Bài thảo luận về cơ hội và thách thức với sự tham gia của cộng đồng ở các dự án thủy điện, đặc biệt ở miền Trung

1. ĐỐI THOẠI CÁC BÊN LIÊN QUAN
THUỶ ĐIỆN MIỀN TRUNG VÀ SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN
Hội An, ngày 3 tháng 10 năm 2013
Sự tham gia của người dân trong
các dự án thủy điện
(Đề cương thảo luận)
Đặng Ngọc Quang
Ban Tư vấn VRN
dangngocquang52@gmail.com

2. Những hệ lụy của thủy điện với
cộng đồng
Những mức độ hệ lụy
• Di dời, tái định cư
mất đất sản xuất toàn
bộ
• Di dời, tái định
cư, mất đất sản xuất
một phần
• Không tái định
cư/mất đất SX mà bị
ảnh hưởng của chặn
sông/mất rừng
• Bị chia sẻ nguồn tài
nguyên với người tái
định cư/mất đất
Những loại hệ lụy
• Mất /giảm nguồn sinh kế
• Mất giảm chất lượng môi
trường sống:
rừng/nước/sông
• Tranh chấp/va chạm
nguồn lực tại nơi tái định
cư
• Mất mát văn hóa/tôn
giáo/tín ngưỡng
• Đổ vỡ/mất mát mạng lưới
xã hội, gia đình/cộng đồng

3. Quyền tham gia của người dân
• Công ước quốc tế về quyền chính trị-xã hội
• Công ước quốc tế về quyền của người dân
tộc thiểu số: nguyên tắc đồng thuận trước với
điều kiện có đủ thông tin
• Pháp lệnh dân chủ cơ sở
• Luật khiếu nại
• Luật tố cáo
• Luật thanh tra (phần thanh tra nhân dân)
• Các chính sách bảo vệ xã hội, môi
trường, dân tộc thiểu số, tái định cư của chính
phủ, các nhà tài trợ (WB, ADB)

4. Chu trình dự án thủy điện
Chu trình dự án
• Nghiên cứu khả
thi
• Thiết kế/phê
duyệt
• Chuẩn bị hiện
trường
• Thi công
• Nghiệm thu
• Vận hành
Đặc điểm
• Thời gian kéo dài
• Có nhiều nhóm/tổ
chức/cá nhân tham gia
không liên tục
• Có thể thay đổi chủ sở
hữu, quy mô, thiết kế
• Chịu ảnh hưởng của
nhiều nhóm vận
động/lợi ích

5. Sự tham gia
Sự tham gia của cộng
đồng
• Không biết/không
quan tâm
• Được biết/Thông báo
• Thảo luận/tham khảo
ý kiến
• Theo dõi/đánh giá
• Ra quyết định
• Cùng thực hiện/góp
vốn /cùng hưởng lợi
Chất lượng tham gia có thể bị
gian lận bằng
• Về ngôn ngữ, hình thức trình
bày
• Về thời điểm và thời gian để
trao đổi, thấu hiểu
• Về thực chất/tính hình thức
• Hình thức thu thập ý
kiến, thảo luận
• Nhóm đại điện
• Thông tin không đầy đủ hoặc
sai lệch

6. Những cơ hội với cộng đồng
Cơ hội
• Chủ sở hữu tài nguyên đất đai, rừng, mặt
nước, làng bản
• Có quyền được bảo vệ bằng luật pháp quốc
tế dành cho người dân tộc thiểu số
• Hiểu biết /tri thức bản địa
• Sự đoàn kết/tính cố kết cao của cộng đồng
dựa trên dòng họ, huyết thống, truyền thống
• Nhận thức về các vấn đề môi trường, thảm
họa thiên tai/nhân tai, và biến đổi khí hậu có
xu hướng cải thiện
• Sự ủng hộ của giới “phát triển” cho nhóm yếu
thế.

7. Những thách thức với cộng đồng
• Cách biệt địa lý, ngôn ngữ, kỹ thuật số, tài
chính, thị trường
• Nhu cầu bức xúc/ưu tiên duy trì cuộc sống
hàng ngày
• Hệ thống quyền lực truyền thống dễ /có khả
năng bị tha hóa/mua chuộc
• Hiểu biết/thông tin hạn chế về môi trường xã
hội/kinh tế
• Tiếp cận hạn chế với những nhóm và nguồn
lực ủng hộ.
• Phụ nữ bị gạt ra ngoài lề theo tập quán,
phong tục, đặc biệt trong quan hệ với tài sản

8. Những biểu hiện của thất bại
trong huy động sự tham gia
• Khu tái định cư bị từ
chối
• Rừng bị khai phá
mở rộng trong và
sau thủy điện
• Tranh chấp, khiếu
nại với chủ đầu tư
• Sự đổ bể/ly tán của
gia đình và cộng
động
• Mất/thiếu việc
làm, nghèo đói (có
thể đến từ từ)
• Tham nhũng/lợi dụng
quyền lực
• Tệ nạn xã hội (bệnh
xã hội, nghiện hút, cờ
bạc)
• Nhân tai (lũ lụt/hạn
hán) do quản lý nước
• Cạn kiệt nguồn sinh
kế từ thủy sản/rừng

9. Những bài học từ các dự án thủy điện
• Tham vấn thực chất với
hình ảnh, ngôn ngữ bản
địa hiểu được với cộng
đồng
• Sự tham gia trực tiếp của
đại diện các nhóm và giới
của cộng đồng trong mọi
giai đoạn của dự án
• Sự tham gia ở mọi cấp độ
từ thông báo/cung cấp
thông tin /thảo luận/cùng
ra quyết định
• Đại diện của các nhóm xã
hội (giới tính, sắc tộc)
trong các hoạt động của
dự án
• Các cam kết chính sách
cấp quốc gia/quốc tế chính
sách môi trường, dân tộc
thiểu số, tái định cư, giới
• CSO tham gia thực hiện
các hợp phần dự án (phục
hồi sinh kế)/giám sát độc
lập
• Cam kết ủng hộ dài hạn
với các chủ đề/vấn đề của
các cộng đồng chịu ảnh
hưởng
• Liên kết các vấn đề ở cơ
sở /địa phương với các
thảo luận cấp quốc gia và
quốc tế

10. Xin trân trọng cám ơn
Liên hệ:
dangngocquang52@gmail.com