1. ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ - Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ
(ΣΕΛ. 92-93)
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ: Να γίνει κατανοητό από τους μαθητές το πλαίσιο που
οδήγησε στον μεγάλο Εθνικό Διχασμό του 1916 και καθόρισε την πολιτική ζωή της
χώρας για τουλάχιστον μια εικοσαετία.
ΜΟΡΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Συνδυασμός ομαδικής εργασίας, κατευθυνόμενου
διαλόγου και αφήγησης.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Μετά τη διδασκαλία του μαθήματος οι μαθητές/τριες θα
πρέπει:

Να γνωρίζουν και να κατανοούν τη θέση του πρωθυπουργού Βενιζέλου υπέρ
εξόδου της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.

Να γνωρίζουν και να κατανοούν τη θέση του βασιλιά Κωνσταντίνου υπέρ της
ουδετερότητας.

Να συνειδητοποιήσουν το σχίσμα στην ελληνική κοινωνία και την
επικράτηση της λογικής της βίας στη σχέση των δύο παρατάξεων.
Παρουσίαση του σχεδίου διδασκαλίας
1η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ
ΑΦΟΡΜΗΣΗ: Προφορική εξέταση της προηγούμενης διδακτικής ενότητας: Τα
αίτια, η έκρηξη και τα μέτωπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, σελ. 89-91 σχολ.
βιβλίου. Έτσι θα υπενθυμίσουμε την ύπαρξη των δύο μεγάλων συνασπισμών (Αντάντ
και Κεντρικών Δυνάμεων), ποιες χώρες τους απάρτιζαν (με έμφαση στις εχθρικές
προς την Ελλάδα Οθωμανική Τουρκία και Βουλγαρία) και ποιο ήταν το τελικό
αποτέλεσμα του πολέμου.
Α. Χωρισμός του τμήματος σε δύο ομάδες: μία που θα καταγράψει την
επιχειρηματολογία του Κωνσταντίνου και μία που θα καταγράψει την αντίστοιχη του
Βενιζέλου. Κάθε ομάδα έχει το δικό της φύλλο εργασίας.

2. Β. Προβολή αποσπάσματος διάρκειας 16 λεπτών (1.49-2.05) από την ταινία του
Παντελή Βούλγαρη Ελευθέριος Βενιζέλος (1980). Συγκεκριμένα: προβολή του
κεφαλαίου 10 που διακρίνεται σε τρεις σκηνές:

Στην πρώτη διάλογος Βασιλιά-Βενιζέλου και επισημοποίηση της πλήρους
ρήξης των δύο πλευρών ( Σεπτέμβριος 1915)

Στη δεύτερη σκηνές πυρπόλησης των βενιζελικών εφημερίδων και άσκησης
βίας εις βάρος Φιλελευθέρων.

Στην τρίτη επίσκεψη αξιωματικών του Ρούπελ στον Βενιζέλο και ενημέρωσή
του για την είσοδο άνευ αντίστασης των βουλγαρικών στρατευμάτων.
Γ. Ανάγνωση πηγών για περαιτέρω κατανόηση: Δίνουμε σε φωτοτυπία αντίστοιχα
σε κάθε ομάδα ένα κείμενο: Στους «Βενιζελικούς» αποσπάσματα από το υπόμνημα
του Βενιζέλου προς τον Βασιλιά (11/1/1915) σχετικά με τις προοπτικές μιας
συμμαχίας με την Αντάντ. Στους «Βασιλικούς» τη συζήτηση του Κωνσταντίνου με
τον πρόεδρο της Βουλής Ζαβιτσιάνο (από το σχολικό βιβλίο Ιστορίας Γ’ Λυκείου των
Σκουλάτου-Δημακόπουλου-Κόνδη σελ. 76-77).
2η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ
Α. Με το πέρας της ανάγνωσης κάθε ομάδα επιχειρηματολογεί και ακολουθεί
συζήτηση: Συνολικά το τμήμα εκτιμά τις διαφορές αντιλήψεων των δύο πλευρών και
εξάγει συμπεράσματα. Ο διδάσκων μπορεί να θέσει ερωτήματα για περαιτέρω
συζήτηση:

Ποια θα μπορούσε να είναι η δική τους στάση εάν ζούσαν εκείνη την εποχή;

Εκτός από διαφορές στην εξωτερική πολιτική, ποιες άλλες διαπιστώνουμε
σχετικά με τη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάμεσα σε βασιλιά και πρωθυπουργό;

Πώς εξηγείται η δημοφιλία του Κωνσταντίνου την περίοδο 1915-17;
Β. Υπενθυμίζοντας τις εικόνες βίας εις βάρος των βενιζελικών και την εμφάνιση των
αξιωματικών ενώπιον του Βενιζέλου (άρα και μια αυξανόμενη ανάμειξη του στρατού
στην πολιτική) ζητούμε από τους μαθητές/τριες να εκτιμήσουν ποια ήταν η εξέλιξη
των γεγονότων: προς κατεύθυνση συνδιαλλαγής ή ένοπλης ρήξης.
Γ. Εκμεταλλευόμενοι τη λογική διαπίστωση περί κατάρρευσης της ομαλότητας
προχωρούμε στην ιστορική αφήγηση: εξιστορούμε την επανάσταση της Εθνικής

3. Άμυνας και την άνοδο του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθως τη διαμόρφωση
των δύο κρατών, τη βία των Επιστράτων, τη ξένη παρέμβαση υπέρ του Βενιζέλου και
την νέα βενιζελική διακυβέρνηση της περιόδου 1917-20, με τον δικό της αυταρχισμό.
Παρατηρήσεις από την εφαρμογή του σχεδίου διδασκαλίας.
Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν με μεγάλο ενδιαφέρον στο σχηματισμό ομάδων και την
συνακόλουθη ανάλυση της επιχειρηματολογίας τους. (Σε γενικές γραμμές η ιδέα μιας
κάποιας αντιπαράθεσης πάντα προκαλεί ενδιαφέρον!). Επιτεύχθηκε κατανόηση των
θεμελιακών διαφορών βασιλιά και Βενιζέλου τόσο στον τομέα της εξωτερικής όσο
και της εσωτερικής πολιτικής, αλλά και της έντασης του σχίσματος που διαπέρασε
την κοινωνία.
Το δύσκολο κομμάτι είναι να εξηγηθεί η γοητεία που ασκούσε ο Κωνσταντίνος σε
μεγάλο τμήμα του λαού. Ήδη η ιστορική αφήγηση έχει τονίσει το ρόλο του
Βενιζέλου στην μεταρρυθμιστική διακυβέρνηση της περιόδου 1910-12 και τους
Βαλκανικούς Πολέμους. Επιπλέον, ο Βενιζέλος έχει την πολυτέλεια της δικαίωσης,
καθώς η Αντάντ κέρδισε τελικά τον πόλεμο, ενώ τα επιχειρήματα του βασιλιά για το
καθήκον του απέναντι στο Θεό για την προστασία της Ελλάδας δεν μπορούν να
γίνουν αποδεκτά από σύγχρονους μαθητές. Το μόνο επιχείρημα του Κωνσταντίνου
που γίνεται εύκολα αποδεκτό, είναι εκείνο της επιθυμίας του λαού για ειρήνη και
αποφυγή των πολεμικών περιπετειών.
Δρ. Δημήτριος Παπαδιαμάντης.
Φιλόλογος Γυμνασίου-Λ.Τ. Πύλης Δερβενοχωρίων.