უკანასკნელი ათწლეულის განმავლობაში დასავლეთ ევროპასა და აშშ-ში საკმაო წარმატებებით იკვლევენ დასწავლისა და მეხსიერების, დაბერებასთან დაკავშირებული გონებრივი პროცესებისა და მეხსიერების დაქვეითების ნეირობიოლოგიურ საკითხებს, აგრეთვე ალცჰეიმერის დაავადებას. ეს უკანასკნელი სიბერესთან დაკავშირებული ჭკუასუსტობის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა, რომლის მასშტაბებიც საზოგადოების დიდ შეშფოთებას იწვევს.
უკანასკნელი ათწლეულის განმავლობაში დასავლეთ ევროპასა და აშშ-ში საკმაო წარმატებებით იკვლევენ დასწავლისა და მეხსიერების, დაბერებასთან დაკავშირებული გონებრივი პროცესებისა და მეხსიერების დაქვეითების ნეირობიოლოგიურ საკითხებს, აგრეთვე ალცჰეიმერის დაავადებას. ეს უკანასკნელი სიბერესთან დაკავშირებული ჭკუასუსტობის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა, რომლის მასშტაბებიც საზოგადოების დიდ შეშფოთებას იწვევს.
2. ასაკის მატება ხშირ შემთხვევაში დაკავშირებულია ძილის ხანგრძლივობისა და ხარისხის შემცირებასთან,
ეს კი თავის მხრივ უკავშირდება დღე-ღამური რითმის ცვლილებას, მელატონინის დონის დაქვეითებას და
კომბინირებული დაავადებების არსებობას. ძილის პროცესის დარღვევაში იგულისხმება ღამით ძილის
დროის შემცირება, დაძინების დროის გადადება, დილით თვლემა და ძილიანობა, თვალების მოძრაობის
სიჩქარის შემცირება, რაც იწვევს ჰიპერტენზიას, დეპრესიას, გულსისხლძარღვთა და თავის ტვინის
დაავადებებს, კოგნიტურ დარღვევებს. კვლევებმა აჩვენა რომ 60 წელს გადაცილებულ ადამიანთა 50%
იტანჯება ინსომნიით, რაც უფრო ხშირია ქალებში.
3. როგორც აღმოჩნდა მოხუცთა თავშესაფრის
მაცხოვრებლებში უფრო მეტადაა გავრცელებული
ძილის დარღვევები, რაც დაკავშირებული უნდა
იყოს გარემო პირობებთან: ხმაურთან,
განათებასთან, ტემპერატურასთან. მათი ძილის
პრობლემების მართვა მრავალმხრივია. არსებობს
არაფარმაკოლოგიური თერაპია, რაც მოიცავს
ვარჯიშს, შემეცნებითი ქცევის თერაპიას,
ფსიქოლოგთან კონსულტაციას, თუმცა, ხშირად ამ
მეთოდების შედეგი არადამაკმაყოფილებელია, ასე
რომ, უფრო გავრცელებულ სამკურნალო გზად
ფარმაკოლოგიური მეთოდი ითვლება.
ბენზოდიაზეპინი, რომელიც აძლიერებს გამა
ამინოერბომჟავის დამთრგუნველ ეფექტს ხშირად
გამოიყენება მისი სედატიური(ნერვული აგზნების
და ფუნქციური აქტივობის დამაქვეითებელი) და
ანქსიოლიზური თვისებების გამო. ძილის
ხელშეწყობის მიზეზით ის ყველაზე
გავრცელებული პრეპარატია ხანდაზმულებში.
კვლევებით დადგიდა, რომ ავსტრალიის მოხუცთა
თავშესაფრებში ბენზოდიაზეპინის რეგულარული
გამოყენება 12-დან 42%მდე გაიზარდა.
4. ავსტრალიის 6 მოხუცთა თავშესაფრის 383 მკვიდრი იყო
ჩართული აღნიშნულ კვლევაში. ძილის ხარისხი ღამით,
ძილიანობა და თვლემა დღის განმავლობაში ფასდებოდა
სპეციალური გადამოწმებული კითხვარით. გამოყენებული
იქნა ლოჯისტიკური რეგრესია რომ დაეთვალათ
დაზუსტებული შანსების შეფარდება და ნდობის ინტერვალი,
ბენზოდიაზეპინის მიღებასა და ძილის ხარისხს შორის
კავშირის დასადგენად. მოწმდებოდა პრეპარატის გავლენა
ტკივილზე, დეპრესიაზე, ინსომნიასა და დემენციაზე.
კვლევისთვის შერჩეული იქნა 6 დაბალი და მაღალი დონის
მოხუცთა თავშესაფარი ადელაიდაში და სამხრეთ
ავსტრალიაში. მიიწვიეს 65 წლის ზემოთ მყოფი ასაკის
მაცხოვრებლები. 664 მაცხოვრებლიდან 603 მიიწვიეს, მათგან
106-მა უარი თქვა, 34 ჰოსპიტალიზირებული გახდა, 220
გამოირიცხა და საბოლოოდ 383 დარჩა. მათი საშუალო ასაკი
იყო 87 წელი. დამხმარეები იყვნენ სამი გამოცდილი მედდა,
რომლებსაც სპეციალური გადამზადება ჰქონდათ გავლილი.
დემოგრაფიული, დიაგნოსტიკური და სამედიცინო
ინფორმცია შეაგროვეს თითოეული მაცხოვრებლის
ელექტრონული სამედიცინო დოკუმენტიდან.
5. გამოსაყენებელი მედიკამენტები იყო
კოდირებული ანატომიურ-თერაპიულ-ქიმიური
კლასიფიკაციის სისტემის მიხედვით ჯანდაცვის
მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ.
ბენზოდიაზეპინი განისაზღვრა როგორც
ანქსიოლიზური, ჰიპნოზური, საძილე
საშუალება. ის კლასიფიცირებული იყო ორ
კატეგორიად: ხანმოკლე მოქმედების (24 საათზე
ნაკლები) და გრძელვადიანი მოქმედების (24
საათზე მეტი). ხანმოკლე მოქმედების
ბენზოდიაზეპინებს მიაკუთვნეს ოქსაზეპამი,
ლორაზეპამი, ზოლპიდემი, ტრიაზოლამი,
მიდაზოლამი. გრძელვადიანი მოქმედებისას კი-
დიაზეპამი, კლობაზამი, ნიტრაზეპამი.
ბენზოდიაზეპინის ჯგუფის ყველა
ტრანკვილიზატორი, ამა თუ იმ ხარისხით,
ახდენს სედაციურ მოქმედებას და ხელს უწყობს
ძილის დადგომას. მოქმედების ცალკეულ
მხარეთა ინტენსივობის მიხედვით (სედაციური,
მიორელაქსაციური, დამამშვიდებელი), ამ
ჯგუფის სხვადასხვა
პრეპარატებიგანსხვავდებიან ერთმანეთისგან.
საშუალებებს, რომლებიც ახდენენ გამოხატულ
საძილე მოქმედებას, მიეკუთვნება
ნიტრაზეპამი, ტრიაზოლამი, ფლურაზეპამი და
სხვა.
6. ბენზოდიაზეპინის ჯგუფის საძილე საშუალებები
მოქმედების მექანიზმით ძირითადად მსგავსია ამ
ჯგუფის ტრანკვილიზატორებისა. ყველა ეს პრეპარატი
თავის ტვინში უკავშირდება სპეციფიურ
ბენზოდიაზეპინის რეცეპტორებს. მყარდება კავშირი
ინჰიბიტორულ ნეიროტრანმიტერ GABA (გამა-ამინო-
ბუტირის მჟავა) რეცეპტორებთან და იწვევს მისი
ინჰიბიტორული მოქმედების პოტენცირებას. ის
უკავშირდება GABA რეცეპტორს დამატებით,
ბენზოდიაზეპინებთან შემაკავშირებელ მონაკვეთში
ისე, რომ GABA-ს შეკავშირება რეცეპტორთან
ადვილდება, რის შედეგადაც იხსნება შესაბამისი
ქლორის იონის არხი, რაც თავის მხრივ იწვევს მემბრანის
ჰიპერპოლარიზაციას. ამას მივყავართ ცნს-ის
უჯრედების ფუნქციური აქტივობის ინჰიბირებასთან.
საძილე ეფექტის მისაღებდ ძირითადად მნიშვნელობა
აქვს თავის ტვინის ღეროს რეტიკულური
გამააქტივირებელი სისტემის უჯრედების დათრგუნვას.
7. ,ბენზოდიაზეპინების საძილე ეფექტი ისევე როგორც მათი
,ანქსიოლიზური მოქმედება განპირობებულია
ბენზოდიაზეპინის სპეციფიკურ რეცეპტორებთან
.აღნიშნული ნივთიერებების ურთიერთქმედების ხარჯზე
, ,ბენზოდიაზეპინების ზეგავლენით აგრეთვე იცვლება რიგი
. ,მედიატორების შემცველობა თავის ტვინში ასე მაგალითად
ბენზოდიაზეპინები აქვეითებენ ნორადრენალინის ბრუნვას
.თავის ტვინში მათი გავლენა დოფამინის ბრუნვაზე
:არაერთგვაროვანია ზოგ სტრუქტურებში ისინი მას
, .აძლიერებენ ზოგში კი აქვეითებენ სეროტონინის ბრუნვა
, ,მცირდება განსაკუთრებით შუა ტვინის ვაროლის ხიდის
.და მოგრძო ტვინის სტრუქტურებში ბენზოდიაზეპინების
.ზეგავლენით ხდება ჩაძინების პერიოდის შემოკლება
ნიტრაზეპამი ამცირებს ძილის პირველი სტადიის
.ხანგრძლივობას ბენზოდიაზეპინები ახანგრძლივებენ
მეორე სტადიის და ამცირებენ მესამე და მეოთხე სტადიის
.ხანგრძლივობას ბენზოდიაზეპინების უმეტესობა
ახანგრძლივებს სწრაფი ძილის ფაზის ლატენტურ
.პერიოდს სწრაფი ძილის ფაზაში კლებულობს თვალების
.მოძრაობების სიხშირე აღნიშნული პრეპარატების
ზეგავლენით მცირდება სწრაფი ძილის საერთო
.ხანგრძლივობა ნიტრაზეპამი არ მოქმედებს პლაზმაში
სომატოტროპული და მალუთეინიზირებელი ჰორმონების
.ღამის პიკებზე
8. ბენზოდიაზეპინი ხელს უწყობს ძილის ხანგრძლივობისა და ლატენტურობის გაზრდას, თუმცა თრგუნავს
ღრმა ძილს. გარდა ამისა, მის გამოყენებასთან სხვა რისკებიცაა დაკავშირებული, მაგალითად გრძნობის
დაკარგვასთან და კოგნიტურ დარღვევებთან. ასევე აღინიშნება დილის განმავლობაში ძილიანობა,
დაღლილობა, მეხსიერების გაუარესება, კოორდინაციისა და გონების დაკარგვა. აქედან გამომდინარე
მნიშვნელოვანია ბენზოდიაზეპინის ეფექტების უკეთ შესწავლა.
კვლევის ობიექტი გახდა ბენზოდიაზეპინის გამოყენებასა და ძილის ხარისხის განსაზღვრას შორის
კავშირის დადგენა მოხუცთა თავშესაფრის მაცხოვრებლებში.
9. შედეგები
მაცხოვრებლებიდან, 229-მა (59,8%) დამოუკიდებლად შეძლო მდგომარეობის გაუმჯობესება, დანარჩენებმა
კი პერსონალის დახმარებით. აღსანიშნავია, რომ ბენზოდიაზეპინის მომხმარებლები ამჟღავნებდნენ
აგიტაციას და აგრესიას (34,3%). ამ პრეპარატის დადებითი გავლენა ძილის ხარისხის გაუმჯობესებაში
გამოვლინდა. ბენზოდიაზეპინის მომხმარებელთა 49,5%-ს შეუნარჩუნდა დღის განმავლობაში ძილიანობა
55,3%-თან შედარებით. ძირითადი აღმოჩენა გახდა ის, რომ ბენზოდიაზეპინის გამოყენება მნიშვნელოვნად
აუმჯობესებდა ძილის ხარისხს. ავსტრალიის თერაპევტთა ასოციაცია ინსომნიის სამკურნალოდ
ტემაზეპამს ანიჭებს უპირატესობას.
10. ,ბენზოდიაზეპინის მიღება იწვევს კუნთების რელაქსაციას რაც გავლენას ახდენს მათ ტონუსსა და
.დინამიურობაზე და ზრდის მთქნარების რაოდენობას ამ საკითხთან დაკავშირებით ჩატარებულ კვლევში
52 504 14 831- , 11,4%მონაწოლე ადამიანიდან ს ჩვევად ჰქონდა ხშირი მთქნარება მათი კი
.ბენზოდიაზეპინის რეგულარული მომხმარებელი იყო
.ასაკის ზრდასთან ერთად იზრდება ბენზოდიაზეპინზე დამოკიდებულების გაჩენის რისკი ხშირდება
, .კოგნიტური და ფსიქომოტორული დარღვევები უბედური შემთხვევები და დაზიანებები ამ მხრივ
, 3-4პროფილაქტიკას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს უნდა შეიზღუდოს გამოყენება კვირის
.ხანგრძლივობამდე დაყვანით
11. ,რამდენიმე ძირითადი სამედიცინო და ფსიქიატრიული ორგანიზაცია ამერიკის გერიატრიული
,საზოგადოების ჩათვლით ეწინააღმდეგება ბენზოდიაზეპინებისა და სხვა ჰიპნოზური პრეპარატების
. ,გამოყენებას ხანდაზმულებში აღნიშნული პრეპარატი შესულია იმ მედიკამენტთა ჩამონათვალში
65 .რომლების უმჯობესია არ დაინიშნოს წელს ზემოთ ასაკის პაციენტებში ბენზოდიაზეპინი ითვლება
. ,მაღალი რისკის და სერიოზული გვერდითი ეფექტების მქონე პრეპარატად იწვევს დამოკიდებულებას
, ,კოგნიტურ დარღვევებს ზრდის მოტეხილობების რისკს საავტომობილო უბედურ შემთხვევებს და
.შესაბამისად სიკვდილიანობას კლინიკურ პრაქტიკაში ბენზოდიაზეპინის დანიშვნის ძირითადი მიზეზი
,არის შფოთვა და ინსომნია თუმცა პაციენტები ხშირად დამოკიდებულები ხდებიან ამ პრეპარატზე და
. ,მისი მიღების მუდმივი მოთხოვნილება უჩნდებათ რა თქმა უნდა ამ მდგომარეობის გამოსწორებაც
. , 60%-შესაძლებელია კვლევამ აჩვენა რომ პაციენტების ს შეუძლია თავი დააღწიოს წამალზე
, 1-2 25%- .დამოკიდებულებას თუკი ყოველ კვირში მოხდება დოზის შემცირება ით
დასკვნა
,თუკი ექიმი გადაწყვეტს მაინც დანიშნოს ბენზოდიაზეპინი უნდა გააფრთხილოს პაციენტი მისი
, ,გვერდითი ეფექტების შესახებ თუმცა თუ შესაძლებელია უკეთესია მკურნალობის
,სხვა არაფარმაკოლოგიური მეთოდი შეირჩეს
. Olfson M, King M, Schoenbaum M. Benzodiazepine use in the United States. JAMA Psychiatry. 2015;72(2):136-
142.
. Marra EM, Mazer-Amirshahi M, Brooks G, van den Anker J, May L, Pines JM. Benzodiazepine prescribing in
older adults in U.S. ambulatory clinics and emergency departments (2001- 10). J Am Geriatr Soc.
2015;63(10):2074-2081
. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th ed. Arlington, VA:
American Psychiatric Association; 2013:553. 13. Rummans TA, Davis LJ Jr, Morse RM, Ivnik RJ. Learning and
memory impairment in older, detoxified, benzodiazepinedependent patients. Mayo Clin Proc. 1993;68(8):731-737.
