1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΡΟΦΗ
Σισ διατροφικζσ ςυνικειεσ των αρχαίων Ελλινων
χαρακτιριηε θ λιτότθτα, κάτι που αντικατόπτριηε τισ
δφςκολεσ ςυνκικεσ υπό τισ οποίεσ διεξαγόταν θ
ελλθνικι γεωργικι δραςτθριότθτα. Θεμζλιο τουσ ιταν
θ λεγόμενθ «μεςογειακή τριάδα»: ςιτάρι, λάδι και
κραςί.

2. ΓΕΤΜΑΣΑ
• Ιδιωτικά
Για τουσ αρχαίουσ Ζλλθνεσ τα γεφματα τθσ θμζρασ ιταν
τρία ςτον αρικμό. Σο πρϊτο από αυτά (ἀκρατιςμόσ)
αποτελοφςε κρικαρζνιο ψωμί βουτθγμζνο ςε κραςί
(ἄκρατοσ), ςυνοδευόμενο από ςφκα ι ελιζσ. Σο δεφτερο
(ἄριςτον) λάμβανε χϊρα το μεςθμζρι ι νωρίσ το
απόγευμα. Σο τρίτο (δεῖπνον), το οποίο ιταν και το
ςθμαντικότερο τθσ θμζρασ, ςε γενικζσ γραμμζσ
καταναλωνόταν αφοφ θ νφχτα είχε πλζον πζςει. ΢ε αυτά
μπορεί να προςτεκεί ζνα επιπλζον ελαφρφ γεφμα
(ἑςπζριςμα) αργά το απόγευμα. Σζλοσ το ἀριςτόδειπνον
ιταν ζνα κανονικό γεφμα που μποροφςε να ςερβιριςτεί
αργά το απόγευμα ςτθ κζςθ του δείπνου

3. ΢ΤΜΠΟ΢ΙΑ
• ΢τθν ελλθνικι αρχαιότθτα εκτόσ από το κακθμερινό δείπνο (βραδινό
γεφμα) υπιρχε και το δειπνοφμενο γεφμα με φίλουσ ι γνωςτοφσ που
ονομάηονταν "ςυμπόςιο" ι "εςτίαςη" που ςιμερα λζγεται ςυνεςτίαςθ.
Τπιρχαν και δείπνα όπου οι ςυμμετζχοντεσ ςυνειςζφεραν ι
οικονομικά, ι με τρόφιμα, τα οποία και λζγονταν "ςυμβολζσ". Ο Όμθροσ
τα αποκαλεί "εράνουσ", ενϊ γνωςτζσ είναι οι αρχαίεσ ςχετικζσ φράςεισ
"δειπνείν από ςυμβολών", ι "δείπνον από ςπυρίδοσ".
• Σο ςυμπόςιο (λζξθ που ςθμαίνει «ςυνάκροιςθ ανκρϊπων που πίνουν»)
αποτελοφςε ζναν από τουσ πιο αγαπθμζνουσ τρόπουσ διαςκζδαςθσ των
Ελλινων.[Περιελάμβανε δφο ςτάδια: το πρϊτο ιταν αφιερωμζνο ςτο
φαγθτό, που ςε γενικζσ γραμμζσ ιταν λιτό, ενϊ το δεφτερο ςτθν
κατανάλωςθ ποτοφ. ΢τθν πραγματικότθτα, οι αρχαίοι ζπιναν κραςί και
μαηί με το γεφμα, ενϊ τα διάφορα ποτά ςυνοδεφονταν από μεηζδεσ
(τραγιματα): κάςτανα, κουκιά, ψθμζνοι κόκκοι ςίτου ι ακόμθ γλυκίςματα
από μζλι, που είχαν ωσ ςτόχο τθν απορρόφθςθ του οινοπνεφματοσ ϊςτε
να επιμθκυνκεί ο χρόνοσ τθσ ςυνάκροιςθσ.

4. ΢Τ΢ΙΣΣΙΑ
• Σα ςυςςίτια αποτελοφςαν κοινά γεφματα ςτα οποία ςυμμετείχαν
υποχρεωτικά άνδρεσ κάκε θλικίασ ςτα πλαίςια κοινωνικοφ ι
κρθςκευτικοφ εκιμοτυπικοφ. Οι χαρακτθριςτικότερεσ περιπτϊςεισ
εντοπίηονται ςτθν Κριτθ και τθ ΢πάρτθ, αν και οριςμζνεσ πθγζσ
κάνουν αναφορά ςε ανάλογεσ πρακτικζσ και ςε άλλα μζρθ. Άλλεσ
γνωςτζσ ονομαςίεσ τθσ πρακτικισ αυτισ είναι φειδίτια και
ὰνδρεῖα.
• ΢υγκεκριμζνα ςτθν Αρχαία ΢πάρτθ, θ ςυμμετοχι ςτα ςυςςίτια ιταν
υποχρεωτικι. Ανάμεςα ςτισ υποχρεϊςεισ των Ομοίων, δθλαδι των
μελϊν τθσ ςπαρτιατικισ κοινωνίασ με πλιρθ πολιτικά
δικαιϊματα, ιταν θ ςυνειςφορά τροφίμων (ι ζτερθσ
αποηθμίωςθσ) για τθ διατροφι που τουσ παρείχε το κράτοσ. Η
αποτυχία ανταπόκριςθσ ςτον κανόνα αυτό ιταν ατιμωτικι.
Αντίκετα με τα ςυμπόςια, τα ςυςςίτια χαρακτιριηε θ λιτότθτα και
θ μετριοπάκεια.

5. ΣΡΟΦΙΜΑ
• Σα δθμθτριακά αποτελοφςαν τθ βάςθ τθσ διατροφισ των αρχαίων Ελλινων, κατά τθ μινωικι, τθ
μυκθναϊκι και τθν κλαςικι περίοδο. Χαρακτθριςτικό είναι πωσ θ Ακινα του Περικλι, αποτελοφςε
το μεγαλφτερο ειςαγωγζα ςιτθρϊν του αρχαίου κόςμου: τα φορτία που κατζφκαναν από τθ
Μαφρθ Θάλαςςα και τον Ελλιςποντο ανζρχονταν κατά μζςο όρο ςε 17.000 τόνουσ ετθςίωσ.
• Κφρια προϊόντα ιταν το ςκλθρό ςιτάρι (πφροσ), θ όλυρα (ηειά) και το κρικάρι (κρικαί).
• Σα δθμθτριακά ςερβίρονταν ςυνικωσ με ζνα ςυνοδευτικό γνωςτό με τθ γενικι ονομαςία ὄψον.
Αρχικά θ ονομαςία αναφερόταν ςε ό,τι μαγειρευόταν ςτθ φωτιά, και, κατ' επζκταςθ, ςε οτιδιποτε
ςυνόδευε το ψωμί. Από τθν κλαςικι εποχι και μετά, πρόκειται για ψάρι και λαχανικά:
λάχανα, κρεμμφδια (κρόμμυον), γλυκομπίηελα, πράςα, βολβοφσ, μαροφλια, βλίτα, ραδίκια κ.ά.
΢ερβίρονταν ωσ ςοφπα, βραςτά ι πολτοποιθμζνα (ἔτνοσ), καρυκευμζνα με ελαιόλαδο, ξφδι, χόρτα
ι μια ςάλτςα ψαριοφ γνωςτι με τθν ονομαςία γάρον. Αν πιςτζψουμε τον Αριςτοφάνθ, ο πουρζσ
ιταν ζνα από τα αγαπθμζνα πιάτα του Ηρακλι, ο οποίοσ ςτισ κωμωδίεσ πάντα παρουςιαηόταν ωσ
μεγάλοσ λιχοφδθσ. Οι πιο φτωχζσ οικογζνειεσ κατανάλωναν βελανίδια (βάλανοι).Οι ελιζσ ιταν
πολφ ςυνθκιςμζνο ςυνοδευτικό, ωμζσ ι ςυντθρθμζνεσ.
• Η κατανάλωςθ ψαριϊν και κρεατικϊν ςχετίηεται με τθν οικονομικι επιφάνεια του ςπιτικοφ αλλά
και τθ γεωγραφικι του κζςθ: οι αγροτικζσ οικογζνειεσ μζςω του κυνθγιοφ και τθσ τοποκζτθςθσ
μυοπαγίδων είχαν πρόςβαςθ ςε πτθνά και λαγοφσ, ενϊ μποροφςαν να μεγαλϊνουν πουλερικά και
χινεσ ςτισ αυλζσ τουσ. Οι ελαφρϊσ πλουςιότεροι μποροφςαν να διατθροφν κοπάδια με
πρόβατα, κατςίκεσ και γουροφνια. ΢τισ πόλεισ το κρζασ κόςτιηε πάρα πολφ με εξαίρεςθ το χοιρινό:
κατά τθν εποχι του Αριςτοφάνθ, ζνα γουρουνάκι γάλακτοσ κόςτιηε τρεισ δραχμζσ ,ποςό που
αντιςτοιχεί ςε τρία θμερομίςκια ενόσ δθμοςίου υπαλλιλου. ΢τθν κλαςικι Ακινα, οι περιςςότεροι
ζτρωγαν κρζασ, αρνίςιο ι κατςικίςιο, μονάχα ςτισ γιορτζσ .Μολαταφτα, τόςο οι πλοφςιοι όςο και
οι φτωχοί κατανάλωναν λουκάνικα.

6. ΣΕΛΟ΢