1. Витамин гэж юу вэ?
Амьд организмынбодисын солилцоогзохицуулагчхимийнянзбүрийнбүтэцбүхийорганик
нэгдлийгвитамин буюуаминдэм гэж нэрлэдэг. 20 гаруй аминдэмийнхимийннайрлага,бие
махбодидүзүүлэх нөлөөгсудалж хоногтшаардагдах хэмжээгтогтоогоодбайна.Аминдэмийн
дутлаас хоол боловсруулах,шингээхболонмэдрэлийнсистемийн үйл ажиллагаахямарч, ялангуяа
хүүхдийнөсөлтхөгжилтөндсөргөөр нөлөөлж өөрчлөлтгардаг.
Аминдэмүүдийнтухай бид юу мэддэг вэ?
Усанд уусдаг аминдэмүүд
C- Биеийн дархлааг сайжруулна
Бидний сайн таних аскорбины хүчил буюу C витамин нь биеийн эсэргүүцлийг сайжруулж
дархлааг нэмэгдүүлнэ. Мөн шарх аниулах, судас, шүд, буйлны эрүүл байдлыг хангах
үйлчилгээтэй.
C аминдэм дутагдсанаас бие суларч нойр хүрэх, тамирдах, турж эцэх, арьс цайрч, хуруу
хумс хөхөрч, толбо үзэгдэнэ. Уруул буйл хөхрөн хавдаж цус гарах, шүд ганхаж өвдөх,
цаашдаа булчин, үе мөчний өвчтэй болдог.
Жүрж, мандарин, киви зэрэг цитрусын жимс, чацаргана, халгай, чинжүү, гүзээлзгэнэ,
нохойн хошууны шүүсэнд агуулагддаг. Мөн ургамлын ногоон навч, аньсны үр жимс,
төмс, бөөрөнхий болон цэцгэн толгойт байцаа (броколли), хушганд бий. Мах, цагаан
идээнд харьцангуй бага. Гурил, будаа, өөх тос, өрөм, бяслаг зэрэгт байхгүй. Харин айрагт
нэлээн бий. Хүн хоногт 70-100 мг С аминдэмийг авч байх хэрэгтэй.
С аминдэм амархан задардаг тул амин дэмийг нь алдахаас сэргийлж ногоог буцламтгай
усанд чанах, жигнэх зэргээр боловсруулж хэрэглээрэй.
В1-Нүүрс усны солилцоог зохицуулна
B1 нь мэдрэлийн систем, нүүрс усны солилцоог сайжруулж илч үүсгэх явцыг
эрчимжүүлнэ. Овъёосны хэмхдэс, улаан буудай, шар буурцаг, цэвэрлээгүй цагаан будаа,
шар будаа, гурвалжин будаа, бүдүүн ширхэгтэй гурил, шош, вандуй, хушга /грек самар/,
гахайн өөхгүй мах, элэг, зүрх, бөөр, сүү, өндөгний шар, пиво, бууцайнд агуулагддаг.
Харин цагаан гурилд байхгүй. Цагаан будааны найрлаганд багахан хэмжээгээр оролцдог.
В2- Бодисын солилцоог дэмжинэ
2. Бодисын солилцоог сайжруулж, арьсны өнгийг сэргээн илч үүсэх үйл явцыг эрчимжүүлнэ.
Мөн өвчин эсэргүүцэх чадварыг нэмэгдүүлж, нүдний хараанд эерэг нөлөөтэй. Элэг, тэр
дундаа гахайн элэг, бөөр, сүү, аарц, бяслаг, үр тарианы бүтээгдэхүүн, талх, өндөг, пивоны
исгэгч, вандуй, хэрээн нүд, бууцай, гоньд, хурган чих, амтат ногоон чинжүү, ногоон
сонгино зэрэгт агуулагдана.
В3- Хоол боловсруулалтанд чухал үүрэгтэй
Хоол боловсруулах эрхтэн,бөөр, давсаг, мэдрэлийн системийн үйл ажиллагааг дэмждэг.
Пивоны хөрөнгө, элэг, өндөгний шар, өнгөт байцаанд бий.
В6-Тайвшруулна
Тайвшруулах, уургийн солилцоог сайжруулах, мэдрэлийн тогтолцооны хэвийн үйл
ажиллагааг хангах үйлчилгээтэй. Загас, пивоны хөрөнгө, буурцагт ургамал, эрдэнэ шиш,
улаан буудай, үр тарианы талх, малын элэг, бөөр, хөрөнгө, гадил, авакадо, газрын самар,
жимс, хүнсний ногоо, мах зэрэгт агуулагдана.
В9- Зүрхний эмгэгээс хамгаална
Цусны улаан бөөмийг бүтээх, зүрхний эмгэгээс хамгаалах үйлчилгээтэй. Туяаны өвчнийг
В12 буюу цианкобалин нь аминдэмтэй хамт анагаахад хэрэглэнэ. Ургамлын ногоон хэсэг,
төмс, байцаа, хөх тариа, эрдэнэшиш, шош, буурцаг, вандуй, үр тарианы зүйл, жимс,
бууцайнд агуулагдана. Мөн элэг, мах, загасны маханд бий.
В12- Төв мэдрэлийн системд онцгой үүрэгтэй
Чөмгөн дахь цусны улаан бөмбөлгийг бүрдүүлэх, цусан дахь улаан цогцос шинээр төлжих
үйл явцыг идэвхжүүлэн хэвийн хэмжээнд байлгахад үйлчлэх ба төв мэдрэлийн системийн
үйл ажиллагаа, дархлаа сайжруулж элэгний үйл ажиллагаанд эерэг нөлөө үзүүлдэг. Элэг,
бөөр зэрэг дотор эрхтэн, загас, түрс, сүү, аарц, үхрийн мах, өндөгний шар, далайн замагт
агуулагдана.
B12 агуулсан бүтээгдэхүүнийг нарны гэрлийн нөлөөнөөс хамгаалагдсан орчинд хадгалах
хэрэгтэй.
В15- Судас хатуурлыг эмчилнэ
B15 буюу пангамын хүчил нь элэгний өвчин, судас хатуурлыг эмчлэнэ. Мөн уушиг, арьс,
нүдний өвчинг анагаахад тустай. Хөрөнгө, ургамлын үр, цагаан будаа, байцаа, төмсний
шүүс, жимс, малын элэг, цусанд агуулагдана..
РР- Бие махбодыг уургаар хангана
Мэдрэлийн систем, арьс, салст бүрхүүл, бие махбодыг уургаар хангах, биологийн исэлдэх
үйл ажиллагааг сайжруулж бие махбодод илч үүсгэх үйлчилгээтэй.
3. PP буюу ниацин нь малын болон тахиа, загасны мах, сүү, цагаан идээ, бүхэл үр тарианы
талх, вандуй, буурцаг, шош, байцаа, хэрээн нүд, төмсөнд агуулагдана.
Бүсгүйчүүдэд өдөр бүр хэрэгтэй 7 амин дэм
Амьдралын олон ачааг ганцаараа үүрдэг, хариуцлагатай бүсгүй, ээж
хүнийхээ хувьд бид өөрсдийн идэж буй хоол тэжээл, авч буй амин
дэмдээ байнга анхааралтай хандах хэрэгтэй. Ялангуяа өвчинд өртөмтгий
өвлийн хүйтэн улиралд энэ нь маш чухал. Өдөр тутмын хэрэглээнээсээ
хялбархан нөхөж болохуйц амин дэмүүдийг бүсгүйчүүддээ хүргэж байна.
С амин дэм Хамгийн чухал нь энэ. Тиймээс ч байгаль эх бидэнд энэ амин
дэмний олдоцыг харамгүй хайрласан байх. Цитрусын төрлийн жимснүүд,
киви, төмс, чинжүү, улаан лооль болон броколи байцаанд С амин дэм
өндөр хэмжээгээр агуулагддаг. Энэхүү амин дэмийн хамгийн чухал чанар
нь дархлааны системийг сайжруулдаг ба өвчилсөн биеийг хурдан
эмчлэгдэхэд сайн нөлөө үзүүлдэг ажээ.
Е амин дэм нь бидний биед эсийн төвшинд үйлчилж, хөгшрөлтийг
удаашруулдаг ид шидтэй. Ходоодны үйл ажиллагаанд ч сайнаар нөлөөлнө.
Наран цэцэг, загасны тос болон бүх төрлийн самранд ихээр агуулагддаг
юм шүү.
Д витамин зөвхөн өсөлтөнд нөлөөлдөг юм биш шүү. Чи хэдэн настай байсан
ч ялгаагүй энэ амин дэм маш чухал. Чиний биен дэх кальцийг нөхөж, яс
болон шүдийг эрүүл байлгадаг гол витамин бол Д юм. Өндөгний шар,
загас, сүүнд их хэмжээгээр агуулагддаг. Бас зүгээр гадуур явж байхдаа
нарны цацрагаас ч бид Д амин дэмийг авч байдаг байх нь. Байгаль дэлхий
маань үнэхээр хайр татам, өгөөмөр юм аа!
А амин дэм нь биеийн өсөлтийг дэмжиг, арьсыг эрүүл байлгах, нүдний
харааны пигментүүдэд нэвтэрч чийглэг байдлаа алдахгүй байхад гол үүрэг
гүйцэтгэдэг учир харуй бүрий орчинд юм харах чадварыг нэмж өгдөг
төдийгүй биеийн дархлаа сайжруулж, халдвар болон бактер эсэргүүцэх
чадварыг дээшлүүлдэг. Түүнчлэн нөхөн үржихүйн хэвийн процессыг хангаж,
ялангуяа жирэмсэн эхчүүдийн ургийн хөгжилд , сайнаар нөлөөлнө. А амин
дэмийг лууван, хулуу, тарвас болон чангаанз зэргээс нөхөх боломжтой.
Фолийн хүчил буюу В9 амин дэм нь хоол боловсруулах замын үйл ажиллагаа
хямралтай, ялангуяа ходоодны хүчил багассан үед, жирэмсэн эхчүүдийн
хувьд ургийн хэвийн өсөлтийг хангаж, нуруу нугас болон тархины
4. гажилтаас урьдчилан сэргийлэх, архаг цус багадалттай, элэг
өөрчлөлттэй, өөхлөх хандлагатай бүсгүйчүүдэд маань илүү хэрэгтэй шүү.
Ногоон өнгийн навчит ногоонууд болон шош, амуу тариа, өндөг, тарвас,
гүзээлзгэнэ зэрэгт ихээр агуулагдна.
Бусад В-гийн төрлийн амин дэмүүд ялангуяа В6, В12 амин дэмүүд
эмэгтэйчүүдэд маш чухал. Цусан дахь улаан эсийн бүлэгнэх явцад эергээр
нөлөөлж, ой тогтоолт, төвлөрөлтийг сайжруулахаас гадна утаанаас
үүдэлтэй хавдрын эсрэг сайн үр нөлөөтэй. Түүнчлэн биеийг хоргүйжүүлж,
шархлах, гэмтсэн үед В12 ахиу хэрэглэснээр түргэн эдгэрдэг байна. В12
нь мах, өндөгний шар, тахианы мах, сүү болон загасны маханд их
хэмжээгээр агуулагддаг.
Төмөр нь эд, эрхтэнийг амин чухал шаардлагатай хүчилтөрөгчөөр хангахад
нь цусанд туслаж байдаг хосгүй чанартай бичил элемент юм. Мөн эдийн
амьсгалах явцад оролцон цус төлжүүлэх үйл явцад маш чухал үүрэг
гүйцэтгэдэг.
