Η επίδραση των ΜΜΕ & Ψυχαγωγίας στα παιδιά και τους έφηβους

1. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης καιΜέσα Μαζικής Ενημέρωσης και
ΨυχαγωγίαςΨυχαγωγίας
Επιδράσεις στα παιδιά και στουςΕπιδράσεις στα παιδιά και στους
εφήβουςεφήβους
Κ ΠροκοπάκηΚ Προκοπάκη
Ψυχίατρος παιδιών-εφήβωνΨυχίατρος παιδιών-εφήβων
ΚΚΨΥΠ, ΓΝΑ «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ»ΚΚΨΥΠ, ΓΝΑ «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ»

2.  Τα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης καιΤα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και
Ψυχαγωγίας, (ΜΜΕΨ) απετέλεσαν μία από τιςΨυχαγωγίας, (ΜΜΕΨ) απετέλεσαν μία από τις
μεγαλύτερες αλλαγές στην διαμόρφωση του κοινωνικούμεγαλύτερες αλλαγές στην διαμόρφωση του κοινωνικού
περιβάλλοντος στον 20ο αιώνα.περιβάλλοντος στον 20ο αιώνα.
 Καθώς ο χρόνος που καταναλώνουν τα παιδιά σε αυτάΚαθώς ο χρόνος που καταναλώνουν τα παιδιά σε αυτά
αυξάνεται συνεχώς, αυξάνονται και οι ανησυχίες γονέωναυξάνεται συνεχώς, αυξάνονται και οι ανησυχίες γονέων
και ειδικών για τις επιπτώσεις τους στην υγεία τωνκαι ειδικών για τις επιπτώσεις τους στην υγεία των
παιδιών και στην ικανότητά τους να δημιουργούν υγιείςπαιδιών και στην ικανότητά τους να δημιουργούν υγιείς
ανθρώπινες σχέσειςανθρώπινες σχέσεις
 Οι νέοι χρησιμοποιούν κατά μέσον όροΟι νέοι χρησιμοποιούν κατά μέσον όρο 66 ώρεςώρες
ημερησίως τα ηλεκτρονικά μέσα, μόνα τους ή σεημερησίως τα ηλεκτρονικά μέσα, μόνα τους ή σε
συνδυασμόσυνδυασμό
 Τα σημερινά παιδιά στα 70 τους, θα έχουν περάσειΤα σημερινά παιδιά στα 70 τους, θα έχουν περάσει
τουλάχιστον 7 χρόνια από την ζωή τους μπροστά σε μίατουλάχιστον 7 χρόνια από την ζωή τους μπροστά σε μία
οθόνη!οθόνη!

3.  Τα ΜΜΕΨ, σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδουςΤα ΜΜΕΨ, σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους
διδασκαλίας, έχουν πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα ναδιδασκαλίας, έχουν πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα να
μεταδίδουν γνώσεις. Τα μηνύματα που μεταδίδουν,μεταδίδουν γνώσεις. Τα μηνύματα που μεταδίδουν,
γίνονται εύκολα μέρος του εσωτερικού κόσμου τουγίνονται εύκολα μέρος του εσωτερικού κόσμου του
παιδιού, επηρεάζουν άμεσα την συμπεριφορά του καιπαιδιού, επηρεάζουν άμεσα την συμπεριφορά του και
διαμορφώνουν τις αξίες τουδιαμορφώνουν τις αξίες του
 Ο τρόπος που χρησιμοποιούνται τα ΜΜΕΨ μπορεί ναΟ τρόπος που χρησιμοποιούνται τα ΜΜΕΨ μπορεί να
είναι ενεργητικός ή παθητικός, δημιουργικός ή βλαπτικόςείναι ενεργητικός ή παθητικός, δημιουργικός ή βλαπτικός

4. Θετικές πλευρές της χρήσης ΜΜΕΨΘετικές πλευρές της χρήσης ΜΜΕΨ
 Εκπαιδευτική χρήση (γνώσεις, δεξιότητες, συμπεριφορέςΕκπαιδευτική χρήση (γνώσεις, δεξιότητες, συμπεριφορές
))
 Ενημέρωση - πληροφορίεςΕνημέρωση - πληροφορίες
 Επικοινωνία, επαφή με συνομηλίκουςΕπικοινωνία, επαφή με συνομηλίκους
 Δημιουργικές δυνατότητεςΔημιουργικές δυνατότητες

5. Αρνητικές συνέπειες χρήσης των ΜΜΕΨΑρνητικές συνέπειες χρήσης των ΜΜΕΨ
 ΒίαΒία
 ΦόβοςΦόβος
 Πρόωρη σεξουαλική ζωήΠρόωρη σεξουαλική ζωή
 Μαθησιακά προβλήματαΜαθησιακά προβλήματα
 Διάσπαση προσοχήςΔιάσπαση προσοχής
 Παχυσαρκία, Διαταραχές διατροφήςΠαχυσαρκία, Διαταραχές διατροφής
 Διαστρέβλωση εικόνας σώματοςΔιαστρέβλωση εικόνας σώματος
 Χρήση ουσιών (καπνός, αλκοόλ)Χρήση ουσιών (καπνός, αλκοόλ)
 Συμπεριφορές υψηλού κινδύνουΣυμπεριφορές υψηλού κινδύνου
 Προβλήματα όρασης, εξάντληση, κεφαλαλγίες,Προβλήματα όρασης, εξάντληση, κεφαλαλγίες,
μυοσκελετικά προβλήματαμυοσκελετικά προβλήματα
 KKίνδυνοι από το Διαδίκτυοίνδυνοι από το Διαδίκτυο
 «Εθισμός»«Εθισμός»

6. Βία- - επιθετικότηταΒία- - επιθετικότητα

7. Γνωρίζουμε ότι…Γνωρίζουμε ότι…
 Τα παιδιά διαμορφώνουν τις στάσεις τους προς την βίαΤα παιδιά διαμορφώνουν τις στάσεις τους προς την βία
σε πολύ μικρή ηλικία και οι στάσεις αυτές τείνουν νασε πολύ μικρή ηλικία και οι στάσεις αυτές τείνουν να
παραμένουν σταθερές στην υπόλοιπη ζωήπαραμένουν σταθερές στην υπόλοιπη ζωή
 Η παράσταση σε κάθε είδους βία είναι αποφασιστικόςΗ παράσταση σε κάθε είδους βία είναι αποφασιστικός
παράγοντας στην εμφάνιση βίαιας συμπεριφοράςπαράγοντας στην εμφάνιση βίαιας συμπεριφοράς
 Η παιδική επιθετικότητα αποτελεί τον κύριοΗ παιδική επιθετικότητα αποτελεί τον κύριο
προγνωστικό παράγοντα για επιθετική συμπεριφοράπρογνωστικό παράγοντα για επιθετική συμπεριφορά
στην εφηβεία και ενηλικίωσηστην εφηβεία και ενηλικίωση
 >1/3>1/3 των παιδοψυχιατρικών παραπομπών αφορούν σετων παιδοψυχιατρικών παραπομπών αφορούν σε
επιθετικότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά καιεπιθετικότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά και
προβλήματα διαγωγήςπροβλήματα διαγωγής
 Ότι τροφοδοτεί την παιδική επιθετικότητα, αποτελείΌτι τροφοδοτεί την παιδική επιθετικότητα, αποτελεί
σημαντική συνιστώσα του προβλήματος της βίας στηνσημαντική συνιστώσα του προβλήματος της βίας στην
κοινωνίακοινωνία

8. Είναι ευρέως αποδεκτό σήμερα ότι η βία σταΕίναι ευρέως αποδεκτό σήμερα ότι η βία στα
ΜΜΕΨ συμβάλει στην πρόκληση βλαπτικώνΜΜΕΨ συμβάλει στην πρόκληση βλαπτικών
συνεπειών στους θεατέςσυνεπειών στους θεατές
Τρείς τύποι γνωστών βλαπτικών επιδράσεων απόΤρείς τύποι γνωστών βλαπτικών επιδράσεων από
την βία στα ΜΜΕΨτην βία στα ΜΜΕΨ
 Εκμάθηση επιθετικών συμπεριφορώνΕκμάθηση επιθετικών συμπεριφορών
 Αυξημένος φόβος ότι θα γίνει θύμα βίαςΑυξημένος φόβος ότι θα γίνει θύμα βίας
 Απευαισθητοποίηση στην βίαΑπευαισθητοποίηση στην βία

9. Δεν επηρεάζονται όλοι οι θεατέςΔεν επηρεάζονται όλοι οι θεατές
με τον ίδιο τρόπομε τον ίδιο τρόπο
Υπάρχουν πολλοί παράγοντεςΥπάρχουν πολλοί παράγοντες
κινδύνου:κινδύνου:
-- ΒιολογικοίΒιολογικοί,,
-- ΨυχολογικοίΨυχολογικοί
- Οικογενειακοί- Οικογενειακοί
- Κοινωνικοί- Κοινωνικοί
- Πολιτιστικοί- Πολιτιστικοί
HH πιθανότητα πρόκλησης βλάβηςπιθανότητα πρόκλησης βλάβης
εξαρτάται από τα χαρακτηριστικάεξαρτάται από τα χαρακτηριστικά
και τον τρόπο παρουσίασης τηςκαι τον τρόπο παρουσίασης της
βίαςβίας

10. ΧΧαρακτηριστικά καιαρακτηριστικά και τρόποτρόποςς παρουσίασηπαρουσίασηςς
της βίαςτης βίας
 ΗΗ ««δικαιολογημένηδικαιολογημένη»» βία, όπου οβία, όπου ο ««καλόςκαλός»»
επιτίθεται στονεπιτίθεται στον ««κακόκακό»», αποτελεί τον πιο, αποτελεί τον πιο
ισχυρό ενισχυτικό παράγοντα για τηνισχυρό ενισχυτικό παράγοντα για την
υιοθέτηση της βίας από τους νέουςυιοθέτηση της βίας από τους νέους
 Η αΗ απουσία συνεπειώνπουσία συνεπειών
 ΤοΤο χιούμορχιούμορ
 ΗΗ ελκυστικότητα του επιτιθέμενουελκυστικότητα του επιτιθέμενου
 Όσο περισσότερο ένα παιδί ταυτίζεται μεΌσο περισσότερο ένα παιδί ταυτίζεται με
βίαιους χαρακτήρες, τόσο εντονότερη είναι ηβίαιους χαρακτήρες, τόσο εντονότερη είναι η
εμφάνιση επιθετικότηταςεμφάνιση επιθετικότητας

11.  Η βία των ΜΜΕΨ έχειΗ βία των ΜΜΕΨ έχει μακροπρόθεσμεςμακροπρόθεσμες
επιπτώσεις στην πραγματική ζωήεπιπτώσεις στην πραγματική ζωή τωντων
παιδιώνπαιδιών
 Παιδιά με συναισθηματικές διαταραχέςΠαιδιά με συναισθηματικές διαταραχές
είναι πιο ευάλωτα από την βία των ΜΜΕΨείναι πιο ευάλωτα από την βία των ΜΜΕΨ

12. National Television Violence StudyNational Television Violence Study
((ανάλυση περιεχομένου 3000 τηλεοπτικώνανάλυση περιεχομένου 3000 τηλεοπτικών
προγραμμάτων/χρόνο, για 3 χρόνια (1994-97)προγραμμάτων/χρόνο, για 3 χρόνια (1994-97)
 61% περιείχαν βία61% περιείχαν βία
 75% των βίαιων σκηνών δεν συμπεριλαμβάνουν75% των βίαιων σκηνών δεν συμπεριλαμβάνουν
μεταμέλεια, κριτική ή τιμωρίαμεταμέλεια, κριτική ή τιμωρία
 Πάνω από 50% των βίαιων σκηνών δεν δείχνουνΠάνω από 50% των βίαιων σκηνών δεν δείχνουν
πόνοπόνο
 40% της βίας συνδέεται με χιούμορ40% της βίας συνδέεται με χιούμορ
 TTα παιδικά προγράμματα ήταν τα πιο βίαιαα παιδικά προγράμματα ήταν τα πιο βίαια
Ένα παιδί στο τέλος τουΈνα παιδί στο τέλος του Δημοτικού, έχει δεί κατά μέσοΔημοτικού, έχει δεί κατά μέσο
όρο 8000 φόνους και άλλεςόρο 8000 φόνους και άλλες 100.000 βίαιες πράξεις100.000 βίαιες πράξεις

13. Τα κινούμενα σχέδια δενΤα κινούμενα σχέδια δεν
είναι αθώα!είναι αθώα!
 Περιέχουν υψηλά ποσοστά βίαςΠεριέχουν υψηλά ποσοστά βίας
 Η βία παρουσιάζεται με τρόπουςΗ βία παρουσιάζεται με τρόπους
που αυξάνουν τις βλαπτικέςπου αυξάνουν τις βλαπτικές
επιδράσειςεπιδράσεις
 Παιδιά < 7 ετών ιδιαίτερα σεΠαιδιά < 7 ετών ιδιαίτερα σε
κίνδυνο (μειωμένη ικανότητακίνδυνο (μειωμένη ικανότητα
διάκρισης της φαντασίας από τηνδιάκρισης της φαντασίας από την
πραγματικότητα, σύνθεσης τωνπραγματικότητα, σύνθεσης των
σκηνών, κατανόησης τουσκηνών, κατανόησης του
νοήματος και των συνεπειών)νοήματος και των συνεπειών)

14.  Περισσότερες από 1000 έρευνες επιβεβαιώνουνΠερισσότερες από 1000 έρευνες επιβεβαιώνουν
την επίδραση της βίαςτην επίδραση της βίας από τα ΜΜΕΨ, στουςαπό τα ΜΜΕΨ, στους
ανηλίκους. Αντίθετα, είναι λιγότερες από 30 οιανηλίκους. Αντίθετα, είναι λιγότερες από 30 οι
έρευνες που δεν αναφέρουν συσχέτισηέρευνες που δεν αναφέρουν συσχέτιση
 Οι επιπτώσεις είναι άμεσες και μακροπρόθεσμεςΟι επιπτώσεις είναι άμεσες και μακροπρόθεσμες
 Διαχρονικές και πειραματικές μελέτεςΔιαχρονικές και πειραματικές μελέτες
υποστηρίζουν σχέση αιτίας-αποτελέσματοςυποστηρίζουν σχέση αιτίας-αποτελέσματος

15. Διαχρονικές μελέτεςΔιαχρονικές μελέτες
 Στην δεκαετία του 60, σχεδιάστηκε μίαΣτην δεκαετία του 60, σχεδιάστηκε μία
διαχρονική μελέτη για τις μεθόδουςδιαχρονική μελέτη για τις μεθόδους
πειθαρχίας. Προέκυψεπειθαρχίας. Προέκυψε (απροσδόκητα)(απροσδόκητα) ότι οότι ο
βαθμός έκθεσης σε τηλεοπτική βία στηνβαθμός έκθεσης σε τηλεοπτική βία στην
ηλικία των 8 ετών προέβλεπε επιθετικήηλικία των 8 ετών προέβλεπε επιθετική
συμπεριφορά 11 και 22 χρόνια αργότερασυμπεριφορά 11 και 22 χρόνια αργότερα
((Erron et al 1972,Erron et al 1972, ΗΗuessman et al 1984uessman et al 1984))
 Διαχρονική μελέτη διάρκειας 17 ετώνΔιαχρονική μελέτη διάρκειας 17 ετών:: οο
χρόνος τηλεθέασης είναι σημαντικόςχρόνος τηλεθέασης είναι σημαντικός
παράγοντας κινδύνου για επιθετικήπαράγοντας κινδύνου για επιθετική
συμπεριφοράσυμπεριφορά ((Johnson et al, 2002Johnson et al, 2002))

16.  ΠΠαρακολούθηση βίαιων σκηνών σε ηλικία 6-9αρακολούθηση βίαιων σκηνών σε ηλικία 6-9
ετών, προβλέπει επιθετική συμπεριφορά στηνετών, προβλέπει επιθετική συμπεριφορά στην
εφηβεία και στην ενηλικίωσηεφηβεία και στην ενηλικίωση.. ΚΚαθοριστικαθοριστικοίοί
παράγοντες :παράγοντες : το ποσό της βίας,το ποσό της βίας, οο βαθμόςβαθμός
ταύτιση του παιδιού με βίαιους χαρακτήρες και ηταύτιση του παιδιού με βίαιους χαρακτήρες και η
ερμηνεία εκ μέρους του παιδιού της βίας ωςερμηνεία εκ μέρους του παιδιού της βίας ως
πραγματικήςπραγματικής (Huessman(Huessman 20032003))

17. ΠειραματικέςΠειραματικές μελέτεςμελέτες
 Επιβεβαιώνουν τις άμεσεςΕπιβεβαιώνουν τις άμεσες
επιπτώσεις της παρακολούθησηςεπιπτώσεις της παρακολούθησης
βίαςβίας
 AAμέσως μετά την έκθεση σε βίαιεςμέσως μετά την έκθεση σε βίαιες
σκηνές, τα παιδιά συμπεριφέρονταισκηνές, τα παιδιά συμπεριφέρονται
πιο επιθετικά, σε σύγκριση με παιδιάπιο επιθετικά, σε σύγκριση με παιδιά
που δεν εκτέθηκαν σε βίαιες σκηνέςπου δεν εκτέθηκαν σε βίαιες σκηνές

18.  Παιδιά 5-9 ετών που παρακολούθησανΠαιδιά 5-9 ετών που παρακολούθησαν
αποσπάσματα από βίαιο τηλεοπτικόαποσπάσματα από βίαιο τηλεοπτικό
πρόγραμμα, ήταν πιο πρόθυμα ναπρόγραμμα, ήταν πιο πρόθυμα να
βλάψουν συνομηλίκους (πατώντας έναβλάψουν συνομηλίκους (πατώντας ένα
κουμπί, έκαναν ένα άλλο παιδί πουκουμπί, έκαναν ένα άλλο παιδί που
έπαιζε σε διπλανό δωμάτιο να χάσει στοέπαιζε σε διπλανό δωμάτιο να χάσει στο
παιγνίδι του)παιγνίδι του)

19.  Το 2000, 5 μεγάλες επιστημονικέςΤο 2000, 5 μεγάλες επιστημονικές
εταιρείες, ενημέρωσαν το Αμερικανικόεταιρείες, ενημέρωσαν το Αμερικανικό
Κοινοβούλιο ότι έχει επιβεβαιωθείΚοινοβούλιο ότι έχει επιβεβαιωθεί
επιστημονικά σχέση αιτίας-επιστημονικά σχέση αιτίας-
αποτελέσματος, μεταξύ βίας ΜΜΕΨ- βίαςαποτελέσματος, μεταξύ βίας ΜΜΕΨ- βίας
στην πραγματική ζωήστην πραγματική ζωή και ζήτησαν νακαι ζήτησαν να
ληφθούν μέτραληφθούν μέτρα

20. Μεταανάλυση 56 ερευνώνΜεταανάλυση 56 ερευνών ::
 απλή παρουσία όπλουαπλή παρουσία όπλου
σε μία κινηματογραφικήσε μία κινηματογραφική
ταινία ή τηλεοπτικόταινία ή τηλεοπτικό
πρόγραμμα, αυξάνειπρόγραμμα, αυξάνει
την πιθανότητατην πιθανότητα
επιθετικήςεπιθετικής
συμπεριφοράςσυμπεριφοράς

21. ΦόβοςΦόβος

22.  Πάρα πολλά παιδιά νοιώθουν τρόμο ότανΠάρα πολλά παιδιά νοιώθουν τρόμο όταν
παρακολουθούν σκηνές βίας και τα πιοπαρακολουθούν σκηνές βίας και τα πιο
ευάλωτα, παρουσιάζουν έντονες αντιδράσειςευάλωτα, παρουσιάζουν έντονες αντιδράσεις
 Αν και οι αντιδράσεις φόβου (εφιάλτες, φόβοςΑν και οι αντιδράσεις φόβου (εφιάλτες, φόβος
να μείνει μόνο, ανασφάλεια) είναι συνήθωςνα μείνει μόνο, ανασφάλεια) είναι συνήθως
παροδικές, η επίδραση του φόβουπαροδικές, η επίδραση του φόβου
συσσωρεύεται με τον χρόνο και δημιουργεί τοσυσσωρεύεται με τον χρόνο και δημιουργεί το
αίσθημα του «επικίνδυνου κόσμου» ή καιαίσθημα του «επικίνδυνου κόσμου» ή και
παθολογικές καταστάσειςπαθολογικές καταστάσεις

23.  Έρευνα σε 572 παιδιά 8-12 ετών διαπίστωσε ότιΈρευνα σε 572 παιδιά 8-12 ετών διαπίστωσε ότι
τα απειλητικά γεγονότα (ειδήσεις ήτα απειλητικά γεγονότα (ειδήσεις ή φανταστικόφανταστικό
σενάριο), προκαλούν αντιδράσεις τρόμου καισενάριο), προκαλούν αντιδράσεις τρόμου και
ανησυχίαςανησυχίας
 Αντιδράσεις φόβου των παιδιών εξ αιτίαςΑντιδράσεις φόβου των παιδιών εξ αιτίας
θεαμάτων, μπορεί να παραμείνουν μέχρι τηνθεαμάτων, μπορεί να παραμείνουν μέχρι την
ενηλικίωση, με συνεχιζόμενους εφιάλτες, άγχοςενηλικίωση, με συνεχιζόμενους εφιάλτες, άγχος
και πρακτικές αποφυγήςκαι πρακτικές αποφυγής
 Στα μικρά παιδιά ο φόβος δεν μειώνεται ακόμη κιΣτα μικρά παιδιά ο φόβος δεν μειώνεται ακόμη κι
αν τα προειδοποιήσουμε, πως ότι θα δουν δεναν τα προειδοποιήσουμε, πως ότι θα δουν δεν
είναι πραγματικότηταείναι πραγματικότητα

24. ΑπευαισθητοποίησηΑπευαισθητοποίηση

25. ΑπευαισθητοποίησηΑπευαισθητοποίηση
 Μείωση – εξάλειψη τωνΜείωση – εξάλειψη των συναισθηματικών,συναισθηματικών,
σωματικών, γνωστικών και συμπεριφορικώνσωματικών, γνωστικών και συμπεριφορικών
αντιδράσεων, μετά από επαναλαμβανόμενηαντιδράσεων, μετά από επαναλαμβανόμενη
έκθεση σε βίαέκθεση σε βία
 Χαρακτηρίζεται από αύξηση της ανοχής στηνΧαρακτηρίζεται από αύξηση της ανοχής στην
βία, μειωμένη προσφορά βοήθειας, αύξηση τηςβία, μειωμένη προσφορά βοήθειας, αύξηση της
απάθειας και αδιαφορίας για τα συναισθήματααπάθειας και αδιαφορίας για τα συναισθήματα
των άλλωντων άλλων
 Ασυνείδητη διαδικασίαΑσυνείδητη διαδικασία

26.  Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μία αυτόματηΟι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μία αυτόματη
συναισθηματική απάντηση αποστροφής, σεσυναισθηματική απάντηση αποστροφής, σε
σκηνές βίας, που συνοδεύεται από αλλαγές σεσκηνές βίας, που συνοδεύεται από αλλαγές σε
σωματικές λειτουργίες (καρδιακός ρυθμός,σωματικές λειτουργίες (καρδιακός ρυθμός,
πίεση, αγωγιμότητα δέρματος, κλπ)πίεση, αγωγιμότητα δέρματος, κλπ)
 Η αντίδραση αποστροφής βοηθά στην αναστολήΗ αντίδραση αποστροφής βοηθά στην αναστολή
επιθετικών συμπεριφορώνεπιθετικών συμπεριφορών

27. Σωματική απευαισθητοποίησηΣωματική απευαισθητοποίηση
 Όσο περισσότερο παρακολουθούμε σκηνέςΌσο περισσότερο παρακολουθούμε σκηνές
βίας στην τηλεόραση, μειώνεται η σωματικήβίας στην τηλεόραση, μειώνεται η σωματική
απάντηση στην βίααπάντηση στην βία
 Έχει παρατηρηθεί μείωση της φυσιολογικήςΈχει παρατηρηθεί μείωση της φυσιολογικής
σωματικής απάντησης στην βία, μετά από 20΄σωματικής απάντησης στην βία, μετά από 20΄
βίαιου βιντεοπαιχνιδιούβίαιου βιντεοπαιχνιδιού

28. Συναισθηματική απευαισθητοποίησηΣυναισθηματική απευαισθητοποίηση
(Πειραματικές έρευνες)(Πειραματικές έρευνες)
 Παιδιά 11 ετών παρακολούθησαν (για 15΄), είτεΠαιδιά 11 ετών παρακολούθησαν (για 15΄), είτε
μία ταινία με έγκλημα, είτε έναν αγώνα μπάσκετ.μία ταινία με έγκλημα, είτε έναν αγώνα μπάσκετ.
Τα παιδιά που είδαν το έγκλημα, ήταν 5 φορέςΤα παιδιά που είδαν το έγκλημα, ήταν 5 φορές
λιγότερο πιθανόν να προσφέρουν βοήθειαλιγότερο πιθανόν να προσφέρουν βοήθεια
αμέσως μετάαμέσως μετά
 Παιδιά 12 ετών που κατανάλωναν πολύ χρόνο σεΠαιδιά 12 ετών που κατανάλωναν πολύ χρόνο σε
βίαια παιγνίδια, είχαν μειωμένη ευαισθησία σεβίαια παιγνίδια, είχαν μειωμένη ευαισθησία σε
σήματα, που φυσιολογικά ενεργοποιούνσήματα, που φυσιολογικά ενεργοποιούν
προσφορά βοήθειαςπροσφορά βοήθειας

29. Γνωστική απευαισθητοποίησηΓνωστική απευαισθητοποίηση
 Αποδοχή της βίας ως τρόπουΑποδοχή της βίας ως τρόπου
αντιμετώπισηςπροβλημάτων και συγκρούσεωναντιμετώπισηςπροβλημάτων και συγκρούσεων
 Υπερβολική χρήση βίαιων ΜΜΨΕ ενισχύει τηνΥπερβολική χρήση βίαιων ΜΜΨΕ ενισχύει την
πεποίθηση ότι η χρήση της βίας είναι επιτυχήςπεποίθηση ότι η χρήση της βίας είναι επιτυχής
τρόποςτρόπος για επίτευξη στόχων και επίλυση τωνγια επίτευξη στόχων και επίλυση των
συγκρούσεωνσυγκρούσεων

30. ΒιντεοπαιχνίδιαΒιντεοπαιχνίδια
Παιγνίδια στο διαδίκτυοΠαιγνίδια στο διαδίκτυο
(ενεργητική συμμετοχή σε ότι συμβαίνει στην οθόνη)(ενεργητική συμμετοχή σε ότι συμβαίνει στην οθόνη)

31.  Τα ηλεκτρονικά παιγνίδια είναι εξαιρετικάΤα ηλεκτρονικά παιγνίδια είναι εξαιρετικά
δημοφιλή, έχουν αντικαταστήσει σεδημοφιλή, έχουν αντικαταστήσει σε
μεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά παιγνίδιαμεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά παιγνίδια
 Αποφέρουν κέρδη δισεκατομμυρίωνΑποφέρουν κέρδη δισεκατομμυρίων
στους κατασκευαστέςστους κατασκευαστές

32.  Τα βιντεοπαιχνίδια, διαθέτουνΤα βιντεοπαιχνίδια, διαθέτουν
χαρακτηριστικά, που τα κάνουν ιδιαίτεραχαρακτηριστικά, που τα κάνουν ιδιαίτερα
ελκυστικά στους νέους: (ριψοκίνδυνεςελκυστικά στους νέους: (ριψοκίνδυνες
πράξεις, έντονα συναισθήματα, γρήγορηπράξεις, έντονα συναισθήματα, γρήγορη
εναλλαγή ερεθισμάτων)εναλλαγή ερεθισμάτων)
 Παρέχουν αληθοφάνεια και δυνατότηταΠαρέχουν αληθοφάνεια και δυνατότητα
προσωπικής συμμετοχής, που βοηθάειπροσωπικής συμμετοχής, που βοηθάει
στην γενίκευση συμπεριφορών τουστην γενίκευση συμπεριφορών του
παιγνιδιού, στην πραγματική ζωήπαιγνιδιού, στην πραγματική ζωή

33. Το 90% των βιντεοπαιχνιδιών περιέχειΤο 90% των βιντεοπαιχνιδιών περιέχει
κάποιου είδους βίακάποιου είδους βία
 Από τους 396 τίτλους βιντεοπαιχνιδιών, πουΑπό τους 396 τίτλους βιντεοπαιχνιδιών, που
υπήρχαν στην Αμερικανική αγορά για ηλικίεςυπήρχαν στην Αμερικανική αγορά για ηλικίες
>13, έως το 2001:>13, έως το 2001:
 Οι 93 (23%) τίτλοι περιείχαν βία και αίμα, οι 280Οι 93 (23%) τίτλοι περιείχαν βία και αίμα, οι 280
(71%) βία χωρίς αίμα, 14 (2%) αίμα χωρίς βία,(71%) βία χωρίς αίμα, 14 (2%) αίμα χωρίς βία,
και μόνο 14 (4%) δεν περιείχαν βία ή αίμακαι μόνο 14 (4%) δεν περιείχαν βία ή αίμα
 Εκτός από την υψηλή περιεκτικότητα σε βία,Εκτός από την υψηλή περιεκτικότητα σε βία,
τραυματισμούς και θανάτους ( κατά μέσο όροτραυματισμούς και θανάτους ( κατά μέσο όρο
122 θανάτους ανά ώρα παιχνιδιού), δίδονται122 θανάτους ανά ώρα παιχνιδιού), δίδονται
κίνητρα για την εκτέλεση βίαιων ενεργειών στοκίνητρα για την εκτέλεση βίαιων ενεργειών στο
παιγνίδιπαιγνίδι

34. Τα βιντεοπαιχνίδια έχουν τεκμηριωμένεςΤα βιντεοπαιχνίδια έχουν τεκμηριωμένες
αρνητικέςαρνητικές επιδράσειςεπιδράσεις
 Μετα-ανάλυση 54 ερευνώνΜετα-ανάλυση 54 ερευνών::
TTα βίαια βιντεοπαιχνίδια αυξάνουν τις επιθετικέςα βίαια βιντεοπαιχνίδια αυξάνουν τις επιθετικές
σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά καισκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά και
μειώνουν την συμπεριφορά βοήθειας σε παιδιάμειώνουν την συμπεριφορά βοήθειας σε παιδιά
και σε νεαρούς ενήλικεςκαι σε νεαρούς ενήλικες
((BushmanBushman20012001,, AndersonAnderson 20042004, Gentile 2009, Gentile 2009 ))

35.  Τα βίαια βιντεοπαιχνίδια προκαλούν εντονότερηΤα βίαια βιντεοπαιχνίδια προκαλούν εντονότερη
διέγερσηδιέγερση,, αυξάνουν τα συναισθήματα θυμού καιαυξάνουν τα συναισθήματα θυμού και
εχθρικότητας, τις επιθετικές σκέψειςεχθρικότητας, τις επιθετικές σκέψεις,, και τηνκαι την
επιθετική συμπεριφοράεπιθετική συμπεριφορά
 Πιθανόν επιδρούν αρνητικά στην ικανότηταΠιθανόν επιδρούν αρνητικά στην ικανότητα
ελέγχου του εαυτούελέγχου του εαυτού
 Νευροφυσιολογικές μελέτες δείχνουν ότι, ηΝευροφυσιολογικές μελέτες δείχνουν ότι, η
εικονική βία συνδέεται με μειωμένηεικονική βία συνδέεται με μειωμένη
ενεργοποίηση των νευρικών μηχανισμών πουενεργοποίηση των νευρικών μηχανισμών που
είναι σημαντικοί στον αυτοέλεγχο και τηνείναι σημαντικοί στον αυτοέλεγχο και την
αξιολόγηση των συναισθημάτωναξιολόγηση των συναισθημάτων

37. …… και θετικές επιδράσειςκαι θετικές επιδράσεις
 Θετικές επιδράσεις έχουν παρατηρηθεί σεΘετικές επιδράσεις έχουν παρατηρηθεί σε
ορισμένους τύπους μάθησης (μαθηματικά,ορισμένους τύπους μάθησης (μαθηματικά,
λεξιλόγιο κλπ)λεξιλόγιο κλπ)
 Παιγνίδια που διδάσκουν τεχνικές επίλυσηςΠαιγνίδια που διδάσκουν τεχνικές επίλυσης
προβλημάτων έχουν χρησιμοποιηθεί στηνπροβλημάτων έχουν χρησιμοποιηθεί στην
θεραπεία παιδιών με Δ.Ε.Π.Υ.θεραπεία παιδιών με Δ.Ε.Π.Υ.
 Έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στηνΈχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στην
αυτορύθμιση χρόνιων παιδιατρικών παθήσεωναυτορύθμιση χρόνιων παιδιατρικών παθήσεων
((LiebermanLieberman 2001)2001)
 Βελτιώνουν την χωρική αντίληψη, τιςΒελτιώνουν την χωρική αντίληψη, τις
οπτικοκινητικές δεξιότητες και την οπτική προσοχήοπτικοκινητικές δεξιότητες και την οπτική προσοχή
για ερεθίσματα που εισβάλλουν στο οπτικό πεδίογια ερεθίσματα που εισβάλλουν στο οπτικό πεδίο
((Barlett et al)Barlett et al)

38. Τα βιντεοπαιχνίδια είναι υποδειγματικοίΤα βιντεοπαιχνίδια είναι υποδειγματικοί
δάσκαλοιδάσκαλοι!!
 Ενισχύουν συνεχώς τονΕνισχύουν συνεχώς τον
«μαθητή»«μαθητή»
 Παρέχουν σαφείς στόχουςΠαρέχουν σαφείς στόχους
 Απαιτούν την ενεργητικήΑπαιτούν την ενεργητική
συμμετοχή του παιδιούσυμμετοχή του παιδιού
 Η εκπαιδευτική δράσηΗ εκπαιδευτική δράση
κατανέμεται σεκατανέμεται σε
διαφορετικές στιγμές καιδιαφορετικές στιγμές και
επαναλαμβάνεται συχνάεπαναλαμβάνεται συχνά
 Είναι διασκεδαστικά !!!Είναι διασκεδαστικά !!!

39. Ποιος είναι ο μηχανισμός επίδρασης τωνΠοιος είναι ο μηχανισμός επίδρασης των
ΜΜΕΨ;ΜΜΕΨ;

40. ΜάθησηΜάθηση
 Οι άνθρωποι μαθαίνουν:Οι άνθρωποι μαθαίνουν:
- μέσω οδηγιών- μέσω οδηγιών
- παρατηρώντας τους άλλους- παρατηρώντας τους άλλους
- μέσω επανάληψης και εξάσκησης- μέσω επανάληψης και εξάσκησης
- από τις συνέπειες των πράξεών τους.- από τις συνέπειες των πράξεών τους.
 Η μάθηση μέσω παρατήρησης είναι ιδιαίτεραΗ μάθηση μέσω παρατήρησης είναι ιδιαίτερα
σημαντική κατά την παιδική ηλικία και μπορεί νασημαντική κατά την παιδική ηλικία και μπορεί να
γίνεται είτε άμεσα, βλέποντας κάποιον να εκτελείγίνεται είτε άμεσα, βλέποντας κάποιον να εκτελεί
μία πράξη στην πραγματικότητα, είτε ,μία πράξη στην πραγματικότητα, είτε ,
βλέποντας μία πράξη να εκτελείται εικονικά.βλέποντας μία πράξη να εκτελείται εικονικά.
 Γίνεται πιο αποτελεσματική, όταν παρατηρείταιΓίνεται πιο αποτελεσματική, όταν παρατηρείται
τόσο η συμπεριφορά, όσο και οι συνέπειές τηςτόσο η συμπεριφορά, όσο και οι συνέπειές της

41.  Εάν ένα παιδί δει μίαΕάν ένα παιδί δει μία
συμπεριφορά να εκτελείται στηνσυμπεριφορά να εκτελείται στην
τηλεόραση από συνομηλίκους ήτηλεόραση από συνομηλίκους ή
πρόσωπα που θαυμάζει, εύκολαπρόσωπα που θαυμάζει, εύκολα
την υιοθετεί ακόμη κι αν έχει μάθειτην υιοθετεί ακόμη κι αν έχει μάθει
ότι η συμπεριφορά δεν είναιότι η συμπεριφορά δεν είναι
αποδεκτήαποδεκτή
 Επί πλέον, εάν δει ότι οιΕπί πλέον, εάν δει ότι οι
συνέπειες είναι ευχάριστες, ή δενσυνέπειες είναι ευχάριστες, ή δεν
υπάρχουν αρνητικές συνέπειες,υπάρχουν αρνητικές συνέπειες,
ενθαρρύνεται να μιμηθεί τηνενθαρρύνεται να μιμηθεί την
συμπεριφοράσυμπεριφορά
 Η επανάληψη ενισχύει τοΗ επανάληψη ενισχύει το
αποτέλεσμααποτέλεσμα

43. Αυτοματοποιημένη συμπεριφοράΑυτοματοποιημένη συμπεριφορά
 Τα βιντεοπαιχνίδια, απαιτούν υπερεπαγρύπνηση γιαΤα βιντεοπαιχνίδια, απαιτούν υπερεπαγρύπνηση για
γρήγορο εντοπισμό και άμεση αντίδραση στην πιθανήγρήγορο εντοπισμό και άμεση αντίδραση στην πιθανή
απειλή / στόχοαπειλή / στόχο
 Η διαδικασία αυτή, μέσω της επανάληψης, μπορεί ναΗ διαδικασία αυτή, μέσω της επανάληψης, μπορεί να
οδηγήσει σε αυτοματοποιημένους τρόπους αντίληψηςοδηγήσει σε αυτοματοποιημένους τρόπους αντίληψης
και συμπεριφοράςκαι συμπεριφοράς
 Σε συνδυασμό με την απευαισθητοποίηση, μειώνει τηνΣε συνδυασμό με την απευαισθητοποίηση, μειώνει την
ικανότητα ελέγχου και αναστολής των επιθετικώνικανότητα ελέγχου και αναστολής των επιθετικών
απαντήσεωναπαντήσεων

44. Επίδραση στο τρίτο πρόσωποΕπίδραση στο τρίτο πρόσωπο
 Οι ανήλικοι (και αρκετοί ενήλικες) έχουν την πεποίθησηΟι ανήλικοι (και αρκετοί ενήλικες) έχουν την πεποίθηση
ότι τα ΜΜΕΨ επηρεάζουν τους άλλους, όχι όμως και τονότι τα ΜΜΕΨ επηρεάζουν τους άλλους, όχι όμως και τον
εαυτό τουςεαυτό τους !!!!!!
 Ενώ αναγνωρίζουν την δύναμη που έχουν τα ΜΜΕΨ ναΕνώ αναγνωρίζουν την δύναμη που έχουν τα ΜΜΕΨ να
επηρεάζουν άτομα της ηλικίας τους, δεν αισθάνονται ότιεπηρεάζουν άτομα της ηλικίας τους, δεν αισθάνονται ότι
οι ίδιοι κινδυνεύουν, ώστε να προσέχουν και ναοι ίδιοι κινδυνεύουν, ώστε να προσέχουν και να
αντιμετωπίζουν με κριτική διάθεση όσα βλέπουναντιμετωπίζουν με κριτική διάθεση όσα βλέπουν
Η συζήτηση για τους κινδύνους των ΜΜΕΨ με ταΗ συζήτηση για τους κινδύνους των ΜΜΕΨ με τα
παιδιά-εφήβους, καλό είναι να γίνεται σε τρίτοπαιδιά-εφήβους, καλό είναι να γίνεται σε τρίτο
πρόσωπο!πρόσωπο!

45. Επίδραση σε τρίτο πρόσωπο (Επίδραση σε τρίτο πρόσωπο (Third person effectThird person effect))
Πεποίθηση ότι τα ΜΜΨΕ επηρεάζουν μεν όλους τους άλλους, όχι όμωςΠεποίθηση ότι τα ΜΜΨΕ επηρεάζουν μεν όλους τους άλλους, όχι όμως
τον εαυτότον εαυτό

46. Υπόθεση του «σούπερ» συνομήλικουΥπόθεση του «σούπερ» συνομήλικου
Οι έφηβοι είναι ευάλωτοι στην «πίεση τηςΟι έφηβοι είναι ευάλωτοι στην «πίεση της
ομάδας συνομηλίκων», δηλαδή στο να μοιάζουνομάδας συνομηλίκων», δηλαδή στο να μοιάζουν
και να κάνουν ότι και οι άλλοι έφηβοι της ηλικίαςκαι να κάνουν ότι και οι άλλοι έφηβοι της ηλικίας
τουςτους
Με τον ίδιο τρόπο, αισθάνονται υποχρεωμένοιΜε τον ίδιο τρόπο, αισθάνονται υποχρεωμένοι
να ακολουθήσουν συμπεριφορές και ιδεολογίεςνα ακολουθήσουν συμπεριφορές και ιδεολογίες
που προβάλλουνπου προβάλλουν τα ΜΜΕΨ σαν κάτι πουτα ΜΜΕΨ σαν κάτι που ««τοτο
πιστεύουν και το κάνουν όλοι οι άλλοιπιστεύουν και το κάνουν όλοι οι άλλοι»»

47. Τα ΜΜΕΨ δείχνουν τον «αληθινό κόσμο»Τα ΜΜΕΨ δείχνουν τον «αληθινό κόσμο»
((;;;;);;;;)
 Τα παιδιά και οι έφηβοι τείνουν ναΤα παιδιά και οι έφηβοι τείνουν να
πιστεύουν ότι ο κόσμος που προβάλλεταιπιστεύουν ότι ο κόσμος που προβάλλεται
σταστα MMEMMEΨ, είναι «ο αληθινός κόσμος»,Ψ, είναι «ο αληθινός κόσμος»,
απ’ όπου μπορούν να «μάθουν» πωςαπ’ όπου μπορούν να «μάθουν» πως
συμπεριφέρονται οι ενήλικεςσυμπεριφέρονται οι ενήλικες

48. ΔιαδίκτυοΔιαδίκτυο

49. ΔιαδίκτυοΔιαδίκτυο
 Το διαδίκτυο συνδυάζει χαρακτηριστικάΤο διαδίκτυο συνδυάζει χαρακτηριστικά
όλων των άλλων μέσωνόλων των άλλων μέσων ((γραπτό κείμενο,γραπτό κείμενο,
εικόνα, ήχο, αμφίδρομη επικοινωνίαεικόνα, ήχο, αμφίδρομη επικοινωνία,,
παιγνίδια)παιγνίδια)
 Η χρήση του επεκτείνεται ταχύτατα σε όλοΗ χρήση του επεκτείνεται ταχύτατα σε όλο
και μικρότερες ηλικίεςκαι μικρότερες ηλικίες

50.  Το διαδίκτυοΤο διαδίκτυο αποτελείαποτελεί τεράστια δεξαμενήτεράστια δεξαμενή
πληροφοριών,πληροφοριών, όμωςόμως όχι πάντα αξιόπιστωνόχι πάντα αξιόπιστων
 ΥπάρχουνΥπάρχουν επικίνδυνεπικίνδυνες πηγές πληροφοριώνες πηγές πληροφοριών
 Τα παιδιά πρέπει να εκπαιδευτούν στηνΤα παιδιά πρέπει να εκπαιδευτούν στην
αναζήτηση έγκυρων πληροφοριών.αναζήτηση έγκυρων πληροφοριών.
Σύμφωνα με έρευνα το 2002 σε εφήβους, τοΣύμφωνα με έρευνα το 2002 σε εφήβους, το
90% χρησιμοποιεί τα90% χρησιμοποιεί τα chat roomschat rooms ως πιοως πιο
συχνή πηγή πληροφοριώνσυχνή πηγή πληροφοριών, ενώ, ενώ μόνο το 14%μόνο το 14%
έγκυρες ιστοσελίδες Οργανισμών Υγείαςέγκυρες ιστοσελίδες Οργανισμών Υγείας

51. Κίνδυνοι στο ΔιαδίκτυοΚίνδυνοι στο Διαδίκτυο
 AAκούσιες και εκούσιες εμπειρίες πουκούσιες και εκούσιες εμπειρίες που
προέρχονται από το διαδίκτυο: πορνογραφία,προέρχονται από το διαδίκτυο: πορνογραφία,
βία, μίσος, τρομοκράτηση, οδηγίες γιαβία, μίσος, τρομοκράτηση, οδηγίες για
αυτοκαταστροφικές ή επιθετικές πράξεις,αυτοκαταστροφικές ή επιθετικές πράξεις,
παραβίαση προσωπικών δεδομένων, εμπορικήπαραβίαση προσωπικών δεδομένων, εμπορική
και σεξουαλική εκμετάλλευσηκαι σεξουαλική εκμετάλλευση
 ΕΕπαφές και συναντήσεις με αγνώστους, με τουςπαφές και συναντήσεις με αγνώστους, με τους
οποίους ο ανήλικος «γνωρίστηκε» μέσωοποίους ο ανήλικος «γνωρίστηκε» μέσω
διαδικτύουδιαδικτύου
 Επικίνδυνη συμπεριφοράς εκ μέρους τουΕπικίνδυνη συμπεριφοράς εκ μέρους του
ανηλίκου, όταν ο ίδιος συμμετέχει στην διακίνησηανηλίκου, όταν ο ίδιος συμμετέχει στην διακίνηση
τέτοιου υλικού προς άλλουςτέτοιου υλικού προς άλλους

52. Το ΕΤο ΕU Kids online networkU Kids online network ((wwwwww..eukidsonlineeukidsonline..netnet))
ανασκόπησε περισσότερες από 500 έρευνες απόανασκόπησε περισσότερες από 500 έρευνες από
21 Ευρωπαικά κράτη, για τις εμπειρίες εφήβων στο21 Ευρωπαικά κράτη, για τις εμπειρίες εφήβων στο
διαδίκτυοδιαδίκτυο
 13-91% των εφήβων παραχώρησαν13-91% των εφήβων παραχώρησαν
προσωπικά δεδομένα.προσωπικά δεδομένα.
 25-80% εκτέθηκαν σε πορνογραφικό25-80% εκτέθηκαν σε πορνογραφικό
υλικό.υλικό.
 Σε βία ή μίσος 1 στους 3 εφήβους .Σε βία ή μίσος 1 στους 3 εφήβους .
 Τρομοκράτηση, 1 στους 5 εφήβους.Τρομοκράτηση, 1 στους 5 εφήβους.
 1 στους 10 (Γερμανία) έως 1 στους 21 στους 10 (Γερμανία) έως 1 στους 2
(Πολωνία) έλαβαν ανεπιθύμητα(Πολωνία) έλαβαν ανεπιθύμητα
σεξουαλικά μηνύματα.σεξουαλικά μηνύματα.

53.  Συνάντηση με αγνώστους, που ο ανήλικοςΣυνάντηση με αγνώστους, που ο ανήλικος
γνώρισεγνώρισε onlineonline ήταν συχνή(1 στους 11 έως 1ήταν συχνή(1 στους 11 έως 1
στους 5 Ευρωπαίους εφήβους)στους 5 Ευρωπαίους εφήβους)
 Αν και οι περισσότεροι ανήλικοι 9-16 ετώνΑν και οι περισσότεροι ανήλικοι 9-16 ετών
χαρακτήρισαν «θετική» ή «αδιάφορη» τηνχαρακτήρισαν «θετική» ή «αδιάφορη» την
εμπειρία μιας τέτοιας συνάντησης, υπήρξε έναεμπειρία μιας τέτοιας συνάντησης, υπήρξε ένα
ανησυχητικό ποσοστό (36% στην Ιρλανδία, καιανησυχητικό ποσοστό (36% στην Ιρλανδία, και
11% στη Νορβηγία), που υπέστησαν σωματική11% στη Νορβηγία), που υπέστησαν σωματική
κακοποίηση κατά την συνάντηση. Επίσης, τοκακοποίηση κατά την συνάντηση. Επίσης, το
69% των Ιρλανδών ανηλίκων και το 2% των69% των Ιρλανδών ανηλίκων και το 2% των
Νορβηγών υπέστησαν λεκτική κακοποίησηΝορβηγών υπέστησαν λεκτική κακοποίηση

54.  Το 15-20% των εφήβων έχουν αισθανθείΤο 15-20% των εφήβων έχουν αισθανθεί
δυσφορία ή απειλή από το διαδίκτυοδυσφορία ή απειλή από το διαδίκτυο
 Πολιτιστικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στηνΠολιτιστικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην
αντίληψη του κινδύνουαντίληψη του κινδύνου
 Περισσότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους είναιΠερισσότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους είναι οιοι
πιο συχνοί και πιο έμπειροιπιο συχνοί και πιο έμπειροι χρήστεςχρήστες τουτου
διαδικτύουδιαδικτύου
 Πιο εκτεθΠιο εκτεθεειμένοι είναι οι έφηβοι με χαμηλήιμένοι είναι οι έφηβοι με χαμηλή
αυτοεκτίμηση και ικανοποίηση από την ζωή τους,αυτοεκτίμηση και ικανοποίηση από την ζωή τους,
δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις, και κακέςδυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις, και κακές
σχέσεις με τους γονείςσχέσεις με τους γονείς

55. Αντιδράσεις των ανηλίκωνΑντιδράσεις των ανηλίκων στουςστους κινδύνουςκινδύνους
τουτου διαδδιαδικτύουικτύου
 Ένα μεγάλο ποσοστό δηλώνει ότι δεν δίνειΈνα μεγάλο ποσοστό δηλώνει ότι δεν δίνει
σημασία ή διαγράφει το επικίνδυνο υλικόσημασία ή διαγράφει το επικίνδυνο υλικό
 Πολύ μικρό ποσοστό ενημερώνει κάποιονΠολύ μικρό ποσοστό ενημερώνει κάποιον
ενήλικοενήλικο
 Αρκετοί ανήλικοι συμπεριφέρονται ανεύθυνα,Αρκετοί ανήλικοι συμπεριφέρονται ανεύθυνα,
προωθώντας το υλικό σε άλλουςπροωθώντας το υλικό σε άλλους

56. Εθισμός στο ΔιαδίκτυοΕθισμός στο Διαδίκτυο
 Προβληματική χρήση του διαδικτύου και τωνΠροβληματική χρήση του διαδικτύου και των
ηλεκτρονικών τεχνολογιών, που συνδέεται μεηλεκτρονικών τεχνολογιών, που συνδέεται με
σημαντική κοινωνική, ψυχολογική, καισημαντική κοινωνική, ψυχολογική, και
σχολική επαγγελματική έκπτωση.σχολική επαγγελματική έκπτωση.
 Χρήση κατά μέσο όρο 37 ώρες/εβδομάδα. ΣεΧρήση κατά μέσο όρο 37 ώρες/εβδομάδα. Σε
ανηλίκους, χρήση >10 ώρες/εβδομάδα απαιτείανηλίκους, χρήση >10 ώρες/εβδομάδα απαιτεί
προσοχήπροσοχή
 Κοινά χαρακτηριστικά με τον εθισμό σε ουσίες:Κοινά χαρακτηριστικά με τον εθισμό σε ουσίες:
σημαντικότητα στην ζωή του ατόμου, ευφορία,σημαντικότητα στην ζωή του ατόμου, ευφορία,
ανοχή, συμπτώματα απόσυρσης, υποτροπή,ανοχή, συμπτώματα απόσυρσης, υποτροπή,
άρνηση του προβλήματοςάρνηση του προβλήματος
 Καλύπτει υποκατάστατα ανάγκες και αδυναμίεςΚαλύπτει υποκατάστατα ανάγκες και αδυναμίες
του ατόμουτου ατόμου

57. Πανελλαδική έρευναΠανελλαδική έρευνα
««Οι έφηβοι και τοΟι έφηβοι και το internetinternet. Ασφαλής και δημιουργική χρήση. Ασφαλής και δημιουργική χρήση»»
(( Κατερέλλος, Παπαδόπουλος. 2009Κατερέλλος, Παπαδόπουλος. 2009))
 53,5% εφήβων χρηστών του διαδικτύου, δηλώνουν53,5% εφήβων χρηστών του διαδικτύου, δηλώνουν
ότι έχουν μέτρια / καθόλου γνώση της σημασίας τηςότι έχουν μέτρια / καθόλου γνώση της σημασίας της
ασφάλειας κατά την χρήσηασφάλειας κατά την χρήση
 Μόνο το 28% των γονέων δηλώνουν κάποιουΜόνο το 28% των γονέων δηλώνουν κάποιου
βαθμού επάρκεια γνώσεων για την ασφάλεια στοβαθμού επάρκεια γνώσεων για την ασφάλεια στο
διαδίκτυοδιαδίκτυο
 Ένας στους δύο εφήβους έχει ενοχληθεί ή έχειΈνας στους δύο εφήβους έχει ενοχληθεί ή έχει
ενοχλήσει άλλους, και ένας στους τέσσερις έχειενοχλήσει άλλους, και ένας στους τέσσερις έχει
συναντηθεί με άτομο που γνώρισε μέσω διαδικτύουσυναντηθεί με άτομο που γνώρισε μέσω διαδικτύου

58.  59% δηλώνουν ότι έχουν εγκαταλείψει άλλες59% δηλώνουν ότι έχουν εγκαταλείψει άλλες
ασχολίεςασχολίες
 55% ξεχνάει να φάει, να πιεί νερό, να κοιμηθεί55% ξεχνάει να φάει, να πιεί νερό, να κοιμηθεί
 49% ανακυρήσσουν το διαδίκτυο ως την πιο49% ανακυρήσσουν το διαδίκτυο ως την πιο
σημαντική δραστηριότητα της ζωής τουςσημαντική δραστηριότητα της ζωής τους
 Πολύ λίγοι το χρησιμοποιούν ως βοήθημα σταΠολύ λίγοι το χρησιμοποιούν ως βοήθημα στα
μαθήματα, ή εκμεταλλεύονται τις δημιουργικέςμαθήματα, ή εκμεταλλεύονται τις δημιουργικές
του δυνατότητεςτου δυνατότητες

59. Επίδραση των ΜΜΕΨ στις σχολικέςΕπίδραση των ΜΜΕΨ στις σχολικές
ικανότητεςικανότητες

60.  Παιδιά που βλέπουν πολύ τηλεόρασηΠαιδιά που βλέπουν πολύ τηλεόραση
διαβάζουν λιγότερο, έχουν χαμηλότερεςδιαβάζουν λιγότερο, έχουν χαμηλότερες
επιδόσεις και λιγότερο επιτυχημένηεπιδόσεις και λιγότερο επιτυχημένη
εκπαιδευτική πορεία (Εξαίρεση αποτελούνεκπαιδευτική πορεία (Εξαίρεση αποτελούν
τα παιδιά που παρακολουθούντα παιδιά που παρακολουθούν
εκπαιδευτικά προγράμματαεκπαιδευτικά προγράμματα ))
 Πιθανόν τα ΜΜΕΨ, προσφέροντας εύκοληΠιθανόν τα ΜΜΕΨ, προσφέροντας εύκολη
και ξεκούραστη διασκέδαση, κάνουν τιςκαι ξεκούραστη διασκέδαση, κάνουν τις
απαιτήσεις της σχολικής εργασίας νααπαιτήσεις της σχολικής εργασίας να
φαίνονται βαρετές και υπερβολικές καιφαίνονται βαρετές και υπερβολικές και
οδηγούν σε πνευματική τεμπελιάοδηγούν σε πνευματική τεμπελιά

61.  Ομάδα 1000 ατόμων στην Ν Ζηλανδία,Ομάδα 1000 ατόμων στην Ν Ζηλανδία,
(από την γέννηση έως τα 25): Παιδιά που(από την γέννηση έως τα 25): Παιδιά που
έβλεπαν λιγότερο από μία ώρα/ημέραέβλεπαν λιγότερο από μία ώρα/ημέρα
τηλεόραση είχαν τις μεγαλύτερεςτηλεόραση είχαν τις μεγαλύτερες
πιθανότητες να επιτύχουν στο σχολείο καιπιθανότητες να επιτύχουν στο σχολείο και
να φοιτήσουν στο Πανεπιστήμιονα φοιτήσουν στο Πανεπιστήμιο

62. Προβλήματα προσοχήςΠροβλήματα προσοχής
 Υψηλή τηλεθέαση σε ηλικίες 1 και 3 ετών σχετίζεται μεΥψηλή τηλεθέαση σε ηλικίες 1 και 3 ετών σχετίζεται με
προβλήματα προσοχής στα 7 (προβλήματα προσοχής στα 7 (Christakis 2004Christakis 2004))
 Αυξημένη τηλεθέαση στην εφηβεία σχετίζεται μεΑυξημένη τηλεθέαση στην εφηβεία σχετίζεται με
αυξημένο κίνδυνο δυσκολιών στη μάθηση και στηναυξημένο κίνδυνο δυσκολιών στη μάθηση και στην
προσοχή (προσοχή (JohnsonJohnson 2007)2007)
 Αυξημένη τηλεθέαση στην παιδική ηλικία συνδέεται μεΑυξημένη τηλεθέαση στην παιδική ηλικία συνδέεται με
προβλήματα προσοχής στην εφηβεία. (προβλήματα προσοχής στην εφηβεία. (Landhuis 2007)Landhuis 2007)

63. Τα βιντεοπαιχνίδια επίσης, συνδέονταιΤα βιντεοπαιχνίδια επίσης, συνδέονται
μεπροβλήματα συγκέντρωσης και προσοχήςμεπροβλήματα συγκέντρωσης και προσοχής
 TTα παιδιά πρέπει πρώτα ναα παιδιά πρέπει πρώτα να
ολοκληρώνουν τα μαθήματά τους, καιολοκληρώνουν τα μαθήματά τους, και
ύστερα να ασχολούνται με ηλεκτρονικάύστερα να ασχολούνται με ηλεκτρονικά
παιγνίδια (και άλλα ΜΜΕΨ)παιγνίδια (και άλλα ΜΜΕΨ)

64.  Παιδιά κάτω των 3 ετών δεν έχουνΠαιδιά κάτω των 3 ετών δεν έχουν
αναπτύξει επαρκώς την εγκεφαλικήαναπτύξει επαρκώς την εγκεφαλική
ωρίμανση και τις γνωστικές δεξιότητες πουωρίμανση και τις γνωστικές δεξιότητες που
απαιτούνται για την αποκωδικοποίησηαπαιτούνται για την αποκωδικοποίηση
σύνθετων ερεθισμάτων, όπως αυτά τηςσύνθετων ερεθισμάτων, όπως αυτά της
τηλεόρασηςτηλεόρασης..

65. Σεξουαλικό περιεχόμενοΣεξουαλικό περιεχόμενο

66.  Τα ΜΜΕΨ, είναι «σεξουαλικοποιημένα» σεΤα ΜΜΕΨ, είναι «σεξουαλικοποιημένα» σε
μεγάλο βαθμόμεγάλο βαθμό
 Έφηβοι αναφέρουν ότι η τηλεόραση παίζειΈφηβοι αναφέρουν ότι η τηλεόραση παίζει
σημαντικό ρόλο στην εκμάθηση σεξουαλικώνσημαντικό ρόλο στην εκμάθηση σεξουαλικών
προτύπων και τρόπων συμπεριφοράς και ότιπροτύπων και τρόπων συμπεριφοράς και ότι
τους ενθαρρύνει να έχουν σεξουαλικήτους ενθαρρύνει να έχουν σεξουαλική
δραστηριότηταδραστηριότητα

67.  Έφηβοι με βαριά χρήση ΜΜΕΨ, αρχίζουνΈφηβοι με βαριά χρήση ΜΜΕΨ, αρχίζουν
νωρίτερα σεξουαλική δραστηριότητανωρίτερα σεξουαλική δραστηριότητα
 76% μεγάλου δείγματος εφήβων θεωρεί ότι η76% μεγάλου δείγματος εφήβων θεωρεί ότι η
έναρξη σεξουαλικών σχέσεων, σχετίζεται μεέναρξη σεξουαλικών σχέσεων, σχετίζεται με
την παρουσίαση από τα ΜΜΕΨ ωςτην παρουσίαση από τα ΜΜΕΨ ως
φυσιολογική για την ηλικία τουςφυσιολογική για την ηλικία τους

68. OO τρόπος παρουσίασης δημιουργεί στουςτρόπος παρουσίασης δημιουργεί στους
εφήβους την πεποίθηση ότι, η σεξουαλικήεφήβους την πεποίθηση ότι, η σεξουαλική
δραστηριότητα είναι καλό να αρχίζει νωρίς, καιδραστηριότητα είναι καλό να αρχίζει νωρίς, και
δεν έχει συνέπειες, κινδύνους ή υποχρεώσειςδεν έχει συνέπειες, κινδύνους ή υποχρεώσεις

69. Προβλήματα διατροφήςΠροβλήματα διατροφής
HH αυξημένη χρήση τηλεόρασης (και άλλωναυξημένη χρήση τηλεόρασης (και άλλων
ηλεκτρονικών ΜΜΕΨ) θεωρείται παράγονταςηλεκτρονικών ΜΜΕΨ) θεωρείται παράγοντας
που συντελεί στην παιδική παχυσαρκία και στηνπου συντελεί στην παιδική παχυσαρκία και στην
διαμόρφωση διαταραγμένης εικόνας τουδιαμόρφωση διαταραγμένης εικόνας του
σώματοςσώματος

70.  Υπερβολική τηλεθέαση κατά την παιδική ηλικία,Υπερβολική τηλεθέαση κατά την παιδική ηλικία,
σχετίζεται με παχυσαρκία και προβλήματα στοσχετίζεται με παχυσαρκία και προβλήματα στο
καρδιαγγειακό σύστημα, που μάλιστακαρδιαγγειακό σύστημα, που μάλιστα
παραμένουν , ακόμα και αν μειωθεί η χρήσηπαραμένουν , ακόμα και αν μειωθεί η χρήση
τηλεόρασης, στην ενήλικητηλεόρασης, στην ενήλικη ζωήζωή
 Η συσχέτιση τηλεθέασης και αυξημένου ΔείκτηΗ συσχέτιση τηλεθέασης και αυξημένου Δείκτη
Σωματικής Μάζας είναι μεγαλύτερηΣωματικής Μάζας είναι μεγαλύτερη από τηναπό την
διατροφική πρόσληψη θερμίδων και τηνδιατροφική πρόσληψη θερμίδων και την
σωματική δραστηριότητασωματική δραστηριότητα

71. ΎπνοςΎπνος
 1. Υπερβολική χρήση ηλεκτρονικού παιγνιδιού, έδειξε1. Υπερβολική χρήση ηλεκτρονικού παιγνιδιού, έδειξε
σημαντική επίδραση στην αρχιτεκτονική του ύπνουσημαντική επίδραση στην αρχιτεκτονική του ύπνου
(καθυστέρηση έναρξης, μείωση του ύπνου βραδέων(καθυστέρηση έναρξης, μείωση του ύπνου βραδέων
κυμάτων, αυξημένη διάρκεια 2ου σταδίου) καικυμάτων, αυξημένη διάρκεια 2ου σταδίου) και
αρνητική επίδραση στην λεκτική μνήμηαρνητική επίδραση στην λεκτική μνήμη..
 2. Παρακολούθηση τηλεόρασης2. Παρακολούθηση τηλεόρασης μείωσε την επάρκειαμείωσε την επάρκεια
του ύπνουτου ύπνου, χωρίς επίδραση στα στάδια, χωρίς επίδραση στα στάδια

72. Κινητά τηλέφωναΚινητά τηλέφωνα

73. ΑντιμετώπισηΑντιμετώπιση

74. Α) Ρόλος των γονέωνΑ) Ρόλος των γονέων
 Η παρέμβαση των γονέων μπορεί ναΗ παρέμβαση των γονέων μπορεί να
κινηθεί σε τρία επίπεδα: 1.Ενεργητικήκινηθεί σε τρία επίπεδα: 1.Ενεργητική
-καθοδηγητική παρέμβαση (πχ να-καθοδηγητική παρέμβαση (πχ να
συζητούν με τα παιδιά για την τηλεόραση),συζητούν με τα παιδιά για την τηλεόραση),
2.Να παρακολουθούν μαζί με τα παιδιά (το2.Να παρακολουθούν μαζί με τα παιδιά (το
βιντεοπαιχνίδι, το πρόγραμμα)3.βιντεοπαιχνίδι, το πρόγραμμα)3.
Απαγορευτική (να θέτουν όρια καιΑπαγορευτική (να θέτουν όρια και
κανόνες)κανόνες)

75. Πιο αναλυτικά…Πιο αναλυτικά…
 Να μην χρησιμοποιούνται η τηλεόραση και οιΝα μην χρησιμοποιούνται η τηλεόραση και οι
βιντεοταινίες σαν «μπειμπυσίτερ»βιντεοταινίες σαν «μπειμπυσίτερ»
 Δεν επιτρέπεται σε παιδιά μικρότερα των δύοΔεν επιτρέπεται σε παιδιά μικρότερα των δύο
ετών να παρακολουθούν τηλεόρασηετών να παρακολουθούν τηλεόραση
 Να μειώσουν τον χρόνο που αφιερώνεται από τοΝα μειώσουν τον χρόνο που αφιερώνεται από το
παιδί στην χρήση ΜΜΕΨ συνολικά, σε όχιπαιδί στην χρήση ΜΜΕΨ συνολικά, σε όχι
περισσότερο από 1-2 ώρες ημερησίωςπερισσότερο από 1-2 ώρες ημερησίως
 Δεν επιτρέπεται η παρουσία ηλεκτρονικώνΔεν επιτρέπεται η παρουσία ηλεκτρονικών
μέσων (τηλεόραση, υπολογιστής,μέσων (τηλεόραση, υπολογιστής,
βιντεοπαιχνίδια) στα υπνοδωμάτια των παιδιώνβιντεοπαιχνίδια) στα υπνοδωμάτια των παιδιών

76.  Να παρακολουθούν τα προγράμματα μαζί με τοΝα παρακολουθούν τα προγράμματα μαζί με το
παιδί και να συζητούν μαζί του το περιεχόμενοπαιδί και να συζητούν μαζί του το περιεχόμενο
 Να διδάξουν στα παιδιά πως να κρίνουν, ναΝα διδάξουν στα παιδιά πως να κρίνουν, να
αξιολογούν και να επιλέγουν τα προγράμματααξιολογούν και να επιλέγουν τα προγράμματα
 Η τηλεόραση δεν μένει συνεχώς ανοικτήΗ τηλεόραση δεν μένει συνεχώς ανοικτή
(τραβάει αυτόματα την προσοχή)(τραβάει αυτόματα την προσοχή)

77.  Να αποτελούν οι ίδιοιΝα αποτελούν οι ίδιοι
πρότυπα καλής χρήσηςπρότυπα καλής χρήσης
των ΜΜΕΨτων ΜΜΕΨ
 Να ενθαρρύνουν τιςΝα ενθαρρύνουν τις
εκπαιδευτικές καιεκπαιδευτικές και
δημιουργικές δυνατότητεςδημιουργικές δυνατότητες
των ΜΜΕΨτων ΜΜΕΨ
 Να ενθαρρύνουνΝα ενθαρρύνουν
εναλλακτικέςεναλλακτικές
δραστηριότητεςδραστηριότητες

78.  Να ενημερώνονται για το περιεχόμενο ,Να ενημερώνονται για το περιεχόμενο ,
την καταλληλότητα των ηλεκτρονικώντην καταλληλότητα των ηλεκτρονικών
παιγνιδιών πριν τα αγοράσουνπαιγνιδιών πριν τα αγοράσουν
 Να ζητήσουν από το παιδί να τους δείξειΝα ζητήσουν από το παιδί να τους δείξει
το παιγνίδι που παίζει, ή και να το παίξουντο παιγνίδι που παίζει, ή και να το παίξουν
μαζί τουμαζί του

79.  Να χρησιμοποιούν τεχνολογία γονεικού ελέγχουΝα χρησιμοποιούν τεχνολογία γονεικού ελέγχου
(φραγμούς,(φραγμούς, V-chip)V-chip)
 Όταν αντιλαμβάνονται την προβολήΌταν αντιλαμβάνονται την προβολή
ακατάλληλων μηνυμάτων, να διαμαρτύρονταιακατάλληλων μηνυμάτων, να διαμαρτύρονται
προς τους αρμόδιους φορείςπρος τους αρμόδιους φορείς

80. Επιμόρφωση (και στα σχολεία!)Επιμόρφωση (και στα σχολεία!)
 Αποσκοπεί στο να μπορεί κάποιος ναΑποσκοπεί στο να μπορεί κάποιος να
περιορίσει τις επιπτώσεις της ακατάλληληςπεριορίσει τις επιπτώσεις της ακατάλληλης
χρήσης ΜΜΕΨ, κατανοώντας μεταξύ άλλων ότιχρήσης ΜΜΕΨ, κατανοώντας μεταξύ άλλων ότι
 Όλα τα μηνύματα των ΜΜΕΨ, είναιΌλα τα μηνύματα των ΜΜΕΨ, είναι
κατασκευασμένακατασκευασμένα
Τα μηνύματα των ΜΜΕΨ διαμορφώνουν τηνΤα μηνύματα των ΜΜΕΨ διαμορφώνουν την
κατανόησή μας για τον κόσμοκατανόησή μας για τον κόσμο
Τα ΜΜΕΨ έχουν ισχυρές οικονομικέςΤα ΜΜΕΨ έχουν ισχυρές οικονομικές
διασυνδέσεις και συμφέρονταδιασυνδέσεις και συμφέροντα

81.  Ένα «μορφωμένο» άτομο είναι σε θέση ναΈνα «μορφωμένο» άτομο είναι σε θέση να
περιορίσει τον χρόνο, να αναπτύξει ικανότητεςπεριορίσει τον χρόνο, να αναπτύξει ικανότητες
κρίσης και επιλογής και να κατανοεί τιςκρίσης και επιλογής και να κατανοεί τις
πολιτικές, κοινωνικές και συναισθηματικέςπολιτικές, κοινωνικές και συναισθηματικές
προεκτάσεις των ΜΜΕΨπροεκτάσεις των ΜΜΕΨ