғап, дәрігер
тағайындаған дәрілік ерітінді, тері антисептигі, қауіпсіз жинауға және жоюға
арналған контейнер.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Слайд № 2
IV Тәжірибелік дағдыларды орындау техникасын көрнекі құралдар
арқылы көрсетіп түсіндіру (демонстрациялау) – 25-30 мин.
Сабақта меңгеретін дағдылар.
1. Қолды гигиеналық деңгейде тазарту, стерилді қолғапты кию
2. Залалсыздандырылған бір рет қолданылатын шприцті жинастыру.
3. Дәрілік затты ампуладан, флаконнан сорып алу.
4. Тері ішілік инъекция орындау (фантомда).
7. Тері асты инъекциясын орындау (фантомда)
ҚОЛДЫ ГИГИЕНАЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ТАЗАРТУ
Мақсаты: транзиторлық микрофлораны кетіру немесе жою. Науқастың
және медициналық қызметкердің жұқпалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Қолдану көрсетілімдері: инвазивті емшараларды орындар алдында және
орындаған соң, қолғаптарды кию алдында және шешкеннен соң, организмнің

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
биологиялық сұйықтықтарымен жанасқаннан соң және мүмкін болатын
микробтық ластанудан кейін, иммунитеті төмендеген науқасқа күтім жүргізер
алдында.
Дайындаңыз: бір рет қолдануға арналған мөлшерлегіштегі сұйық
сабынды, тері антисептигін, секундік тілі бар сағатты, жылы ағынды суды, қағаз
сүлгіні, қауіпсіз жинауға және жоюға арналған контейнерді.
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Қолдың саусақтарынан сақинаны, жүзікті, сағатты және тағы да басқа
әшекей-бұйымдарды шешіңіз.
2. Қол терісінің бүтіндігін тексеріңіз.
3. Халаттың жеңдерін білектің 2/3 бөлігіне дейін қайырып ораңыз.
4. Қағаз салфеткалар көмегімен су шүмегін ашып, судың температурасын
(350
-400
С) реттеңіз. Ол шүмекте орналасқан микроорганизмдермен қолдың
жанасуын қорғайды.
5. Жылы судың жайлы орташа ағымы астында қолды білектің 2/3 бөлігіне
дейін жігерлі сабындап, келесі ізбе-ізділікпен жуыңыз:
- алақанды алақанмен;
- сол қолмен оң қолдың білезік аймағын және керісінше;
- сол қолдың сыртқы жақ бетін оң алақанымен және керісінше;
- алақанды алақанмен, бір қолдың саусақтары екінші қолдың саусақтары
арасында;
- оң қолдың саусақтарының сыртқы беті сол қолдың алақаны бойынша
және керісінше;
- үлкен саусақтарды айналмалы қозғалыспен үйкелеңіз;
- сол қолдың саусақтарының ұшын бірге жинастырып, он алақанға
айналмалы қозғалыспен және керісінше.
Әрбір іс-қимыл 5 реттен кем емес 10 секунд бойы қайталанады.
6. Қолыңызды ағынды жылы судың астында сабын толық кеткенше
шайыңыз.
7. Шүмекті қолыңыздың оң немесе сол шынтағымен жабыңыз.
8. Қолыңызды қағаз сүлгімен құрғатыңыз. Егер де шынтақты шүмек болмаса,
онда кранды қағаз сүлгі көмегімен жабыңыз.
Ескерту:
- қолды гигиеналық деңгейде жууға қажетті жағдай болмағанда, оларды
антисептик көмегімен тазартуға болады;
- 3-5 мл антисептикалық затты құрғақ қолдарға жағып және оны қол терісіне
кеуіп кеткенше ысқылаңыз. Саусақ ұшын, тырнақ айналасындағы теріні, саусақ
аралығын тазартуда айрықша көңіл бөліңіз.
- Науқасты тексергеннен кейін немесе емшара жүргізгеннен кейін қолғапты
шешпей сабындап қолды 2 рет жуу қажет және оларды шешкеннен кейін
қайталап жуады. Қолды тазартқаннан кейін сүртудің қажеті жоқ! Сонымен

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
қатар әсер ету уақытын сақтау маңызды – қолдар антисептикпен 15 секундтан
кем емес уақыт ылғалды болып тұруы керек;
- тері бетін тазартқанда «тазадан ласқа» принципі сақталады;
- жуылған қолды басқа заттарға тигізуге болмайды.
Слайд № 3
ҚОЛДЫ ТЕРІ АНТИСЕПТИГІМЕН ТАЗАРТУ
Мақсаты: транзиторлық микрофлораны кетіру немесе жою. Науқас пен
медициналық қызметкерлерге жұқпалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
Қолдану көрсетілімдері: иньекция, катетерлеу алдында, операция жасар
алдында, инвазивті емшараларды орындау алдында және орындағаннан кейін
организмнің биологиялық сұйықтықтарымен жанасқаннан соң және мүмкін
болатын микробтық ластанудан кейін.
Қарсы көрсетілімдері: қолда және денеде іріңдердің, теріде сызаттан
және жарақа ттың, тері ауруларының болуы.
1. Қолыңызға гигиеналық деңгейде тазарту жүргізіңіз (стандартты қара).
2. Қолыңызды қағаз сүлгімен құрғатыңыз.
3. 3-5 мл антисептикалық затты алақаныңызға жағыңыз және оны 30 секунд
бойы теріге келесі ізбе-ізділікпен ысқылаңыз:
- алақанды алақанмен,
- сол қолмен оң қолдың білезік аймағын және керісінше;
- сол қолдың сыртқы жақ бетін оң алақанмен және керісінше,
- алақанды алақанмен, бір қолдың саусақтары екінші қолдың саусақтары
арасында,

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
- оң қолдың саусақтарының сыртқы беті сол қолдың алақаны бойынша және
керісінше,
- үлкен саусақтарды айналмалы қозғалыспен,
- сол қолдың саусақтарының ұшын бірге жинастырып, оң алақанға айналмалы
қозғалыспен және керісінше,
- қол терісінде антисептиктің толық кебуін қамтамасыз етіңіз.
Ескерту: антисептикті қолданар алдында әдістемелік нұсқауын оқып білу
қажет. Қолды зазарсыздандыру әсерлігі ұсынылған тазарту уақыты ішінде
оларды ылғалды жағдайда ұстау орындауға тиісті шарт болып табылады.
ЗАЛАЛСЫЗДАНДЫРЫЛҒАН ҚОЛҒАПТЫ КИЮ
Мақсаты: науқастың және медициналық қызметкердің жұқпалық
қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
- Науқастармен немесе олардың бөліністерімен жанасқанда қолғап
кәсіптік жұқтырудың қауіп-қатерін төмендетеді.
- Қолғап транзиторлы қоздырғыштармен қызметкерлердің қолының
ластану қауіп-қатерін және кейіннен олардың науқастарға таралуын төмендетеді.
- Қолғап медицина қызметкерлерінің қолының резиденттік
флорасының бір бөлігі болып табылатын микробтарды науқастарға жұқтыру
қауіп-қатерін төмендетеді.
Қолдану көрсетілімдері: инвазивтік емшараларды орындағанда, кез
келген биологиялық сұйықтықтармен жанасқанда, науқастың және медицина
қызметкерінің терісінің бүтіндігі бұзылғанда, эндоскопиялық зерттеулерді және
манипуляцияларды жасау кезінде, клинико-диагностикалық, бактериологиялық
лабораторияларда науқастардан алынған материалдармен жұмыс істегенде,
инъекциялар жасағанда, науқасты күту кезінде.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған ораудағы қолғапты, қауіпсіз жинауға
және жоюға арналған контейнерді.
1. Гигиеналық деңгейде қолыңызды тазартып, тері антисептикпен
қолыңызды өңдеңіз.
2. Залалсыздандырылған қаптамадағы қолғапты алып, бүктеуін жазыңыз.
3. Оң қолға арналған қолғаптың қайырмасын сол қолмен алыңыз.
Саусақтарыңыз қолғаптың кайырмасының ішкі бетіне тимеуі керек.
4. Оң қолдың саусақтарын сығылыстырып, қолғапқа енгізіңіз.
5. Оң қолдың саусақтарын ажыратып, қолғаптың қайырмасын бұзбай қолға
қолғапты киіңіз.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
6. Оң қолдың 2-ші, 3-ші, 4-ші саусақтарын сол қолғаптың қайырмасы астына
кіргізіңіз, киілген қолғапта оң қолдың 1-ші саусағы, сол жақ қолғаптың 1-
ші саусағы жағына бағытталған болуы керек.
7. Оң қолдың 2-ші, 3-ші, 4-ші саусақтарымен сол жақ қолғапты тік ұстаңыз.
8. Сол қолдың саусақтарын сығылыстырып, қолғапқа енгізіңіз.
9. Сол қолдың саүсақтарын ажыратып, қолғаптың қайырмасын бұзбай қолға
қолғапты киіңіз.
10. Сол қолғаптың қайырмасын жазыңыз, оны жеңге қарай тартып, сосын оң
жаққа 2-ші және 3-ші саусақтар көмегімен қолғаптын бүгілген шетінің астына
қарай тартыңыз.
Ескерту: егер бір қолғаптың бүтіндігі бұзылса, онда екі қолғапты да ауыстыру
қажет, өйткені бір қолғапты екінші қолғапты ластамай шешу мүмкін емес.
Слайд № 4
БІР РЕТ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ШПРИЦТІ ҚҰРАСТЫРУ
Бір рет қолданылатын шприц құрастырылған түрінде шығарылады, оны
пайдалану төмендегідей даярланады.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған мақта (шариктерін) түйіршектерін,
қолғапты, бір рет қолданылатын шприцті, тері антисептигін, зарарсыздандыру
ерітіндісіндегі пинцетті.
1. Гигиеналық деңгейде қолыңызды жуып, тері антисептигіне ылғалдатылған
мақта түйіршіктерімен (шариктерімен) тазартыңыз. Қолғапты киіңіз.
2. Қолыңызға ораудағы бір рет қолданылатын шприцті алып, оның жасалған
күнін және саңылаусыздығын тексеріңіз.
3. Сол қолыңызға ораудағы шприцті поршені мен жоғары қаратып алыңыз.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
4. Поршень жағынан орауды ашыңыз.
5. Ораудағы шприцті шығарып, иненің канюлясын шприцтің ине астындағы
конусына жалғастырыңыз.
6. Ине астындағы конус кеңістігіне (ине қалпақтың ішінде) ине канюлясын
үйкеңкіреп бекітіңіз.
7. Инеден қорғаныс қалпағын алмай тұрып, поршенді өзіңізге қарай тартып
шприцке ауаны сорып алып, шприцтен ауаны шығарыңыз, иненің өткізгіштігін
тексеріңіз.
8. Құрастырылған шприцті ораудың ішкі бетіне салыңыз.
Ескерту: - қолданылған инеге қайтадан қалпағын кигізуге, инені майыстыруға
және сындыруға, ауыстыруға тыйым салынады.
- қолданылған шприцтерді, инелерді, системаларды су өткізбейтін, тесілмейтін
бір реттік медициналық қалдықтарды қауіпсіз жинаауға және жоюға арналған
контейнерге салу қажет.
АМПУЛАДАН ДӘРІЛІК ЕРІТІНДІНІ СОРЫП АЛУ
Мақсаты: дәрілік ерітіндіні парентеральды жолмен енгізу.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған: бір рет қолданылатын шприцті, мақта
шариктерін, қолғапты, дәрілік ерітіндісі бар ампуланы, зарарсыздандыру
ерітіндісіндегі пинцетті, лотокті, тері антисептигін, егеуішті, қауіпсіз жинауға
және жоюға арналған контейнерді, егу кабинетіндегі дәрігердің ем
тағайындаған журналы.
1. Дәрігер тағайындаған дәрілік ерітіндіні алып, дәрігердің ем тағайындаған
парағындағы жазбамен салыстырыңыз.
2. Дәрілік препараттын атын, оның қоюлығын және дозасын көңіл қойып
оқыңыз, ерітіндінің сақталу мерзімін және сыртқы түрін тексеріңіз.
3. Гигиеналық деңгейде қолыңызға тазартуды жүргізіп, тері антисептигімен
өңдеңіз, қолғапты киіңіз.
4. Бір рет қолданылатын шприцті ораудан құрастырыңыз (стандартты қара).
5. Сол қолға ампуланы алыңыз, оны сәл сілкіңіз, барлық дәрілік ерітінді
ампуланың кең бөлігінде болуы керек.
6. Ампуланың мойнын тері антисептигімен суландырылған мақта шаригімен
жоғарыдан төмен қарай қозғалыспен тазартыңыз. Қолданылған мақта
шариктерін қауіпсіз жинауға және жоюға арналған контейнерге салыңыз.
7. Ампуланың тар жіңішке бөлігін егеуішпен кесіңіз.
8. Мақта шаригімен ампуланың мойнын орап алып, кесетін жерді сүртіп,
ампуланы ашыңыз, оны өзіңізден жылдам қозғалыспен сындырыңыз.
Ампуланың сынығын және пайдаланған мақта шариктерін кауіпсіз жинауға
және жоюға арналған контейнерге салыңыз.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
9. Сол қолдың II және III саусақтары арасына ашылған ампуланы алыңыз, оның
ашылған бөлігі алақанның ішінде болуы керек.
10. Оң қолға құрастырылған шприцті алыңыз. II саусақпен-иненің канюласын, I,
III, IV – цилиндрді, V – поршенді ұстаңыз.
11. Инені абайлап ампулаға 0,5 мм ұзындыққа оның шетіне тигізбей енгізіңіз,
сол қолдың IV саусағы канюляда, ал I және V саусақтарғы цилиндрде. Оң
қолмен поршенді төмен қарай тартып, шприцке қажет мөлшердегі ерітіндіні
сорып алыңыз, кадағалаңыз, ине үнемі ерітіндіде батырулы болуы керек.
12. Шамамен сұйықтың азаюы бойынша ампуланың түбін жоғары көтеріп
дәрілік ерітіндіні ақырын сорып алыңыз.
13. Ерітіндіні сорып алған соң инені ауыстырып, иньекцияға арналған инені
кигізіңіз. Бір рет қолданылатын шприцпен жұмыс істегенде, ораудағы басқа
залалсыздандырылған инені пайдалаңыз.
14. Сол қолмен шприцті қатаң тіке қалыпта, көз деңгейінде, инесін жоғары
қаратып ұстаңыз, ауасын шығарыңыз. (V саусақ – поршенде, ІІ – иненің
канюлясында, I, III, IV саусақтар – цилиндрде).
15. Оң қолдың үлкен саусағымен поршенді басыңыз, II және III саусақтармен
цилиндрдің жиегін қамтып ұстап, иненің өткізгіштігін тексеріңіз ауаны және
1-2 тамшы дәрілік ерітіндіні ығыстырып шығарыңыз. Қорғаныш қалпағын
инеден алмаймыз.
16. Шприцті дәрілік ерітіндісімен, тері антисептигімен суландырылған мақта
шариктерін ораудың ішкі бетіне салыңыз.
17. Қолғапты шешіңіз. Қолыңызды жуып, кептіріңіз.
ФЛАКОННАН ДӘРІЛІК ЕРІТІНДІНІ СОРЫП АЛУ
Мақсаты: дәрілік ерітіндіні парентеральды жолмен енгізу.
Қолдану көрсетілімдері: дәрігердің тағайындауы бойынша.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған: бір рет қолданылатын шприцті, мақта
шариктерін, қолғапты, зарарсыздандыру ерітіндісіндегі пинцетті, лотокті,
флакондағы дәрілік ерітіндіні, еріткішті, тері антисептигін, қауіпсіз жинауға
және жоюға арналған контейнерді.
1. Дәрігер тағайындаған дәрілік затты қолға алып, ем тағайындайтын парақпен
салыстырыңыз.
2. Дәрілік заттың атын, дозасын, көңіл қойып оқыңыз сақталу мерзімін және
сыртқы көрінісін тексеріңіз
3. Қолыңызды гигиеналық деңгейде жуып, тері антисептигімен қолыңызды
өңдеңіз. Қолғапты киіңіз.
4. Орауды ашып, шприцті құрастырыңыз (стандартты қара).

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
5. Зарарсыздандыру ерітіндісіндегі пинцетті алып, флаконның алюминий (күміс
тәрізді) қақпағының ортанғы бөлігін ашыңыз.
6. Тері антисептигіне суландырылған мақта шаригімен флаконның резеңке
тығынын сүртіңіз. Оны кептіріңіз.
7. Оң қолға құрастырылған шприцті алыңыз: II саусақты иненің канюлясында,
I, III және IV саусақтарды – цилиндрде, V саусақты – шприц поршенінде
ұстаңыз.
8. Шприцті 900
бұрышта ұстап отыра, флакон тығынының ортасын инемен
тесіп, флаконға инені 0,5-1,0 см енгізіңіз, сол қолмен флаконды ұстаңыз.
9. Флаконның түбін жоғары қаратып көтеріп, сол қолдың II және III саусақтары
арасында ұстай отыра, IV саусақ – канюляда, I және V саусақтарды шприцтің
цилиндрінде ұстаңыз. Оң қолмен дәрілік ерітіндіні қажет мөлшерде сорып
алыңыз.
10. Шприцті сорып алған дәрілік ерітіндісімен флакон инесінен алып
тастаңыз, инъекцияға арналған инені шприцке кигізіп, оны бекітіңіз.
11. Шприцті сол қолға тік қалыпта көз деңгейінде инесін жоғары қаратып
ұстаңыз: V саусақ – шприц поршенінде, II саусақ - иненің канюлясында, I,
III және IV саусақтар – цилиндрде).
12. Оң қолдың үлкен саусағымен поршенді басыңыз, ІІ және ІІІ саусақтармен
цилиндрдің жиегінен ұстаңыз. Иненің өткізгіштігін тексеріп, ауаны және
1-2 тамшы ерітіндіні шығарыңыз. Инеден қорғаныш қақпағын алмайды.
13. Дайындалған шприцті және тері антисептигімен суландырған мақта
14. Қолғапты шешіп, контейнерге салыңыз. Қолыңызды жуып, кептіріңіз.
Ескерту: антибиотиктерді езу: № 1, 2, 3, 4, 5, 6 пункттерді жоғарыдан қараңыз.
7. Антибиотикті 1 мл 100.000 ЕД есебінен еріткішті шприцке сорып алыңыз.
(антибиотиктерді еріту ережесін қараңыз).
8. Сол қолға құрғақ антибиотикті флаконымен, ал оң қолға шприцті
еріткішпен алыңыз.
9. Шприцті 900
бұрышпен ұстай отыра, флакон ортасындағы тығынын
тесіңіз. Шприцтегі ерітіндіні флаконға енгізіңіз.
10. Флаконды инесімен бірге шприцтен алып тастаңыз, инесіне жанастырмай
антибиотик толық ергенше флаконды бірнеше рет сілкіңіз.
11. Қайтадан шприцті инеге жалғастырып, тағайындалған дозада антибиотикті
сорып алыңыз.
12. Шприцті инесімен флаконнан алыңыз, инъекцияға инені ауыстырып, ауаны
шығара отырып, иненің өткізгіштігін тексеріңіз, қорғаныш қақпағын
шешпей, инеден 1-2 тамшы ерітінді бөлінуі керек.
13. Дайындалған шприцті және тері антисептигіне суландырған мақта

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
14. Антибиотиктің флаконын, мақта шариктерін, қолғапты қауіпсіз жинауға
және жоюға арналған контейнерге салыңыз.
15. Қолыңызды жуып, кептіріңіз.
ТЕРІ ІШІНЕ ИНЪЕКЦИЯНЫ ОРЫНДАУ
Мақсаты: диагностикалық.
Қолдану көрсетілімдері: диагностикалық туберкулезге (Манту. Пирке
байқауы), бруцеллезге, антибиотиктерге аллергиялық реакцияны анықтау үшін,
сыртқы жансыздандыруды жүргізу үшін, аллергиялық байқауларды жүргізу
үшін.
Қарсы көрсетілімдері: инъекция жасайтын жердің тері асты-май
клеткаларының ісінуі және инъекция жасайтын жердегі тері аурулары.
Асқынулар: инфильтрат.
Енгізілетін жері: білектің ішкі беті, ортаңғы бөлігі.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған: сыйымдылығы 1 мл бір рет қолданылатын
шприцті, ұзындығы 15 мм инені, мақта шариктерін, қолғапты, дәрігер
тағайындаған дәрілік ерітіндісін, тері антисептигін, қауіпсіз жинауға және
жоюға арналған контейнерді.
1. Науқасқа емшара мақсаты мен барысын түсіндіріңіз. Оны жүргізуге келісімін
алыңыз.
2. Гигиеналық деңгейде қолыңызды тазартыңыз, қолғапты киіңіз, оларды тері
антисептигімен өңдеңіз.
3. Бір рет қолданылатын орауды ашып, шприцті құрастырыңыз (стандартты
қараңыз).
4. Қажетті дозадағы дәрілік ерітіндіні (0,2-0,3 мл) шприцке сорып алыңыз,
инеден қалпағын алмай, ауаны шығарыңыз, шприцті және тері
антисептигімен суландырған мақта шариктерін ораудың ішкі бетіне салыңыз.
5. Науқасты отырғызыңыз немесе жатқызыңыз, қолды яғни, білектің ішкі бетін
жоғары қаратып қойыңыз.
6. Қолғапты тері антисептигімен өңдеңіз.
7. Инъекция жасайтын жерді тері антисептигімен суландырған екі мақта
шариктерімен тізбектілікпен бір бағытта тазартыңыз: алдымен үлкен көлемді,
сосын тікелей иньекция жасайтын жерді (контейнерге мақта шариктерін
салыңыз). Тері антисептигін толық кебуін күтіңіз.
8. Оң қолға шприцті алыңыз: цилиндрдегі бөліну көріну керек, оң қолдың II
саусағымен – иненің канюлясынан, V саусақпен – шприцтің поршенінен, ІІІ,
IV, I саусақтармен – цилиндрден ұстаңыз.
9. Сол қолдың саусақтарымен инъекция жасайтын жердің терісін жиырып ұстап,
инъекцияға қарама-қарсы жағына тартыңыз.
10.Иненің қиығын (кескен жер қимасын) жоғары қаратып, тері бетіне (50
С
бұрышпен) қатарластыра ине қиығы терендігінде (ине тек қана терінің

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
мүйізді қабатына еніп, терінің қалыңдығынан көрінеді) енгізіңіз. Оң қолдың
сұқ саусағымен иненің қалпын бекітіп, сәл иненің канюлясынан басыңыз.
11.Шприцті бір қолдан екінші колға ауыстырмай, сол қолдың ІІ, ІІІ
саусақтарымен цилиндрдің жиегінен ұстап. I саусақпен поршенді басып, 0,1-
0,2 мл дәрілік ерітіндіні енгізіңіз.
12.Дәрілік ерітіндіні дұрыс енгізгенде, инъекция жасаған жерде диаметрі 2-4 мл
дей кішкентай бұршақ көлеміндей ақшыл шамалы биіктік пайда болады
(«лимон» қабығындай).
13.Инені канюлясынан ұстап отырып, жылдам қозғалыспен шығарыңыз (тері
антисептигімен суландырған мақта шаригін тері үстіне баспаңыз).
14.Иненің қалпағын кигізбей шприцпен бірге қауіпсіз жинауға және жоюға
арналған контейнерге салыңыз.
15.Қолғапты шешіп, контейнерге салыңыз.
16.Қолыңызды жуып, кептіріңіз.
17.Белгілі бір уақытта инъекция жасаған жерге су тимеу керек екенін науқасқа
түсіндіріңіз.
Слайд № 5

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
ТЕРІ АСТЫНА ИНЪЕКЦИЯНЫ ОРЫНДАУ
Мақсаты: емдік – тері асты майлы тіндерге дәрілік ерітіндіні енгізу, жергілікті
жансыздандыру.
Қарсы көрсетілімдері: дәрілерге аллергиялық реакцияның болуы, инъекция
жасайтын жерде терінің және тері асты майлы тіндердің зақымдануы.
Асқынулар: жергілікті қабыну процесі (инфильтрат), дәрілерді қателесіп енгізу,
вирустік гепатит, АҚТҚ, аллергиялық реакция, анафилактикалық шок, сепсис.
Енгізілетін жерлері: иықтың сыртқы бетінің жоғары бөлігі, санның алдыңғы
бетінің ортаңғы бөлігі, іш перделік беттің алды, жауырын асты аймағы.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған: сыйымдылығы 1-2 мл бір рет
қолданылатын шприцті, ұзындығы 20 мм инені, мақта шариктерін, қолғапты,
дәрігер тағайындаған дәрілік ерітіндіні, тері антисептигі, қауіпсіз жинауға және
жоюға арналған контейнерді.
1. Науқасқа емшара мақсаты мен барысын түсіндіріңіз, дәрілік ерітінді туралы
қажетті мәліметті хабарлаңыз.
2. Гигиеналық деңгейде қолды тазартып, қолыңызды тері антисептиктерімен
өңдеңіз, қолғапты киіңіз.
3. Бір рет қолданылатын орауды ашып, шприцті құрастырыңыз (стандартты
қараңыз).
4. Шприцке дәрілік ерітіндіні сорып алыңыз (стандартты қараңыз).
5. Науқасты отырғыңыз немесе жатқызыңыз.
6. Қолғапты тері антисептигімен өңдеңіз.
7. Тері антисептиктермен суландырған екі мақта шаригімен инъекция жасайтын
жерді реттілікпен тазартыңыз: ең алғаш үлкен көлемді, сосын тұп-тура
инъекция жасайтын жерді. (мақта шариктерін контейнерге салыңыз).
8. Сол қолдың ІV-V саусақтар арасына тері антисептигімен суландырған үшінші
мақта шаригін салыңыз.
9. Оң қолға шприцті алыңыз: оң қолдың ІІ саусағымен иненің канюлясынан, V
саусақпен – шприцттің поршенінен, ІІІ, ІV, І саусақтармен цилиндрден
ұстаңыз.
10.Инъекция жасайтын жердің терісін сол қолдың І және ІІ саусақтармен
үшкілдің негізі төмен қараған үш бұрышты түрдегі қыртысты жинаңыз.
11.Тері қыртысының негізіне инені 450
С бұрышпен ұстап, иненің ұзындығын 2/3
тереңдікке енгізіңіз, қолдың сұқ саусағымен иненің канюлясынан ұстаңыз.
12.Сол қолды поршенге ауыстырып (бір қолдан екінші қолға шприцті
ауыстырмаңыз), І және ІІ саусақтармен цилиндрдің жиегін қамтып ұстап,
саусақпен поршенді басып, дәрілік ерітіндіні енгізіңіз.
13.Тері антисептигімен суландырған мақта шаригін инъекция жасаған жерге
қойыңыз.
14.Иненің канюлясынан ұстап отырып, жылдам қимылмен шығарыңыз.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
15.Теріден мақта шаригін алмай, инъекция жасалған жерді жеңіл уқалаңыз.
16.Инеге қалпағын кигізбей шприцті, мақта шариктерін және қолғапты қауіпсіз
жоюға арналған контейнерге салыңыз.
17.Қолыңызды жуып, құрғатыңыз.
18.Науқастың хал-жағдайын сұраңыз.
Слайд № 6
V Студенттердің өзіндік жұмысына әдістемелік бағдар беру – 5 мин.
Студенттерге орындау іс әрекеттерінің тапсырмаларын бекіту және
дағдыларды орындауға қажетті заттарды дайындауға нұсқау беру.
VІ Тәжірибелік тапсырмаларды орындаудағы студенттердің өзіндік
жұмысы- / 90 мин/

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Тапсырма № 1. Кластерді толтырыңыз - 5-7 мин
Нұсқа № 1
Нұсқа № 2
Тері астына инъекция жасау
Мақсаты Ине мен тері арасындағы
бұрыш
Егу орны:
Инені енгізу тереңдігіЖіберілетін дәрі мөлшеріШприц көлемі
Тері ішіне инъекция жасау
Мақсаты Ине мен тері арасындағы
бұрыш
Егу орны:
Инені енгізу тереңдігіЖіберілетін дәрі мөлшеріШприц көлемі

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Жауаптар эталоны
Нұсқа № 1
Нұсқа № 2
Тері астына инъекция жасау
Мақсаты
Дәрілік затты тері асты май
қабатына енгізу
Ине мен тері арасындағы
бұрыш
15º
Егу орны:
Иықтың сыртқы ортаңғы
3/1 бөлігі, санның алдыңғы
аймағы, іштің алдыңғы
аймағы, жауырын асты
Инені енгізу тереңдігі
1-2 см немесе иненің 3/1
бөлігі
Жіберілетін дәрі мөлшері
1,0-2,0 мл
Шприц көлемі
1,0-2,0 мл шприц
Тері ішіне инъекция жасау
Мақсаты
Антибиотиктерге
аллергиялық сынама ,
Манту реакциясы,
жергілікті жансыздандыру
Ине мен тері арасындағы
бұрыш
5º
Егу орны:
Білектің алдыңғы ортаңғы 3/1
бөлігі
Инені енгізу тереңдігі
1-2 мм
Жіберілетін дәрі мөлшері
0,1-1,0 мл
Шприц көлемі
Туберкулинді шприц, 1,0
шприц

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Тапсырма 2 Төмендегі суреттерге қарап шприц түрлерін анықтаңыз:
Жауабы:
Екі компонентты
шприц
Жанэ шприці көп
реттік
Инсулинді шприц

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Тапсырма № 1 Қолды гигиеналық деңгейде тазарту, стерилді қолғапты кию -
Тапсырма № 2 Залалсыздандырылған бір рет қолданылатын шприцті
жинастыру.
Тапсырма № 3 Дәрілік затты ампуладан, флаконнан сорып алу.
Тапсырма № 4 Тері ішілік инъекция орындау (фантомда).
Тапсырма № 5 Тері асты инъекциясын орындау (фантомда)
Тапсырма 6. Тест бақылау
І-нұсқа
1. Парентералды әдісте дәрілер енгізіледі:
А. тері үстіне
В. тыныс жолдары арқылы
С. ауыз қуысы, тік ішек арқылы
Д. тері астына, тері ішіне, бұлшық етке
Е. көз, құлақ, мұрын қуыстарына
2. Науқас егу жасаудан бас тартады. Медбикенің іс-әрекеті:
А. инъекцияны орындамау
В. инъекцияны келісімсіз орындау
С. науқастқа инъекция жасау қажеттілігін түсіндіру
Д. дәрігерге хабарлау
Е. дәрілік затты ауыз арқылы беру
3. Иненің өткізгіштігін тексергенде:
А. иненің қақпағын кигізу керек
В. инені ұстамау керек
С. саусақпен канюляны ұстап тұру керек
Д. мақтамен инені жабу керек
Е. шприцті 45 º С ұстау керек
«Рекорд» шприці көп
реттік
Туберкулинді шприц Үш компонентты
шприц

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
4. Сәйкестікті анықтаңыз:
Инъекция түрі: Иненің ұзындығы мен диаметрі:
1. Тері ішіне А. 60 мм , 0,8 мм
2. Тері астына В. 20 мм , 0,6 мм
С. 15 мм, 0,4 мм
Дәрілік зат Енгізілу орны
1. Антибиотиктер А. тері ішіне
2. Туберкулин Б. тері астына
3. Инсулин В. бұлшықетке
6. Қолданылған шприцті қорапшаға тастаудан алдын:
А. қақапағын кигізбеу керек
В. мақтаны инемен жабу керек
С. ағынды суда шприцті шаю керек
Д. инелердің өткізгіштігін тексеру керек
Е. қағазға орап тастау керек
7. Медициналық қолғап, шприцтің крафт пакеттерін тастайды:
А. «А» қорапшаға
В. «Б» қорапшаға
С. «В» қорапшаға
Д. «Г» қорапшаға
Е. «Д» қорапшаға
8. Егу бөлмесіне жалпы жинастыру жүргізіледі:
А. аптасына 1 рет
В. аптасына 2 рет
С. айына 1 рет
Д. айына 2 рет
Е. күнделікті
9. Тері астына инъекция жасағанда тері мен ине арасындағы бұрыш:
А. 5º
В. 15º
С. 30º
Д. 45º
Е. 90º
10. Тері ішіне инъекция жасаудың мақсатына жатады, тек біреуінен
басқалары:
А. дәрілік заттарға жоғары сезімталдықты анықтау
В. аллергологиялық сынама жүргізу
С. профилактикалық егулер жасау
Д. жергілікті жансыздандыру
Е. дене қызуын төмендету

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
ІІ-нұсқа
1.Дәрілерді парентералды енгізудің артықшылықтарына жатады, тек
біреуінен басқасы:
А. дәрілер дәл мөлшерде енгізіледі
В. бауырдың кедергі рөлі жойылады
С. тез әсер етеді
Д. стерильді жағдайларды қажет етпейді
Е. шұғыл көмек көрсету қажет болған жағдайларда тиімді
2. Егу бөлмесі мейірбикесінің қызметтеріне жатады , тек біреуінен
басқалары:
А. егу бөлмесінің дәрі дәрмектерін толықтырып отырады
В. науқастарға парентеральды егулер жасайды
С. жұмысқа қажет зарарсыздандыру ерітінділерін дайындайды
Д. стерильді жұмыс столын дайындайды
Е. науқастан зерттеуге лабораториялық материал (қан, зәр, нәжіс)
алады
Инъекция түрі Инъекция орындағанда ине мен тері
арасындағы бұрыш
1. Тері ішіне А. 90º
2. Тері астына Б. 5º
3. Бұлшықетке В. 45º
Инъекция түрі Инені енгізу тереңдігі
1. Тері ішіне А. иненің 2/3 бөлігі
2. Тері астына Б. 1-2 мм
3. Бұлшықетке В. 50 мм
5. «inectio» -латын тіліне аударғанда білдіреді:
А. дәрі дәрмек
В. емдеу
С. енгізу
Д. егу
Е. ине
6. Тері астына инъекция жасауға болатын анатомиялық орындарға
жатады, тек біреуінен басқалары:
А. кіндік айналасы – іштің алдыңғы аймағы
В. иықтың сыртқы 1/3 бөлігі
С. білектің алдыңғы ортаңғы бөлігі
Д. жауырын асты
Е. санның алдыңғы аймағы

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
7. Ас қорту жолдарына түспей дәрілік заттарды енгізу жолдарын атайды:
А. энтеральды
В. аралас
С. парентеральды
Д. субарахноидальды
Е.сыртқы
8. Ампуладағы және флакондағы стерилді ерітінділерді сақтайды:
А. посттағы шкафта
В. дәрігерлер бөлмесінде
С. бөлім меңгерушісінде
Д. егу бөлмесіндегі шыны шкафта
Е. аға мейірбикеде
9. Парентеральды енгізу жолдарына жатады, тек біреуінен басқалары:
А. ұлпаларға- тері арасына, тері астына,бұлшық етке, сүйекке
В. тамырларға
С. қуыстарға іш қуысы, плевра, буын қуыстарына
Д. субарахноидалдың кеңістікке
Е. тік ішекке
10. Қолданылғаннан кейін шприц инесіне қақпағын ______ , арнайы
контейнерге тастау керек.
ІІІ- нұсқа
1. Парентералды әдісте дәрілер енгізіледі:
А. тері үстіне
В. тыныс жолдары арқылы
С. ауыз қуысы, тік ішек арқылы
Д. тері астына, тері ішіне, бұлшық етке
Е. көз, құлақ, мұрын қуыстарына
Инъекция түрі Енгізілетін дәрі мөлшері
1. Тері ішіне А. 2-10 мл
2. Тері астына Б. 1-2 мл
3. Бұлшықетке В. 0,1-1 мл
3. Қолды өңдеудің 3 деңгейі ажыратылады:
А. әлеуметтік, гигиеналық, хирургиялық
В. әлеуметтік, хирургиялық, антисептикалық
С. әлеуметтік, токсикологиялық, гигиеналық
Д. әлеуметтік, дезинфекциялық, хирургиялық
Е. гигиеналық, хирургиялық, токсикологиялық
4. Тері ішіне сынаманы дұрыс жасағанда пайда болады :
А. қатты тығыздану
В. қызару

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
С. лимон тәрізді томпақ
Д. ісіну
Е. 2-3 см томпақ
5. Ине егетін орындарды тазалау үшін қолданылатын ерітінді :
А. 96°
В. 70°
С. 60°
Д. 50°
Е. 90°
6. Ас қорту жолдарына түспей дәрілік заттарды енгізу жолдарын атайды:
А. энтеральды
В. аралас
С. парентеральды
Д. субарахноидальды
Е.сыртқы
Инъекция түрі Анатомиялық орны
1. Тері ішіне А. санның сыртқы ортаңғы бөлігі
2. Тері астына Б. білектін ішкі ортаңғы бөлігі
3. Бұлшықетке В. иықтың жоғарғы 1/3 бөлігі
Г. іштің алдыңғы аймағы
8. Қолды гигиеналық деңгейде тазартуға жатады, біреуінен басқасы:
А. залалсыздандырылған қолғапты кию алдында және шешкеннен соң
В. инвазивті емшараларды орындар алдында
С. паразитарлы пациенттерге күтім жүргізу алдында
Д. пациенттің биологиялық сұйықтықтармен ластану қауіпінде
Е. тамақты қабылдаудан алдын және кейін әжетханаға барғаннан кейін
9. Тері астына инъекция жасағанда тері мен ине арасындағы бұрыш:
А. 5º
В. 15º
С. 30º
Д. 45º
Е. 90º
10. Парентералды енгізу жолдарына жатпайды:
А. қуыстарға енгізу
В. буындарға енгізу
С. сүйекке енгізу
Д. артерияларға енгізу
Е. спейсер көмегімен енгізу

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Жауаптар эталоны:
І-нұсқа ІІ- нұсқа ІІІ- нұсқа
1 Д 1 Д 1 Д
2 С 2 Е 2 1-В, 2-Б, 3-А
3 С 3 1-Б, 2-В, 3-А 3 -А
4 1-С, 2-В 4 С 4 С
5 1-В, 2-А, 3-Б 5 1-В, 2-Б, 3-А 5 В
6 А 6 С 6 С
7 В 7 С 7 1-Б, 2-Г, 3-А,В
8 А 8 Д 8 А
9 Д 9 Е 9 Д
10 Е 10 кигізбей 10 Е
Тақырыпты пысықтау үшін интерактивты тақтада тапсырмаларды
орындау
Тапсырма 10. Интерактивті тақтада тапсырмаларды орындау – 5-7 мин.

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
күніне 3 рет
1мл
Бұлшық етке Күре тамырға
100 мл тамшы-
латып
Тіл астына Ауыз арқылы
1таблеткадан
Тыныс жолдары
арқылы
күніне
1рет 0,0005 г
Күніне 2-3 рет
ингаляторды
басу
Тапсырма - 1 Тінтуірдің көмегімен көрсетілген дәрілік заттардың енгізілу жолдары
мен мөлшерін бос ұяшықтарға апарыңыз
1,0 г
Бұлшық етке Күре тамырға
100 мл
тамшылатып
Тіл астына Ауыз арқылы
1 таблеткадан
Тыныс жолдары
арқылы
күніне
1рет 0,0005 г
күніне 2-3 рет
ингаляторды
басу
Тапсырма - 1 Тінтуірдің көмегімен көрсетілген дәрілік заттардың енгізілу жолдары
мен мөлшерін бос ұяшықтарға апарыңыз

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Тапсырма- 2 Шприцті крафт-пакетте құрастыру стандартын ретімен орнына қойыңыз.
Крафт-пакетті ашып, оның залалсызданды-
рылған ішкі жағын шприцті құрастыруға
пайдаланыңыз.
Цилиндрді залалсыздандырылған пинцет-
пен сол қолыңызға алып, поршеньді ци-
линдрдің ішіне кіргізіп, қақпағын жалғаңыз.
Шприцтен ауаны шығарып,
иненің өтуін тексеріңіз.
Пинцетпен дәріні сорып алатын инені
канюлядан алып, ине салатын конусқа
иненің ұшына қолды тигізбей кигізіңіз.
Құрастырған шприцті пакеттің ішкі
жағына салыңыз
Иненің канюлясын ине астындағы
конусқа бағыттап саусақтарыңызбен
жалғаңыз
.
.
6
5
4
3
2
1
Тапсырма- 2 Шприцті крафт-пакетте құрастыру стандартын ретімен орнына қойыңыз.
Крафт-пакетті ашып, оның залалсызданды-
рылған ішкі жағын шприцті құрастыруға
пайдаланыңыз.
Цилиндрді залалсыздандырылған пинцет-
пен сол қолыңызға алып, поршеньді ци-
линдрдің ішіне кіргізіп, қақпағын жалғаңыз.
Шприцтен ауаны шығарып,
иненің өтуін тексеріңіз.
Пинцетпен дәріні сорып алатын инені
канюлядан алып, ине салатын конусқа
иненің ұшына қолды тигізбей кигізіңіз.
Құрастырған шприцті пакеттің ішкі
жағына салыңыз
Иненің канюлясын ине астындағы
конусқа бағыттап саусақтарыңызбен
жалғаңыз
.
.
6
5
4
3
2
1

ӘӨ-05.1.7-07.8
1-нұсқа
Тапсырма- 3 Дәріні ампуладан алу стандартын ретімен орнына қойыңыз.
Шприцті вертикалды ұстап,
ауасын шығару.
Ампуланы сол қолдың 2-3-ші саусақ-
тары арасында ұстап, инені ампу-
лаға енгізіп, қажет мөлшерде дәріні алу
Ампуланың ұшын кесу,
кескен жерді өңдеп, содан
соң ампуланың ұшын сындыру.
Стерильді шприцті жинау.
Ампуланы шамалы сілкіп, мойнын
спиртпен өңдеу қажет.
Қолды жуу, кептіру, антисеп-
тикалық ерітіндімен өңдеу.
Инені алып тастап, инъекция салатын
инені кигізу қажет.
Ине қалпағын кигізіп, шприцті
қағаз пакетке салу қажет.
Тапсырма- 3 Дәріні ампуладан алу стандартын ретімен орнына қойыңыз.
Стерильды шприцты жинау.
Стерильді шприцті жинау.
VII. Сабақты қортындылау - 10 мин:

ашық сабақ тері ішіне

ашық сабақ тері ішіне

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to ашық сабақ тері ішіне

Similar to ашық сабақ тері ішіне (9)

ашық сабақ тері ішіне