1. ประเทศไทยมีกี่ศาล
นับแตมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย 2540 จนถึงปจจุบน ประเทศไทย
ั
ไดเปลี่ยนจากระบบศาลเดี่ยวมาเปนระบบศาลคู กลาวคือ จากเดิมที่มีเฉพาะศาลสถิตยุติธรรมที่ทําหนาที่
ชี้ขาดตัดสินอรรถคดีทั้งปวงเปลี่ยนมาเปน มีศาลปกครองและศาลรัฐธรรมนูญเพิ่มขึ้น ภายใตความเปลี่ยนแปลง
ดังกลาว แมแตผูคนที่อยูในแวดวงกระบวนการยุติธรรมบางสวนยังสับสนไขวเขวเขาใจไมถูกตอง จึง
ไมแปลกหากประชาชนและสื่อมวลชนบางสาขาจะมีความเขาใจคลาดเคลื่อนในระบบการศาลของไทย
ที่ปฏิรูปใหม ดังตัวอยางเชน บทความการเมืองหนา 3 หนังสือพิมพเดลินิวสหัวขอ
“ น้ําทวมกับ
ประชาชนตองมากอน ‘ไมครบเทอม’ สัญญาณ ‘ อภิสิทธิ์ ’ ยอหนาที่ 9 ความวา ‘ สถานการณตอมาคือ
การตอสูในคดี ’ ‘ ยุบพรรคประชาธิปตย ’ ที่มี ‘ ทางโคง ’ ใหใจหายใจคว่ํา จากกรณี ‘คลิปการสนทนา ’

ระหวางทีมกฎหมายของพรรคกับอดีตเลขานุการสวนตัวประธานศาลฎีกา...”
ผูเขียนเชื่อวา บทความขางตนคงมุงหมายถึงเหตุการณในคลิปภาพและเสียงการสนทนา
ระหวางเลขานุการสวนตัวของประธานศาลรัฐธรรมนูญกับสมาชิกสภาผูแทนพรรคประชาธิปตยที่กําลัง
ตกเปนขาวตามสื่อในขณะนี้มากกวา เนื่องจากคดียุบพรรคประชาธิปตยกําลังอยูระหวางการพิจารณาของ
ศาลรัฐธรรมนูญและประธานศาลรัฐธรรมนูญสามารถแตงตั้งเลขานุการสวนตัวไดตามระเบียบศาลรัฐธรรมนูญ
วาดวยการแตงตั้งเลขานุการประธานศาลรัฐธรรมนูญและตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2551 สวน
ประธานศาลฎีกาซึ่งเปนประมุขสูงสุดของศาลยุติธรรม ไมมีตําแหนงเลขานุการสวนตัวเชนศาลรัฐธรรมนูญ
ดังนั้น เพื่อใหผูอานเขาใจระบบศาลในประเทศไทยโดยไมผิดหลง ผูเขียนจึงอาสาขออรรถาธิบายขยายความ
คําวา ระบบศาลคูในประเทศไทย ดังนี้
1. ศาลยุติธรรม กอตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวตั้งแตวันที่
21 เมษายน 2425 มีอํานาจพิจารณาพิพากษาอรรถคดีทั้งปวงตามที่กฎหมายบัญญัติ เชน คดีแพง
คดีอาญา คดีเยาวชนและครอบครัว คดีลมละลาย คดีทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ
คดีภาษีอากร คดีเลือกตั้ง คดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมืองในศาลฎีกา เปนตน มีนายสบโชค สุขารมณ
เปนประธานศาลฎีกา นายวรวุฒิ ทวาทศิน เปนเลขาธิการประธานศาลฎีกา และนายเชวง ชูศิริ เปน
เลขานุการศาลฎีกา โดยไมมีตําแหนงเลขานุการสวนตัวประธานศาลฎีกา
2. ศาลปกครอง จัดตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และ
พระราชบัญญัตจดตังศาลปกครองและวิธพจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 เปดทําการ เมื่อวันที่ 9 มีนาคม 2544
ิั ้
ี ิ
มี 2 ชั้นศาล คือ ศาลปกครองสูงสุดและศาลปกครองกลาง มีอํานาจหนาที่พิจารณาพิพากษาคดีปกครอง
โดยเฉพาะอันไมอยูในอํานาจของศาลยุติธรรมหรือศาลอื่น คดีที่เกี่ยวกับการที่หนวยงานทางปกครองหรือ
/ เจาหนาที่

2. เจาหนาที่ของรัฐกระทําการโดยไมชอบดวยกฎหมาย คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หนวยงานทางปกครองหรือ
เจาหนาที่ของรัฐละเลยตอหนาที่ตามกฎหมายใหตองปฏิบัติหรือปฏิบัติหนาที่ดังกลาวลาชาเกินสมควร
หรือคดีเกี่ยวกับสัญญาทางปกครอง ฯลฯ เปนตน มีนายหัสวุฒิ วิฑิตวิริยกุล เปนประธานศาลปกครองสูงสุด
3. ศาลรัฐธรรมนูญ จัดตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 เริ่มเปดทําการ
เมื่อวันที่ 27 สิงหาคม 2543 ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญมีทั้งหมด 9 คน รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พ.ศ. 2550 กําหนดอํานาจหนาที่ศาลรัฐธรรมนูญไวหลายประการ เชน การวินิจฉัยความชอบดวย
รัฐธรรมนูญของกฏหมายที่ประกาศใชบังคับแลวมิใหขัดหรือแยงตอรัฐธรรมนูญ วินิจฉัยวา
สมาชิกสภาผูแทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา หรือกรรมาธิการ กระทําการใดเพื่อใหตนมีสวนโดยตรงและ
โดยออมในการใชงบประมาณรายจายหรือไม หรือวินิจฉัยมติ หรือขอบังคับของพรรคการเมือง การพิจารณา
อุทธรณของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรและการวินิจฉัยกรณีบุคคลหรือพรรคการเมืองใชสิทธิและเสรีภาพ
ในทางการเมืองโดยมิชอบดวยรัฐธรรมนูญ เปนตน มีนายชัช ชลวร เปนประธานศาลรัฐธรรมนูญ และ
นายพสิษฐ ศักดาณรงค เปนเลขานุการสวนตัวซึ่งปจจุบันไดพนจากตําแหนงดังกลาวแลว
4. ศาลทหาร เปนศาลพิเศษที่จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติธรรมนูญศาลทหาร พ.ศ. 2498
ศาลทหารแบงได 3 ประเภทคือ ศาลทหารในเวลาปกติ ศาลทหารในเวลาไมปกติ ศาลอาญาศึก ศาลทหารปกติ
มี 3 ชั้นศาลคือ ศาลทหารชั้นตน ศาลทหารชั้นกลาง (ชั้นอุทธรณ) และศาลทหารชั้นสูงสุด (ชั้นฎีกา)
“มีอํานาจพิจารณาพิพากษาลงโทษผูกระทําผิดอาญาซึ่งเปนบุคคลที่อยูในอํานาจศาลทหารในขณะกระทําผิด....
”
เชน ทหารประจําการ ทหารกองประจําการ (ทหารเกณฑหรือที่สมัครเขากองประจําการเพราะกฎหมาย
บังคับใหตองเปนทหาร) สวนคดีที่ไมอยูในอํานาจศาลทหาร เชน คดีที่เกี่ยวพันกับคดีที่อยูในอํานาจศาลพลเรือน
เชน ทหารกระทําผิดอาญารวมกับพลเรือน คดีที่ตองดําเนินการในศาลเยาวชนและครอบครัว เนื่องจากอายุ
ของผูกระทําความผิด เปนตน
ที่กลาวมาทั้งหมดคือ ระบบศาลคูในประเทศไทยโดยสังเขปตามที่กําหนดในกฏหมาย
รัฐธรรมนูญหรือกฎหมายอื่นที่เกี่ยวของ แมผูเขียนจะระบุอํานาจหนาที่ตามภารกิจทั้งหมดหรือระบบ
โครงสรางของศาลแตละศาลไมครบถวนกระบวนความก็ตาม แตก็พอทําใหทานผูอานรูจักประเภทของศาล
และ
ระบบศาลคูในประเทศไทยมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะขอเท็จจริงที่ผูคนในสังคมยังไมคอยรูประการหนึ่งก็คือ
ศาลยุตธรรมไดแยกออกจากกระทรวงยุตธรรมตามรัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัตระเบียบบริหารราชการ
ิ
ิ
ิ
ศาลยุติธรรม พ.ศ. 2543 ตั้งแตวันที่ 20 สิงหาคม 2543 ดวยแลวอีกเชนกัน
โฆษกศาลยุติธรรม
สิทธิศักดิ์ วนะชกิจ