ให้นักเรียนดาวโลดใบความรู้เรื่อง เศรษฐศาสตร์ คืออะไร แล้วนักเรียนทำแบบฝึกหัด

1. เศรษฐศาสตรคืออะไร
เศรษฐศาสตรเปนวิชาการแขนงหนึ่งของสังคมศาสตร ไดกอตัวและมีพัฒนาการตอเนื่อง
จนมีสถานภาพเปน “ศาสตร” นับตั้งแตมีการตีพิมพตาราทางเศรษฐศาสตรเลมแรกของโลก ซึ่งมี
ํ
ชือคอนขางยาววา An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of the Nation เมื่อ
่
ค.ศ.1776 ผูเขียนเปนชาวอังกฤษ ชื่อ อดัม สมิธ (Adam Smith) ซึงไดรับยกยองวาเปนบิดาแหง
่
วิชาเศรษฐศาสตรระดับสากล และนับจากนั้นเปนตนมา การศึกษาทางเศรษฐศาสตร ก็ไดขยายตัว
และครอบคลุมเนื้อหาอยางกวางขวางมากขึ้นเรื่อย ๆ
คํานิยามอยางสั้นที่สุดที่จะแนะนําใหรูจักกับ เศรษฐศาสตร มีดังนี้
เศรษฐศาสตร คือ ศาสตรที่ศึกษาเกี่ยวกับการเลือกหนทางในการใชทรัพยากรการผลิต
อันมีอยูจากัด สําหรับการผลิตสินคาและบริการเพื่อใหเกิดประโยชนสงสุด
ํ ู
จากคําอธิบายขางตน มีคําสําคัญที่ควรอธิบายขยายความอยู 4 คํา คือ
(1) การเลือก
(2) ทรัพยากรการผลิต
(3) การมีอยูจํากัด
(4) สินคาและบริการ
เหตุที่ตองมี “การเลือก” (choice) เพราะทรัพยากรตาง ๆ สามารถนําไปใชประโยชนได
หลายทาง ขณะเดียวกัน ความไมสมดุลระหวางความตองการที่ไมมีขีดจํ ากัดของมนุษยกับ
ทรัพยากรการผลิตที่มีอยูจํากัด ทําใหความตองการบางสวนไมสามารถจะบรรลุผลได เราจึงตอง
เลือกหนทางในการใชทรัพยากรอันมีจํากัดไปในทางที่จะกอใหเกิดประโยชนสูงสุด หรือใหความพอ
ใจมากที่สุด การเลือกดังกลาวนี้เปนพฤติกรรมเชิงเศรษฐกิจขั้นพื้นฐานที่ตองเผชิญอยูทุกเมื่อ
เชือวัน นับตั้งแตระดับบุคคล กลุมบุคคล ไปจนถึงระดับประเทศชาติ ในระดับบุคคลหรือกลุม
่
บุคคล รายไดที่มีจํากัดทําใหไมสามารถใชจายไดตามใจชอบ เมื่อมีสินคาที่อยากไดพรอมกันหลาย
อยาง บุคคลจึงตองตัดสินใจเลือกซื้อเฉพาะสินคาที่จะใหประโยชนสูงสุด ในระดับประเทศชาติ จํา
เปนตองตัดสินใจเลือกใชทรัพยากรที่มีจํ ากัดไปในทางที่จะทํ าใหประชาชนโดยสวนรวมไดรับ
ประโยชนสูงสุดเชนกัน
ดังนัน “การเลือก” จึงเปน “เงา” ของเศรษฐศาสตร สิ่งใดที่มีประเด็นเกี่ยวกับการเลือกใช
้
ซึ่งทรัพยากรการผลิต สิ่งนั้นยอมเกี่ยวของกับเศรษฐศาสตร โดยนัยตรงขาม หากมีประกาสิต
กําหนดการใชทรัพยากรไวตายตัว เศรษฐศาสตรก็จะไมมีบทบาทในเรื่องนั้น

2. คําวา “ทรัพยากรการผลิต” (productive resources) หมายถึง ทรัพยากรที่นํามาผลิต
สินคาและบริการ เรียกอีกชื่อหนึ่งวา ปจจัยการผลิต (factors of production) แบงเปน 4 ประเภท
คือ ที่ดิน (land) แรงงาน (labor) ทุน (capital) และผูประกอบการ (entrepreneur)
ก. ที่ดิน ไดแกทดนรวมทั้งทรัพยากรธรรมชาติตาง ๆ เชน ปาไม แรธาตุ สัตวนํ้า ความ
ี่ ิ
อุดมสมบูรณของที่ดิน ปริมาณนํ้าฝนและสิ่งแวดลอมตามธรรมชาติตาง ๆ เปนตน สิ่งเหลานี้มีอยู

ตามธรรมชาติ มนุษยสรางขึ้นไมได แตสามารถปรับปรุงคุณภาพของทรัพยากรธรรมชาติไดบาง 
เชน ปรับปรุงที่ดินใหอุดมสมบูรณขึ้น เปนตน ผลตอบแทนจากการใชที่ดินเรียกวา คาเชา (rent)
ข. แรงงาน เปนทรัพยากรมนุษย (human resource) ไดแก สติปญญา ความรู ความ
คิด แรงกายและแรงใจที่มนุษยทุมเทใหแกการผลิตสินคาและบริการ โดยทั่วไปมีการแบงแรงงาน
เปน 3 ประเภท คือ แรงงานฝมือ เชน นักวิทยาศาสตร นักวิชาการ วิศวกร และแพทย เปนตน แรง
งานกึงฝมอ เชน ชางไม ชางเทคนิค พนักงานเสมียน คนคุมเครื่องจักรในโรงงาน เปนตน และแรง
่ ื
งานไรฝมอ เชน กรรมกรแบกหาม นักการภารโรง คนยาม เปนตน ผลตอบแทนของแรงงานเรียก
 ื
วา คาจางและเงินเดือน (wage and salary) อนึง แรงงานสัตวไมถือเปนปจจัยผลิตประเภทแรง
่
งาน แตอนุโลมถือเปนทุน
ค. ทุน คือเครืองจักรเครื่องมือที่มนุษยสรางขึ้นเพื่อใชรวมกับปจจัยการผลิตอื่น ๆ ในการ
่
ผลิตสินคาและบริการ ทุนหรือสินคาทุน หรือสินทรัพยประเภททุน (capital goods) แบงเปน 2
ประเภท คือ สิ่งกอสราง (construction) และเครื่องจักรอุปกรณการผลิต (equipment)
การลงทุน (investment) หมายถึงการใชจายในการจัดหาเพิ่มพูนสินคาทุน โดยมีวัตถุ
ประสงคเพือเพิ่มขีดความสามารถในการผลิตสินคาและบริการทั้งในปจจุบันและอนาคต
่
สวนเงินทุน (money capital) นัน นักเศรษฐศาสตรถือวาเปนเพียงสื่อกลางที่นํามาซึ่งสิน
้
ทรัพยประเภททุน สินทรัพยประเภททุนยอมสะทอนความเปนจริงทางเศรษฐกิจยิ่งกวาจํานวนเงิน
ทุน เงินทุนจํานวนเดียวกันใชจัดหาสินคาทุนไดมากหรือนอยขึ้นอยูกับหลายปจจัย ดังนั้น สินคา
ทุนจึงมีความสําคัญในเชิงเศรษฐกิจมากกวาเงินทุน อนึ่ง เนื่องจากการวัดผลตอบแทนจากปจจัย
ทุนโดยตรงมีความยุงยาก เราจึงอนุโลมใหใชผลตอบแทนของเงินทุน อันไดแกอัตราดอกเบี้ย
(interest) เปนผลตอบแทนของปจจัยทุนดวย
ง. ผูประกอบการ (entrepreneur) คือ ผูทาหนาที่รวบรวมปจจัยการผลิต 3 ประเภทที่
 ํ
กลาวมาขางตน เพื่อทําการผลิตสินคาและบริการ คาตอบแทนของผูประกอบการเรียกวากําไร
(profit) ในบรรดาปจจัยการผลิตทั้ง 4 ประเภท ผูประกอบการนับเปนปจจัยการผลิตที่มีความ
สําคัญมากที่สุด แมวาจะมีปจจัยการผลิต 3 ประเภทแรกมากมายก็ตาม การผลิตจะไมอาจเกิด
ขึนหากขาดผูประกอบการ
้

3. ในทางเศรษฐศาสตรตนทุนการผลิต คือ ผลรวมคาตอบแทนปจจัยการผลิตทั้งหมด
คําวา “การมีอยูจํากัด” (scarcity) ใหคาจํากัดความได 2 แบบ (1) คําจํากัดความเชิง
ํ
สัมบูรณ (absolute definition) คือพิจารณาจากทรัพยากรการผลิตทั้งหมดที่มีอยู ซึ่งอาจมองได
หลายระดับ หากมองในระดับโลก ทรัพยากรการผลิตทุกอยางในโลกลวนมีอยูอยางจํากัด ไมวา
จะเปนกําลังแรงงาน ที่ดิน ทรัพยากรธรรมชาติ และเครื่องจักรตาง ๆ ทรัพยากรเหลานี้ทั่วทั้งโลกมี
อยูเ ทาไรก็เทานัน เพิ่มอีกไมได หากประเทศใดมีเพิ่มขึ้น โดยมากก็เปนเพียงการเคลื่อนยายมา
้
จากประเทศอืน ตัวอยางเชน การเคลื่อนยายแรงงานขามประเทศ หรือการเคลื่อนยายปจจัยการ
่
ผลิตอืน ๆ ไปทําการผลิตรวมกับที่ดินของประเทศอื่น โดยการเชาหรือซื้อที่ดินในตางประเทศทํา
่
การผลิต หากมองในระดับประเทศ การมีอยูจํากัดปรากฏขึ้นเมื่อบุคคลหนึ่งครอบครอง
ทรัพยากรการผลิตมากขึ้น ก็จะมีทรัพยากรการผลิตเหลือนอยลงสําหรับคนอื่น ๆ ในสังคม (2) คํา
จํากัดความเชิงสัมพัทธ (relative definition) เปนการพิจารณาอุปทานของทรัพยากรการผลิตเมื่อ
เทียบกับอุปสงคหรือความตองการทางวัตถุอันไมจํากัด ฉะนัน ไมวาจะมีทรัพยากรการผลิต
้
มากเทาใดก็ตาม เมื่อนําทรัพยากรเหลานี้ไปใชในการผลิตสินคาและบริการ ก็ยังไมสามารถสนอง
ความตองการอันไมจํากัดของมนุษยได
ความจํากัดนี้เปนปรากฏการณที่เกิดขึ้นในทุกระดับสังคมและเกิดขึ้นอยูตลอดเวลา และ
ในอนาคตการมีอยูจํ ากัดคงจะปรากฎชัดเจนยิ่งขึ้นเมื่อทรัพยากรสวนหนึ่งถูกใชหมดไป สวนที่
เหลือมีนอยลง อยางไรก็ตาม ปรากฏการณนี้จะไมเกิดขึ้น หากมีการคนพบวิทยาการใหม ๆ ใน

ผลิตทีสามารถประหยัดทรัพยากรหรือสรางทรัพยากรใหมทดแทนทรัพยากรเดิมที่หมดไป
่
ไดกลาวพาดพิงในขอความขางตนวา “ความตองการทางวัตถุอันไมจํากัด” (unlimited
wants in materials) ในทางศาสนาพุทธมีคาเรียกมนุษยวา “ปุถุชน” ซึ่งหมายถึงคนที่มีความโลภ
ํ
โกรธ หลง คําวา “โลภ” นี้อาจอนุโลมใหมีความหมายใกลเคียงกับคําวา “มีความตองการไมจํากัด”
กลาวคือ เมือไดมาอยางหนึ่งก็อยากไดอยางอื่น เปนเชนนี้ตอไปเรื่อย ๆ ไมมีที่สิ้นสุด หากไปถาม
่
คนยากจนวาในชีวิตปรารถนาอะไร คําตอบมักจะเปนวาขอใหมีอาหารรับประทานครบ 3 มื้อ หรือ
มีปจจัย 4 ครบถวน หากถามคําถามเดียวกันกับผูมีรายไดปานกลาง คําตอบมักเปนวานอกจากมี

ปจจัย 4 ครบถวนแลวยังตองมีคุณภาพที่ดี เชน อาหารตองอรอยถูกปาก เสื้อผาตองตามสมัย
นิยม ในบานขอมีเครืองปรับอากาศ มีตูเย็น โทรทัศนสี เปนตน และหากถามมหาเศรษฐีวา
่
ปรารถนาอะไรในชีวิต คําตอบก็คงจะเปนวาอยากอยูในตําแหนงคนรวยที่สุด หรืออยากมีชื่อเสียง
เกียรติยศโดงดังนอกเหนือจากวัตถุสมบัตที่มีมากมายอยูแลว กลาวโดยสรุป สําหรับมนุษยปถุชน
ิ ุ
มักจะไมมีคําตอบวาพอแลว หยุดแลว ไมปรารถนาอะไรทั้งสิ้นแลว
คําวา “สินคาและบริการ” (goods and services) คือสิงทีไดจากการทํางานรวมกันของ
่ ่
ปจจัยการผลิตตาง ๆ เปนสิ่งที่มีอรรถประโยชน (utility) มากกวาศูนย แบงเปน 2 ประเภท (1) สิน

4. คาและบริการขั้นกลาง (intermediate goods and services) เปนสินคาที่มีการซื้อขายเพื่อนําไป
ใชเปนปจจัยการผลิต เชน อาหารสัตว วัสดุกอสราง รถบรรทุกสิบลอ เปนตน และ (2) สินคา
และบริการขั้นสุดทาย (final goods and services) เปนสินคาที่มีการซื้อขายเพื่อนําไปใชอุปโภค
และบริโภค ตัวอยางเชน ผลิตภัณฑเหล็ก โรงงานถลุงเหล็กนําสินแรเหล็กมาถลุงและทําเปนแทง
เหล็ก จากนันรีดเปนแผนเหล็ก ใชแผนเหล็กขึ้นรูปเปนตัวถังรถ โรงงานประกอบรถยนตใสชิ้น
้
สวนตาง ๆ เขากับตัวถังรถ สําเร็จออกมาเปนรถยนต จะเห็นวาแทงเหล็ก แผนเหล็ก โครงตัวถังรถ
เปนสินคาขันกลาง สวนรถยนตอาจถือเปนสินคาขั้นกลางถาหนวยผลิตซื้อไปใชงาน และถือเปน
้
สินคาขันสุดทายถาครัวเรือนซื้อไปใช จะเห็นไดวาสินคาหรือบริการอยางเดียวกันอาจเปนไดทั้งสิน
้
คาขั้นกลางและสินคาขั้นสุดทาย ทั้งนี้พิจารณาจากวัตถุประสงคในการนําไปใชประโยชนเปน
สําคัญ
ในการศึกษาเศรษฐศาสตร ไดแบงสินคาออกเปน 2 ประเภท ไดแก เศรษฐทรัพย
(economic goods) และสินคาไรราคา (free goods) เศรษฐศาสตรศึกษาเฉพาะสินคาที่เปน
เศรษฐทรัพยเทานั้น
ก. เศรษฐทรัพย คือสินคาที่มีตนทุน ดังนั้นจึงมีราคามากกวาศูนย โดยปกติ
ผูบริโภคจะเปนผูจายคาสินคาโดยตรง แตในบางกรณี ผูบริโภคกับผูจายคาสินคาอาจจะเปน
คนละคน ซึงไดแก เศรษฐทรัพยที่ไดจาการบริจาค หรือจากการใหโดยเสนหา หรือจากบริการสวัส
่
ดิการของรัฐ ซึ่งเปนเศรษฐทรัพยทไดเปลา จึงเรียกอีกชื่อหนึ่งวา “สินคาใหเปลา” (ซึ่งไมใชสินคาไร
ี่
ราคา)
ข. สินคาไรราคา หมายถึงสินคาและบริการที่ไมมีตนทุน จึงไมมีราคาที่ตองจาย ตัวอยาง
ของสินคาไรราคา ไดแก สายลม แสงแดด นํ้าฝน อากาศในบรรยากาศ นํ้าทะเล และนํ้าในแมนํ้า
ลําคลอง
------------
พิมพครั้งแรกใน เศรษฐสาร ปที่ 4 ฉบับที่ 6 พฤศจิกายน 2531