Агаарын бохирдлыг маш олон янзаар тодорхойлсон байдаг. Байгалийн болон хүний үйл ажиллагааны нөлөөгөөр ан амьтан, хүний эрүүл мэнд, эдийн засагт хохирол үзүүлдэг атмосферийн агаар мандалд ялгарч буй хатуу, шингэн хийн хольц, биологийн биетийг агаарын бохирдол гэдэг (Wikipedia, 2014). Эдгээр хийн хольц хүний эрүүл мэнд төдийгүй экосистемд сөргөөр нөлөөлдөг.

1. АГААРЫН БОХИРДОЛ-НИЙГМИЙН ЭРҮҮЛ МЭНД
Б.Бурмаажав, ЭМЯ/МАУА, АШУД, проф.
А.Энхжаргал, АШУҮИС, докторант

2. Агуулга
 Агаарын бохирдол-эрүүл мэнд
 Судалгаа
 Эрүүл мэндийн үзүүлэлт
 Агаарын бохирдол-эрүүл мэндийн дарамт
 Зөвлөмж, Хэрэгжилт

3. Агаарын бохирдол-эрүүл мэнд
 Агаарын бохирдлыг маш олон янзаар
тодорхойлсон байдаг.
 Байгалийн болон хүний үйл ажиллагааны
нөлөөгөөр ан амьтан, хүний эрүүл мэнд, эдийн
засагт хохирол үзүүлдэг атмосферийн агаар
мандалд ялгарч буй хатуу, шингэн хийн хольц,
биологийн биетийг агаарын бохирдол гэдэг
(Wikipedia, 2014).
 Эдгээр хийн хольц хүний эрүүл мэнд төдийгүй
экосистемд сөргөөр нөлөөлдөг.

4. Агаарын бохирдол-эрүүл мэнд
o Орчин үед техник, технологийн дэвшил, нөөц
баялгийн ашиглалт, хүн амын өсөлт зэрэг олон
шалтгааны улмаас агаар мандалд үзүүлж буй
хүний үйл ажиллагаатай холбоотой сөрөг хүчин
зүйлс ихээхэн хэмжээгээр нэмэгдэж байна.
o Үүнтэй холбоотой олон нийгмийн эрүүл мэндэд
агаарын бохирдлын сөрөг нөлөө улам бүр
нэмэгдсээр байна

5. Агаарын бохирдол-эрүүл мэнд
Физиологийн Дархлалын Өвчлөл, нас баралт
Уушгины үйл
ажиллагаа буурах
Оюуны ажиллах
чадамж буурах
Мэдрэхүй-
хөдөлгөөний хурд
удаашрах
Цусны даралт,
судасны цохилтын
тоо өөрчлөгдөх
Хүүхдийн бие
махбодын өсөлт,
хөгжилтөд сөрөг
нөлөөлөх
Хэсэг газрын
дархлаа
сулрах
Биеийн
ерөнхий
эсэргүүцэл
сулрах
Амьсгалын
тогтолцоо
Харшил
Зүрх судас
Нүд, чих хамар
хоолой
Төрөлхийн гаж
хөгжил
Нөхөн үржихүйн
Хавдар (уушгины)
Бусад

6. Судалгаа
Агаар бохирдуулагч Эрүүл мэндийн үзүүлэлт Судлаач
УБ хотын агаарын
бохирдол (SO2, NO2,
CO)
Хүүхдийн амьсгалын
тогтолцооны өвчлөл
Гуурсан хоолойн цочмог,
архаг үрэвсэл
Уушгины үрэвсэл
Н. Сайжаа (1992, 2004)
Б.Бурмаа (1998, 2001)
НЭМХ (2003)
НЭМХ (2007-2011)
ЭМЯ, НЭМҮТ, УЦУОХ
бусад (2009)
•Цочмог ларингит
•Тонзиллит
•Багтраа
Б.Бурмаа (2001)
Уушги,
Уушги -зүрхний хавсарсан
эмгэгээс шалтгаалсан нас
баралт,
Уушгины хавдар
Нийт нас баралт
Г.Энхжаргал (2010)
Л.Дэлгэрзул (2012)
1.5
1
0.5
0
Зураг 1. Бронхитын өвчлөл,
150
100
50
1000 хүн амд
Зураг 2. Багтраагийн өвчлөл,
0.71
1000 хүхдэд
0.13 0.09
УБ МГ АХ
Нийт
0-1 нас
1-4 нас
5-15 нас
0
УБ МГ АХ
Нийт
0-1 нас
1-4 нас
5-15 нас

7. Судалгаа
Агаар ын
бохирдол
Физиологийн үзүүлэлт Судалгаа
УБ хотын агаарын
бохирдол (SO2,
NO2, CO)
Тоос
уушгины амьдралын багтаамж
багасах,
артерийн бага даралт хэвийн
бус хариу урвал үзүүлэх,
судасны цохилтын тоо
өөрчлөгдөх
зүрхний булчингийн агшилт,
цахилгаан дамжуулах чанар
өөрчлөгдөх
Б.Бурмаа (2001)
Д.Зулгэрэл (2003)
Хар тугалга Цусан дахь хар тугалга
Мэдрэлийн зарим эмгэг
Ой тогтоолт
Уурлах
Б.Бурмаа (2001)
О.Байгаль нар,
(2005, 2007)
Хүнд металл (Cu,
Pb, Cr, V, As)
Шээсэн дэх агууламж О.Чимэдсүрэн (2013)

8. Судалгаа
Агаар ын
бохирдол
Өвчлөл Судалгаа
Тоос
PM2.5
PM 10
Амьсгалын тогтолцооны өвчлөл
Зүрх судасны өвчнөөс
шалтгаалсан эмнэлэгт хэвтэлт
шууд хамааралтай
А.Энхжаргал, Б.Сувд
(2008)
Дэлхийн банк, 2009
Зүрх судасны
өвчин
Б.Бурмаажав нар (2009) Зүрх судасны өвчин
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Angina pectoris Sulfur dioxide
I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI
2003 year 2004 year 2005 year 2006 year 2007 year 2008 year
Зураг 3. Амьсгалын тогтоцооны цочмог
өвчин хүхрийн давхар ислийн хамаарал
Зураг 4. Цээжний бах, хүхрийн давхар
ислийн хамаарал

9. Судалгаа
Агаарын бохирдол Дархлалын үзүүлэлт Судалгаа
УБ хотын агаарын
бохирдол (SO2, NO2,
CO)
Арьс салстын нянгийн
тоо, төрөл, эмгэг
төрүүлэгч чанар
Ш.Энхцэцэг (2000)
Б.Бурмаа (2001)
Хүснэгт 1. Бохирдуулагч хүчин зүйлс, микрофлорын хамаарал (Rxy)
Обьект Бохирдуулагч Ургалтын зэрэг Нянгийн бүрэлдэхүүн
I II III 1 2 3
Арьс
SO2 0.1 0.6* 0.97* -0.2 0.85* 0.8*
NO2 0.5 0.8* 0.75* 0.2 0.96* 0.9
Хамрын салст
SO2 0.4 0.7* 0.64* 0.6 0.7* 0.7*
NO2 0.7* 0.6 0.6* 0.9* 0.3 0.3
H2S 0.04 0.6 0.4 0.1 0.8* 0.8*

10. Судалгаа
Үзүүлэлтүүд Зун Өвөл Хавар/Намар
Артерийн даралт ихдэх
өвчин
15.99 (2.06) 17.1 (2.07) 16.29 (2.28)
Тархины шигдээс 1.84 (0.41) 2.18 (0.58) 1.97 (0.46)
Тархинд цус харвах 0.35 (0.14) 0.42 (0.24) 0.39 (0.17)
Цээжний бах 5.65 (0.59) 6.52 (0.83) 6.00 (0.69)
Амьсгалын цочмог
халдвар
0.76 (0.27) 3.56 (2.11) 1.52 (1.16)
Уушгины цочмог үрэвсэл 0.76 (0.27) 3.56 (2.11) 1.52 (1.16)
Багтраа 1.28 (0.31) 1.88 (0.42) 1.46 (0.27)
Хүхэрлэг хий 3.18 (1.20) 27.99 (6.68) 10.01 (6.50)
Азотын давхар исэл 28.59 (5.10) 37.62 (4.91) 30.03 (6.45)
Өвлийн улиралд агаар бохирпуулагч, амьсгал, зүрх судасны өвчлөл
өндөр байна. Б.Бурмаажав нар, 2009

11. Судалгаа
Агааарын бохирдол Нөхөн үржихүйн
эрүүл мэнд
Судалгаа
УБ хотын агаарын
бохирдол (SO2, NO2,
CO)
Төрөлхийн гаж хөгжил Ө.Оюунчимэг (2007)
Ургийн хөгжилд
үзүүлэх нөлөө
ЭМШУИС, Канад,
Саймон Фрейзерийн
их сургууль, 2014-2015
Ураг аяндаа зулбах Д.Энхмаа (2014)
34500 34900 36294
41800
48120
53000
58000
NO2,ì êã/ì 3
74000
12
6
10
27
37
35
33
31
31 32 33
41
55
58
60
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
60
50
40
30
20
10
0
Àâòî ì àø è í û
òî î
NO2 Í ÿëõàñû í ýí äýãäýëä ÒÃ-û í
òî õè î ë äî ë
Зураг 6. Óëààíáààòàð õîòûí агаарын SO2, ÒÃÕ-í
òîõèîëäëын хамаарал (r=0.74)
Зураг 5.Óëààíáààòàð õîòûí àãààð äàõü àçîòûí äàâõàð èñëèéí
àãóóëàìæ, òºðºëõèéí ãàæ õºãæëèéí хамаарал (r=0.92**)

12. Судалгаа
АБ-той холбоотой
өвчлөл
Бөөрний өвчлөл Судалгаа
амьсгалын дээд замын
халдвар (50,0%)
гүйлсэн булчирхайн
үрэвсэл (42,0%)
Цочмог
гломерулонефрит
шалтгаан
архаг
гломерулонефритийн
сэдрэлийн шалтгаан
Р.Оюунгэрэл нар
(2013)
Агаарын бохирдолтой холбоотой зарим өвчлөл бөөрний өвчний
шалтгаан болж, давхар дарамт үзүүлдэг байна

13. Судалгаа

14. АБ-Нийгмийн эрүүл мэндийн асуудал
 Нийгмийн бүх давхаргын, бүх нас, хүйсийн хүн
өртөнө
 Хүүхэд
 Жирэмсэн эмэгтэй
 Өндөр настан
 илүү өртөнө

15. Агаарын бохирдол-эрүүл мэнд
 ДЭМБ-ын мэдээлж буйгаар 2008 онд 1.34 сая
хүн гадаад орчны агаарын бохирдлын улмаас
нас барсан бөгөөд хэрэв агаар дахь нарийн
болон том ширхэглэгт тоосонцрын агууламж
ДЭМБ-ын агаарын чанарын зөвлөмж болгож
буй түвшинд байсан бол 1.09 сая хүний амь
насыг аврах боломжтой байсан гэсэн тооцоолол
ч байна (WHO, 2013).

16. Агаарын бохирдол-эрүүл мэнд
 Манай улсын хотын хүн ам нийт хүн амын 68,1
хувийг хотын хүн ам эзлэж,
 хүн амын 53,1 хувь нь эмэгтэйчүүд,
 27,4 хувийг 0-15 насны хүүхэд,
 3,8 хувийг 65-аас дээш насны хүн ам эзлэж
байгаа нь агаарын бохирдлын улмаас өвчлөх
эрсдэл ихтэйг харуулж байна.
 (Эрүүл мэндийн үзүүлэлт, 2013, х.14)

17. Эрүүл мэндийн үзүүлэлт
1500
1300
1100
900
700
500
Зураг 8. Амьсгалын тогтолцооны амбулаторт бүртгэгдсэн өвчлөл
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Аймаг Улаанбаатар Улс Linear (Аймаг) Linear (Улаанбаатар)

18. Эрүүл мэндийн үзүүлэлт
450
400
350
300
250
Зураг 9. Амьсгалын замын өвчин, эмнэлэгт хэвтэлт, 10000 хүн амд
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Аймаг Улаанбаатар Улс Linear (Улс)

19. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
5
4
3
2
1
0
Зураг 10. Амьсгалын тогтолцооны өвчин, нас баралт
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Аймаг Улаанбаатар Улс

20. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
50
40
30
20
10
Зураг 11. Уушгины архаг бөглөрөлтөт өвчин
2010 2011 2012 2013
Аймаг Улаанбаатар Улс Linear (Аймаг ) Linear (Улаанбаатар)

21. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
 Шинжлэх ухааны сүүлийн үеийн судалгаануудыг
нарийвчлан үнэлж судалсны эцэст дэлхийн шилдэг
шинжээч судлаачид гадаад орчны агаарын
бохирдол:
 уушигны хавдар үүсэхэд хүргэдгийг нотолгоонд
тулгуурлан баталж,
 агаарын бохирдол, давсагны хавдрын хооронд эерэг
хамаарал байгааг тогтоосон байна.
 Хамгийн сүүлийн үеийн судалгааны дүнгээр 2010
оны байдлаар дэлхий дахинд 223,000 хүн агаарын
бохирдлын улмаас үүссэн уушигны хавдраар нас
барсан байна.

22. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
 Хавдар судлалын Олон улсын агентлагийн 109-р
ботийг гаргахад дэлхийн таван тивийн 1000
гаруй хараат бус судалгаанд үндэслэсэн байна.
 Дээрх судалгаа шинжилгээний ажлууд нь агаар
бохирдуулагч төрөл бүрийн бодисууд, түүн
дотроо тоосонцор, тээврийн хэрэгсэлтэй
холбоотой бохирдуулагч бодисуудын хавдар
үүсгэх чанарыг Европ, Америк, Азийн сая сая
хүн амьдардаг орнуудад хийгдсэн
эпидемиологийн судалгааны үр дүнд
үндэслэжээ.

23. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
 “Агаарын бохирдлыг хүнд хавдар үүсгэдэг
бодисын ангилалд оруулсан явдал” нь агаарын
бохирдлын асуудлыг хойшлуулалтгүй нэн
тэргүүний ээлжинд шийдвэрлэх асуудал
гэдгийг олон улсад харуулах маш чухал алхам
болсон юм.
• ДЭМБ, 2013

24. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
9.5
Зураг 12 Амбулаторт бүртгэгдсэн уушгины хорт хавдрын
тохиолдлын түвшин
Аймаг Улаанбаатар Улс Linear (Улаанбаатар)
11.4
10.1
1.3 1.2 1.3 1.4
13.5
4.7
5.8
5.3
7
2010 2011 2012 2013

25. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Зураг 13. Бронхит, уушги тэлэгдэх, УАБӨ, бусад
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Аймаг Улаанбаатар
Улс Linear (Аймаг)
Linear (Улаанбаатар)

26. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
25
20
15
10
5
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Өвчлөл, 10000 хүнд
Зураг 14. Багтраагийн өвчлөл
Аймаг Улаанбаатар Улс Linear (Улаанбаатар)

27. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Зураг 15. Хамрын ба хамрын ангалын бусад эмгэг (J30-J31, J33-J34)
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Нийт Linear (Нийт)

28. Эрүүл мэндийн дарамт
 Д.Жавхланбаяр, 2008 он
 “УБ хотын агаарын бохирдолттой холбоотой
өвчлөлийн өртгийн тооцоо” судалгаа:
 2007-2008 оны байдлаар Улаанбаатар хотын 2, 3
дахь шатлалын эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн
үйлчлүүлэгчдийг дээрээс доош хуваарилах
зарчмаар тэдэнд зарцуулсан зардлыг тооцож
амьсгалын замын болон зүрх судасны өвчний
эмчилгээ, үйлчилгээний зардал 1,501,802,056
төгрөг, нийт зардлын 21.6%-ийг эзлэж байна.

29. АБ-Эрүүл мэндийн дарамт
80.5
15.9 17.1
62.1 72.6
41.1
14.1
12.8
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2012 он 2013 он
Зураг 16. Амьсгалын замын өвчнүүдээр хэвтэн эмчлүүлсэн хүний тоо, нийт даатгалын хэвтүүлэн эмчлэх тусламж,
үйлчилгээнд эзлэх хувь
УБ хотод амьсгалын замын өвчнүүдээр хэвтэн эмчлүүлсэн хүний тоо/мян.хүн/
Аймагт амьсгалын замын өвчнүүдээр хэвтэн эмчлүүлсэн хүний тоо /мян.хүн/
УБ хотын ЭМД-ын сангаас санхүүжсэн нийт хэвтүүлэн эмчлүүлсэн тохиолдлын тоонд амьсгалын
замын өвчний эзлэх хувь
Аймгийн ЭМД-ын сангаас санхүүжсэн нийт хэвтэн эмчлүүлсэн тохиолдлын тоонд амьсгалын
замын өвчний эзлэх хувь

30. АБ-Эрүүл мэндийн дарамт
15.9 18.5
13.7 13.3
10.6
7.7
13.1 12.1
35
30
25
20
15
10
5
0
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2012 он 2013 он
Зураг 17. ЭМД-ын сангаас амьсгалын замын өвчний хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээнд олгосон нийт зардлын хэмжээ,
нийт хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээнд олгосон зардлын дүнд эзлэх хувь
ЭМД-ын сангаас амьсгалын замын өвчний эмчилгээнд олгосон зардлын хэмжээ, тэрбум.төг /УБ хот/
ЭМД-ын сангаас амьсгалын замын өвчний эмчилгээнд олгосон зардлын хэмжээ, тэрбум.төг /Аймагт/
ЭМД-ын сангаас хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээнд олгосон нийт зардалд эзлэх хувь /Аймагт/
ЭМД-ын сангаас хэвтүүлэн эмчлэх тусламж, үйлчилгээнд олгосон нийт зардалд эзлэх хувь /УБ хотод/

31. АБ-Эрүүл мэндийн дарамт
80.5
72.6
62.1
41.1
48.1
45.8
37.6
24.1
43.8 42.4
27.7
17.4
25.4 26.1
13.0
5.9
90.0
80.0
70.0
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
-
УБ хот, 2012 он УБ хот, 2013 он Аймаг, 2012 он Аймаг, 2013 он
Зураг 18. Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжсэн хэвтүүлэн эмчлэх тусламж,
үйлчилгээнд тэргүүлэх өвчлөлүүд, мян.хүн
Амьсгалын замын өвчнүүд Бөөр шээсний замын үрэвсэл, нефрит
Даралт ихсэх өвчнүүд Зүрхний шигдээс, ишеми, эмболизм, перикардит

32. Зөвлөмж, хэрэгжилт
 Хууль
 Тогтоол
 Захирамж
 Стратеги
 Эрүүл мэндийн сайдын тушаал:
 Төрөлхийн гаж хөгжлийн тохиолдлыг бүртгэх, хянах
журам.
 Эрүүл мэндийн сайдын 2005 оны 77 дугаар тушаал,
 Хүүхдийн өвөрмөц бус дархлалын байдлыг агаарын
бохирдолттой холбон судлах аргууд,
 Эрүүл мэндийн сайдын 2001 оны 162 дугаар тушаал,
 Эрүүл ногоон эмнэлэг-аян өрнүүлэх тухай,
 Эрүүл мэндийн сайдын 2011 оны 160 дугаар тушаал

33. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Төр, засгийн түвшинд)
Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулах, утаа багасгах талаарх
дэвшүүлсэн санал (ЭМЯ, 2009 оны 1а/434 тоотоор ЗГХЭГ-т хүргүүлсэн),
Хот чиглэсэн
шилжилт,
хотжилт,
төвлөрөл
хэрэгжилт:
Хотын агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд зөвхөн
утааны эх үүсвэртэй биш, нийт улсын хэмжээнд
хөдөөгийн хөгжлийн асуудлыг шийдвэрлэх
шаардлагатай. Удаан хугацаанд төлөвлөгөөтэйгээр
хэрэгжүүлэх цогц арга хэмжээ байх
Хөдөөд иргэд амьдрах нөхцлийг сайжруулах, хөдөөгийн
иргэдэд олгох цалингийн сүлжээ, түвшин өндөр байх
бодлого хэрэгжүүлэх,
Нийслэл хотын сууршлын орчны даацыг зөв
тодорхойлох, хот төлөвлөлтийн шинжлэх ухааны
үндэслэлийг сайжруулах арга хэмжээг даруй төлөвлөн
хэрэгжүүлэх,

34. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Төр, засгийн түвшинд)
Хотын оршин суугчдын байршил, ялангуяа шинээр шилжин
ирэгсдийн байршлыг хот төлөвлөлтийн дагуу оновчтой
болгох, нэгэнт ирж буусан айлуудыг цахилгаан, усан
хангамж зэрэг дэд бүтцээр нь хангах гэж зүтгэх биш хотын
агаарын бохирдлыг нэмэгдүүлэхгүй, өөрөөр хэлбэл салхины
чиглэлийн дагуу, урьдчилан төлөвлөсөн газар байршуулах
арга хэмжээг нэн даруй эхлэн хэрэгжүүлэх, ийм газрыг бий
болгож, нүүлгэн шилжүүлэх арга хэмжээ авах,
Улаанбаатар хотод 100000 айл өрх гэр, галладаг орон
сууцанд амьдарч байгаа бол 30-40 сая төгрөгөөр нэг айлыг
орон сууцаар хангана гэж үзвэл 4 триллион буюу 4 их наят
орчим төгрөгийн төсөв шаардлагатай байна. Ийм хэмжээний
хөрөнгийн эх үүсвэрийг хэдий хугацаанд төвлөрүүлж чадах
талаар тооцоо, судалгаа шаардлагатай. Үүний тул юуны
өмнө иргэдийн ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлж, цалингийн
түвшинг өсгөх бодлого чухал байна.

35. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Төр, засгийн түвшинд)
Нэгэнт агаарын бохирдлыг бууруулах нь цаг хугацаа
шаардсан тул хүн амын эрүүл мэнд, ахуй нөхцлийг
сайжруулах шууд бус хариу арга хэмжээг төлөвлөн
хэрэгжүүлэх шаардлагатай.
Үүнд:
Хотын ногоон байгууламжийг төлөвлөгөөтэйгээр
нэмэгдүүлэх,
агаар бохирдуулах бусад эх үүсвэрийг багасгах:
 хөрсний эвдрэл,
зам, талбайг сайжруулах,
автохөсгийн техникийн үзүүлэлтийг сайжруулах,
утаа багатай зуух хэрэглэх зэрэг

36. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Эрүүл мэндийн салбарт)
Агаарын бохирдлын хүн амын
эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийн
судалгааг өргөжүүлэх
Улаанбаатар хотын
агаарын бохирдлыг
бууруулах, утаа
багасгах талаарх
дэвшүүлсэн санал
(ЭМЯ, 2009 оны
1а/434 тоотоор
ЗГХЭГ-т хүргүүлсэн),
хэрэгжилт:
Агаарын
бохирдлоос үүдсэн
өвчин, эмгэгээс
сэргийлэх, хүн амыг
хамаалах арга
замын талаар
холбогдох зөвлөмж,
стандарт,
удирдамж, шийдвэр
гаргах,
хэрэгжилтийг
зохион байгуулах
Судалгааны багийн чадавхийг
сайжруулах, өндөр хөгжилтэй
оронд судлаач, мэргэжилтэн
сургаж, бэлтгэх, тогтвор сууршил
сайжруулах
Нийгмийн
эрүүл мэндийн
лавлагаа
лаборатори
бэхжүүлэх, тоос,
хүнд металл, бусад
хорт бодисын
агууламжийг
тодорхойлох,
биологийн эд
материалд
(хүний цус, шээс, үс
гм)

37. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Эрүүл мэндийн салбарт)
Өвчний нэр Стандартын дугаар
Багтраа өвчний оношлогоо, эмчилгээ MNS6215:2010
Гуурсан хоолой тэлэгдэх өвчний оношлогоо, эмчилгээ MNS6134:2010
Уушгины архаг бөглөрөлтөт өвчний оношлогоо, эмчилгээ MNS6135:2010
Уушгины буглаа өвчний оношлогоо, эмчилгээ MNS6214:2010
Гялтангийн хөндийд шингэн хурах эмгэг: оношлогоо,
эмчилгээ
MNS6213:2010
Уушгины үрэвслийн оношлогоо, эмчилгээ MNS6136:2010
Уушгины артерийн бүлэнт бөглөрлийн оношлогоо,
эмчилгээ/D&T of Pulmonary Embolism
MNS6212:2010
Архаг фарингитын оношлогоо, эмчилгээ MNS 6093:2010
Агаарын чанар. MNS: 4585-2007
Ажлын байрны хар тугалгын агууламж, MNS:58-03-2007

38. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Эрүүл мэндийн салбарт)
Өвчний нэр Стандартын дугаар
Менингококкт халдварт өвчний тархвар судлалын тандалт MNS 5348-14 : 2003 6х.
Амьсгалын цочмог халтай хамшинж өвчний тархвар
судлалын тандалт
MNS 5348-59 : 2003 9х.
. Уушгины сүрьеэ өвчний оношлогоо, эмчилгээ MNS 5349-12 : 2003 9х
Томуу, томуутөст халдвар төвчний оношлогоо, эмчилгээ MNS 5349-16 : 2003 2 х.
Амьсгалын цочмог халтай хамшинж өвчний оношлогоо,
эмчилгээ
MNS 5349-20 : 2003 3 х.
Төвөнхийн эмгэгийн дурангийн оношлогоо, эмчилгээ MNS 5356 : 2004 4 х.
Хамрын хөндийн хорт хавдрын оношлогоо, эмчилгээ MNS 5853-2 : 2008 6 х.
Спирограммын шинжилгээ MNS 6101:2010 3 x.
Төвөнхийн хорт хавдрын оношлогоо, эмчилгээ MNS 6133 :2010 7 x.
Менингококкт халдварт өвчний тархвар судлалын тандалт MNS 5348-14 : 2003 6х.

39. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Эрүүл мэндийн салбарт )
Өвчний нэр Стандартын дугаар
Уушгины мэс заслын үеийн мэдээгүйжүүлэг MNS 6203 : 2010 5 x.
Хүүхдийн гуурсан хоолойн бөглөршилт цочмог
үрэвслийн оношилгоо, эмчилгээ
Уушгины мэс заслын үеийн мэдээгүйжүүлэг MNS 6203 : 2010 5 x.
MNS 6323:2012 4 x.
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Ховдол хоорондын
таславчийн цоорхой. Оношилгоо, мэс заслын
эмчилгээ
MNS 6384-3 :2013 6х
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Уушгины артерийн
хавхлагын нарийсал. Оношилгоо, мэс заслын
эмчилгээ
MNS 6384-4 :2013 4х
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Уушгины артерийн
хавхлагын нарийсал, тосгуур хоорондын
таславчийн цоорхой хавсарсан гажиг. Оношилгоо,
мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-5 :2013 4х
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Фаллогийн дөрвөлсөн
гажиг (ФДГ). Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-6 :2013 5х
Уушгины артерийг бөгжлөх мэс засал эмчилгээ MNS 6384-7 :2013 3х
Зүрхний олдмол гажиг. Хоёр хавтаст хавхлагын
MNS 6384-8 :2013 5х
нарийсал. Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
Хоёр хавтаст хавхлагын дутагдлын оношилгоо,
мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-9 :2013 5х
Эмчлүүлэгчийн цагаан мөгөөрсөн хоолойд
тавьсан гуурсыг цэвэрлэх арга
MNS 6385 :2013 4х
Хүүхдийн гуурсан хоолойн бөглөршилт цочмог үрэвслийн
оношилгоо, эмчилгээ
MNS 6323:2012 4 x.
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Ховдол хоорондын таславчийн
цоорхой. Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-3 :2013 6х
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Уушгины артерийн хавхлагын
нарийсал. Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-4 :2013 4х
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Уушгины артерийн хавхлагын
нарийсал, тосгуур хоорондын таславчийн цоорхой хавсарсан
гажиг. Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-5 :2013 4х
Зүрхний төрөлхийн гажиг. Фаллогийн дөрвөлсөн гажиг (ФДГ).
Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-6 :2013 5х
Уушгины артерийг бөгжлөх мэс засал эмчилгээ MNS 6384-7 :2013 3х
Зүрхний олдмол гажиг. Хоёр хавтаст хавхлагын нарийсал.
Оношилгоо, мэс заслын эмчилгээ
MNS 6384-8 :2013 5х
Хоёр хавтаст хавхлагын дутагдлын оношилгоо, мэс заслын
эмчилгээ
MNS 6384-9 :2013 5х
Эмчлүүлэгчийн цагаан мөгөөрсөн хоолойд тавьсан гуурсыг
цэвэрлэх арга
MNS 6385 :2013 4х

40. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Эрүүл мэндийн салбарт)
10-т: Улирлын чанартай
томуугийн дэгдэлтийн үед
хүүхдийн дархлааг
сайжруулах, амин дэмээр
хангах, тоомуугаас сэргийлэх
13-т: Цусны даралтаа хянах
18-д: Дархлаа сайжруулах
улмаар аливаа халдварт
өвчнөөс сэргийлэх
20-д: Агаарын бохирдол ихтэй
өвлийн улиралд шүүлтүүртэй
маск зүүх
Заавал хэвшүүлэх 21
дадал, ЭМЯ, 2014

41. Зөвлөмж, хэрэгжилт (Эрүүл мэндийн
салбарт)
 Эмнэлэг барих,төсөв нэмэх....шаардлага өндөр
байгаа ч...
 Агаарын бохирдол бууруулах, өвчлөлөөс
сэргийлэх арга хэмжээг түлхүү авах
шаардлагатай

42. Зөвлөмж, хэрэгжилт (хүүхэд хамгаалах)
Өвчлөхөөс
сэргийлэх
Дархлаа
сайжруулах
Хамар залгиурын
үрэвслээс
сэргийлэх, төгс
эмчлэх
Цэвэр агаарт
байлгах
Айл өрх, хүүхдийн
байгууллагын
орчин эрүүлжүүлэх
Гэр, сууц,
байгууллагад
ногоон орчин
бзрдүүлэх
Сургалт,
сурталчилгаа
Хүүхэд хамгаалах
сан байгуулах
Хар тугалга
тодорхойлох,
орчинд хянах зэрэг

43. Зөвлөмж, хэрэгжилт (хүүхэд хамгаалах)
Эрүүл орчин- аян өрнүүлэх
хүүхдийн эрүүл мэндэд гарч болох
эмгэг өөрчлөлтийг нарийвчлан
судлах, эрт оношлох, үнэлгээ өгөх,
анагаах ухааны их, дээд
сургуулийн төгсөлтийн өмнөх
болон дараах сургалтын
хөтөлбөрийг боловсронгуй болгох
Эрүүл ахуйн хяналт
хүрээлэн буй орчны бохирдолд
тавих эрүүл ахуй, ариун цэврийн
хяналтыг тогтмолжуулах,
боловсронгуй болгох
Орон сууц, хүүхдийн
байгууллагын орчныг ханглаттай
зай талбайтай байлгах, чөлөөлөх

44. дүгнэлт
 1. Хүн амын агаарын бохирдолттой холбоотой
зарим өвчлөл 2013 оны байдлаар буурах
хандлагатай байгаа боловч уушгины хавдрын
тохиолдол УБ-т өндөр байна.
 2. Агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээг
эрчимтэй үргэлжлүүлэх хэрэгтэй байна.

45. Баярлалаа
burmajav5@yahoo.com
Утас： 99817218