Նյութը պատրաստել է Հրազդանի N 10 ավագ դպրոցի սովորող Անուշ Ավետիսյանը Ապահով Համացանց 2012 ծրագրի շրջանակներում հայտարարված մրցույթին ներկայացնելու համար:

1. ԱՅՍՕՐ ԱՆՎՏԱՆԳ
ԻՆՏԵՐՆԵՏԻ
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐՆ
Է

2. 2004 թվականից ի վեր յուրաքանչյուր տարվա փետրվարի
առաջին երեքշաբթի օրը նշվում է որպես ինտերնետ-
անվտանգության միջազգային օր: Միևնույն ժամանակ, այսօր
արդեն ակնհայտ է և պարզ` տարեցտարի ինտերնետը դառնում է
առավել վտանգավոր: Հակավիրուսային տարբեր
կազմակերպությունների գնահատմամբ, զգալի աճել են
հաքերային հարձակումների, ինտերնետային խաբեությունների
և մեքենայությունների թվաքանակը: Այսօր յուրաքանչյուր
համակարգիչ, մուտք գործելով ինտերնետ, դառնում է
հաքերների և ինտերնետային մեքենայությունների մեջ
մասնագիտացած տարբեր խմբերի հավանական զոհը:

3. ՄԵՐ ՆՊԱՏԱԿՆ Է
Հասարակության լայն խավերի միջավայրում ձևավորել
գիտակցված վերաբերմունք սեփական առողջության
պահպանման ու ամրապնդման նկատմամբ և դրանով
նպաստել աճող սերունդների՝սովորողների, ներդաշնակ
զարգացմանը, նրանց առողջության պահպանմանն ու
ամրապնդմանը,ֆիզիկական,մտավոր ու հոգեկան վիճակի
բարելավմանը և զարգացման հնարավորությունների
մեծացմանը:

4. ՀԱՄԱՑԱՆՑԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆ
ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ

5. 1957թ. Խորհրդային Միությունը տիեզերք արձակեց Երկիր
մոլորակի առաջին արհեստական արբանյակը, որից
անմիջապես հետո ԱՄՆ Պաշտպանության նախարարությունը
որոշեց, որ հնարավոր պատերազմի դեպքում իրենց պետք է
գալու տեղեկատվության փոխանցման վստահելի համակարգ:
Առաջատար հետազոտությունների նախագծերի
գործակալությունը (ARPA – Advanced Research Projects
Agency) առաջարկեց ստեղծել համակարգչային ցանց, որի
նպատակը ցանցի մեջ գտնվող համակարգիչների միջև
տվյալների փոխանակության կազմակերպումն էր:
Պաշտպանության նախարարությունը հանձն առավ այս
նախագծի ֆինանսավորումն ու այն հանձնարարեց 4 գիտական
հաստատությունների:

7. Սկսվեց ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network –
Առաջատար հետազոտությունների նախագծերի գործակալության
ցանց) անվանումը ստացած ցանցի ստեղծումը, որը ներկայիս
համացանցի նախատիպն էր:

8. Տեխնոլոգիայի առաջին փորձարկումը կատարվեց
1969թ. հոկտեմբերի 29-ին, երեկոյան ժամը 21:00-
ին: Ցանցը կազմված էր իրարից 600կմ
հեռավորությամբ տեղակայված տեղեկատվական
սարքերից: Դրված էր այսօրվա իրականության
համար պարզագույն թվացող խնդիր. առաջին
օպերատորը երկրորդին պետք է փոխանցեր «LOG»
բառը, երկրորդը, այդ բառն էկրանին
տեսնելով, պետք է հաստատեր, որ այն իրեն հասել
է: Առաջին փորձը ձախողվեց. երկրորդ օպերատորը
ստացավ միայն «L» և «O» տառերը: Փորձը կրկնվեց
մեկ ժամ անց և այս անգամ պսակվեց
հաջողությամբ:

9. ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ ԻՆՏԵՐՆԵՏԻՑ ՕԳՏՎՈՒՄ Է 2.1 ՄԼՐԴ ՄԱՐԴ, ԿԱՄ ԵՐԿՐԱԳՆԴԻ
ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ 30 %-Ը (2011 Թ.)
ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԻՆՏԵՐՆԵՏԻՑ ՕԳՏՎՈՒՄ Է ՄՈՏ 400 ՀԱԶ. ՄԱՐԴ:
1000
900
800
700
600
500
Series1
400
300
200
100
0
Ասիա Եվրոպա Հյ. Ամերիկա Լատ. Ամերիկա Աֆրիկա

10. ԻՆՏԵՐՆԵՏ-ԿԱԽՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ `
ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ
Չինացի բժիշկներն ինտերնետ-կախվածությունը ճանաչել են
հիվանդություն: Այս հիվանդության համար մշակվել են
դիագնոստիկ չափանիշներ, իսկ հոգեբուժական կլինիկաները
պարտավոր են օգնություն ցուցաբերել նման հիվանդներին:
Առհասարակ, հոգեբույժների մեծ մասը գտնում է, որ ինտերնետ-
կախվածությունը պետք է դասել մտավոր խանգարումներով
հիվանդությունների շարքին: Համաշխարհային ցանցի մշտական
այցելուները, համաձայն որոշ գնահատականների, հիմնականում
տառապում են միայնությամբ, հոգնածությամբ:

11. ԻՆՉՈՒ Է ԱՌԱՋԱՆՈՒՄ ԻՆՏԵՐՆԵՏԱՅԻՆ
ԿԱԽՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

12. ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՆՆԵՐԸ, ՈՐՈՆՔ ՄՂՈՒՄ ԵՆ
ՉԱՓԱԶԱՆՑ ՏԱՐՎԱԾՈՒԹՅԱՆ ԻՆՏԵՐՆԵՏՈՎ
 Շփումների պակաս իրական կյանքում
 Պաշտպանվածության զգացումը ցանցում
 Իրականությունից հեռանալու հնարավորությունը
 "Տեղեկատվական վամպիրիզմ"

13. ԻՆՏԵՐՆԵՏԱՅԻՆ ԿԱԽՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂՆԵՐԻ ՄՈՏ
ԴԻՏՎՈՒՄ ԵՆ ՀԵՏևՅԱԼ ԱԽՏԱՆԻՇՆԵՐԸ
 Լավ զգացողություն համակարգչի դիմաց
 Դատարկության զգացում, ընկճվածություն
 Կանգ առնելու անկարողություն
 Համակարգչի դիմաց նստելու ժամանակի ավելացում
 Արհամարանք՝ընտանիքի և բարեկամների նկատմամբ
 Ստել գործատուին կամ ընտանիքի անդամներին իր գործունեության
մասին
 Խնդիրներ կապված աշխատանքի կամ սովորելու հետ
 Էլեկտրոնային փոստը մշտապես ստուգելու կպչուն ձգտում
 Նյարդայնացում՝ համակարգչի
դիմաց չլինելու պատճառով

14. ՕԳՏԱԳՈՐԾԻՐ ՀԱՄԱՑԱՆՑԸ ԿԱՐԻՔՆԵՐԻԴ
ՀԱՄԱՐ, ԲԱՅՑ ԱՅՆ ՄԻ ՍԱՐՔԻՐ ՔՈ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐ: ՄԻ՛
ԹՈՒՅԼԱՏՐԻՐ, ՈՐ ՀԱՄԱՑԱՆՑԸ ՔԵԶ ՕԳՏԱԳՈՐԾԻ:
Համացանցը միայն օժանդակ գործիք է:

15. Այսօր սոցկայքերը դարձել են’’Հիմնախնդիրներ’’: Հայ երի-
տասարդությունը՝ մասնավորապես դպրոցահասակ անձիք,
օրվա մեծ մասն անց են կացնում ինտերնետում, դա այնքան
էլ վատ չէ, վատն այն է, որ նրանք ինտերնետ ասելով հասկա-
նում են odnoklassniki.ruկամfacebook.com: Նրանք հիմնա-
կանում վերոհիշյալ կայքերում շփվում են այն մարդկանց
հետ ում հետ անց են կացնում այդ օրը: Երբեմն լինում են
լուրջ ծանոթություններ և հարաբերություններ, նույնիսկ ամուսնություն
-ներ: Բայց լինում են նաև կռիվներ, քաշքշուկներ և այլ վիճաբանու-
թյուններ կապված սոցցանցերի հետ:

16. ԻՆՏԵՐՆԵՏԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ
ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ և ԷԹԻԿԱՅԻ ԿԱՆՈՆԵՐԸ
 Ոչ մի անձնական ինֆորմացիա, առանց ծնողների հետ
խորհրդակցելու, մի հայտնեք ինտերնետային ձեր նոր
ծանոթներին:
 Եթե ձեզ շփոթեցնող ինֆորմացիա եք ստացել, մի փորձեք
ինքնուրույն գլուխ հանել.դիմեք ձեր ծնողներին կամ
ուսուցիչներին:
 Էլեկտրոնային հաղորդակցման ընթացքում սիրալիր և
բարեկիրթ եղեք:
 Մի բացեք այն էլեկտրոնային նամակը որը ստացել եք
անհայտ անձից:
 Բացի ձեր ընտանիքի անդամներից ոչ մի այլ մարդու մի
վստահեք ցանց մուտք գործելու ձեր նշանաբանը:

17. ԻՆՏԵՐՆԵՏԱՅԻՆ ԷԹԻԿԱՅԻ 10 ՊԱՏՎԻՐԱՆՆԵՐ
 Ինտերնետով հաղորդակցվելիս հետևեք էթիկայի այն բոլոր
կանոններին, որոնցով առաջնորդվում եք նաև առօրյա
կյանքում:
 Ինտերնետով աշխատելիս սովորեք դրանով ընդունված
օրենքները, որոնք կախված հաղորդակցման
միջավայրից, կարող են տարբեր լինել:
 Հարգանքով վերաբերվեք այն մարդկանց ժամանակին, ում հետ
հաղորդակցվում եք:Հետևեք լեզվի ուղղագրության ու
քերականության կանոններին:
 Ինտերնետով հաղորդակցվելիս աշխատեք ձեզ արժանավայել
դրսևորել:
 Չմոռանաք, որ ինտերնետի միջոցով դուք շփվում եք, ի
վերջո, մարդու հետ, և նրան էլեկտրոնային ուղերձ առաքելիս`
աշխատեք դրա բովանդակությամբ չվիրավորել նրան:

18.  Հարգեք գիտակների խորհուրդները և ինքներդ էլ
գիտելիքներով կիսվեք:
 Եթե բանավեճի ընթացքում կրքերը բորբոքվել են , ապա
վարվեցողության թույլատրելի նորմերն աշխատեք
չխախտել:
 Հարգանքով վերաբերվեք այլոց կարծիքին և
սեփականությանը:
 Ցանցում մի չարաշահեք ձեր
ազդեցությունը.վստահություն ձեռք բերելը դժվար
է, կորցնելը՝հեշտ:
 Անկախ նրանից, թե այլոք պաշտպանում են ցանցում
հաղորդակցվելու էթիկայի կանոնները` դուք անշեղորեն
հետևեք դրանց:

19. ՀԻՇԵԼ`
 Սպառնալիքների ենթարկվելու դեպքում
ահազանգել 08000061111 թեժ գիծ:
 Հետևել, որ գաղտնաբառերը լինեն հուսալի`
բաղկացած տասից տասնչորս
նիշից՝տառերի, թվերի և այլ գրանշանների
համադրությամբ:
 Համացանցում միշտ չէ, որ մարդն այն է, ինչ կա
իրականում, շատերը թաքցնում են իրենց
իրական դեմքը:

20. ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ