1. 1
რედაქტორის წინასიტყვაობა
„კონფლიქტის ფსიქოლოგია“ მრავალწლიანი შრომის შედეგია. ის ჯერ კიდევ
2002 წელს უნდა დაბეჭდილიყო, ევროკავშირის საგანმანათლებლო პროგრამის -
TEMPUS-ის ერთ ერთი წარმატებული პროექტის „საქართველოში ფსიქოლოგიის
სწავლების კურიკულუმიოს განვითარების“ ფარგლებში, მაგრამ სხვა და სხვა
მოზეზების გამო ეს გამოცემა დღემდე ვერ განხორციელდა.
წიგნი განკუთვნილია ფსიქოლოგიის სპეციალობის სტუდენტებისა და
კონფლიქტების საკითხით დაინტერესებული პირებისათვის. მასში, მოკლედ, მაგრამ
ამომწურავად არის განხილული კონფლიქტის ფსიქოლოგიის ყველა საკითხი, რაც
აქტუალურია ჩვენს ბობოქარ და კონფლიქტებით აღსავსე ეპოქაში.
წიგნის ავტორი - ნინო ქაჯაია -წლების განმავლობაში, დაკავშირებულია
თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან. ის იყო სტუდენტი და ასპირანტი, დღეს
კი არის უნივერსიტეტის ასისტენტ პროფესორი. კითხულობს ფსიქოლოგიის
საკვანძო კურსებს, უძღვება სემინარებს და ხელმძღვანელობს სამეცნიერო კვლევებს.
მან მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის,
ლონდონის საუნივერსიტეტო კოლეჯის (UCL), ჰერდფორდშაირის უნივერსიტეტის
და ამსტერდამის უნივერსიტეტის ერთობლივი პროექტის განხორციელებაში, რამაც
მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის,
ფსიქოლოგიის, პროფესურის კვალიფიკაციის ამაღლებასა და მათ მიერ ახალი
სალექციო კურსებისა და შესაბამისი სახელმძღვანელოების მომზადებას.
როგორც ზემოთ აღნიშნული პროექტის კოორდინატორმა და წიგნის
რედაქტორმა, მინდა მადლობა გადავუხადო ნინო ქაჯაიას, გაწეული სამუშააოსათვის
და ვუსურვო შემდგომი წინსვლა და წარმატებები.
შალვა აბზიანიძე
ასოცირებული პროფესორი
2. 2
S i n a a r s i
Sesavali
I Tavi ra aris konfliqti?
konfliqtis gansazRvreba
konfliqtis ZiriTadi struqturuli elementebi
konfliqtebis klasifikacia
produqtiuli da destruqciuli konfliqti
konfliqturi interaqcia
konfliqti, rogorc interaqciuli qceva
ZiriTadi terminebi
II Tavi konfliqtis Teoriebi.
ganviTarebis Teoria
fsiqodinamikuri Teoria
velis Teoria da fsiqologiuri klimatis gageba
konfliqtis fazebis Teoria
gacvlisa da urTierTdamokidebulebiTi Teoriebi
definiciebi
Homans-is Teoria
socialuri gacvlis Teoria
Thibaut -sa da Kelley-s Teoria
konfliqtis strategiebi, koaliciuri formacia
reziume
samarTlianobis Teoria
jildosa da danaxarjis gazomvasTan dakavSirebuli problemebi
altruizmi da uSualo urTierTdamokidebuleba
konfliqturi urTierTobis stili
ZiriTadi terminebi
III Tavi konfliqturi interaqcia.
konfliqturi interaqciis mTavari principebi
konfliqtis eskalacia
mizan-centrirebuli ("gavarjiSebuli uunaroba")
destruqciuli konfliqtis xelmeored gansazRvra ("gavarjiSebuli
uunaroba")
SefasebiTi tendencia ("gavarjiSebuli uunaroba")
procedurebis gamoyeneba ("gavarjiSebuli uunaroba")
diferenciaciis procesi da konfliqtis Tavidan acilebis cikli
diferenciaciis procesi da konfliqtis eskalacia
konfliqtisgan Tavis daRwevis simptomebi
eskalaciis simptomebi
3. 3
ZiriTadi terminebi
IV Tavi fsiqologiuri klimati da konfliqti.
klimati da konfliqturi interaqcia
klimatis gansazRvra
klimatis zegavlena konfliqtur interaqciaze
klimatis gavlena
Temebi
konfliqturi urTierTobis gavlena klimatze
klimatis identifikacia
ZiriTadi terminebi
V Tavi Zalaufleba da konfliqti.
konfliqti da Zalaufleba
Zalaufleba da konfliqtis aRmoceneba
moqmedebebi da kontrmoqmedebebi konfliqtSi
Zalauflebis gamoyeneba konfliqtur taqtikaSi
muqara da dapireba
urTierTobis kontroli
sakiTxis kontroli
taqtika da konfliqturi epizodebis struqtura
Zalauflebis tipebi
jildos gacemis meSveobiT miRebuli Zalaufleba
damsjeli Zalaufleba
profesionalizmis meSveobiT miRebuli Zalaufleba
kanoniT miniWebuli Zalaufleba
referentuli Zalaufleba
ZiriTadi terminebi
literatura
4. 4
Sesavali
fsiqologia individebs Soris konfliqts urTierTobebis WrilSi
ganixilavs. subieqtebis mier konfliqtis marTvis faqti axasiaTebs
konfliqtis monawileTa urTierTdamokidebulebebs, romelTa
gamosavlenad saWiroa, ganisazRvros konfliqtis warmoqmnis mizezebi,
mxareTaSorisi komunikacia da misi Sedegebi. konfliqturi qceva
miuTiTebs komunikatoris Tvisebebze, partniorTa qcevasa da
urTierTdamokidebulebaze. Tavis mxriv, urTierTobis sistema moqmedebs
konfliqtis marTvaze.
mkvlevarebi konfliqtisadmi dainteresebas ramdenime mizezis gamo
iCenen:
1. konfliqtebi urTierTadamokidebulebis xasiaTis gadamowmebis
saSualebaa. normaluri urTierTobis dros partniorebi konfliqts
pozitiuri qcevebis saSualebiT marTaven. isini erTmaneTTan
TanamSromloben, cdiloben, dapirispirebam ar miiRos agresiis saxe,
mimarTaven destruqciuli qcevebis, modelebis, ciklebis Secvlasa da
Tavidan acilebas.
2. interpersonaluri konfliqti individebis ganviTarebaSi
mniSvnelovan rgols warmoadgens. Shantz-is TvalsazrisiT, „konfliqti
mniSvnelovani etapia pirovnebis ganviTarebis Sesaxeb arsebul yvela
ZiriTad TeoriaSi.” socialuri urTierTobebis ganviTareba
damokidebulia partniorebis mier erTmaneTis grZnobebis aRqmaze,
komunikaciuri strategiebisa da im qcevebis demonstrirebaze, romlebsac
interpersonalur urTierTobebSi gamoiyeneben.
3. konfliqtis monawile mxareebma unda iswavlon molaparakeba.
warmatebuli molaparakeba xels uwyobs fizikuri da fsiqologiuri
agresiis Tavidan acilebas. am SemTxvevaSi konfliqtis konstruqciuli
gziT mogvareba xdeba.
konfliqtebis ganxilvisas gasaTvaliswinebelia is garemo,
kultura, Cvevebi, tradiciebi, romelSic konfliqti xdeba; magram ra
specifikurobiTac ar unda gamoirCeodes kultura Tu organizacia,
mxedvelobaSi miiReba is bazisuri sawyisi, romelic TiTqmis erTnairia
konfliqtis gagebisaTvis.
konfliqtis gadaWra eyrdnoba saerTo safuZvels - rogor iqcevian
adamianebi konfliqtis dros. swored am mizezebis gamo, ganvixilavT
konfliqtTan dakavSirebul zogad principebsa da debulebebs, romlebic
yvela saxis konfliqtisaTvis saerToa.
5. 5
I Tavi ra aris konfliqti?
konfliqtis gansazRvreba
konfliqti aris adamianTa Soris Seusabamoba, konsensusis
miuRwevloba. Prinz-ma konfliqtis rva gansxvavebuli gansazRvreba
warmogvidgina: konfliqti, rogorc winaaRmdegoba, SeuTanxmebloba,
daZabuloba, TavdacviTi (winaaRmdeg mxardamWeri komunikaciisa),
SfoTviTi da emociuri daZabuloba, antagonizmi, negatiuri
interpersonaluri urTierToba da winaaRmdegoba verbalur da
araverbalur Setyobinebebs Soris.
rogorc L.Weiss-ma da Dehle-ma aRniSnes, konfliqtis yvela
gansazRvrebas garkveulwilad raRac elementi aklia. yvelaze
srulyofili ganmartebis Tanaxmad, konfliqti aris adamianTa Soris
urTierTobis forma, romelsac axasiaTebs erTmaneTTan SeuTavsebeli
miznebi, moTxovnebi, damokidebulebebi da winaaRmdegoba. es gansazRvreba
ukeT gamoxatavs konfliqtis arss, vidre is, rom konfliqti ganvixiloT
- rogorc SeuTanxmebloba, an rogorc konkurencia, anda rogorc
SeuTavsebeli interesebis arseboba.
konfliqtis arsebiTi niSania misi damyareba urTierTobaze.
konfliqturi interaqcia mravali formisaa da TiToeuli maTgani
warmoadgens specifikur problemas, moTxovnebis specialur nusxas.
CvenTvis yvelaze nacnobi konfliqturi interaqcia aris yvirili,
Ria konkurencia, romlis saSualebiT yoveli mxare cdilobs meore
mxaris damarcxebas. konfliqti SesaZloa iyos latenturi (SeniRbuli).
xSirad adamianebi konfliqtze misi CaxSobiT zemoqmedeben, ramac
momavalSi SesaZloa negatiuri Sedegi gamoiRos.
mecnierTa umravlesoba xazs usvams konfliqtis pozitiur
funqcias. isini aRniSnaven, rom konfliqtebi warmoSoben axal da, amasTan
erTad, SemoqmedebiT ideebs. maT SeuZliaT urTierTdamokidebulebebis
gaZliereba, axali jgufebisa da organizaciebis Seqmna da maTi miznebis
xelaxali Sefaseba da naTelyofa. aq moyvanili magaliTebis mixedviT,
konfliqti xasiaTdeba, rogorc „janmrTeli“, normaluri movlena.
TiToeul Cvengans ara erTxel hqonia konfliqtTan Sexeba da misgan
garkveuli sargeblis miRebis mcdeloba, magram, amave dros, ar unda
dagvaviwydes, rom konfliqti, xSirad Cveni cxovrebis tramvul
movlenadac iqceva.
interpersonaluri konfliqtis Sesaxeb arsebuli gansazRvrebebi
icvleba a) „konfliqturi epizodisa“ da b) konfliqtis marTviTi qcevis
mixedviT.
konfliqtur epizodSi igulisxmeba urTierTobis tipi da is, Tu ra
mniSvnelobas aniWeben partniorebi am urTierTobas. am Tvalsazrisis
mixedviT, konfliqts aqvs dawyebis etapi da dasasruli, xasiaTdeba
partniorebs Soris uTanxmoebiT. konfliqtis marTviTi qceva gulisxmobs
im konkretul modelebs, romlebsac partniorebi konfliqtur
urTierTobaSi iyeneben. es ganzomilebebi atareben saswavlo funqcias,
10. 10
produqtiuli da destruqciuli konfliqti
konfliqturi interaqcia
rogorc aRvniSneT, adamianebi xSirad aigiveben konfliqtebs
negatiur SedegebTan.
sociologma Lewis Coser-ma ganasxvava erTmaneTisgan „realisturi“
konfliqti „ararealisturi“ konfliqtisgan. realistur konfliqtSi
mxareebs Soris SeuTanxmebloba gamowveulia arsebiTi mizeziT –
monawileebs surT, gadaWran is uTanxmoeba, romelic maT Soris arsebobs.
ararealisturi konfliqti warmoadgens agresiis gamoxatvas da misi
erTaderTi mizania tkivilis, zianis miyeneba da sxv. realisturi
konfliqtebi konfliqtis amoxsnis teqnikuri SesaZleblobis farTo
speqtrs iyeneben – Zalas, molaparakebas, kenWisyras, darwmunebasa da sxv.
realisturi konfliqtis dros adamianebi orientirebuli arian arsebiTi
(substanciuri) problemis gadaWraze.
L.Coser -i miuTiTebs konfliqtis or tipze - konstruqciuli
(produqtiuli) da destruqciul konfliqtur interaqciaze.
produqtiuli konfliqturi interaqciis erT-erT mTavar Tvisebas
qcevis moqniloba warmoadgens. konstruqciul konfliqtur interaqciaSi
jgufis wevrebi iyeneben qcevebis farTo speqtrs: standartuli
procedurebis gamoyenebidan (kenWisyra) dawyebuli da molaparakebebis
ganxorcielebiT damTavrebuli. destruqciul konfliqtebSi ki,
piriqiTaa. jgufis wevrebi naklebad moqnilebi arian, radgan maTi
mTavari mizania erTmaneTis damarcxeba. destruqciuli konfliqturi
interaqcia aris arakontrolirebadi. produqtiuli konfliqtis dros
orive mxare unda dakmayofildes axali ideis moZebniT, an TiToeulma
mxarem SeZlos sxvisi poziciis gonivruli Sefaseba. destruqciul
konfliqtur interaqciaSi xSirad mxareebi polarizebuli xdebian da
maTTvis mniSvnelobas iZens ufro „aramolaparakebiTi“ pozicia, vidre
muSaoba gadawyvetilebis misaRebad.
aqve unda aRiniSnos, rom konstruqciuli da destruqciuli
konfliqturi interaqciis amgvari axsna Zalze idealizirebulia.
gamocdilebaSi iSviaTad gvxvdeba konfliqti, romelic konstruqciuli
an destruqciuli konfliqtis yvela niSans atarebdes.
11. 11
konfliqti, rogorc interaqciuli qceva
konfliqti Tavisi bunebiT aris interaqciuli. mas arasodes
akontrolebs mxolod erTi pirovneba. Zalian mniSvnelovania meore
pirovnebis reaqcia da pirovnebebis winaswari gaTvlebi sxvebis sapasuxo
qcevebze.
aseTi winaswarmermetyveluri baza qmnis mkacr tendencias
konfliqturi interaqciisTvis – konfliqti xdeba cikluri da
ganmeorebadi. davuSvaT, pirovneba A akritikebs B-s misi
produqtiulobis xarisxis SemcirebisTvis. B (daqiravebuli muSa) aris
A-s xelqveiTi. B iRebs kritikas da ganmartavs, Tu ratom daeca misi
muSaobis xarisxi. amiT igi amcirebs konfliqts da moqmedebs
gadawyvetilebis miRebisTvis. B SeiZleba gabrazdes da xeli Seuwyos
konfliqtis eskalacias, an SeiZleba gaCumdes. radgan A daelaparaka B-s
da man upasuxa, rom situacias veRar gaakontrolebda mTlianad, A-s
Semdgomi qceva iqneba pasuxi B-s reaqciaze. A-s qceva damokidebulia maT
Soris interaqciuli qcevebis gacvlaze.
iniciativa-pasuxi-kontrpasuxis qceviTi cikli aris konfliqtis
gacvlis Sedegi. am cikls naklebad gavigebT, Tu mas A-sa da B-s
individualur qcevebad davanawilebT. cikli iqneba TviTgamaZlierebeli,
Tu, magaliTad, B upasuxebda A-s yvirilze yviriliT, A Seecdeboda mis
disciplinirebas da a.S. cikli, aseve, SeiZleba SeizRudos TavisTavad,
Tu A upasuxebs wynarad B- s yvirilze da mousmens mas.
konfliqturi interaqciuli cikli vlindeba eskalaciis, Tavidan
acilebis, CaxSobis an konfliqtze pozitiuri muSaobis gansazRvruli
mimarTulebebiT.
situacia rTuldeba, Tu gaviTvaliswinebT gamocdilebis bazas,
romelic A-s aqvs B-s mimarT. es niSnavs, rom A-s moqmedeba
damokidebulia imaze, Tu rogor aRiqvams igi B-s pasuxs. analogiuri
gziT, B-s moqmedebas ganapirobebs Bmis pasuxze A-s reaqcia.
Cveulebriv, aseTi Sefasebani „intuiciuria“. xSirad isini mxareTa
erTmaneTis mimarT aRqmebzea dafuZnebuli; radgan intuiciuri da
gauTvaliswinebelia, amitomac konfliqtur urTierTobaSi myofi wevrebi,
zog SemTxvevaSi, SeiZleba Secdnen.
I Tavis ZiriTadi terminebi
• konfliqturi interaqcia (urTierToba)
• destruqciuli qceva
• TavdacviTi komunikacia
• mxardamWeri komunikacia
• SfoTva
• emociuri daZabuloba
• antagonizmi
• negatiuri interpersonaluri urTierToba
12. 12
• verbaluri da araverbaluri Setyobineba
• konfliqturi epizodi
• konfliqtis marTviTi qceva
• strategia (TanamSromlobiTi, SejibrebiTi)
• taqtika
• realisturi da ararealisturi konfliqti
• moqnili qceva
• produqtiuli da destruqtiuli konfliqti
• latenturi (SeniRbuli) konfliqti
• konfliqtis cikli
• ganmeorebadi konfliqti
• konfliqtis eskalacia
• konfliqtis Tavidan acileba
• konfliqtis CaxSoba
II Tavi konfliqtis Teoriebi
ganviTarebiTi Teoria
mSobelsa da Svils Soris konfliqtis Seswavlisas, xSirad
ganixileba pirovnebis ganviTarebis Tvalsazrisi. kognitur da afeqtur
ganviTarebaSi momxdari cvlilebebi gvexmareba, CavwvdeT bavSvebis qcevas,
romelic vlindeba ojaxuri konfliqtis dros. swored Svilebsa da
mSoblebs Soris arsebul interesTa SeuTavsebloba qmnis konfliqts,
romlis arsic mkvlevarebs uadvildebs bavSvis ganviTarebis Sefasebas.
mSobelsa da bavSvebs Soris arsebuli konfliqtis Semswavleli
Teoriebi Seesityvebian ganviTarebis faqtorebis gamokvlevebs. R. Selman-
is Teoria konfliqts, bavSvis mier socialuri perspeqtivis miRebas,
ganviTarebis TvalsazrisiT ganixilavs. socialuri perspeqtivis
mopoveba individualuri ganviTarebis safexuria da warmoadgens
pirovnuli ganviTarebis aucilebel pirobas (sine qua non).
R. Selman-ma SemogvTavaza socialuri perspeqtivis miRebis xuTi done,
romelTagan TiToeuli Sesatyvis asakobriv jgufs moicavs.
done 0: aradiferencirebuli da egocentruli perspeqtivis miReba
(daaxlovebiT 3-dan 6 wlamde asaki). bavSvebi ar asxvaveben fizikurs
fsiqologiuri realobisgan, isini TavianT Sexedulebebs socialuri
samyaros Sesaxeb sxvebs miaweren.
done 1: diferencirebuli da subieqturi perspeqtivis miReba (5-dan 9
wlis asaki). marTalia, am doneze bavSvebi fizikurs fsiqologiurisagan
ganasxvaveben, magram maTi urTierTobebis perspeqtiva calmxrivia, (me -
(self) zemoqmedebs sxvaze an sxvebi zemoqmedeben me-ze).
13. 13
done 2: TviTasaxva (Self-reflective) / meore pirovneba da ormxrivi
(reciprokuli) perspeqtivis miReba (7 -dan 12 wlamde). am doneze bavSvebi
sakuTar Tavs sxvebis Tvalsazrisidan gamomdinare uyureben da xvdebian,
rom sxvebic imaves akeTeben. bavSvis mier socialuri urTierTobebis
gageba Semdegi formuliT gamoixateba _ me (self) gavlenas axdens sxvebze
da sxvebi gavlenas axdenen me -ze (self).
done 3: pirovneba da erToblivi perspeqtivis miReba (10-dan 15 wlis
asaki). am doneze bavSvs SeuZlia sakuTari Tavisa da sxvebis danaxva
urTierTdamokidebulebiT sistemis wevrebad. am dros SesamCnevia
erTmaneTze urTierTgavlena, romelic gacnobierebulia orive mxaris
mier.
done 4: siRrmiseuli da socialur-simboluri perspeqtivis miReba
(daaxlovebiT 12 wlis asakidan mozrdilobamde). perspeqtivis miRebis am
doneze socialuri urTierTobebis gageba SesaZlebelia mravalmxrivi
mniSvnelobis miniWebiT; magaliTad, rodesac aqtivobebis interpretacia
xdeba rogorc legaluri, moraluri, eTikuri an konvencionaluri
gagebiT.
rogorc R. Selman-ma gviCvena, nulovan doneze bavSvebi konfliqts
Zalis an ganridebis saSualebiT marTaven. am doneze bavSvis mier
marTviTi strategiebis gamoyeneba miuTiTebs, rom is ver asxvavebs
fizikur qcevas fsiqologiurisagan. bavSvs SeuZlia daartyas, avnos sxva
pirovnebas yovelgvari fsiqologiuri da urTierTobis Sedegebis
gaanalizebis gareSe.
pirvel doneze bavSvebi konfliqts calmxrivi gavlenis mqone
movlenad da misgan Tavis daRwevis saSualebad ganixilaven. magaliTad,
konfliqtad SeiZleba miCneuli iyos yvirili. imisaTvis, rom konfliqti
gadaiWras, erT-erTi martivi amoxsna maTTvis yvirilis Sewyveta da
bodiSis moxda aris.
meore doneze bavSvebi sakuTari miznebis miRwevas partniorebTan
survilebis SeTanxmebiT cdiloben.
mesame doneze konfliqtis gadalaxva orive mxaris dakmayofilebiT
xdeba, aqcenti gadadis aqtiur interpersonalur komunikaciaze.
konfliqtis gadaWra ufro verbaluri an gonebrivi saSualebiT miiRweva,
vidre fizikuri aqtivobiT.
da bolos, konfliqti urTierTdamokidebulebis Sesaxeb ufro
realistur xedvas ayalibebs. magaliTad, urTierTobebi ar aris
iZulebiTi. bavSvebs uyalibdebaT warmodgena imis Sesaxeb, rom
intrafsiqikuri konfliqtebi moicaven interpersonaluri konfliqtebis
WeSmarit mizezebs. amasTanave, konfliqtebis marTvis saSualebas
warmoadgens araverbaluri da verbaluri Setyobinebebi. rogorc 16 wlis
mozardi xsnis, „raime Temaze amomwuravi laparaki, Cveulebriv,
„uferuldeba“. „aris SemTxvevebi, rodesac ar giwevs yvelafris axsna,
vinaidan yvelaferi TavisTavad cxadia. akeTeb raRacas da yvelam icis, es
ras niSnavs. magram, Tu ver gaigeben, maSin iwyeb amomwuravad saubars.“
miuxedavad imisa, rom R. Selman-is interesi mimarTulia Tanatolebs
Soris konfliqtisken, misi Teoria ganixileba sxva
14. 14
urTierTdamokidebulebebSic im xarisxiT, romliTac Cven SegviZlia
davukavSiroT bavSvebis konfliqturi qceva maT mier socialuri
perspeqtivis miRebis unars.
fsiqodinamikuri Teoria
froidi da misi mimdevrebi adamianis gonebis dinamikas
Seiswavlidnen. isini cdilobdnen, aexsnaT socialur konteqstSi
gamovlenili pirovnebis qcevis meqanizmi.
miuxedavad kritikisa, didia konfliqtebis gamokvlevaSi
fsiqodinamikuri Teoriis mier Setanili wvlili. pirvel rigSi, unda
ganvixiloT misi bazisuri ideebi.
fsiqodinamikuri Teoriis mixedviT, adamianis goneba ganixileba,
rogorc fsiqikuri energiis rezervuari, saidanac energia sxvadasxva
arxebis meSveobiT gamoidevneba. es arxebi adamianis gansxvavebul
qmedebebTan identificirdeba. energia warmoadgens qcevis impuls,
romelic gansxvavebuli aqtivobis saxiT gvevlineba. radganac energia
arxis saSualebiT gamoidevneba, es arxi unda ganTavisufldes am
energiisgan. Tu energia ar aris gamodevnili erTi arxis saSualebiT, igi
zewolas ganicdis, raTa sxva arxis saSualebiT gamoTavisufldes.
fsiqodinamikuri Teoriis warmomadgenlebi cdiloben adamianis
gonebaSi arsebuli im meqanizmebis aRweras, romlebic ama Tu im arxSi
fsiqikur energias akaveben. maT mier warmodgenil bazisur models sami
komponenti gaaCnia:
1. id – energiis wyaro;
2. Super ego –RirebulebaTa sistema, romelic am energiis gamodevnas
ewinaaRmdegeba;
3. Ego, romelsac Semsruleblis funqcia akisria. is id-sa da super
ego-s aqtualur qcevasTan akavSirebs. imisaTvis, rom konfliqtSi am
modelis roli gavigoT, pirvel rigSi, unda ganvixiloT es komponentebi
da maTi erTmaneTTan urTierTdamokidebuleba.
id -i fsiqikuri energiis pirveladi wyaroa, romelic siamovnebis
principiT imarTeba. misi amocanaa pirovnebaSi warmoqmnili daZabulobis
Semcireba fsiqikuri energiis gandevniT. daZabuloba pirovnebaSi
bazisuri instiნqtebisa da moTxovnilebebis arsebobiT warmoiSveba. is
warmoiqmneba am moTxovnilebebis daukmayofilebasTan dakavSirebuli
frustraciis gancdiTac.
15. 15
id-sTvis energiis gandevnis nebismieri saSualeba ekvivalenturia
(nebismieri arxis saSualebiT SeuZlia energiis gamodevna). mas safuZvlad
SeiZleba daedos rogorc pozitiuri, aseve destruqciuli tendenciebi.
rac Seexeba Super ego -s, igi mSobels hgavs, aregulirebs pirovnebis
qcevas misi dasjiT an dajildoebiT.
pirovnebas danaSaulis grZnoba eufleba Cadenili danaSaulis gamo,
siamayis grZnoba - kargi qcevis gamo.
amrigad, id _ i cdilobs, nebismieri saSualebiT energiisgan
ganTavisufldes, xolo Super ego im qcevis ganxorcielebas ewinaaRmdegeba,
romelic socialurad misaReb formas ar Seesabameba.
fsiqodinamikuri Teoriis warmomadgenlebis mixedviT, konfliqti
aRmocendeba im SemTxvevaSi, rodesac pirovnebas eufleba SiSi, rom misi
moTxovnebi daukmayofilebeli darCeba.
ego_s wilad ergeba id_sa da Super ego_s marTvis problema (is
mediatoris rols asrulebs), eZebs Sesatyvis saSualebebs energiis
gamosaTavisufleblad. froidis mixedviT, ego imarTeba realobis
principiT: misi mizania, ,,gadaitanos gandevnili energia im realur
obieqtze, romelic moTxovnebs daakmayofilebs”. ,,realuri obieqtis”
gansazRvra SezRuduli socialuri situaciisa da Super ego-s mier xdeba.
magaliTad, gadawyvetilebis miRebisas jgufis wevri frustrirebulia
jgufis muSaobis neli tempiT. am daZabulobisgan gaTavisuflebis erT-
erTi saSualebaa jgufis sxva wevrze Tavdasxma. magram jgufis wevris
Super ego-m SesaZloa gansazRvros „idealuri“ qceva, rogoric aris
Tavazianoba da TavSekaveba da amiT sxvebze Tavdasxma CaaxSos. jgufis
wevris ego –m unda SeZlos mediacia id _sa da Super ego –s Soris ise, rom
moinaxos energiis gandevnis Sesatyvisi saSualeba Tavazianobisa da
TavSekavebis gaTvaliswinebiT. im SemTxvevaSi, Tu jgufis wevri
moaxerxebs jgufis problemis gadaWras, riTac gaizrdeba jgufis
muSaobis tempi, jgufis wevris daZabulobis ganmuxtvac warmatebiT
dasruldeba. ego –m SesaZloa gadados energiisagan gaTavisufleba
ramdenime xniT. Tu jgufis problemebi ar gadawydeba da sxva gamosavali
ar moiZebneba, energia sabolood gamovlindeba jgufis sxva wevrze
sityvieri TavdasxmiT, an es energia gandevnili da CaxSobili iqneba.
jgufis wevrisTvis arc erTi Sedegi ar aris sasurveli. jgufis wevrma
SeiZleba igrZnos danaSauli, radgan man daangria ideali (mag., jgufis
sxva wevrze gadaitana gaRizianeba). sxva SemTxvevaSi jgufis wevri
igrZnobs ufro met daZabulobas masSi energiis CaxSobiT. ego Seecdeba,
Tavis daRwevas arasasiamovno alternativebisgan. amisTvis man unda
mimarTos energia pirovnebisaTvis warmatebul da efeqtur aqtivobaze
(energia Sesabamisi arxiT gamodevnos).
rogorc aRvniSneT, konfliqti xdeba maSin, rodesac adamianebi
aRiqvamen Seusabamo miznebs sxvebTan urTierTobisas. es imas niSnavs, rom
garkveul situaciaSi adamianebs eSiniaT, ver imoqmedon warmatebulad. es
konfliqti pirovnebaSi or Zalismier impulss warmoSobs: agresiasa da
SfoTvas, romlebic ego -m unda marTos.
froidis mixedviT, agresiuli impulsi SesaZlebelia mimarTuli
iyos rogorc sakuTari Tavis mimarT, ise sxva pirovnebis mimarT. am
energiis safuZvels warmoadgens danaSaulis grZnoba an frustracia, rac
ganpirobebulia imiT, rom pirovnebis moTxovnebis dakmayofileba ver
16. 16
xerxdeba. sakuTari Tavisken mimarTuli agresia gamoixateba TviTzizRSi,
romelic Zalze destruqciuli SeiZleba gaxdes pirovnebisTvis.
individebi agresiis gamovlenis sxvadasxva strategias aviTareben.
erT-erTi strategia aris agresiuli moTxovnilebebis CaxSoba, rac
Zalian martivad xorcieldeba maSin, rodesac ar xdeba am impulsebis
aRiareba, an adgili aqvs Camnacvlebel aqtivobas. magaliTad, muSa,
romelsac direqtorisgan uari eTqva dawinaurebaze, axSobs warmoqmnil
gabrazebas da mas gardaqmnis ufro Zlier, uwyvet muSaobis aqtad.
SesaZlebelia, rom individebi gaucnobierebeli moTxovnebis
safuZvelze aqtivobdnen, ramac am qcevebis destruqciuli formiT
gamovlenas Seuwyos xeli. magaliTad, xelqveiTi gabrazebas aracnobieri
formiT gamoavlens Semdegnairad: mas SeiZleba daaviwydes bolo vadis
Sexseneba im sabuTTan dakavSirebiT, Sesaxeb, romelic misma direqtorma
Tavis xelmZRvanels unda warudginos. dainaxavs Tu ara xelqveiTi am
faqtis gamo aRelvebul direqtors, maSinave misi gabrazeba „sustdeba“,
magram am faqts SeiZleba Semdegi garTuleba mohyves: xelqveiTi
direqtorma samuSaodan daiTxovos. pirdapiri saxiT direqtoris mimarT
agresiis gamovlena SesaZloa arasasiamovno gaxdes rogorc
xelqveiTisTvis, aseve direqtorisTvis.
agresiis gamovlenis meore strategia gulisxmobs am impulsebis
mimarTvas ufro misaReb, sust samizneze da ara frustraciis aqtualur
wyaroze. am process gadatanas uwodeben.
L. Coser-i aRniSnavs, rom jgufis wevrebi, gabrazebis SemTxvevaSi,
cdiloben agresia gadaitanon ara agresiis wyaroze, aramed jgufis
SedarebiT sust wevrebze an jgufis gareT. isini Tavs arideben agresiis
pirdapir gamovlenas, vinaidan aqvT SiSi, rom, am SemTxvevaSi, maT
jgufidan gaagdeben.
agresiis msgavsad, SfoTva konfliqtis ganmavlobaSi im SemTxvevaSi
vlindeba, roca vinme gardauval safrTxes aRiqvams. individebs hgoniaT,
rom maTi moTxovnebis dakmayofilebas raRac emuqreba.
konfliqturi interaqciis fsiqodinamikuri Teoria SfoTvis or
wyaroze miuTiTebs. pirveli gamomdinareobs adamianis SiSisgan, sakuTari
impulsebis gamo. rogorc aRvniSneT, bevri moTxovnileba aris
destruqciuli da rodesac individebi varaudoben, rom isini am tipis
Rrmad mimaluli impulsebis safuZvelze aqtivoben, ganicdian SfoTvas.
magaliTad, iuridiul firmaSi momuSave mdivanma SemTxveviT gaigo
iuristis mier mis mimarT gamoTqmuli sayveduri. is Zalian gabrazda da
daiwyo iuristis lanZRva. miuxedavad imisa, rom iurists SeeZlo misi
samsaxuridan daTxovna, mdivani agrZelebda lanZRvas ramdenime dRis
ganmavlobaSi. rodesac megobarma hkiTxa mas, eSinoda Tu ara samsaxuris
dakargva, mdivanma, marTlac, gamoTqva saTanado SiSi, Tumca igi sakuTar
Tavs umtkicebda, rom ar iyo „Tagvi“ da agrZelebda iuristis lanZRva-
ginebas. sakuTari poziciis daJinebuli dacva da gaZliereba niSnavs
pasuxs, romlis meSveobiT pirovneba cdilobs sakuTari qcevebis
damkvidrebas.
SfoTva im SemTxvevaSic warmoiqmneba, roca individebi sakuTar
qcevas afaseben. maT kargad esmiT, Tu ra unda gaakeTon, an ra ar unda
gaakeTon sakuTari survilebis dasakmayofileblad. SfoTva aRmocendeba
maSin, rodesac konfliqtur situaciaSi individebi arakomfortulad
grZnoben Tavs, garkveuli aqtivobebis ganxorcielebis gamo. miuxedavad
amisa, isini agrZeleben aqtivobas im mizniT, rom garkveuli drois Semdeg
17. 17
es aqtivoba gaxdeba legitimuri, an aqtivobis ganxorcielebisaTvis
mniSvnelovan mizezs ipovnian. magaliaTad, isini cdiloben saxis
SenarCunebas, an miaCnia Tavi im subieqtad, romelic saeWvo xerxs iyenebs
Sedegis misaRwevad. subieqtSi, romelic SfoTvas ganicdis, SesaZlebelia
Semcirdes im arxebis raodenoba, romlebic gansazRvraven am aqtivobebis
SeCerebas. SfoTvas SeuZlia xeli SeuSalos individs saR azrovnebaSi. am
dros individs uWirs sakuTari mdgomareobis (ambivalentobis) zusti
mizezebis dadgena.
konfliqtur interaqciaSi SfoTva did gavlenas axdens procesze,
radgan is jgufis wevrebs rigidulsa da mouqnels xdis. rigiduli
qcevebis ganxorcieleba konfliqts destruqciul mimarTulebas aZlevs.
arasasiamovno qcevebis gameoreba xSirad jildovdeba, radgan adamianebs
uCndebaT zogierT aqtivobaze dauflebis SegrZneba. amgvari upiratesoba
TavisTavad warmoadgens jildos da am tipis qcevebi Tu interaqciis
formebi SeiZleba gagrZeldes maSinac ki, rodesac isini destruqciuli
saxiT vlindebian.
fsiqodinamikur Teorias didi damsaxureba miuZRvis konfliqturi
urTierTdamokidebulebebis SeswavlaSi. yvelaze mniSvnelovani aris mis
mier SfoTvisa da agresiis impulsebis rolis axsna konfliqtur
urTierTobebSi. idea imis Sesaxeb, rom am impulsebis gadamisamarTeba
SeiZleba sxva aqtivobebSi (moicavs ra mesame pirze Tavdasxmasac),
sakvanZo sakiTxs warmoadgens konfliqturi Teoriebis umetesobisTvis.
imis aRiareba, rom adamianebma yovelTvis ar ician sakuTari
konfliqturi qcevebis ZiriTadi mizezebis Sesaxeb, am Teoriis
mniSvnelovani damsaxurebaa.
miuxedavad fsiqodinamikuri midgomis damsaxurebebisa, yuradRebas
SevaCerebT or ganmartebaze. pirveli _ fsiqodinamikuri Teoriis erT-erT
mizans warmoadgens interaqciis Seswavla, magram unda aRvniSnoT, rom am
midgomis mizani ar aris TavisTavad interaqciis (per se) Seswavla.
fsiqodinamikuri Teoriis mixedviT, urTierTobebi internalur
(Sinagan) fsiqologiur procesebze da ara socialur qcevebze
dayrdnobiT Seiswavleba. rodesac mentalur aqtivobasa da qcevas Soris
kavSiris dadgena moxdeba, aqtivobebi ganixileba interaqciuli
konteqstisgan gancalkevebulad. swored esaa misi nakli. fsiqodinamikuri
Teoria upiratesad aRiarebs mentalur mdgomareobasa da Sinagan
motivaciebs da ar eTanxmeba im faqts, rom socialuri qceva yoveლTvis
warmoadgens pasuxs sxva adamianebis qmedebebze.
meore ganmarteba dakavSirebulia pirvelTan: fsiqodinamikuri
midgoma ver xsnis fsiqikuri energiis Canacvlebis meqanizms -
Canacvlebuli piris an aqtivobis amorCevis faqts. Teoriebis mtkicebiT,
fsiqikuri energia xSirad icvlis mimarTulebas. problema isaa, rom
fsiqodinamikuri midgoma ver uzrunvelyofs imis axsnas an ganWvretas,
Tu ra tipis aqtivoba an piri iqneba amorCeuli. fsiqodinamikuri
Teoriebi mxolod imas gviCveneben, rom fsiqikuri energia sxva arxis
saSualebiT gamoidevneba (socialuri konteqstisaTvis misaRebi aqtivobis
saxiT) da bundovan ganmartebas gvTavazoben imis Sesaxeb, Tu rogor
xdeba Semcvlelis SerCeva.
magaliTad, fsiqodinamikuri ganmartebebi gviCvenebs frustraciis
gadაsvlas agresiaSi ebraeli xalxis winaaRmdeg germaniaSi, magram ver
xsnis, ratom amoirCies ebraelebi da ara germaniaSi mcxovrebi sxva
umciresobis warmomadgenlebi an erovnebiT aragermanelebi. imisaTvis,
18. 18
rom gavTvaloT, romeli Semcvleli aris amorCeuli da ratom, unda
ganvixiloT iseTi socialuri faqtorebi rogoricaa: Zalaufleba,
romelic pirovnebas sxvebTan akavSirebs, individebis Cveuli stili,
konfliqturi qcevis xarisxi, romliTac gabrazebis gamoxatva xdeba
socialurad misaRebi formiT; gasaTvaliswinebelia, agreTve susti
mxaris Taviseburebebic. fsiqodinamikuri Teoria gvTavazobs
konfliqturi interaqciis mxolod nawilobriv suraTs.
velis Teoria da klimatis gageba
konfliqtebis SeswavlaSi didi damsaxureba miuZRvis Kurt Lewin-s,
romelmac 1950-ian wlebSi velis Teoria Seqmna. K. Lewin–i aRniSnavda, rom
adamiani cxovrobs da viTardeba garSemomyofi sagnebis „fsiqologiur
velSi“. adamianisTvis TiToeul sagans sakuTari valentoba gaaCnia – es
aris Taviseburi energetikuli muxti, romelic adamianSi specifikur
daZabvas iwvevs, Semdeg ki unda moxdes misgan ganmuxtva. adamianis qceva
eqvemdebareba nebelobas da vels. nebelobiTi qceva gamowveulia Sinagani
MmoTxovnilebebiTa da motivebiT, velis – gare sagnebis zegavleniT.
ganvixiloT eqsperimenti, romelic gviCvenebs velis gavleniT gamowveuli
adamianis qcevas.
cdis pirs, romelic miwveuli iyo TiTqosda „inteleqtis“
Sesamowmeblad, cota xniT sTxovdnen oTaxSi mocdas. eqsperimentatori,
romelic cdis pirs oTaxSi tovebda, agrZelebda masze dakvirvebas meore
oTaxidan specialuri, naxevrad gamWirvale sarkis meSveobiT. oTaxSi
marto darCenili yvela cdis piri (cdis pirebi iyvnen rogorc
studentebi, aseve profesorebi) iwyebda oTaxSi arsebuli sagnebis
Tvalierebasa da maT manipulacias, magaliTad, aTvalierebda wignebs,
exeboda karadas, fardas da a.S.
velis Teoria im faqtorebis ganxilvis saSualebas gvaZlevs,
romlebic socialur situaciaze zemoqmedeben. Zalebi ganixileba,
rogorc miznis miRwevisTvis moqmedebebis ganmapirobeli faqtorebi. maT
SeuZliaT im moqmedebebis blokirebac, romlebic miznis miRwevas
aferxeben. „veli“ dinamikuria, icvleba droisa da gamocdilebis
gavleniT.
K. Lewin-ma adamianis qceva iseT moqmedebad ganixila, romelic
Tavis TavSi „cxovreba – sivrcis“ meqanizmis gagebas gulisxmobs.
individis ganviTarebas an regresias maSin aqvs adgili, roca mis
„cxovreba-sivrceze“ zemoqmedebs eqsternaluri stimuli. aRsaniSnavia,
rom es ar aris mxolod gavlena, romelic „cxovreba-sivrceSi“ iwvevs
cvlilebebs. xdeba eqsternaluri stimulis miReba (internalizacia).
„cxovreba-sivrce“ moicavs pirovnebis mier mniSvnelovani miznebis
dasaxvas, motivebis, Rirebulebebis, moTxovnilebebis, idealebis,
barierebis gadalaxvasa da maTi daZlevis moTxovnebis gaTvaliswinebas.
„cxovreba-sivrcis“ mniSvnelovan Tvisebas warmoadgens misi
individualuri TvalsazrisiT ganpirobeba (Tu rogor aRiqvams individi
19. 19
samyaros mocemuli droisTvis). „cxovreba-sivrce“ ar aris obieqturi
gansazRvreba, is ufro fsiqologiuri terminia.
K. Lewin-is Tanaxmad, fsiqologiuri daxasiaTebis dros
mxedvelobaSi misaRebia iseTi specifikuri faqtorebi, rogoricaa:
miznebi, stimulebi, moTxovnebi, socialuri urTierTobebi, aseve velis
ufro zogadi Tavisebureba- fsiqologiuri atmosfero (megobruli,
daZabuli an mtruli) da Tavisufleba (damoukidebloba). velis, es
mTlianobaSi ganxiluli daxasiaTebebi, metad mniSvnelovania
fsiqologiuri TvalsazrisiT. fsiqologiuri atmosfero aris empiriuli
realoba da mecnierulad aRweriTi faqti.
klimati, velis, „rogorc mTelis,“ xarisxs warmoadgens. igi aris
pirovnebaTaSorisi urTierTobis fsiqologiuri mxare, romelic
situacias e.w. „aromats“ sZens, magaliTad, siTbos, usafrTxoebis gancdas,
SiSs an undoblobas da a.S.
konfliqtSi klimatis rolis saukeTeso analizi mogvca Morton
Deutsch –ma, romelic K. Lewin-is mowafe iyo. M. Deutsch-is mixedviT,
konfliqturi situaciis ZiriTad Tvisebas warmoadgens TanamSromlobiT
urTierTobasa da destruqciul Sejibrs Soris gansxvavebis arseboba.
M. Deutsch-Tvis klimati urTierTdamokidebulebebiT ganisazRvreba. igi
urTierTobis or mTavar tips gamoyofs:
a) winsvliTi (dawinaurebiTi), romlis drosac konfliqtSi CaTreuli
individi Tavis warmatebas sxva adamianis warmatebasTan akavSirebs;
b) urTierToba, romlis drosac erTi pirovnebis warmateba meoris
warumateblobiT miiRweva;
urTierTdamokidebuleba ar aris obieqturad gansazRvruli da is
monawile pirTa aRqmebiTa da gansxvavebuli rwmeniT aris
ganpirobebuli. Tu individi situacias aRiqvams, rogorc dawinaurebas,
igi iaqtiurebs ise, TiTqos aris dawinaurebuli. im SemTxvevaSi, Tu
situacia pirovnebis mier Sejibrad aRiqmeba, maSin subieqti
konkurentulad imoqmedebs. dawinaurebiTi urTierTdamokidebulebis
aRqma iwvevs dawinaurebiT urTierTobas konkurenciuli
urTierTdamokidebulebis aRqma _ Sejibrs.
M. Deutsch-ma im Sedegebis aRweris detaluri analizi mogvca,
romlebic dawinaurebiT da konkurenciul urTierTdamokidebulebebs
mosdevs.
dawinaurebiTi urTierTdamokidebulebis dros (TanamSromlobiTi
klimati) adamianebi ganicdian erTobliv interesebs, erTmaneTSi Sromas
koordinirebulad inawileben, aqvT ndoba, megobruli damokidebulebebi,
miznebis identurobas aRiqvamen da ufro uSualo da Ria komunikaciebs
axorcieleben.
konkurenciuli urTierTdamokidebulebis dros (SejibriTi klimati)
adamianebi yuradRebas amaxvileben antagonistur interesebze da
ewinaaRmdegebian erTmaneTs, mtrul damokidebulebas avlenen,
axorcieleben iseT komunikacias, romlis meSveobiTac erTmaneTi
SecdomaSi SehyavT.
M. Deutsch-is analizi or mniSvnelovan mosazrebazea agebuli:
1. M. Deutsch-i miuTiTebs, rom situaciis klimati gavlenas axdens
konfliqturi mxareebis qcevebze.
M. Deutsch-is mixedviT, jgufis wevrebs Soris urTierTobis aRqmis
xarisxi (saerTo interesebi, ndobis done, erTmaneTis mimarT
20. 20
megobruli an mtruli damokidebuleba, maTi poziciebis msgavseba da
gansxvaveba, komunikaciebis aRqma) qmnis klimats, romelic mxareebs
aZlevs erTmaneTis aRqmisa da sakuTari moqmedebis gaTvlis saSualebebs.
2. M. Deutsch-i miuTiTebs aRqmasa da interaqcias Soris
urTierTdamokidebulebis ciklur urTierTobaze. igi aRniSnavs, rom
urTierTdamokidebulebis aRqma warmoiSveba urTierTobidan da
ganmtkicebis procesSi marTavs mas. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
TanamSromlobiTi an konkurenciuli interaqcia qmnis Sesatyvis klimats,
xolo mxareebis ndoba, atitudebi, rwmena da a.S. moqmedebs masze, ris
gamoc aRqmis xarisxi Zlierdeba. aseTi ciklis arseboba tipuria
jgufebsa da organizaciebSi.
miuxedavad konfliqturi urTierTobebis SeswavlaSi M. Deutsch-is
didi damsaxurebisa, Cven unda mivuTiToT misi Teoriis naklzec. man
konfliqtSi urTierTdamokidebulebis analizi mxolod TanamSromlobisa
da Sejibris procesebis ganxilvis safuZvelze gaakeTa, xolo jgufuri
situaciis iseTi Tvisebebi, rogoricaa, magaliTad, dominanturi an
emociuri urTierTdamokidebuleba, ar ganuxilavs. klimatis TiToeul am
aspeqts gaaCnia gansakuTrebuli mniSvneloba da yoveli maTgani
konfliqtze moqmedebs sakuTriv. garda amisa, aRsaniSnavia, rom mxolod
urTierTdamokidebulebebis ganxilva ar warmoadgens yovelTvis
klimatebis gagebis erT-erT ZiriTad gasaRebs.
M. Deutsch-is mixedviT, konfliqtis monawileTa mier
urTierTdamokidebulebis aRqma aris konfliqturi qcevis pirveladi
„mizezi.“ amgvari mtkiceba yuradRebis gareSe tovebs mniSvnelovan
SemTxvevebs, rodesac individebs jgufuri procesebis erTmaneTisgan
gansxvavebuli aRqma aqvT.
miuxedavad am naklovanebebisa, M. Deutsch-is mier
urTierTdamokidebulebis mniSvnelobis, konfliqtSi klimatis rolis,
klimatsa da interaqcias Soris cikluri jaWvis aRiarebis ganxilva
konfliqtis analizis mTavar sagans warmoadgens.
21. 21
fazebis Teoria
konfliqti Tavisi mimdinareobis periodSi garkveul safexurebsa
da fazebs gadis. konfliqtebis ukeT Seswavlis mizniT mkvlevarebi
yuradRebas amaxvileben am procesebze.
zogierTi fazis analizi socialuri an internacionaluri
konfliqtebis Seswavlazea damyarebuli, zogi ki organizaciis
gamokvlevebsa da mcire jgufis procesebis Seswavlas eyrdnoba.
miuxedavad imisa, rom fazebis analizebs Soris garkveuli gansxvaveba
arsebobs, mkvlevarebi mainc erTxmad aRiareben, rom konfliqti
SesaZlebelia daiyos erTmaneTis momdevno periodebad, romlebic, Tavis
mxriv, gansxvavebuli qcevebis ganxorcielebasa da Tanmimdevrobas
ganapirobeben.
R. Rummel-is TvalsazrisiT, konfliqti xuT Tanmimdevrul fazas
gadis. pirvel safexurze konfliqti aris latenturi. sxva sityvebiT
rom vTqvaT, individebs aqvT erTmaneTisagan gansxvavebuli dispoziciebi
da atitudebi. Rirebulebebsa da SexedulebebSi arsebuli gansxvavebebi
momavali qcevis safuZvels warmoadgens.
meore fazis - miRebis fazis ganmavlobaSi „garkveuli sababi“ iwvevs
individTa aqtivobas, romlis drosac partniorTa Soris arsebuli
potenciuri gansxvaveba interaqciis safuZveli xdeba. am fazaSi e.w.
„Caxmaxis gamowevas“ (sababs) faruli konfliqti aSkara konfliqtSi
gadahyavs. imis Semdeg, rac konfliqti warmoiqmneba, urTierToba
Zalauflebis balansirebis fazaSi Sedis. es aris mesame faza, romlis
procesSi individebi afaseben erTmaneTis unarebs, aanalizeben,
gamoiyenon Tu ara erTmaneTis winaaRmdeg Zala, muqara, jildo da a.S.
isini aqtiurad upirispirdebian erTmaneTis mosazrebebs, riTac
garkveuli SeTanxmebis miRwevas cdiloben. miRebul SeTanxmebas jgufis
wevrebi meoTxe fazaSi - Zalauflebis balansis fazaSi gadayavs. aq
partniorebi ecnobian da swavloben am SedegebiT cxovrebas
(balasirebuli Zalaufleba). es faza garkveuli drois ganmavlobaSi
grZeldeba, sanam pirovnebis atitudebsa da miznebSi mravalmxrivi
cvlilebebi ar warmoiSveba. zogierTi cvlileba „ganxeTqilebis“ fazas
iwvevs da mxareebi acnobiereben, rom morigi konfliqtisa da
konfrontaciisTvis isev momwifda pirobebi.
amgvarad, warmodgenili fazebis modeli gulisxmobs konfliqtis
gagrZelebul cikls latenturi fazidan miRebamde, Zalauflebis
balansirebis procesidan Zalauflebis balansamde da ganxeTqilebamde,
ganxeTqilebidan SeniRbul konfliqtamde, manam, sanam partniorebi ar
miiReben konstruqciul gadawyvetilebas.
D.Ellis-i da R. Fisher-i, mcire jgufebSi gadawyvetilebis miRebis
gaanalizebis Semdeg, miuTiTeben konfliqtis sam fazaze, romelTagan
TiToeuls „gansxvavebuli interaqciuli modelebiT“ axasiaTeben. maT
mier SemoTavazebuli pirveli fazaa interpersonaluri konfliqturi
faza. am safexurze jgufis wevrebi orientirebuli arian im gzebis
Ziebaze, romlebic maT konfliqtidan gamoiyvanT. am fazisTvis
damaxasiaTebelia partniorebs Soris SeuTanxmeblobis dabali
22. 22
maCvenebeli. jgufis wevrebi eZeben konfliqtur gamosavlebze sxvadasxva
SesaZlo informacias da ganixilaven misi gadaWris sxvadasxva gzebs.
interpersonalur fazaSi konfliqtis analizi xdeba wevrebs Soris
individualuri gansxvavebebisa da ara jgufis mier miRebuli
gadawyvetilebebis ganxilvis TvalsazrisiT.
konfliqtis meore faza maSin dgeba, roca partniorebs Soris pirdapiri
konfrontacia iwyeba. am periodis ganmavlobaSi jgufis wevrebs Soris
SeuTanxmebloba izrdeba, erTmaneTisagan gansxvavebuli SeniSvnebisa da
wamoyenebuli winadadebebis raodenobrivi zrdis gamo. jgufis wevrebi
cdiloben, pirdapiri „SturmiT“ monaxon gamosavali da gansazRvron, Tu
ramdenad bevri winadadebaa wevrebis mxridan SemoTavazebuli. bolos
jgufi midis im gadawyvetilebamde, romelsac D. Ellis-i da R. Fisher-i
substanciur konfliqtur fazas uwodeben da romelSic SesamCnevi xdeba
SeTanxmebuli winadadebebis raodenobrivi zrda. jgufis wevrebi
cdiloben, miiRon saboloo, finaluri gadawyvetileba.
R. Rummel-is, D. Ellis-isa da R.Fisher-is mier SemoTavazebuli konfliqtis
fazebis analizi msgavsia. orive konfliqts ori fazis sazRvrebSi
axasiaTebs – diferenciaciis fazas integraciis faza mosdevs.
diferenciaciis fazaSi ikveTeba latenturi konfliqti. Semdeg ukve
integraciis procesi iwyeba. wevrebi garkveul gadawyvetilebas iReben,
erTmaneTis moTxovnebs iziareben. Tu integracia warmatebiT ar
dasruldeba, konfliqti SeiZleba bolo cikls daubrundes - axal
diferenciaciis fazas.
Walton Rummel Ellis, Fisher
latenturi konfliqti
diferenciacia miRebis faza
Zalauflebis balansirebis
procesi
interpersonaluri konf.
konfrontacia
integracia Zalauflebis
balansireba
substanciuri konfliqti
ganxeTqileba
fazebis analizi saSualebas gvaZlevs, yuradReba gavamaxviloT
konfliqtis mniSvnelovan epizodebze:
1. fazebis analizma gviCvena, rom konfliqtisTvis damaxasiaTebelia
gansazRvruli modeli an ritmi. es modeli xSirad konfliqtis
monawileebis molodinTa sistemazea damokidebuli. fazebis analizi
gvexmareba konfliqtis gagebaSi da moicavs ara mxolod mxareebs Soris
23. 23
uTanxmoebisa da konfrontaciis wvdomas, aramed wonasworobis
periodsac, rodesac konfliqtis monawileebi ganixilaven konfliqtidan
gamosvlis axal, SesaZlo variantebs;
2. erTi da imave urTierTobis modelebi an formebi SeiZleba
gansxvavebul funqciebs emsaxurebodes sxvadasxva konfliqtur fazaSi.
TiToeuli faza xasiaTdeba mniSvnelovani konteqstiT, romelic gasagebs
xdis qcevas, konfliqtis garkveuli safexuris analizidan gamomdinare.
magaliTad, D. Ellis-i da R. Fisher-i aRniSnaven, rom mcire jgufebSi
gadawyvetilebis miRebisas orazrovani winadadebebi Tavs iCens
konfliqtis pirvel da mesame fazaSi. pirvel fazaSi es SeniSvnebi
garkveul sakiTxebTan dakavSirebiT individebis meryeobas asaxavs.
individebi ar arian darwmunebuli TavianT atitudebSi da gamosavlis
Ziebisas sakuTari orientaciis gamovlenas cdiloben jgufis winaSe.
finalur fazaSi orazrovani SeniSvnebi asaxavs wevrebis mier erTi
poziciidan meoreze gadasvlas. wevrebi icvlian azrs da jgufi iRebs
gadawyvetilebas;
3. fazebis kvleva naTlad gviCvenebs, rom zogierT movlenas SeuZlia
konfrontaciis gamZafreba ara imitom, rom igi gansakuTrebuli
mniSvnelobis movlenas warmoadgens, aramed imitom, rom zewolis,
daZabulobis dros, umniSvnelo movlenamac ki SeiZleba gamoiwvios
konfliqtis swrafi eskalacia. es imas niSnavs, rom latenturi
gansxvaveba interaqciaze destruqciuli gziT moqmedebs;
4. konfliqti xSirad Tavis TavSi moicavs „Semowmebis“ periods, sanam
adgili aqvs pirdapir konfrontacias. individebi sakuTari poziciebis
gadamowmebis mizniT, axorcieleben garkveul qmedebebs, raTa „mosinjon
niadagi“ momavali qcevebisTvis. maT ainteresebT jgufis danarCeni
wevrebis reaqcia maT mier ganxorcielebul moqmedebebze. miRebuli
informaciis safuZvelze individebi aviTareben strategiebs da irCeven
specifikur taqtikebs. individebis mier sakuTari poziciebis mosinjvis
mcdeloba mniSvnelovan rols TamaSobs konfliqtis mimarTulebis
gansazRvraSi.
konfliqtis fazebis TeoriebSi problemas maTi simartive
warmoadgens. Tanamedrove gamokvlevebis mixedviT, fazebis analizi
xandaxan azviadebs konfliqtis ganviTarebis safexurebis Tanmimdevrobis
rols.
miuxedavad amisa, latenturi konfliqtis, gamomwvevi sababis,
diferenciaciisa da integraciis, interaqciuli ciklebis gageba
mniSvnelovan rols TamaSobs konfliqturi urTierTobis analizSi.
24. 24
gacvlisa da urTierTdamokidebulebis Teoriebi
interpersonaluri urTierTdamokidebulebis gageba xSirad
gacvlis Teoriebis analiziT xdeba. es Teoriebi sxvadasxva saxisaa,
magram isini mWidrod arian erTmaneTTan dakavSirebulni. isini iziareben
im Sexedulebas, rom socialuri qceva gansazRvrulia jildoTi an
jildos molodiniT. aqve unda davZinoT, rom yvela socialuri qcevis
ganxilva ar xdeba gacvlis terminebSi. Teoriebis umetesoba emxroba im
azrs, rom or individs Soris urTierToba ar SeiZleba ganvixiloT,
rogorc mxolod reciprokuli gacemisa da miRebuli jildos jami.
amasTanave, gasaTvaliswinebelia socialuri konteqsti, sadac xdeba
gacvla da drois faqtori (jildos miReba da gacema Tavis droze unda
moxdes). konfliqtis analizis dros es Teoriebi or mniSvnelovan
mtkicebulebaze miuTiTeben:
1. konfliqti aRmocendeba urTierTdamokidebul adamianebSi;
2. konfliqturi qceva jildoTi an jildos molodiniT
ganisazRvreba. or adamians zemoqmedeba SeuZlia erTimeoris
dajildoebasa Tu danaxarjze.
mWidro urTierTdamokidebulebaSi arsebuli konfliqtis
ganxilvisas yuradReba unda gamaxvildes Semdeg faqtorebze:
1. rac ufro Zlierdeba pirovnebebs Soris urTierTdamokidebuleba,
miT ufro izrdeba konfliqtis sferos potenciali. mWidro
urTierTobisas adamianebi erTmaneTs „uTanxmeben“ sakuTar
uflebebs, pasuxismgeblobebs, urTierTSefasebebs;
2. subieqtebis mier konfliqtis marTvis procesi gvaZlevs farTo
informacias maTi urTierTamokidebulebis Sesaxeb. urTierTobisa
da interaqciuli modelebis Sefaseba, Tavis mxriv, gavlenas axdens
partniorTa mier erTmaneTSi konfliqtis mogvarebaze;
3. imisaTvis, rom konfliqti gavaanalizoT, aucileblad unda
gaviTvaliswinoT mWidro urTierTdamokidebulebis tipi.
magaliTad, mSobelsa da Svils Soris an megobrebs Soris
arsebuli konfliqti kavSirSia imasTan, Tu rogor viTardeba
bavSvebSi komunikaciuri unarebi. urTierTobebi icvleba maTi
funqciebisa da daxasiaTebebis mixedviT. es gansxvavebebi ki
moqmedeben konfliqtis marTviT qcevebze (Tu rogor warmoiqmneba
da viTardeba konfliqti).
pirvel rigSi, aucilebelia, gavecnoT ramdenime termins, romelic
gacvlisa da urTierTdamokidebulebis TeoriebSi gamoiyeneba.
a) jildo. stimuls, romelic pasuxis gameorebis albaTobas cvlis,
Cveulebriv, „jildos“ an „ganmamtkicebels“ uwodeben.
b) danaxarji. danaxarji aris is xarisxi, romliTac aqtivoba „isjeba“
(igulisxmeba fizikuri an gonebrivi daRla, SfoTva an siZneleebi da
a.S.) da romelic warmoiqmneba qcevis ganxorcielebisas.
g) resursi. is xSirad gamoiyeneba, rogorc jildos sinonimi da
igulisxmeba piris Tviseba, romlis wyalobiTac mas SeuZlia saxe
Seucvalos sxva pirovnebis mier gancdil jildosa da danaxarjs.
25. 25
resursi moicavs unarebs, eqspertulobas, socialur daxasiaTebas,
materialur mdgomareobas da fasdeba sxva pirovnebis mier.
d) Rirebuleba da e) damokidebuleba. es resursebi, romlebsac
subieqtebi floben, ar arian TanabarRirebuli yvela individisTvis.
Rirebuleba SeiZleba icvlebodes droisa da viTarebis gavleniT. A daB B
pirebis urTierTobisasB B-Tvis gacemuli resursis Rirebuleba,
Cveulebriv, B B-s A-sTan damokidebulebis an gansakuTrebuli resursis
saWiroebis terminebiT ganixileba.
v) sargebeli (mogeba). jildo, romelic miiReba aqtivobis rac SeiZleba
naklebi danaxarjiT.
z) jildos alternatiuli wyaro. is xarisxi, romliTac A-s SeuZlia B-
ze zemoqmedeba, damokidebulia ara mxolod A-s mier B-sTvis
Sefasebuli resursebis Rirebulebaze, aramed im jildos alternatiul
wyarozec, romelic B-sTvisaa misaRebi.
aq warmodgenil definiciebs sxvadasxva Teoria gansxvavebulad
ganixilavs.
26. 26
G. Homans-is Teoria
G.Homans-i Seecada, sakuTari Teoriis safuZvelze aexsna
aqtualuri qceva. misi Sexeduleba mWidrod aris dakavSirebuli
mosazrebasTan, romlis mixedviTac jildos ganmamtkicebeli mniSvneloba
aqvs. am TeoriaSi gamoyenebulia terminebi: stimulTa erToblioba
(dajildoebul qcevasTan dakavSirebuli stimuli, romelic zrdis am
qcevis gameorebis albaTobas.), Rirebuleba da jildos sixSire (rac
ufro xSirad jildovdeba qceva, miT ufro didia misi gamovlenis
sixSire), aseve siWarbe (jildo nakleb Rirebuli xdeba misi gameorebis
SemTxvevaSi). G. Homans-ma SemogvTavaza gamanawilebeli samarTlianobis
koncefcia, romlis Tanaxmad, individi moelis im jildos miRebas,
romelic dakavSirebulia mis mier gaweul danaxarjTan. igi brazobs, Tu
ar miiRebs Sesabamis jildos. G.Homans-i am mtkicebas yoveldRiuri
qcevis axsnis mTavar safuZvlad Tvlis.
G.Homans-isa da aseve sxvaTa TeoriebSi yuradReba maxvildeba
maneraze, romliTac individebi jildosa da danaxarjs afaseben.
gamanawilebeli samarTlianobis kanoni aRwers xerxs, romlis
saSualebiTac individebi interaqciaSi moelian gaweuli danaxarjis
proporciulad jildos miRebasa da im sargebels, romelsac
„kapitaldabandeba“ moutanT. investiciebSi igulisxmeba kulturuli
maCveneblebi: asaki, mamakacuroba, silamaze, simdidre, Cvevebi,
materialuri keTildReoba da sxva. adamianebi afaseben miRebul
jildosa da maT mier gaweul danaxarjs im jildoebTan da
danaxarjebTan SedarebiT, romlebsac sxva, maTTan gaTanabrebuli,
subieqtebi iReben msgavs situaciebSi. Tu es Sedareba ar ganxorcielda
gamanawilebeli samarTlianobis wesiT, maSin adamiani ukmayofilo
darCeba da gabrazdeba.
G.Homans-is TvalsazrisiT, Sedareba ar aris subieqturi
Rirebuleba. jildosaTvis gaweuli danaxarji da jildo ufro maTi
garegnuli, zedapiruli jamia, romelsac yvela dainteresebuli mxare
aRiqvams. magaliTad, qarxanaSi momuSave muSebi, erTmaneTTan adareben
sakuTar Semosavlebs da ara imas, Tu es Semosavali „ras niSnavs“
TiToeuli maTganisTvis. diadur urTierTdamokidebulebaSi samarTliania
is SemTxveva, rodesac adamianis mier aRqmuli sakuTari jildosa da
danaxarjis proporcia msgavsia individis jildosa da danaxarjisa,
romelTanac igi akeTebs Sedarebas.
G.Homans-i cdilobda, Seeqmna rigiduli sqema, romlis meSveobiTac
sakuTar midgomas zustad gansazRvrda. misi azriT, am sqemaze
SesaZlebeli iqneboda cvladebis gazomva. mis mcdelobas mravali
sirTule Sexvda Rirebulebebis gazomvis TvalsazrisiT; kerZod,
rodesac igi sxvadasxva resursis Rirebulebebs erTmaneTs adarebda,
muSaobda gamanawilebeli samarTlianobis principiT iseT kognitur da
emociur koncefciebTan dakavSirebiT, rogoricaa: Rirebuleba, gabrazeba
da arCevanis gakeTeba. swored es koncefciebi ukargaven G.Homans-is mier
Seqmnil sqemas eleganturobas. misi mizani iyo, daedgina socialuri
qcevis principebi, romlebic validuri iqneboda rogorc socialuri,
aseve arasocialuri qcevisaTvis.
27. 27
socialuri gacvlis Teoria
socialuri gacvlis Teoria Seiqmna or mTavar mosazrebaze
dayrdnobiT:
1. am Teoriis mixedviT, qcevis mamoZravebel Zalas warmoadgens
adamianis interesi – me-s (self) interesi. adamiani interaqciis
ganmavlobaSi cdilobs, dajildovdes, rac SeiZleba naklebad gaweuli
danaxarjiT. individi mondomebulia, miiRos meti sargebeli (jildo) sxva
adamianebis danaxarjiT („sxva adamianebis xarjze“). miuxedavad imisa, rom
socialuri gacvlebi damaxasiaTebelia adamianTa
urTierTierTdamokidebulebisTvis, konteqstSi, maTgan mcire nawils
SeuZlia xangrZlivad arseboba.
socialuri gacvlis terminologiis mixedviT, konfliqti
warmoiqmneba imis gamo, rom urTierTdamokidebuli mxareebi inawileben
Sedegebs da orientirebuli arian erTmaneTis mier ganxorcielebul
aqtivobebze, raTa Rirebul resursebs miaRwion. adamianebi cdiloben,
maqsimumamde gazardon TavianTi Sedegebi, an miiRon maTi samarTliani
gadanawileba. isini sakuTar Tavze iReben pasuxismgeblobas _ Secvalon
qceva sasurveli Sedegis misaRwevad. socialuri gacvlis Teoria ar
gulisxmobs imas, rom jildo da danaxarji yovelTvis iqneba
absoluturi an obieqturad gansazRvruli. adamianebi xSirad ver
acnobiereben sakuTari qcevis Sedegebs.
2. urTierTdamikidebulebis Teoriis mixedviT, adamianebs
konfliqti aqvT erTmaneTTan imis gamo, rom isini ar eTanxmebian
Sedegebs, romlebic maT resursebis gacvlis wyalobiT miiRes.
socialuri gacvlis Teoria miuTiTebs, rom interaqciis dros
monawileebs Soris resursebis gacvla xSirad winaaRmdegobaSi modis
qcevis dajildoebasa da danaxarjTan.
M. Roloff-is Tanaxmad, socialuri gacvla aris raime obieqtis an
aqtivobis nebayoflobiTi gadacema erTi pirovnebisgan meoreze sxva
obieqtis an aqtivobis ukan dabrunebiT.
interaqciaSi SeiZleba gaicvalos socialuri resursebis farTo
arCevani. socialuri resursebia: mowoneba, siyvaruli, informacia,
daxmareba, avtoriteti da sxv. socialuri gacvlis Teoriis mixedviT,
adamianebi an uars amboben resursebis gacvlaze, an cvlian resursebs
mTeli urTierTobis ganmavlobaSi. rodesac A qaTinaurs eubneba B-s
axali halstuxis gamo, igi imsaxurebs mowonebas, B ucinis A-s da amiT
ajildoebs mas. am qaTinauris Semdeg B ecdeba, isev gaikeTos halstuxi,
rac saSualebas miscems mas, gamoiyurebodes mimzidvelad da ufro
sasiamovnod A-s TvalSi. Tavisi qceviT B ajildoebs A-s.
am analizis Tanaxmad, konfliqti warmoiqmneba maSin, rodesac:
1. erTi pirovneba grZnobs, rom misi Sedegi aris dabali (ver miiRo
Sesabamisi jildo);
2. pirovneba, romelic cdilobs Sedegebis gaumjobesebas, aanalizebs, an
winaswarmetyvelebs sxvisgan gamomdinare dabrkolebebs;
urTierTobaSi qcevasTan dakavSirebuli Sedegebi dabalia Semdegi
pirobebis gamo: Aa) pirovnebam ar miiRo jildo, an ar moelis mas; b)
28. 28
miiRo gauTvaliswinebeli danaxarji; g) pirovneba aRiqvams usamarTlod
miRebul jildos sxva adamianebis jildoebTan SedarebiT.
konfliqti ar warmoiSveba im SemTxvevaSi, rodesac
urTierTdamokidebuli mxareebi jildovdebian da es urTierToba
samarTliania.
konfliqtiT xasiaTdeba iseTi urTierTdamokidebuleba, romelSic
gamokveTili pirovnuli jildo an urTierToba arasamarTlianobiT
xasiaTdeba. individebi cdiloben urTierTobaSi samarTlian da
sargeblian jildoTa sistemis miRebas, Tu es mcdeloba uSedegod
damTavrda, maT SeuZliaT am urTierTobaTa garemos “datoveba”.
J.Thibaut -sa da H. Kelley-is
Teoria
J.Thibaut–isa da H.Kelley-is mixedviT, socialuri
urTierTdamokidebuleba ufro metia, vidre resursebis ubralo gacvla.
msgavsad Homans-is Teoriisa, amgvari midgoma daswavlis Teoriazea
dafuZnebuli, magram J. Thibaut-i da H. Kelley- i ufro met mniSvnelobas
aniWeben kognitur process, romelic TiToeuli monawilis aqtivobis
arCevans xelmZRvanelobs. magaliTad, individebi ageben aqtivobaTa
programas an gegmas, romelic maTTvis sasurveli Sedegebis terminebSi
fasdeba. urTierTdamokidebuleba yalibdeba TiToeuli partnioris
unaridan - imoqmedos sxvis qcevaze misi jildosa da sasjelis
gansazRvris gziT. warmatebuli interaqcia ganapirobebs gagrZelebul
urTierTdamokidebulebas, rac momdinareobs orive dainteresebuli
mxaris kmayofilebidan. amgvari mtkiceba gulisxmobs droSi misi
gagrZelebis aRiarebas; magaliTad, A-sTvis misi Sedegebis
maqsimalizacia moicavs ara mxolod dajildoebasa da danaxarjs,
romlebic misi moqmedebidan gamomdinareobs, aramed Sedegebs B-sTvisac:
A unda Seecados, maqsimumamde gazardos B–s sargebeli ise, rogorc
sakuTari.
J.Thibaut-i da H.Kelley-i amtkicebdnen, rom TiToeuli
urTierTdamokidebuleba damaxsovrebulia sxva
urTierTdamokidebulebebis badeSi. monawileebi erTmaneTTan
urTierTobisas TavianT Sedegebs adareben warsulSi miRebul
Sedegebs da im Sedegebs, romlebsac moelian sxva urTierTobebSi ori
Sesadarebeli donis meSveobiT.
erTi aris SesaZlo Sedegis minimaluri done, romelsac subieqti A
grZnobs, rom imsaxurebs. is dafuZnebulia warsuli Sedegebis saSualo
Rirebulebaze da dakavSirebulia arsebul situaciasTan,
kvalifikaciasTan da a.S.
meore aris sxva situaciebSi an urTierTobebSi A-s Tvalsazrisi
alternatiul Sedegze (alternativebis Sesadarebeli done).
es avtorebi miiCneven, rom A afasebs urTierTobaSi miRebul
Sedegs am ori donis saSualebiT.
pirveli done gansazRvravs pirovnebis dakmayofilebas
urTierTdamokidebulebiT, xolo meore _ pirovnebis damokidebulebas
29. 29
masze. zogierTi Sexeduleba arsebiTia, Tu midgoma gamoiyeneba realur
cxovrebiseul garemoSi.
J. Thibaut-isa da H. Kelley-is socialuri gacvlis versiaze
zemoqmedebs eqsperimentuli TamaSis kvleva, romelic efuZneba manamde
ekonomikaSi ganviTarebul e.w. TamaSis Teoriebs. eqsperimentuli TamaSis
Teoria dakavSirebulia urTierTobasTan, romlis dros TiToeuli
moTamaSis Sedegi damokidebulia meore moTamaSis aqtivobaze.
eqsperimentul TamaSis midgomas gansazRvravs Semdegi argumentebi:
1. TamaSis struqtura Sedgeba moTamaSeebis mier ganxorcielebuli
arCevnebisgan, aseve jildosa da danaxarjisgan, romlebic ZiriTad
arCevans ukavSirdeba;
2. arCevani, romelic misawvdomia moTamaSeebisTvis, SezRudulia
raodenobaSi da moTamaSeebma ician amis Sesaxeb;
3. jildo da danaxarji damokidebulia ara mxolod moTamaSis mier
gakeTebul arCevanze, aramed im arCevanzec, romelsac sxva moTamaSe
aniWebs prioritets;
4. moTamaSeebma ician, rom jildo da danaxarji dakavSirebulia arCevnis
TiToeul kombinaciasTan da aris metad mniSvnelovani da saintereso
maTTvis;
5. moTamaSis arCevani ganisazRvreba jildosa da danaxarjis gaTvliT.
racionaluri TamaSis qceva Sedgeba arCevanTa seleqciisagan, romelsac
sasurveli Sedegebi moaqvs.
Tu am mtkicebulobas daveyrdnobiT, maSin yoveli konfliqtis
motivaciuri struqtura SeiZleba warmovadginoT matricis saxiT,
romelsac, pirobiTad, „patimris dilemas” uwodeben. ganvixiloT es
dilema.
policiam daakava ori patimari. isini Casves cal-calke sakanSi, ris
gamoc erTmaneTs ver ekontaqtebian. patimrebi ori arCevnis winaSe
daayenes: a) maT unda aRiaron TavianTi danaSauli; b) daitovon dumilis
ufleba. Tu erTi aRiarebs, mas SeiZleba Seumsubuqdes sasjeli da
ganTavisufldes (dajildovdeba damnaSavis CabarebisTvis), meore patimari
ki sasamarTlos winaSe wardgeba, mZime danaSaulis gamo. Tu orive
aRiarebs danaSauls, orive patimari Cajdeba cixeSi ufro msubuqi
sasjeliT. Tu orive gaCumdeba, isini ganTavisufldebian, radgan policia
ver SeZlebs maT dakavebas mtkicebulebebisa da mowmeebis gareSe.
figura (a) warmoadgens am TamaSisTvis damaxasiaTebeli aqtivobebis
Sedegebis matricas, xolo figura (b) gviCvenebs verbalur terminebSi
gamoxatul Sedegebs.
