Εκπαιδευτικό σενάριο για την εφαρμογή "Φορτία" (Χρυσάνθη Τζιωρτζιώτη, Νίκος Τρίκαρδος) Γνωστική Περιοχή: Ηλεκτρισμός Θέματα: α) Πειραματική Προσέγγιση του Νόμου Coulomb β) Εφαρμογές στο Νόμο Coulomb

1. ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
1. Ταυτότητα του σεναρίου
• Συγγραφείς: Χρυσάνθη Τζιωρτζιώτη, Νίκος Τρίκαρδος
• Γνωστική περιοχή: Ηλεκτρισμός
• Θέματα: α) Πειραματική Προσέγγιση του Νόμου Coulomb
β) Εφαρμογές στο Νόμο Coulomb
2. Σκεπτικό του σεναρίου
• Καινοτομίες
Το σενάριο, αποτελεί εφαρμογή της εποικοδομητικής διδασκαλίας με
χρήση των Νέων Τεχνολογιών. Βασίζεται στην χρήση προγράμματος
εξομοίωσης των αλληλεπιδράσεων που εμφανίζονται μεταξύ ηλεκτρικών
φορτίων κάθε είδους και τιμής. Δίνεται η δυνατότητα διανυσματικής εμφάνισης
και υπολογισμού των δυνάμεων αλληλεπίδρασης μεταξύ των φορτίων και
ποιοτικής και ποσοτικής αξιολόγησης τους καθώς και υπολογισμού της
συνισταμένης κάθε φορά δύναμης.
• Προστιθέμενη Αξία
Οι μαθητές έχουν την δυνατότητα να προσεγγίσουν τον κόσμο των
ηλεκτρικών φορτίων μέσα από τις αναπαραστάσεις που παρέχει η χρήση του
συγκεκριμένου προγράμματος εξομοίωσης. Έτσι, μπορούν να δημιουργήσουν
αλληλεπιδράσεις επιλέγοντας οι ίδιοι το μέγεθος και το είδος του ηλεκτρικού
φορτίου που επιθυμούν κάθε φορά και να παρατηρήσουν τις ενασκούμενες
δυνάμεις ανάμεσα στα ηλεκτρικά φορτία.
Μπορούν, μεταβάλλοντας τις τιμές των φορτίων, να διαπιστώσουν την
αναλογική σχέση που συνδέει τα ηλεκτρικά φορτία που αλληλεπιδρούν με την
δύναμη Coulomb, που είναι το αποτέλεσμα αυτής της αλληλεπίδρασης.
Υπάρχει η δυνατότητα να επιλέξουν πολλές και διαφορετικές ως προς την
απόσταση θέσεις των ηλεκτρικών φορτίων και να διαπιστώσουν την σχέση
που συνδέει την απόσταση με το μέγεθος της δύναμης Coulomb.
Επίσης, εμφανίζεται διανυσματική απεικόνιση των ηλεκτροστατικών
δυνάμεων Coulomb και του υπολογισμού του μέτρου, και της κατεύθυνσης
τους.
Τέλος οι μαθητές, δημιουργούν με τα απεικονιζόμενα ηλεκτρικά φορτία
καταστάσεις ισορροπίας, επεκτείνοντας έτσι την εμβάθυνση του Νόμου του
Coulomb.
• Γνωστικά-διδακτικά προβλήματα
Τα γνωστικά και διδακτικά προβλήματα των μαθητών στο συγκεκριμένο
γνωστικό αντικείμενο αφορούν στη:
α) θεώρηση τους για ανισότητα της δύναμης Coulomb που ασκεί ένα μεγάλο
ηλεκτρικό φορτίο Q1 σε ένα μικρότερο Q2 και αντίστροφα.
β) δυσκολία προσδιορισμού της θέσης ισορροπίας μεταξύ τριών ή
περισσοτέρων ηλεκτρικών φορτίων.

2. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
• Θεωρητικό πλαίσιο
Οι Driver και Oldham (1985) πρότειναν ένα μοντέλο εποικοδομητικής
προσέγγισης στη μάθηση και τη διδασκαλία πού περιέχει τις εξής φάσεις:
α) Προσανατολισμός των μαθητών
β) Ανάδειξη των ιδεών των μαθητών
γ) Αναδόμηση των ιδεών
δ) Εφαρμογή των νέων ιδεών
ε) Ανασκόπηση
Προετοιμασία - Προσανατολισμός
Στην φάση του προσανατολισμού επιδιώκεται η πρόκληση του
ενδιαφέροντος και της περιέργειας του μαθητή. Αυτό γίνεται με την επίδειξη
υλικού και διαφανειών αλλά και με τις εξηγήσεις που δίνονται για το τι
πρόκειται να ακολουθήσει.
Ταυτόχρονα όλη αυτή η παρουσίαση και η συζήτηση βοηθά να ξεκινήσει
μία διαδικασία αναγνώρισης των γνώσεων που πρόκειται να διδαχθούν.
Η διέγερση της φαντασίας και της περιέργειας των μαθητών που περιέχει
αυτή η φάση ξεκινά τη διαδικασία ανεύρεσης από τους μαθητές γνωστικών
σχημάτων που προϋπάρχουν.
Ανάδειξη των ιδεών των μαθητών
Εδώ οι μαθητές εκφράζουν γραπτά τις ιδέες τους για τις έννοιες του
μαθήματος.
Γίνεται ξεκαθάρισμα των εντυπώσεων που δημιουργήθηκαν στη φάση του
προσανατολισμού και συσχετισμός με προηγούμενες εμπειρίες τους.
Αναδόμηση των ιδεών των μαθητών
Σε αυτή τη φάση οι μαθητές καλούνται να ελέγξουν τις ιδέες τους και να τις
τροποποιήσουν όπου αυτές είναι επιστημονικά ανεπαρκείς ή λαθεμένες.
Εφαρμογή της νέας γνώσης
Οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να συσχετίσουν αυτά που έμαθαν και να
λύσουν προβλήματα που μέχρι πρότινος οι γνώσεις τους δεν επέτρεπαν να
λύσουν.
Δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να βρουν πώς οι νέες ιδέες μπορούν να
εφαρμοστούν στη λύση πραγματικών προβλημάτων.
Φάση ανασκόπησης
Εδώ οι μαθητές κάνουν τελική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των
συμπερασμάτων τους και συγκρίνουν τις ιδέες που έχουν αποκτήσει με
εκείνες που είχαν στην αρχή. Είναι το σημείο αυτοελέγχου και
συνειδητοποίησης της γνωστικής τους πορείας (μεταγνώση).
2

3. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
3. Πλαίσιο εφαρμογής
• Σε ποιους απευθύνεται: Το σενάριο απευθύνεται κυρίως σε μαθητές
της Β΄ λυκείου στο πλαίσιο του Α.Π.Σ Γενικής Παιδείας για την εμβάνθυση
των εννοιών και των εφαρμογών του Ηλεκτρισμού.
• Χρόνος υλοποίησης: Για την υλοποίηση του σεναρίου απαιτούνται δύο
(2) διδακτικές ώρες.
• Χώρος υλοποίησης: Το μάθημα είναι αναγκαίο να διεξαχθεί στο
εργαστήριο πληροφορικής ή σε αίθουσα που είναι εξοπλισμένη με
υπολογιστές, video projector, πίνακα και κατάλληλο λογισμικό.
• Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών: Είναι απαραίτητο να έχουν οι
μαθητές:
α) μία πρώτη θεωρητική προσέγγιση του Νόμου του Coulomb,
β) θεμελιώδεις γνώσεις διανυσματικού λογισμού, όπως αυτός διδάσκεται
στην Β΄ Λυκείου, για τον προσδιορισμό και τον ποσοτικό υπολογισμό
της συνισταμένης δύναμης Coulomb,
γ) να έχουν βασικές γνώσεις χειρισμού του P.C.,
δ) επιθυμητή αλλά όχι απαραίτητη, είναι η εργασία των μαθητών κατά το
παρελθόν σε περιβάλλον του προγράμματος Αβάκιο 1.3.
• Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία:
α) Ερωτηματολόγιο που θα διανεμηθεί κατά την φάση της ανάδειξης των
ιδεών των μαθητών
β) Φύλλο εργασίας για την εκτέλεση εικονικού πειράματος επαλήθευσης
του Νόμου του Coulomb κατά την φάση της αναδόμησης των ιδεών των
μαθητών
γ) Φύλλο εργασίας για την εκτέλεση άσκησης εφαρμογής του Νόμου του
Coulomb
δ) Όργανα σχεδίασης
ε) Οδηγίες του διδάσκοντα για το λογισμικό, τις δυνατότητες, την χρήση
του και τις πιθανές επεκτάσεις του
στ) Βιβλία Φυσικής και Μαθηματικών
• Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης
Οι μαθητές προτείνεται να εργαστούν σε ομάδες των 2-3 ατόμων
ανάλογα με τις δυνατότητες του χώρου που θα χρησιμοποιηθεί. Ιδανική
θεωρούμε πως είναι η εργασία σε ομάδες των δύο ατόμων.
Οι ομάδες εργάζονται στα πλαίσια της συνεργατικής διερευνητικής
μάθησης και στο πρότυπο της εποικοδομητικής διδασκαλίας.
Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι εκείνος του συντονιστή και υποστηρικτή
της διδακτικής διαδικασίας.
3

4. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
• Στόχοι της δραστηριότητας
 Διδακτικοί Στόχοι
Επιδιώκουμε οι μαθητές με το τέλος του σεναρίου :
 Να ερμηνεύουν τις ηλεκτρικές αλληλεπιδράσεις της ύλης και την έννοια
του ηλεκτρικού φορτίου
 Να σχεδιάζουν και να υπολογίζουν τη δύναμη Coulomb μεταξύ των
ηλεκτρικών φορτίων
 Να εφαρμόζουν τον Νόμο του Coulomb για να προσδιορίζουν το
σημείο ισορροπίας μεταξύ των ηλεκτρικών φορτίων
 Κοινωνικοπολιτισμικοί Στόχοι
 Καλλιέργεια συνεργατικού και διερευνητικού πνεύματος στους μαθητές
 Με την χρήση της εποικοδομητικής προσέγγισης επιδιώκουμε τον
συνδυασμό της κατανόησης της έννοιας του Νόμου του Coulomb με
την ανάπτυξη δεξιοτήτων στις επιστημονικές διαδικασίες και
παράλληλα στην απόκτηση επιστημονικής νοοτροπίας από τους
μαθητές.
• Xρήση Εργαλείων
Η χρήση του υπολογιστή και του λογισμικού Αβάκιο 1.3 στοχεύει στην
ανάπτυξη δεξιοτήτων διερευνητικής συνεργατικής και εποικοδομητικής
μάθησης στους μαθητές με την χρήση των Νέων Τεχνολογιών.
Δηλαδή, στόχος είναι με την χρήση των εργαλείων να αποκτήσουν
δεξιότητες και να ανακαλύψουν την γνώση μέσω της πράξης και της
δημιουργίας αποφεύγοντας τη μετωπική διδασκαλία και τη στείρα
απομνημόνευση.
4. Ανάλυση δραστηριότητας
1η Φάση
Προετοιμασία - Προσανατολισμός
Στην φάση του προσανατολισμού επιδιώκεται η πρόκληση του
ενδιαφέροντος και της περιέργειας του μαθητή. Αυτό γίνεται με την επίδειξη
υλικού και διαφανειών αλλά και με τις εξηγήσεις που δίνονται από το
διδάσκοντα για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.
Ταυτόχρονα όλη αυτή η παρουσίαση και η συζήτηση βοηθά να ξεκινήσει
μία διαδικασία αναγνώρισης των γνώσεων που πρόκειται να διδαχθούν και
της ανεύρεσης των γνωστικών σχημάτων που προϋπάρχουν.
2η Φάση
Ανάδειξη των ιδεών των μαθητών
Εδώ οι μαθητές εκφράζουν γραπτά τις ιδέες τους για τις έννοιες του
μαθήματος.
Γίνεται ξεκαθάρισμα των εντυπώσεων που δημιουργήθηκαν στη φάση του
προσανατολισμού, συσχετισμός με προηγούμενες εμπειρίες τους και από
4

5. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
άλλες γνωστικές περιοχές της Φυσικής με αντίστοιχες αρχικές ιδέες από τους
μαθητές.
Χρησιμοποιείται κυρίως η μέθοδος του ερωτηματολογίου και η συλλογή
και ταξινόμηση των απαντήσεων των μαθητών.
Ερωτηματολόγιο
1) Σχεδιάστε την δύναμη Coulomb που ασκείται μεταξύ δύο ηλεκτρικών
φορτίων:
α) Θετικών
β) Αρνητικών
γ) Ετερώνυμων,
ίσων και άνισων σε κάθε περίπτωση.
2) Η δύναμη Coulomb είναι:
α) αντίστροφα ανάλογη με τα ηλεκτρικά φορτία
β) ανάλογη με τα ηλεκτρικά φορτία
γ) ανεξάρτητη από αυτά
3) Η δύναμη Coulomb είναι:
α) αντίστροφα ανάλογη με το τετράγωνο της απόστασης των ηλεκτρικών
φορτίων
β) ανάλογη με το τετράγωνο της απόστασης των ηλεκτρικών φορτίων
γ) ανεξάρτητη από αυτό
4) Σχεδιάστε την θέση ισορροπίας μεταξύ τριών σημειακών συνευθειακών
ηλεκτρικών φορτίων
α) ίσων μεταξύ τους
β) άνισων
Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνουμε την αποσαφήνιση αυτού που ήδη
σκέπτονται οι μαθητές και άρα καθορισμό του πραγματικού επιπέδου
ανάπτυξης τους στο συγκεκριμένο θέμα.
Η εμπλοκή του εκπαιδευτικού δίνει την ευκαιρία εμβάθυνσης στις ιδέες των
μαθητών και αποτελεσματικότερων παρεμβάσεων. Αυτές έχουν την μορφή
ερωτήσεων, διευκολυντικής συζήτησης και ενθάρρυνσης των μαθητών να
ελέγξουν τις ιδέες τους και να τις εμπλουτίσουν με νέες ιδέες και εμπειρίες.
3η Φάση
Αναδόμηση των ιδεών των μαθητών
Οι μαθητές καλούνται να ελέγξουν τις ιδέες τους και να τις τροποποιήσουν
όπου αυτές είναι επιστημονικά ανεπαρκείς ή λαθεμένες.
Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες δύο (2) ατόμων εκτελούν πειράματα σε
εικονική πραγματικότητα με τη βοήθεια Η/Υ και του λογισμικού Αβάκιο Ε-slate
v.1.3.
5

6. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
Έχουμε φροντίσει για την εγκατάσταση σε κάθε σταθμού εργασίας του
προγράμματος Αβάκιο Ε-slate v.1.3 και της εφαρμογής «Φορτία».
Διανέμεται σε κάθε ομάδα το παρακάτω φύλλο δραστηριότητας και δίνονται
διευκρινήσεις στους μαθητές από τον διδάσκοντα.
1ο ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
1) Ανοίξτε το αρχείο Φορτία που υπάρχει στη Επιφάνεια Εργασίας
Öïñôßá.mwd
2) Περιηγηθείτε και προσπαθήστε να εξοικειωθείτε με τον μικρόκοσμο που
εμφανίζεται
Διευκρινήσεις:
Στην ψηφίδα-Σκηνή εμφανίζονται τρία προσομοιώματα φορτίων:
το μπλε που αντιστοιχεί στο φορτίο Q1,
το κόκκινο που αντιστοιχεί στο φορτίο Q2 και
το πράσινο που αντιστοιχεί στο φορτίο Q3
Υπάρχει δυνατότητα τοποθέτησης των φορτίων σε κάθε θέση στην Σκηνή και
επομένως σε πάρα πολλές διαφορετικές θέσεις μεταξύ τους με την βοήθεια
του ποντικιού.
6

7. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
Οι τιμές των τριών φορτίων μεταβάλλονται από τις ψηφίδες «Μεταβολείς» με
τα αντίστοιχα ονόματα : Φορτίο1, Φορτίο2, Φορτίο3.
Στις τρεις ψηφίδες «Διανύσματα» απεικονίζονται οι δυνάμεις που ασκεί το
ένα φορτίο στο άλλο. Για παράδειγμα η ψηφίδα Δύναμη 2<-1 απεικονίζει την
δύναμη που ασκεί το φορτίο Q2 στο φορτίο Q1.
Στην ψηφίδα συνισταμένη εμφανίζεται η απεικόνιση της συνισταμένης των
δυνάμεων που ασκούνται στο φορτίο Q1 από τα άλλα φορτία.
Στα διαγράμματα εμφανίζονται το διάνυσμα της δύναμης και τα διανύσματα
των συνιστωσών δυνάμεων. Εμφανίζεται το μήκος του διανύσματος και η
γωνία που σχηματίζει με τον οριζόντιο άξονα χ΄χ κατά την θετική φορά
διαγραφής.
Διεργασίες
Με την βοήθεια του αντίστοιχου μεταβολέα επιλέξτε Q3=0 Cb και τοποθετείστε
τα φορτία Q1 και Q2 στον άξονα Χ΄Χ
7

8. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
α) Δώστε στα φορτία Q1 και Q2 διάφορες τιμές θετικές και αρνητικές, ίσες και
άνισες και παρατηρείστε κάθε φορά τις δυνάμεις:
Δύναμη2<-1 και Δύναμη1<-2 και στη συνέχεια συμπληρώστε τον πίνακα:
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Q1
Q2
Δύν. 2<-1
Δύν. 1<-2
Σχολιάστε τα αποτελέσματα και συζητείστε την σχέση της δύναμης Coulomb
με το μέγεθος των αλληλεπιδρώντων φορτίων. Τί παρατηρείτε; Ποιο είναι το
συμπέρασμα σας;
β) Δώστε στα φορτία Q1 και Q2 σταθερές τιμές και τοποθετείστε τα σε
διαφορετικές αποστάσεις μεταξύ τους. Παρατηρείστε κάθε φορά τις δυνάμεις
Δύναμη2<-1και Δύναμη1<-2 και συμπληρώστε τον πίνακα :
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Q1=…….. Q2=……..
Απόσταση r
Δύν. 2<-1
Δύν. 1<-2
Σχολιάστε τα αποτελέσματα και παρατηρείστε την σχέση της απόστασης των
αλληλεπιδρώντων φορτίων με την δύναμη Coulomb. Τί παρατηρείτε; Ποιο
είναι το συμπέρασμα σας;
8

9. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
4η Φάση
Εφαρμογή της νέας γνώσης
Εδώ οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να συσχετίσουν αυτά που έμαθαν και να
λύσουν προβλήματα που μέχρι πρότινος οι γνώσεις τους δεν επέτρεπαν να
λύσουν.
Δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να βρουν πώς οι νέες ιδέες μπορούν να
εφαρμοστούν στη λύση πραγματικών προβλημάτων.
Έτσι δίνεται η δυνατότητα διαπίστωσης της χρηστικής αξίας της γνώσης που
αποκτήθηκε, για τους ίδιους και άρα η αναγκαιότητα διατήρησης της.
2ο ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
Αλληλεπίδραση και Ισορροπία
Δώστε στα φορτία Q1, Q2 και Q3 με την βοήθεια των αντίστοιχων μεταβολέων
τιμές:
α) Ίσες Q1= Q2 =Q3
β) Άνισες θετικές και αρνητικές σε κάθε περίπτωση και
9

10. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
i) Παρατηρείστε την συνισταμένη των δυνάμεων στο φορτίο Q1.
ii) Βρείτε το σημείο στο οποίο πρέπει να τοποθετηθεί το Q1 έτσι ώστε η
συνισταμένη δύναμη στο φορτίο αυτό να είναι μηδενική.
Συζητείστε τα αποτελέσματα.
5η Φάση
Ανασκόπηση
Εδώ οι μαθητές κάνουν τελική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των
συμπερασμάτων τους και συγκρίνουν τις ιδέες που έχουν αποκτήσει με
εκείνες που είχαν στην αρχή. Είναι το σημείο αυτοελέγχου και
συνειδητοποίησης της γνωστικής τους πορείας (μεταγνώση).
Δυσκολίες Εφαρμογής
Αναμένουμε δυσκολίες εφαρμογής:
α) στην διάρκεια της 3ης Φάσης και είναι πιθανό να αφορούν προβλήματα
χρήσης του λογισμικού και προβλήματα με τη διανυσματική ανάλυση που
χρησιμοποιείται, λόγω μικρής εμπειρίας των μαθητών με αυτή.
Εδώ σημαντικός είναι ο ρόλος του διδάσκοντα, ο οποίος πρέπει να
παρεμβαίνει διευκρινιστικά και υποστηρικτικά σε όποια ομάδα εμφανίζεται
πρόβλημα. Είναι επίσης χρήσιμο οι ομάδες εργασίας να έχουν ένα τουλάχιστο
μέλλος με καλή γνώση των διανυσμάτων.
β) στην 4η Φάση αναμένονται επίσης δυσκολίες εύρεσης της θέσης
ισορροπίας του φορτίου Q1, το οποίο οι μαθητές τοποθετούνε συνήθως στην
μέση της απόστασης των δύο άλλων. Συνίσταται συνεργασία των ομάδων
μεταξύ τους και διάλογος με τον διδάσκοντα.
Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις
Υπάρχει σημαντική και συνεχής αλληλεπίδραση και όσμωση γνώσεων
ανάμεσα στα μέλη των ομάδων σε κάθε Φάση της διδακτικής διαδικασίας.
Το ίδιο σημαντική είναι και η αλληλεπίδραση των ομάδων μεταξύ τους στις
περιπτώσεις της συνεργασίας και της ανταλλαγής των εμπειριών τους. Αυτό
εμφανίζεται ειδικότερα στην 3η, 4η και 5η Φάση με την συζήτηση των
εμφανιζόμενων δυσκολιών και την ανταλλαγή των συμπερασμάτων.
10

11. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
Η αλληλεπίδραση του διδάσκοντα με τους μαθητές είναι συνεχής και
εμφανίζεται σε όλες τις Φάσεις με την υποστήριξη, τις διευκρινήσεις και την
ανατροφοδότηση που παρέχει στους μαθητές του.
Τα τεχνολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται εξοικειώνουν τους
μαθητές με τις ιδιότητές τους ώστε να τα χρησιμοποιούν σαν σημαντικά μέσα
επίλυσης προβλημάτων και κατάκτησης της γνώσης.
5. Επέκταση της δραστηριότητας
Από την ψηφίδα Logo μπορούμε να ανακαλύψουμε δυνατότητες
επέκτασης του λογισμικού και επομένως και του σεναρίου σε:
α) Διερευνητική ανακάλυψη του Ν. Coulomb για την Φυσική της Γ΄ Γυμνασίου.
β) Εφαρμογές και επίλυση ασκήσεων με περισσότερα ηλεκτρικά φορτία και σε
διάφορες διατάξεις στον Ν. Coulomb.
γ) Διερευνητική ανακάλυψη και ορισμό της έντασης του Ηλεκτρικού Πεδίου.
11

12. Ηλεκτροστατικές Αλληλεπιδράσεις
6. Βιβλιογραφία
Γιαννούτσου, N: Σημειώσεις Υπολογιστική Τεχνολογία και Μαθησιακή
Διαδικασία.
Papert, S, (1991), Νοητικές Θύελλες, Αθήνα, Οδυσσέας.
Κυνηγός, Χ, (2006), Το Μάθημα της Διερεύνησης, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
Κυνηγός, Χ, Κουτλής, Λογισμικό… υπό συνθήκες.
Κυνηγός, Χ, Δημαράκη, Ε, (2002). Νοητικά εργαλεία και Πληροφοριακά μέσα,
Αθήνα: Καστανιώτη.
Vygotsky L. S, Νους στην Κοινωνία, Gutenberg.
Φυσική Γενικής Παιδείας Β΄ Ενιαίου Λυκείου ΟΕΔΒ Αθήνα.
Δαπόντες Νίκος - Κασέτας Ανδρέας - Μουρίκης Σταμάτης, Φυσική Β΄ Τάξη
ΕΠΛ τ.1 ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1989.
Οδηγίες για τον καθηγητή Φυσικών Επιστημών, Αθήνα Π.Ι.
Σπυροπούλου - Κατσάνη Δήμητρα, Διδακτικές και Παιδαγωγικές Προσεγγίσεις
στις Φυσικές επιστήμες Αθήνα, Τυπωθήτω.
Ψυχάρης Γ. Σημειώσεις
12