աա

2. Ծիր Կաթին
 Ծիր Կաթինը հայերենում անվանվում է նաև Հարդագողի
ճանապարհ։ Ըստ հայկական առասպելի, մի խիստ
ձմեռ հայերի նախնի Վահագնը ասորիների նախնիԲարշամինի
ց հարդ է գողացել, և երկնքում մասամբ երևացող Ծիր Կաթինը
գողացած հարդի հետքն է։[1]։ Անհիշելի ժամանակներից մարդիկ
հիացել են նրա երկնասփյուռ տեսքով։ Երկրից նայելիս այն
ներկայանում է դիտողին մշուշոտ թույլ լույսով։ 1609թ.՝
երբ Գալիլեյն աստղադիտակով դիտեց այդ գոտին,
վերջնականապես պարզ դարձավ, որ այն բաղկացած է բազում
հեռավոր աստղերից։ 7-րդ դարի հայ մեծ աստղագետ,
տոմարագետ և փիլիսոփա Անանիա Շիրակացու ընկալմամբ,
Ծիր Կաթինը կամ Հարդագողի ճանապարհը անթիվ-անհամար
աստղերի լույսը կուտակած հսկա լուսաշերտ է. «խիստ
աստեղք են բազումք, նուազք և յոյժ ընդ աղօտ երևմանէն
միաւոր լոյսն տեսանի»: Ծիր Կաթինը մեկնաբանելու փորձ է
արել Կանտը։ Մոլորակային համակարգի առաջացման իր
վարկածի նմանությամբ՝ նա համարել է դա պտտվող գազային
սկավառակից առաջացած սկավառակաձև աստղային
համակարգ, որի առանցքի շուրջը պտտվում են աստղերը, իսկ
հեռավորմիգամածություններն էլ, հավանաբար դրանցից դուրս
գտնվող նմանատիպ համակարգեր։ 1920թ. ամերիկացի
աստղագետ Հարլոու Շեփլին, չափելով գնդաձև
աստղակույտերի հեռավորությունները, եզրակացրեց, որ Ծիր
Կաթինը շատ ավելի մեծ է, քան կարծում էին մինչ այդ,
և Արեգակն էլ նրա կենտրոնում չէ։

3. Կառուցվածքը Կառուցվածքը[խմբագրել]
 Երկրից նայելիս Ծիր Կաթնի տեսքում առանձնանում են երկու
տիրույթներ։ Անհամեմատ ուռուցիկ մասը ներկայացնում է
Գալակտիկայի այն կենտրոնական տիրույթը, որի շուրջը պտտվում է
ողջ համակարգը։ Հակադիր ուղությամբ երևում է Ծիր Կաթնի
ամենանոսր մասը, քանի որ այդ ուղղության վրա է գտնվում
Գալակտիկայի սկավառակի մեզ ամենամոտ եզրը։ Այսինքն մեր
դիտակետը գտնվում է Գալակտիկայում, բայց նրա կենտրոնից
զգալիորեն շեղված դիրքում։ Գալակտիկայի տրամագիծը կազմում է
30 կպկ (100 000 լուսատարի)։ Պարունակում է մոտ 200 մլրդ աստղ։
Աստղերի հիմնական մասը բաշխված է Գալակտիկայի սկավառակի
հարթության մեջ։ 2009թ. տվյալներով, Գալակտիկայի զանգվածը՝
3×10¹² Արեգակի զանգված[2]։ Արեգակը գտնվում է կենտրոնից 10 կպկ
հեռավորության վրա, որը Գալակտիկայի շառավղի 2/3-ն է։
Հետագայում ստացվել են ավելի մանրամասն փաստեր։ Պարզվեց, որ
կենտրոնից հեռանալիս՝ աստղերի շարժման միջին արագությունը
նախ կտրուկ աճում է, հետո մի փոքր նվազում, իսկ հետո որոշ
տատանումներով դանդաղ աճում մինչև եզրը։ Արագությունների
կախումը հեռավորությունից չէր կարող այլ կերպ լինել, քանի որ
զանգվածը կուտակված չէ կենտրոնում։ Զանգվածի՝ ոչ սֆերիկ
բաշխման պատճառով յուրաքանչյուր աստղի ձգում են սկավառակում
պարուրաթևերի երկայնքով բաշխված մնացած բոլոր աստղերը։
Արեգակնային համակարգը շարժվում է ուղեծրով 250 կմ/վ
արագությամբ։ Մեկ պտույտը Գալակտիկայի կենտրոնի շուրջը տևում
է 250 մլն տարի։

4. Պարուրաթևերը
 Մեր Գալակտիկան պատկանում է
պարուրաձև գալակտիկաների շարքին,
այսինքն թևերը դասավորված են
հարթության մեջ։ Սկավառակը
սահմանափակված է գնդաձև ուղեծրերով։
Սկավառակը շրջապատված է հալոյով( հալո՝
լուսավոր պսակ լուսատուի շուրջը)։
Սկավառակի օբյեկտները խտանում են
դեպի Գալակտիկայի հարթությունը, իսկ
հալոյի օբյեկտները՝ դեպի կենտրոն։ Քանի
որ մեր Արեգակնային համակարգը գտնվում
է հենց այստեղ, դա հնարավորություն չի
տալիս մեզ ավելի ճշգրիտ ուսումնասիրել
Գալակտիկան։ Միջաստղային գազի նոր
ուսումնասիրությունները վկայում են այն,
որ մեր Գալակտիկայում կա երկու թև,
որոնք սկսվում են Գալակտիկայի խորքերից։
Բացի դրանից, խորքերում կա ևս մի քանի
թև, որոնք գնալով ճյուղավորվում են, և լավ
տեսանելի են դառնում թթվածնային
տիրույթում։