Sessie 3 Heemkunde Actueel 19 november Onbekend is (nog) onbemind? Bisdomarchieven en hun onderzoekspotentieel voor heemkundigen Gerrit Vanden Bosch Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen

1. Onbekend is (nog) onbemind?
Bisdomarchieven en hun
onderzoekspotentieel voor
heemkundigen
Heemkunde Actueel
Mechelen 19 november 2016

2. Even voorstellen: de Belgische
bisdommen

3. Bisdommen en hun archieven
 Elk bisdom is autonoom: geen hiërarchie
tussen het aartsbisdom en de andere
bisdommen
 Elk bisdom bewaart zijn eigen archieven
 Juridisch statuut: bisdomarchieven zijn
privaatrechtelijke archieven
(i.t.t. stads- en gemeentearchieven)

4. Bisdomarchieven: waar zijn ze te vinden?
 Bisdommen Mechelen-Brussel, Brugge,
Antwerpen, Namen, Luik, (Hasselt): bewaren
zelf hun historische archieven
 Bisdom Gent: archief Ancien Regime
grotendeels bewaard in Rijksarchief te Gent
 Bisdom Doornik: historisch archief vernietigd
in 1940
 Rijksarchieven: bewaren delen van
bisdomarchieven in beslag genomen tijdens
Franse Revolutie

5. Een sleutelfiguur: de diocesane
archivaris

6. Bezint eer bij begint…
Belangrijk om weten vooraf
 Bronnen in bisdomarchieven zijn vaak
complementair met bronnen in andere
archieven
 Vooraf nagaan in welk bisdom uw gemeente
of parochie zich bevond/bevindt
(www.kerknet.be / wikipedia)
 Grenzen van bisdommen zijn in de loop der
eeuwen soms gewijzigd, waardoor (delen
van) bisdomarchieven verhuisden van het
ene bisdomarchief naar het andere

8. Bisdomarchieven: een Fundgrube voor
onderzoek naar…
 Parochies en gemeenten:
 Parochiedossiers
 Parochiearchieven (soms)
 Decanale visitatieverslagen
 Parochiegeschiedenissen in handschrift
 Acta Episcopalia
 Aan te vullen met:
 Parochiearchieven ter plaatse
 Parochiearchieven bewaard in Rijksarchieven

11. Bisdomarchieven: een Fundgrube voor
onderzoek naar…
 (Lagere) scholen en schoolmeesters:
 Decanale visitatieverslagen
 Inspectieverslagen (19de eeuw)

13. Bisdomarchieven: een Fundgrube voor
onderzoek naar…
 Religieuze instituten: kloosters, abdijen,
begijnhoven
 Dossiers per congregatie (voornamelijk - maar
niet uitsluitend - mbt vrouwelijke
gemeenschappen die onder diocesaan toezicht
stonden)
 (Delen van) klooster- of abdijarchieven

14. Bisdomarchieven: een Fundgrube voor
onderzoek naar…
 Priesters/pastoors:
 Vaak in context van een parochie- of
gemeentegeschiedenis
 Benoemingsregisters van pastoors en
onderpastoors
 Jaarboeken van de bisdommen
 Seminariearchief
 Persoonlijke dossiers
 Doodsprentjes

16. Bisdomarchieven: een Fundgrube voor
onderzoek naar…
 Eerste en Tweede Wereldoorlog
 Pastoorsverslagen WO I - online raadpleegbaar
via het Rijksarchief – www.arch.be (zoekterm
‘oorlogsverslagen’)
 Pastoorsverslagen WO II

18. Bisdomarchieven online
 ODIS: www.odis.be - archievenoverzichten
van de bisdommen Mechelen-Brussel,
Brugge, Gent
 Archiefbank Vlaanderen: www.archiefbank.be
 Eigen webpagina via Kerknet:
 https://www.kerknet.be/bisdom-
brugge/artikel/raadpleeg-het-bisschoppelijk-
archief
 Facebook:
 www.facebook.com/aartsbisschoppelijkarchief

19. Contactgegevens
 Mechelen-Brussel: archiv@diomb.be
 Antwerpen:
yordi.sollie@bisdomantwerpen.be
 Brugge: archief.bisdom.brugge@kerknet.be
 Gent: archief.bisdom.gent@kerknet.be
 Luik: archives.eveche@evechedeliege.be
 Namen: archives.namur@belgacom.net
 Doornik:
archives.paroisses@evechetournai.be