1Ο Δημοτικό Σχολείο Θρακομακεδονων ΣΤ’ Τάξη Ελευθερία ΜανδηλαράΑγγελική Μαύρη Νικολέτα Σταθιά Λαμπρινή Μητροβασίλη

1. Συνθήκη της Λωζάνης
1Ο Δημοτικό Σχολείο Θρακομακεδονων
ΣΤ’ Τάξη
Ελευθερία Μανδηλαρά
Αγγελική Μαύρη
Νικολέτα Σταθιά
Λαμπρινή Μητροβασίλη

2. Συνθήκη της Λωζάνης
 Σημαντική συνθήκη που υπεγράφη στη Λωζάνη στις 24 Ιουλίου του 1923, ως αποτέλεσμα
της διάσκεψης της Λωζάνης που πραγματοποιήθηκε στην ελβετική αυτή πόλη από τον
Νοέμβριο του 1922 μέχρι και τον Ιούλιο του επόμενου χρόνου.
 Η διάσκεψη είχε συγκληθεί για να επιλύσει τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί μετά την
ελληνική εκστρατεία στη Μικρά Ασία και την καταστροφή για την Ελλάδα που ακολούθησε τη
συντριβή του ελληνικού στρατού το 1922. Ουσιαστικά όμως η διάσκεψη ασχολήθηκε με
ολόκληρο το Ανατολικό* ζήτημα. Η διάσκεψη προκλήθηκε από δυνάμεις, τη Μεγάλη
Βρετανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Επίσης, εκτός βέβαια από την Ελλάδα και την Τουρκία,
προσκλήθηκαν και άλλες χώρες (Ιαπωνία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, ακόμη δε και οι
Ηνωμένες Πολιτείες έστειλαν αντιπρόσωπο τους). Η διάσκεψη της Λωζάνης μπορεί να
θεωρηθεί ως συνέχεια εκείνης των Σεβρών* (1920) που είχε ασχοληθεί με την επίλυση των
προβλημάτων της Ανατολικής Μεσογείου και που είχε ανατραπεί με την ελληνική περιπέτεια
στη Μικρά Ασία. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης διαφόρων ειδικών θεμάτων,
προσκλήθηκαν και άλλες χώρες (ΕΣΣΔ, Βουλγαρία, Ισπανία, Πορτογαλία, Βέλγιο, Αλβανία,
Ολλανδία, Σουηδία, Νορβηγία). Την Ελλάδα εκπροσώπησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και την
Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ εκπροσώπησε ο Ισμέτ Ινονού.
 Λωζάνης συνθήκη - Polignosihttp://www.polignosi.com

3. Συνθήκη της Λωζάνης
 Η συνθήκη που υπογράφτηκε, τελικά, περιελάμβανε 143 άρθρα που, μεταξύ άλλων, καθόριζαν τα
προς την Τουρκία σύνορα της Ελλάδας και αναγνώριζαν την ελληνική κυριαρχία επί των νησιών
του Αιγαίου εκτός από την Ίμβρο και την Τένεδο που θα παρέμεναν υπό τουρκική κυριαρχία.
Επίσης, με το άρθρο 15, η Τουρκία παραιτήθηκε όλων των δικαιωμάτων της στα Δωδεκάνησα,
υπέρ της Ιταλίας (από την οποία τα κέρδισε αργότερα η Ελλάδα)
 Ιδιαίτερης σημασίας για την Κύπρο ήσαν τα άρθρα 16, 20 και 21 της συνθήκης της Λωζάνης
 Το άρθρο 16 έχει ως εξής:
 Η Τουρκία παραιτείται κάθε δικαιώματος και τίτλου επί εδαφών που βρίσκονται έξω από τα σύνορα
που ορίζει η παρούσα συνθήκη καθώς και επί των νησιών, εκτός από εκείνα στα οποία η ηγεμονία
της αναγνωρίζεται από την (παρούσα) συνθήκη.
 Λωζάνης συνθήκη - Polignosihttp://www.polignosi.com

4. Συνθήκη της Λωζάνης
 Βάσει του άρθρου αυτού, η Τουρκία παραιτήθηκε επίσημα κάθε δικαιώματος επί
της Κύπρου που, αν και κατεχόταν από την Αγγλία από το 1878, ωστόσο
εθεωρείτο ακόμη τουρκική κτήση που είχε (προσωρινά) εκχωρηθεί στους
Άγγλους. Αν και οι Άγγλοι προσάρτησαν την Κύπρο κατά τον Α΄ Παγκόσμιο
πόλεμο (όταν η Τουρκία ετάχθη υπέρ των Γερμανών), ωστόσο η αβεβαιότητα για
το μέλλον του νησιού εξακολουθούσε να υπάρχει. Μετά τη Λωζάνη, η Αγγλία
προχώρησε, δυο χρόνια αργότερα, να κηρύξει την Κύπρο σε αποικία του
Στέμματος (1925), χωρίς καμιά αντίδραση εκτός από τις διαμαρτυρίες των ιδίων
των Κυπρίων που ανέμεναν απόδοση του νησιού τους στην Ελλάδα.
 Λωζάνης συνθήκη - Polignosihttp://www.polignosi.com

5. Συνθήκη της Λωζάνης
 Το άρθρο 20 της συνθήκης έχει ως εξής:
 Η Τουρκία αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κύπρου την οποία είχε αναγγείλει η
κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας στις 5 Νοεμβρίου του 1914.
 Με το άρθρο όμως αυτό ουσιαστικά αναγνωριζόταν η επί της Κύπρου αγγλική
κυριαρχία και από την Ελλάδα που προσυπέγραψε τη συνθήκη. Η Ελλάδα, που
είχε μεταβεί τραυματισμένη στη Λωζάνη μετά την τόσο οδυνηρή ήττα της στη
Μικρά Ασία, είχε προδοθεί και με το άρθρο 15 (τα Δωδεκάνησα στην κατοχή της
Ιταλίας) και με άλλες ρυθμίσεις βάσει των οποίων απώλεσε οριστικά τη Σμύρνη
και τις άλλες ελληνικές περιοχές στη Μικρά Ασία και στη Θράκη.
 Λωζάνης συνθήκη - Polignosihttp://www.polignosi.com

6.  Το άρθρο 21 της συνθήκης αφορούσε ιδιαίτερα τους Τούρκους της Κύπρου και έχει ως εξής:
 Οι Τούρκοι υπήκοοι που ήσαν μόνιμοι κάτοικοι της Κύπρου στις 5 Νοεμβρίου του 1914 θα αποκτήσουν
την βρετανική υπηκοότητα, με τους όρους που πρόβλεπα η τοπική νομοθεσία, και θα χάσουν την
τουρκική τους υπηκοότητα. Εντούτοις θα έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν την τουρκική υπηκοότητα μέσα
σε 2 χρόνια από την έναρξη της ισχύος της παρούσης συνθήκης, υπό την προϋπόθεση ότι θα
εγκαταλείψουν την Κύπρο μέσα σε διάστημα 12 μηνών μετά την σχετική δήλωσή τους.
 Το άρθρο αυτό θα μπορούσε ν’ αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντικό για την ιστορική πορεία της Κύπρου, αφού
ουσιαστικά καλούσε τους Τούρκους του νησιού να το εγκαταλείψουν και δέσμευε την Τουρκία να δεχθεί
στο δικό της έδαφος κάθε Τουρκοκύπριο που θα έφευγε. Ωστόσο εντός της τακτής προθεσμίας των 2
χρόνων, ένα μικρό μόνο ποσοστό Τούρκων της Κύπρου έφυγε για τη Μικρά Ασία. Οι περισσότεροι
επέλεξαν την αγγλική υπηκοότητα και την παραμονή στην Κύπρο. Αλλά και από τις 9.000 περίπου άτομα
που επέλεξαν την τουρκική υπηκοότητα, μόνο λιγότερα από 3.000 είχαν φύγει από το νησί μέχρι την 21η
του Οκτωβρίου του 1927. Έτσι, το Φόρεϊν Όφις παρατήρησε τότε ότι «υπάρχει στο νησί μια τουρκική
παροικία από 5.000-6.000 άτομα που τόσο γι' αυτήν όσο και για την επόμενη γενεά, μπορεί ν'
αποτελέσουν πηγή ανησυχίας για τις αρχές».
 Λωζάνης συνθήκη - Polignosihttp://www.polignosi.com

7. Συνθήκη της Λωζάνης
 Προβλέποντας όμως τις εξελίξεις, η αγγλική κυβέρνηση δεν προχώρησε στη λήψη
μέτρων. Συχνά ανώτατοι Βρετανοί αξιωματούχοι υπέβαλλαν ότι η παρουσία μιας
τουρκικής κοινότητας στην Κύπρο θα μπορούσε «ν' αποτελεί πλεονέκτημα από
πολιτικής απόψεως».
 Όταν αργότερα εντάθηκε ο εθνικισμός των Ελλήνων Κυπρίων, η Μεγάλη Βρετανία
εφάρμοσε στην Κύπρο την προσφιλή της πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» και
εκμεταλλεύθηκε το «πλεονέκτημα» αυτό. Πέτυχε έτσι την επανένταξη της Τουρκίας
στον κύκλο των «άμεσα ενδιαφερομένων μερών» για την Κύπρο, με τα γνωστά
καταστροφικά για το νησί αποτελέσματα, που ωστόσο δεν έβλαψαν τα καλώς
φρουρούμενα αγγλικά συμφέροντα. Και σήμερα ακόμη, η παρατεινόμενη διαμάχη
μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων αποσπά μόνιμα την προσοχή του συνόλου
του λαού της Κύπρου από τα «κυρίαρχα» κυπριακά εδάφη των βρετανικών βάσεων
που μένουν ανενόχλητα.
 Λωζάνης συνθήκη - Polignosihttp://www.polignosi.com

8. Συνθήκη της Λωζάνης
 Ιστορικό
 Κατήργησε την Συνθήκη των Σεβρών που δεν είχε γίνει αποδεκτή από την νέα κυβέρνηση της
Τουρκίας που διαδέχθηκε τον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης. Μετά την εκδίωξη από την Μικρά
Ασία του Ελληνικού στρατού από τον Τουρκικό υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ, εμφανίστηκε
η ανάγκη για αναπροσαρμογή της συνθήκης των Σεβρών. Στις 20 Οκτωβρίου 1922 ξεκίνησε το
συνέδριο που διακόπηκε μετά από έντονες διαμάχες στις 4 Φεβρουαρίου 1923 για να ξαναρχίσει
στις 23 Απριλίου. Το τελικό κείμενο υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου μετά από 7,5 μήνες
διαβουλεύσεων.
 Η Τουρκία ανέκτησε την Ανατολική Θράκη, κάποια νησιά του Αιγαίου, συγκεκριμένα την Ίμβρο και
την Τένεδο, μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με την Συρία, την περιοχή της Σμύρνης και
της Διεθνοποιημένης Ζώνης των Στενών η οποία όμως θα έμενε αποστρατικοποιημένη και
αντικείμενο νέας διεθνούς διάσκεψης. Παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία, όπως προέβλεπε
και η συνθήκη των Σεβρών, αλλά χωρίς πρόβλεψη για δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Ανέκτησε πλήρη
κυριαρχικά δικαιώματα σε όλη της την επικράτεια και απέκτησε δικαιώματα στρατιωτικών
εγκαταστάσεων σε όλη την επικράτειά της εκτός της ζώνης των στενών.

9. Συνθήκη της Λωζάνης
 Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να πληρώσει σε είδος (ελλείψει χρημάτων) τις πολεμικές επανορθώσεις. Η αποπληρωμή
έγινε με επέκταση των τουρκικών εδαφών της Ανατολικής Θράκης πέρα από τα όρια της συμφωνίας. Τα νησιά Ίμβρος
και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τον όρο ότι θα διοικούνταν με ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες. Ο
Οικουμενικός Πατριάρχης έχασε την ιδιότητα του Εθνάρχη και το Πατριαρχείο τέθηκε υπό ειδικό διεθνές νομικό
καθεστώς.
 Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Τουρκία. Με ξεχωριστή
συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών από τις δύο χώρες και
η αποστρατικοποίηση κάποιων νησιών του Αιγαίου.
 Συνθήκη της Λωζάνης – τι περιλαμβάνει - Eklogikahttps://www.eklogika.gr

10. Συνθήκη της Λωζάνης
 Η ανταλλαγή μειονοτήτων που πραγματοποιήθηκε προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία και
την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα 1.650.000 Τούρκοι υπήκοοι (άλλοι κάνουν λόγο για περίπου 2.000.000), χριστιανικού θρησκεύματος και
από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Η θρησκεία και όχι η εθνικότητα αποτέλεσε το
βασικό κριτήριο για την ανταλλαγή. Σύμφωνα με το άρθρο 2β της συνθήκης χρησιμοποιήθηκε ο όρος Μουσουλμάνοι και όχι Τούρκοι. Αυτό
οφείλεται στο ότι κατά την οθωμανική αυτοκρατορία η θρησκεία μετρούσε πολύ περισσότερο από ότι η εθνικότητα και από την άλλη πλευρά
η Τουρκία ήθελε όλοι οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης να παραμείνουν. Στα Βαλκάνια χρησιμοποιείται ο όρος Τούρκος αρκετές φορές
ως συνώνυμο με τον μουσουλμάνο επειδή στο σύστημα των Οθωμανικών μιλέτ (ήταν κύριο στοιχείο στην διοίκηση της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας) όλοι οι μουσουλμάνοι ανήκαν σε μια ενιαία κοινότητα.
 Μεταξύ των ανταλλάξιμων περιελαμβάνονταν επίσης οι Έλληνες του Πόντου, αλλά και τουρκόφωνοι Έλληνες, όπως τουρκόφωνοι Πόντιοι
και Καραμανλήδες, καθώς και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι, όπως οι Βαλαάδες της Δυτικής Μακεδονίας. Μαζί με τους Έλληνες, πέρασε
στην Ελλάδα και αριθμός Αρμενίων και Συροχαλδαίων. Εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή οι Έλληνες κάτοικοι της νομαρχίας της
Κωνσταντινούπολης (οι 125.000 μόνιμοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκηπονήσων και των περιχώρων, οι οποίοι ήταν
εγκατεστημένοι πριν από τις 30 Οκτωβρίου του 1918) και οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου (6.000 κάτοικοι), ενώ στην Ελλάδα
παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.
 Επιπλέον, βάσει του άρθρου 23, με όλα τα δεινά που η Συνθήκη αυτή συσσώρευσε στον Μικρασιατικό Ελληνισμό, η Τουρκία απεμπόλησε
πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Κύπρου.
 Συνθήκη της Λωζάνης – τι περιλαμβάνει - Eklogikahttps://www.eklogika.gr

11. Συνθήκη της Λωζάνης
 Ελληνοτουρκική Σύμβαση της Λωζάνης
 Στις 24 Ιουλίου 1923 υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης. Έξι μήνες πριν, στις 30 Ιανουαρίου 1923, είχε
υπογραφεί η ελληνοτουρκική Σύμβαση, η οποία ρύθμιζε την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας
και Τουρκίας. Προβλεπόταν η υποχρεωτική ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων από
την Τουρκία και των Μουσουλμάνων κατοίκων από την Ελλάδα. Αυτή η Σύμβαση θα ίσχυε τόσο για
αυτούς που παρέμεναν στις εστίες τους, όσο και για εκείνους που είχαν ήδη καταφύγει στην ομόθρησκη
χώρα. Μάλιστα, η ανταλλαγή ίσχυσε αναδρομικά για όλες τις μετακινήσεις που έγιναν από τη μέρα που
κηρύχθηκε ο Α' Βαλκανικός πόλεμος (18 Οκτωβρίου 1912). Από την ανταλλαγή αυτή εξαιρέθηκαν οι
Έλληνες ορθόδοξοι από την Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο, καθώς και οι Μουσουλμάνοι
από την Δυτική Θράκη. Το θέμα της ανταλλαγής ετέθη από τον Νορβηγό Φρίντγιοφ Νάνσεν, 'Υπατο
Αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών για τους πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή.
 Συνθήκη της Λωζάνης – τι περιλαμβάνει - Eklogikahttps://www.eklogika.gr

12. Συνθήκη της Λωζάνης
 Σύμβαση Ανταλλαγής
 Οι ανταλλάξιμοι, σύμφωνα με τη σύμβαση ανταλλαγής:
 θα απέβαλαν την παλιά ιθαγένεια και θα αποκτούσαν την ιθαγένεια της χώρας στην οποία εγκαθίσταντο
 είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν την κινητή τους περιουσία
 είχαν δικαίωμα να πάρουν από το κράτος στο οποίο μετανάστευαν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας
με την ακίνητη περιουσία που εγκατέλειπαν φεύγοντας
 θα διευκολύνονταν στην μετακίνησή τους από τη Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής.
 Συνθήκη της Λωζάνης – τι περιλαμβάνει - Eklogikahttps://www.eklogika.gr

13. Συνθήκη της Λωζάνης
 Η συμφωνία αυτή για ανταλλαγή πληθυσμών διέφερε από τις προηγούμενες. Καθιέρωνε για πρώτη φορά τη μαζική
μετακίνηση πληθυσμών κι είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα, ενώ οι μέχρι τότε συμφωνίες προέβλεπαν εθελοντική
μετανάστευση κατοίκων κάποιων επίμαχων περιοχών.
 Όταν έγινε γνωστή η υπογραφή της Σύμβασης και οι όροι της, οι πρόσφυγες που βρίσκονταν στην Ελλάδα αντέδρασαν
έντονα. Σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας συγκρότησαν συλλαλητήρια, διατρανώνοντας την απόφασή τους να εμποδίσουν
την εφαρμογή της. Η πραγματικότητα όμως, όπως είχε διαμορφωθεί μετά την έξοδο χιλιάδων Ελλήνων από τις
πατρογονικές τους εστίες και την άρνηση από πλευράς Τουρκίας να δεχθεί την επιστροφή τους, ανάγκασε την ελληνική
αντιπροσωπεία να συμφωνήσει. Εξάλλου, η υπογραφή της Σύμβασης υποβοηθούσε τις βλέψεις των ηγετών των δυο
χωρών(Βενιζέλος, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ) για την διασφάλιση και αναγνώριση των συνόρων τους, την επίτευξη
ομοιογένειας και την απρόσκοπτη ενασχόληση με την εσωτερική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη. Σύμφωνη με αυτή την
Σύμβαση ήταν και η Κοινωνία των Εθνών.
 Με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λωζάνης ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής με έδρα την
Κωνσταντινούπολη. Την αποτελούσαν έντεκα μέλη ( 4 Έλληνες, 4 Τούρκοι και 3 μέλη-πολίτες ουδέτερων κατά τον Α΄
Παγκόσμιος Πόλεμος κρατών) με αρμοδιότητα τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και της
εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων.
 Συνθήκη της Λωζάνης – τι περιλαμβάνει - Eklogikahttps://www.eklogika.gr