Sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
-----------------------
TRỊNH THU LAN
SỰ TÁC ĐỘNG CỦA DƯ LUẬN XÃ HỘI ĐỐI VỚI VIỆC
THỰC HIỆN PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH LUẬT HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH-2016-L
Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Thị Lan Phương
HÀ NỘI

LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan khóa luận là công trình nghiên cứu của riêng em. Các
kết quả nêu trong khóa luận chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các ví dụ và trích dẫn trong khóa luận đảm bảo tính chính xác, tin cậy
và trung thực.
Vậy em viết lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để em có thể
bảo vệ khóa luận.
Em xin chân thành cảm ơn!
Tác giả khóa luận
Trịnh Thu Lan
1

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, với tình cảm chân thành, em xin
bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, cùng các
thầy giáo, cô giáo trong Khoa đã ân cần chỉ bảo, giảng dạy, tạo cho em có được
điều kiện học tập ở một môi trường tốt nhất trong suốt thời gian qua.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới TS. Phan Thị Lan
Phương, người đã tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và trực
tiếp hướng dẫn em hoàn thành đề tài khóa luận tốt nghiệp này.
Đồng thời, em xin gửi lời tri ân tới gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, động viên
em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành Khóa luận tốt nghiệp lần này.
Tác giả khóa luận
Trịnh Thu Lan
2

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................1
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................2
MỤC LỤC........................................................................................................3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................6
PHẦN MỞ ĐẦU..............................................................................................7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA DƯ LUẬN XÃ
HỘI ĐỐI VỚI VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT.....................................13
1.1. Khái luận về tác động dư luận xã hội với việc thực hiện pháp luật......13
1.1.1. Khái niệm dư luận xã hội .............................................................13
1.1.2. Khái niệm thực hiện pháp luật......................................................14
1.1.3. Khái niệm về tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp
luật.............................................................................................................15
1.1.4. Nội dung của tác động dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật15
1.1.4.1. Dư luận xã hội tác động trực tiếp và gián tiếp đến việc thực hiện
pháp luật.................................................................................................15
1.1.4.2. Dư luận xã hội tác động đến thực hiện pháp luật cả chiều tích cực
và tiêu cực..............................................................................................19
1.1.4.3. Sự tác động của dư luận xã hội có tính định hướng, điều chỉnh
hành vi thực hiện pháp luật....................................................................24
1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tác động của dư luận xã hội với thực hiện
pháp luật.......................................................................................................25
1.2.1. Tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật bị ảnh hưởng
bởi kinh tế .................................................................................................25
bởi các yếu tố văn hóa, xã hội...................................................................26
3

1.2.3. Sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật bị quy định
bởi pháp luật..............................................................................................27
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA DƯ LUẬN XÃ HỘI
TRONG VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 30
2.1. Các quy định pháp luật về tác động của dư luận xã hội với thực hiện pháp
luật................................................................................................................30
2.1.1. Lịch sử hình thành các quy định pháp luật về tác động của dư luận
xã hội đến thực hiện pháp luật ..................................................................30
2.1.2. Các quy định pháp luật hiện hành về tác động của dư luận xã hội đến
thực hiện pháp luật....................................................................................32
2.2. Thực trạng tác động của dư luận xã hội với thực hiện pháp luật..........37
2.2.1. Những tác động tích cực của dư luận xã hội đối với việc thực hiện
pháp luật ở Việt Nam hiện nay .................................................................37
2.2.1.1. Nâng cao hiệu quả việc người dân tham gia quản lý Nhà nước,
quản lý xã hội và công tác đấu tranh chống tiêu cực thông qua việc khiếu
nại, tố cáo...............................................................................................37
2.2.1.2. Nâng cao trách nhiệm của người dân trong việc đóng góp ý kiến
với Đảng và Nhà nước về những vấn đề phát triển kinh tế xã hội thông
qua các cơ quan dân cử..........................................................................41
2.2.1.3. Nâng cao chất lượng hoạt động quản lý Nhà nước, quản lý xã hội
của đội ngũ cán bộ trong bộ máy Nhà nước..........................................42
2.2.2. Những tác động tiêu cực của dư luận xã hội đối với việc thực hiện
pháp luật ở Việt Nam hiện nay .................................................................44
2.2.2.1. Những phản ánh không toàn diện của dư luận xã hội gây nên mất
định hướng trong thực hiện pháp luật....................................................44
2.2.2.2. Phản ánh thiếu trung thực dẫn đến sự sai lệch trong hoạt động
thực hiện pháp luật.................................................................................46
2.2.2.3. Dư luận xã hội vượt quá giới hạn các quy định của pháp luật . 47
4

2.3. Nguyên nhân thực trạng tác động của dư luận xã hội đối với việc thực
hiện pháp luật ...............................................................................................48
2.3.1. Nguyên nhân những tác động tích cực của dư luận xã hội trong thực
hiện pháp luật............................................................................................49
2.3.2. Nguyên nhân những tác động tiêu cực của dư luận xã hội trong thực
hiện pháp luật............................................................................................50
CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA TÁC
ĐỘNG DƯ LUẬN XÃ HỘI VỚI VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT....53
3.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật về tác động dư luận xã hội với thực
hiện pháp luật...............................................................................................53
3.2. Một số giải pháp khác ...........................................................................57
3.2.1. Đẩy mạnh tổ chức điều tra, thăm dò và sử dụng các kết quả thăm dò
dư luận xã hội trong hoạt động thực hiện pháp luật .................................57
3.2.2. Đẩy mạnh dân chủ hóa các lĩnh vực của đời sống xã hội...............58
3.2.3. Nâng cao ý thức pháp luật của người dân và của đội ngũ cán bộ, công
chức Nhà nước ..........................................................................................60
3.2.4. Tăng cường quản lý và kiểm soát dư luận xã hội...........................62
3.2.5. Phát huy vai trò của báo chí và thông tin đại chúng.......................63
KẾT LUẬN CHUNG ....................................................................................66
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................68
5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Ký hiệu Ý nghĩa
1 BộGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo
2 HĐND Hội đồng nhân dân
3 NXB Nhà xuất bản
4 TTATGT Trật tự an toàn giao thông
5 UBND Ủy ban nhân dân
6 XHCN Xã hội chủ nghĩa
6

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Dư luận xã hội hiện nay đang là một vấn đề ngày càng được quan tâm,
nhất là trong thời đại kinh tế thị trường hội nhập và thời đại công nghệ 4.0.
Bởi có thể nói, cuộc cách mạng 4.0 chính là kỉ nguyên của vạn vật được kết
nối với Internet. Với sự bùng nổ Internet, đặc biệt là tốc độ truy cập ngày càng
nhanh, vài năm trở lại đây, truyền thông xã hội đang phát triển mạnh mẽ với
bất kỳ ai cũng có thể đăng thông tin lên mạng xã hội. Quá trình toàn cầu hóa
thông tin, sự bùng nổ các phương tiện truyền thông Internet mạnh mẽ như vậy
khiến công tác quản lý thông tin trên mạng xã hội, định hướng dư luận ở nước
ta hiện nay đang đứng trước rất nhiều khó khăn, thách thức. Vì thế mà vấn đề
này ngày càng được chú trọng hơn nữa và không thể phủ nhận nó có sức ảnh
hưởng sâu rộng tới các lĩnh vực của đời sống nói chung và tới các hoạt động
thực hiện pháp luật nói riêng.
Dư luận xã hội là một hiện tượng tâm lý xã hội đặc biệt trong đời sống, là
tấm gương phản chiếu mức độ quan tâm của toàn xã hội tới một sự kiện, hiện
tượng nào đó. Trong từng thời kỳ, dư luận luôn có ảnh hưởng nhất định đến sự
ổn định và phát triển chung của toàn xã hội, nhất là khi Việt Nam có khoảng 66,1
triệu người sử dụng Internet [46] và mạng xã hội đang phát triển như vũ bão hiện
nay. Thông qua dư luận xã hội, người dân được tự do thể hiện quan điểm cá nhân
về các vấn đề chung của quốc gia, dân tộc. Đồng thời, dư luận còn là một yếu tố
mà Nhà nước luôn phải quan tâm để có thể phát huy được tác động tích cực của
hiện tượng này trong quá trình thực hiện các chủ trương, chính sách và phát triển
kinh tế - xã hội. Bởi chúng ta không thể phủ nhận, trong bất cứ xã hội nào, dư
luận xã hội cũng có những ảnh hưởng nhất định, thậm chí ảnh hưởng rất mạnh
mẽ đến chính trị - xã hội của đất nước. Bên cạnh đó, với mục tiêu xây dựng một
xã hội công bằng, dân chủ, văn minh thì vai trò của quần chúng nhân dân trong
xây dựng và phát triển đất nước cần được chú trọng hơn nữa. Trong đó, việc phát
huy vai trò giám sát, đánh giá của nhân dân
7

thông qua phát huy phương diện tích cực của dư luận xã hội là yêu cầu vô
cùng cấp bách ở Việt Nam hiện nay.
Xét về bản chất, thực hiện pháp luật là một trong những nội dung mang
ý nghĩa quan trọng; quyết định đến hiệu lực của pháp luật trong hoạt động quản
lý Nhà nước, quản lý xã hội; quyết định đến sự ổn định và phát triển toàn diện
của xã hội hiện đại. Thực hiện pháp luật là một kênh quan trọng để cho các quy
phạm pháp luật do Nhà nước ban hành được thực hiện hóa vào đời sống. Hoạt
động lập pháp có tốt đến đâu cũng không còn ý nghĩa nếu chúng chỉ là những
quy phạm nằm trên giấy mà không được tôn trọng thực hiện trên thực tế; các
chủ trương đường lối có tốt tới mấy cũng khó mà thực hiện nếu Nhà nước
không phát huy được vai trò làm chủ của mình… Có ý nghĩa như vậy nên
thực hiện pháp luật luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, chú trọng.
Tuy nhiên, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường,
hội nhập quốc tế thì những góc khuất, mảng tối trong xã hội xuất hiện ngày
càng nhiều và đôi khi pháp luật vẫn chưa được thực hiện đúng và đầy đủ trên
thực tế. Những tệ nạn xã hội xuất hiện ngày càng nhiều với tính chất nguy
hiểm hơn trước, các giá trị xã hội bị đảo lộn, công bằng xã hội bị vi phạm…
Tất cả đều xuất phát từ việc không tôn trọng pháp luật, vi phạm pháp luật. Xã
hội vẫn tồn tại những tiêu cực, hạn chế yêu cầu nhà nước ta cần quan tâm hơn
nữa tới việc đẩy mạnh hiệu quả thực hiện pháp luật bằng phương thức phối
hợp pháp luật với những công cụ khác. Trong đó, phải kể đến dư luận xã hội
như một công cụ hiệu quả hỗ trợ hoạt động thực hiện pháp luật. Để làm được
như vậy, Đảng và Nhà nước cùng với toàn xã hội cần nhìn nhận và phát huy
hơn nữa vai trò tích cực của dư luận xã hội đối với đời sống, đặc biệt là hoạt
động thực hiện pháp luật.
Song, thực tế phản ánh rằng, việc nhìn nhận và phát huy những mặt tích
cực của dư luận xã hội vẫn chưa được thực hiện, dư luận xã hội vẫn chưa thực sự
được coi trọng, đôi khi nó còn trở thành con dao hai lưỡi gây nên những ảnh
hưởng tiêu cực. Vậy nên yêu cầu nâng cao hiệu quả của tác động dư luận xã
8

hội với thực hiện pháp luật ngày càng trở nên được quan tâm, chú trọng hơn
nữa.
Thêm vào đó, trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam như hiện nay, việc tiếp tục tìm kiếm những mô hình mới
nhằm phát huy vai trò của quần chúng nhân dân và các tổ chức xã hội thông
qua dư luận xã hội đối với quá trình tổ chức thực thi đường lối, chính sách
pháp luật của Đảng và Nhà nước cũng đang trở thành một yêu cầu cấp bách.
Để có thể đáp ứng những yêu cầu trên, việc tìm hiểu và nhìn nhận về sự tác
động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật là vô cùng quan trọng và
cần thiết. Nó góp phần bổ sung hệ thống lý luận về dư luận xã hội và đánh giá
những tác động của nó trong công tác quản lý xã hội, trong việc xây dựng và
hoàn thiện hệ thống pháp luật - nhiệm vụ trọng tâm của xây dựng Nhà nước
pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân.
Có thể nói, những căn cứ lý luận và yêu cầu thực tiễn nêu trên chính là
lý do thúc đẩy người viết lựa chọn đề tài “Sự tác động của dư luận xã hội
đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay” cho khóa luận tốt
nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Liên quan đến sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện
pháp luật ở Việt Nam đã được rất nhiều tác giả nghiên cứu, trong đó có một
số công trình khoa học tiêu biểu sau đây:
Trong sách “Dư luận xã hội trong sự nghiệp đổi mới” [19] của PGS.TS
Lương Khắc Hiếu xuất bản năm 1999 tại NXB Chính trị Quốc gia, tác giả đã
trình bày rất cụ thể, chi tiết về bản chất và vai trò của dư luận xã hội trong xã hội
hiện đại cũng như đề xuất các giải pháp phát huy vai trò của dư luận xã hội
ở nước ta hiện nay.
Trong cuốn sách “Tác động của dư luận xã hội đối với ý thức pháp luật
của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở” [25] xuất bản năm 2004 của mình, TS Trần Thị
Hồng Thúy và TS. Ngọ Văn Nhân cũng đã đưa ra những nhận định về mối quan
9

hệ giữa dư luận xã hội với ý thức pháp luật, đồng thời đề xuất các giải pháp
nhằm phát huy vai trò của dư luận xã hội trong việc nâng cao ý thức pháp luật
của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở. Vấn đề này ít nhiều có mối liên quan đến đề tài
khóa luận người viết đã lựa chọn.
Bên cạnh đó cũng có rất nhiều công trình khác đi sâu nghiên cứu về dư
luận xã hội như các cuốn “Xã hội học về dư luận xã hội” [24] của GS.TS
Nguyễn Quý Thanh xuất bản năm 2006 tại NXB Đại học Quốc gia,“Dư luận
xã hội” [23] của PGS.TS Bùi Hoài Sơn xuất bản năm 2006 tại NXB Văn hóa
– Thông tin…
Hay trong cuốn tạp chí Giáo dục lý luận, số 09/2004 cũng có bài “Dư
luận xã hội và pháp luật” [20], tác giả Nguyễn Văn Luyện đã nhấn mạnh tác
động của dư luận xã hội đối với việc ra quyết định của các cấp lãnh đạo.
Có thể nói, đây là một vấn đề không còn quá mới lạ nhưng vẫn còn rất
hạn chế các công trình nghiên cứu đầy đủ và toàn diện về nó. Trong khuôn
khổ của bài viết, người viết chỉ xin tập trung nghiên cứu vào một khía cạnh
nhỏ trong mối quan hệ giữa dư luận xã hội với pháp luật, đó là sự tác động
của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Khóa luận tập trung nghiên cứu về dư luận xã hội, thực hiện pháp luật
cũng như những tác động tích cực và tiêu cực của dư luận xã hội đến thực
hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay, để từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả của những tác động ấy.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Người viết tập trung nghiên cứu thực trạng tác động của dư luận xã hội
đối với thực hiện pháp luật trong khoảng 10 năm vừa qua.
Khóa luận nghiên cứu sự tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện
pháp luật ở các đơn vị, địa phương khác nhau trên lãnh thổ Việt Nam.
10

Người viết tập trung nghiên cứu về đặc điểm sự tác động của dư luận
xã hội đến thực hiện pháp luật, thực trạng của sự tác động đó và kiến nghị các
giải pháp nâng cao hiệu quả của tác động dư luận xã hội với việc thực hiện
pháp luật trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay.
4. Mục đích nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
Khi thực hiện bài nghiên cứu, người viết hướng tới các mục đích sau:
Đem lại được cái nhìn khái quát và hệ thống được những cơ sở lý luận
và nội dung cơ bản về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện
pháp luật.
Làm rõ được những thực trạng tác động của dư luận xã hội trong việc
thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.
Phân tích, đánh giá được các mặt tích cực, hạn chế và những đóng góp
của dư luận xã hội trong việc thực hiện pháp luật, từ đó đề xuất các giải pháp
nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả của những vai trò ấy cũng như khắc phục
được những bất cập, tiêu cực mà dư luận xã hội tác động đến thực hiện pháp
luật ở nước ta hiện nay.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được những mục đích nghiên cứu mà đề tài đặt ra, trong quá trình
nghiên cứu để thực hiện khóa luận, người viết đã sử dụng một số phương pháp
nghiên cứu như: Phương pháp bình luận, diễn giải; phương pháp tổng hợp,
phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê...
Phương pháp bình luận, diễn giải.... được sử dụng để nghiên cứu tổng
quan một số vấn đề lý luận về tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện
pháp luật.
Phương pháp phân tích, tổng hợp: Khóa luận phân tích và tổng kết lại
những kết quả của các công trình nghiên cứu liên quan đến tác động của dư luận
xã hội đối với thực hiện pháp luật và đưa ra những nhận xét, đánh giá của
11

bản thân để đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của tác động dư luận
xã hội với việc thực hiện pháp luật.
5. Kết cấu của khóa luận tốt nghiệp
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì phần
nội dung của bài nghiên cứu có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực
hiện pháp luật.
Chương 2: Thực trạng tác động của dư luận xã hội trong việc thực hiện pháp
luật ở Việt Nam hiện nay.
Chương 3: Các giải pháp nâng cao hiệu quả của tác động dư luận xã hội với
việc thực hiện pháp luật.
12

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA DƯ LUẬN
XÃ HỘI ĐỐI VỚI VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
1.1. Khái luận về tác động dư luận xã hội với việc thực hiện pháp luật
1.1.1. Khái niệm dư luận xã hội
“Dư luận xã hội” là một thuật ngữ được hình thành từ rất sớm, được sử
dụng lần đầu tiên bởi nhà hoạt động xã hội người Anh Jolsbery vào thế kỉ XII
[41] và sau đó dần trở nên phổ biến. Và cho đến nay, thuật ngữ này đã có rất
nhiều khái niệm khác nhau do bản thân nó là một hiện tượng xã hội rất phong
phú, năng động, phức tạp; mặt khác do sự đa dạng trong các góc độ nghiên
cứu hay các quan điểm lý luận của các nhà nghiên cứu.
Trên thế giới đã có rất nhiều nhà nghiên cứu đưa ra các khái niệm về dư
luận xã hội. Nhà nghiên cứu dư luận xã hội người Nga B. K. Paderin đã định
nghĩa như sau:“Dư luận xã hội là tổng thể các ý kiến, trong đó chủ yếu là các
ý kiến thể hiện sự phán xét đánh giá, sự nhận định (bằng lời hoặc không bằng
lời), phản ánh ý nghĩa của các thực tế, quá trình, hiện tượng, sự kiện đối với các
thể chế, giai cấp xã hội nói chung và thái độ công khai hoặc che đậy của các
nhóm xã hội lớn nhỏ đối với các vấn đề của cuộc sống xã hội có động chạm
đến các lợi ích chung của họ” [34]. Các nhà nghiên cứu người Mỹ cũng sử
dụng khái niệm tương đồng với dư luận xã hội là khái niệm "công luận" và
cũng nêu ra những định nghĩa tương tự: "Công luận là tập hợp ý kiến cá nhân
ở bất cứ nơi đâu mà chúng ta có thể tìm được" [33].
Ở Việt Nam cũng có rất nhiều tác giả đã đưa ra những khái niệm về dư
luận xã hội. Theo ông Phạm Tiến Khu - Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội
thuộc Ban Tư Tưởng - Văn hóa Trưng Ương: "Dư luận xã hội là tập hợp các
luồng ý kiến cá nhân trước các vấn đề, sự kiện, hiện tượng, có tính thời sự"
[35]. Hay theo như Chung Á - Nguyễn Đình Tấn thì: “Dư luận xã hội là một
hiện tượng xã hội đặc biệt, biểu thị sự phán xét, đánh giá của quần chúng đối
13

với các vấn đề mà xã hội quan tâm” [41].
Có thể nói, hiện nay có rất nhiều khái niệm về dư luận xã hội được đưa
ra nhưng cũng chưa có một khái niệm chính thống và hoàn chỉnh nào được tất
cả các nhà nghiên cứu đồng tình. Song, tựu chung lại, trong hầu hết các khái
niệm đều đề cập tới những nội dung chính như sau:
Thứ nhất, dư luận xã hội là tập hợp những ý kiến, quan điểm, thái độ
mang tính chất phán xét đánh giá của nhiều người trước một thực tế xã hội
nhất định.
Thứ hai, sự phán xét đánh giá đó chỉ nảy sinh khi trong xã hội có những
vấn đề mang tính thời sự, có liên quan đến lợi ích chung của các nhóm xã hội
hay cộng đồng xã hội.
Thứ ba, vấn đề mang tính thời sự đó phải thu hút được sự quan tâm, chú
ý của nhiều người, của đa số các thành viên trong xã hội.
Theo đó, cũng kết hợp với tính chất cùng vai trò ý nghĩa thực tế của dư
luận xã hội, người viết xin đưa ra một khái niệm khá toàn diện từ các góc độ của
dư luận xã hội để làm căn cứ định hướng triển khai bài nghiên cứu như sau:
“Dư luận xã hội là một hiện tượng tâm lý xã hội đặc biệt, là ý kiến, thái
độ, quan điểm mang tính chất phán xét, đánh giá của cộng đồng xã hội trước
những vấn đề, sự việc, hiện tượng mang tính thời sự có liên quan đến lợi ích
chung của cả cộng đồng, xã hội và thu hút được sự quan tâm của số đông
người trong xã hội”.
1.1.2. Khái niệm thực hiện pháp luật
Dưới góc độ pháp lý, thực hiện pháp luật là hành vi hợp pháp, phù hợp
với các quy định của pháp luật và có lợi cho xã hội, cho N hhà nước và cho cá
nhân. Nói cách khác, tất cả hoạt động nào của con người, của các tổ chức mà
phù hợp với quy định của pháp luật thì đều được coi là biểu hiện của việc thực
hiện các quy phạm pháp luật. Thông qua hoạt động thực hiện pháp luật, mục
đích của Nhà nước khi ban hành pháp luật được hiện thực hóa. Do đóng một
14

vai trò quan trọng như vậy mà thực hiện pháp luật trở thành một trong những
khái niệm cơ bản của khoa học pháp lý.
Có nhiều quan điểm bàn về khái niệm thực hiện pháp luật, qua nghiên
cứu một số bài viết và giáo trình, người viết xin đưa ra một khái niệm chung
về thực hiện pháp luật đã được sử dụng phổ biến, rộng rãi như sau:“Thực hiện
pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định
của pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp
của các chủ thể pháp luật.” [18]
1.1.3. Khái niệm về tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật
Dư luận xã hội và thực hiện pháp luật là hai hiện tượng độc lập với
nhau, song lại có mối quan hệ mật thiết, cả hai cùng hỗ trợ và thúc đẩy lẫn
nhau. Trong khuôn khổ khóa luận của mình, người viết xin đi sâu tìm hiểu sự
tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật. Chúng ta không
thể phủ nhận sự tác động của dư luận xã hội trong đời sống pháp lý là vô cùng
to lớn. Một văn bản pháp luật nếu không quan tâm dư luận xã hội, ngược lại
sẽ không nhận được sự ủng hộ của người dân. Chúng ta có thể hiểu sự tác
động ấy với khái niệm như sau:
“Tác động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật là sự ảnh
hưởng từ các luồng ý kiến, thái độ, quan điểm mang tính chất phán xét, đánh
giá của cộng đồng xã hội đến các hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể
pháp luật trong đời sống làm nó trở nên tiêu cực hoặc tích cực”.
1.1.4. Nội dung của tác động dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật
1.1.4.1. Dư luận xã hội tác động trực tiếp và gián tiếp đến việc thực hiện
pháp luật
Với tư cách một hiện tượng xã hội, dư luận xã hội phản ánh tồn tại xã hội
nói chung, đồng thời phản ánh các sự kiện, hiện tượng pháp lý xảy ra trong đời
sống xã hội. Sự bàn luận, trao đổi ý kiến giữa các thành viên trong xã hội về các
sự kiện, hiện tượng pháp lý đưa tới kết quả là, họ đạt tới sự nhận thức chung,
thống nhất trong các phán xét, đánh giá về sự việc, sự kiện pháp lý. Đối
15

với thực hiện pháp luật, dư luận xã hội luôn tác động mạnh mẽ và có những
ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp.
*Tác động trực tiếp:
Dư luận xã hội tác động trực tiếp đến thực hiện pháp luật được phản ánh
qua các cuộc trưng cầu ý dân hay khiếu nại tố cáo. Bên cạnh đó, dư luận xã hội
cũng có những tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến hành vi của các chủ thể thực
hiện pháp luật, đó là trực tiếp lên án những hành vi vi phạm pháp luật, buộc
người đang thực hiện hành vi đó phải tạm dừng, thậm chí là chấm dứt hoàn toàn
hành vi đó. Việc chủ thể pháp luật tự mình nhận thức, phân tích, đánh giá trong ý
thức, sau đó tự điều chỉnh hành vi thực tế của mình được gọi là cơ chế tự thân
(cơ chế bên trong) của thực hiện pháp luật. Dư luận xã hội sẽ tác động đến sự tự
điều chỉnh này của chủ thể pháp luật. Khi thực hiện một hành vi hợp pháp, các
chủ thể đều phải có nhận thức trước về hành vi của mình, rằng hành
vi đó có đúng hay không, có phù hợp với quy định của pháp luật hay không.
Phải có sự tự ý thức như vậy thì khi thực hiện trên thực tế chủ thể mới có thể
tự điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với quy định của pháp luật.
Ngược lại, nếu các cá nhân không tự nhận thức về tính đúng sai, phù hợp hay
không phù hợp trong hành vi của mình trước khi thực hiện thì rất dễ mắc phải
những sai lầm, dẫn tới các hành vi vi phạm pháp luật trên thực tế. Đối với
những hành vi vi phạm pháp pháp luật đã bị Nhà nước xử lý thì ngoài bản án
của tòa, người đó còn phải chịu một bản án khác, đó là bản án của dư luận.
Dư luận xã hội đã phát huy vai trò không nhỏ trong thực hiện pháp luật thông
qua sự tác động vào quá trình chuyển hóa từ nhận thức đến hành vi thực tế
hợp pháp của chủ thể pháp luật. Song, bên cạnh đó, cũng chính dư luận xã hội
đã gây ra những ảnh hưởng tiêu cực trong nhận thức cũng như dẫn đến hành
vi vi phạm pháp luật của họ.
*Tác động gián tiếp:
Dư luận xã hội gián tiếp tác động đến tâm lý pháp luật, đến nhận thức tự
đánh giá của mỗi cá nhân về pháp luật để từ đó tác động đến việc thực hiện
16

pháp luật. Trên cơ sở ý thức pháp luật của các cá nhân, tổ chức được nâng cao,
chủ thể sẽ thực hiện hành vi nếu chắc chắn được hành vi đó là hợp pháp và
ngược lại họ sẽ hủy không thực hiện hành vi nào đó nếu biết rằng hành vi ấy là
trái pháp luật. Ngoài sự phán xét, phản đối của xã hội, hành vi của các chủ thể
còn chịu sự chi phối của tòa án “lương tâm” mỗi người. Nhờ đó, những hành
vi vi phạm pháp luật sẽ dần bị ngăn chặn, thay vào đó là những hành vi hợp pháp
được thực hiện trong xã hội. Dư luận xã hội cũng tích cực ủng hộ khuyến khích
những hành vi đúng đắn, phù hợp với những lợi ích chung. Đó có thể là những
hoạt động tuyên truyền pháp luật, các chương trình từ thiện, giúp đỡ những
người khó khăn... Chính sự ủng hộ, khuyến khích của toàn xã hội đó sẽ góp phần
xây dựng cho người dân một lối sống cao đẹp, tôn trọng và tích cực thực hiện
các tốt pháp luật vào đời sống. Có thể nói, dư luận xã hội có tác động
lâu dài đến việc xây dựng nhân cách con người, từ đó tác động đến ý thức,
hành vi của chủ thể thực hiện pháp luật.
Bên cạnh đó, dư luận xã hội cũng gián tiếp tác động đến ý thức và hành
vi của chủ thể thực hiện pháp luật qua các yếu tố khác:
Thứ nhất, dư luận xã hội tác động đến xã hội, môi trường sống; từ đó
gián tiếp tác động đến thực hiện pháp luật:
Dư luận xã hội là một mảnh ghép quan trọng trong sự phát triển của xã
hội, dư luận xã hội “đúng chất” và “hiệu quả” sẽ góp phần tạo nên một xã hội
văn minh, đồng thời đó cũng là biểu hiện của một xã hội dân chủ, công bằng.
Xã hội, môi trường sống là yếu tố hoàn cảnh khách quan đầu tiên được kể đến
có tác động tới thực hiện pháp luật. Một xã hội ổn định và phát triển bao giờ
cũng tạo điều kiện, yêu cầu các chủ thể phải tôn trọng thực hiện pháp luật.
Ngược lại, một xã hội nghèo nàn, lạc hậu sẽ đánh mất đi niềm tin của các chủ
thể với xã hội nói chung và pháp luật nói riêng, pháp luật sẽ không được coi
trọng và thực hiện trong đời sống xã hội.
Thứ hai, dư luận xã hội tác động đến hoạt động quản lý Nhà nước và
việc áp dụng những biện pháp cưỡng chế Nhà nước:
17

Để xây dựng được bộ máy Nhà nước vững mạnh cần phải phát huy hơn
nữa quyền làm chủ và giám sát của nhân dân, đặc biệt là hoạt động kiểm tra,
giám sát và xây dựng của nhân dân thông qua dư luận xã hội. Sự phán xét,
đánh giá của dư luận đặt ra yêu cầu Nhà nước phải không ngừng hoàn thiện
và nâng cao chất lượng bộ máy, tổ chức của mình.
Nhà nước tác động vào việc thực hiện pháp luật của các chủ thể trên
các phương diện sau: Nhà nước giáo dục, tuyên truyền nâng cao ý thức tôn
trọng thực hiện pháp luật của các cá nhân, tổ chức trong xã hội; Nhà nước sử
dụng quyền lực để kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật của các chủ thể
trong xã hội.
Tất cả những tác động trên của Nhà nước với thực hiện pháp luật chỉ
được phát huy khi bộ máy Nhà nước thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ của
mình trên nền tảng đội ngũ cán bộ, các cấp chính quyền trong sạch, vững
mạnh. Các chủ thể trong xã hội được đặt dưới sự quản lý sát sao của một bộ
máy chính quyền vững mạnh bao giờ cũng có ý thức tôn trọng và thực hiện
pháp luật nghiêm chỉnh. Ngược lại, trong một Nhà nước mà bộ máy Nhà
nước, tổ chức lỏng lẻo không thống nhất, tham nhũng, quan liêu,... thì các chủ
thể pháp luật sẽ dễ coi thường và thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.
Thứ ba, dư luận xã hội tác động đến các công cụ điều chỉnh quan hệ xã
hội – một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến ý thức và hành vi của
chủ thể thực hiện pháp luật:
Vận động cùng sự phát triển của xã hội, các công cụ điều chỉnh quan hệ
xã hội như: pháp luật, đạo đức, phong tục tập quán, tín điều tôn giáo, lệ làng,…
cũng chịu sự tác động thay đổi của nhiều yếu tố, trong đó phải kể đến dư luận xã
hội. Dư luận phán xét đúng sai là căn cứ để Nhà nước và toàn cộng đồng xã hội
có sự điều chỉnh những quy tắc trong xử sự để phù hợp với yêu cầu xã hội.
Những quy tắc xử sự chung ấy điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong
xã hội, nó ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc hình thành và nâng cao ý thức thực
hiện pháp luật của các chủ thể. Đồng thời, hệ thống các công cụ điều chỉnh
18

quan hệ xã hội còn tác động điều chỉnh hành vi của các chủ thể thực hiện
pháp luật thông qua sự lên án, phản đối những hành vi tiêu cực, sai trái hay
ủng hộ, khuyến khích những hành vi hợp pháp, tích cực.
Với những phân tích trên đây có thể thấy, sự tác động của dư luận xã
hội đối với việc thực hiện pháp luật vừa trực tiếp lại vừa gián tiếp. Nó tác
động trực tiếp đến ý thức và hành vi thực tế của chủ thể. Sự bất bình của dư
luận xã hội đối với những hành vi vi phạm pháp luật có tác động mạnh mẽ
đến việc uốn nắn, điều chỉnh ý thức pháp luật của các cá nhân. Đồng thời, dư
luận xã hội còn tác động gián tiếp đến thực hiện pháp luật qua các yếu tố như
xã hội, Nhà nước, pháp luật,... từ đó tạo điều kiện hỗ trợ và đẩy mạnh hiệu lực
của thực hiện pháp luật vào đời sống xã hội.
1.1.4.2. Dư luận xã hội tác động đến thực hiện pháp luật cả chiều tích cực
và tiêu cực
Trong cuộc sống, hầu hết những vấn đề, những sự kiện đều có hai mặt
tích cực, tiêu cực đan xen và sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện
pháp luật cũng vậy. Dư luận có những tác động tích cực và tiêu cực đến thực
hiện pháp luật dựa vào các nguồn tin mà từ đó nó hình thành.
*Tác động tích cực:
Nếu dư luận xã hội hình thành dựa vào nguồn tin xác thực, có ý nghĩa
góp ý, xây dựng thì sẽ trở thành thông tin hữu ích khi phản ánh được những
quan điểm, những đánh giá của xã hội về hoạt động thực hiện pháp luật. Thực
tế, dư luận xã hội tác động tích cực đến việc thực hiện pháp luật trên các nội
dung, phương diện chính sau:
Thứ nhất, dư luận xã hội thúc đẩy xây dựng và nâng cao ý thức pháp
luật:
Chính sự tác động tích cực của dư luận xã hội như kịp thời đưa ra các ý
kiến đánh giá về các sự kiện, hiện tượng diễn ra trong xã hội giúp con người tự
nhìn nhận được bản thân từ đó đã thúc đẩy con người luôn luôn phấn đấu đạt
được những gì tốt đẹp nhất, góp phần hình thành nhân cách cao đẹp, cũng như
19

ý thức pháp luật của họ. Khi ý thức pháp luật được xây dựng và không ngừng
nâng cao sẽ góp phần giúp cho hoạt động thực hiện pháp luật được tôn trọng
và đạt hiệu quả cao hơn.
Ý thức pháp luật thể hiện nhận thức của công dân và thái độ của họ đối
với các quy định của pháp luật. Sự tôn trọng và ý thức pháp luật tốt sẽ định
hướng cho hành vi của chủ thể làm cho hành vi của họ phù hợp với quy định
của pháp luật. Ngược lại, sự coi thường pháp luật sẽ dễ dẫn đến hành vi trái
pháp luật. Vì vậy, ý thức pháp luật càng được nâng cao thì hiệu quả trong thực
hiện pháp luật càng được bảo đảm.
Khi ý thức pháp luật xã hội được nâng cao là tiền đề cho hoạt động
thực hiện pháp luật ngày càng hiệu quả. Không có bất kỳ ai mong muốn hành
động của mình bị toàn xã hội lên án hay phản đối. Chính vì vậy mà khi ý thức
pháp luật xã hội được nâng cao thì những hành vi trái pháp luật sẽ ngày càng
ít đi. Vì trong xã hội mà tất cả mọi người đều tôn trọng pháp luật, ý thức pháp
luật xã hội cao thì mọi hành vi vi phạm pháp luật đều sẽ bị phản đối, lên án ở
mọi lúc, mọi nơi.
Thứ hai, dư luận xã hội điều chỉnh hành vi thực tế của các chủ thể
trong xã hội:
“Ý thức quyết định hành vi”. Không chỉ tác động đến ý thức pháp luật, dư
luận xã hội còn tác động trực tiếp đến hành vi thực tế của các chủ thể. Trên cơ sở
thúc đẩy nâng cao ý thức pháp luật cá nhân, ý thức pháp luật xã hội thì dư luận
xã hội còn tác động đến cả hành vi thực tế của các chủ thể trong xã hội, góp phần
điều chỉnh sao cho các hành vi ấy phù hợp với các quy định của pháp luật. Cũng
từ chuẩn mực ấy, họ biết được những hành vi nào không được phép thực hiện.
Nhờ đó mà giảm thiểu được các hành vi trái đạo đức, pháp luật.
Cụ thể, dư luận xã hội có tác động trực tiếp và mạnh mẽ đến hành vi
của các chủ thể như sau:
20

Dư luận xã hội là công cụ trong ngăn ngừa những hành vi vi phạm pháp
luật. Dư luận xã hội tác động đến ý thức pháp luật để từ đó các chủ thể tự
nhận thức và thực hiện pháp luật đúng đắn.
Dư luận xã hội cũng có thể tác động trực tiếp nhằm lên án những hành
vi vi phạm pháp luật, buộc người đang thực hiện hành vi đó phải tạm dừng,
thậm chí là chấm dứt hoàn toàn hành vi đó.
Bên cạnh sự phản đối, lên án để ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp
luật thì dư luận xã hội còn tích cực ủng hộ khuyến khích những hành vi tích
cực, phù hợp với những lợi ích chung.
Thứ ba, dư luận xã hội nâng cao chất lượng điều kiện ngoại cảnh thúc
đẩy hoạt động thực hiện pháp luật:
Dư luận xã hội không chỉ tác động trực tiếp vào ý thức và hành vi thực
tế của chủ thể mà còn có vai trò quan trọng trong xây dựng, nâng cao chất
lượng điều kiện ngoại cảnh cho thực hiện pháp luật (xã hội, Nhà nước, pháp
luật, các công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội khác…). Cụ thể như sau:
Dư luận xã hội nâng cao điều kiện xã hội, góp phần thúc đẩy hoạt động
thực hiện pháp luật. Dư luận xã hội là tiếng nói chung phản ánh hiệu quả những
mong muốn, nguyện vọng của số đông người trong xã hội. Dư luận xã hội vừa
phát huy được quyền tự chủ của nhân dân vừa lên án những tiêu cực, hạn chế;
tuyên dương, khuyến khích những hành vi cao đẹp trong xã hội. Từ đó góp phần
xây dựng lên một xã hội ổn định, phát triển, một môi trường thuận lợi để các chủ
thể có lòng tin vào pháp luật và hiện thực hóa pháp luật trở thành hành
vi hợp pháp của mình.
Bộ máy Nhà nước trong sạch thì hoạt động thực hiện pháp luật mới có
thể đạt được hiệu quả cao. Dư luận xã hội được coi là búa rìu của tệ nạn tham
nhũng, quan liêu, cửa quyền. Nó sẵn sàng lên án, tố cáo các hiện tượng tiêu
cực đó để đảm bảo cho bộ máy Nhà nước luôn luôn vững mạnh.
Một hệ thống pháp luật thống nhất, hoàn thiện là điều kiện cần thiết đảm
bảo hiệu quả cho hoạt động thực hiện pháp luật. Dư luận xã hội là yếu tố mà
21

nhà làm luật bắt buộc phải tìm hiểu, tham khảo trong quá trình xây dựng pháp
luật vì một văn bản pháp luật không thể đem lại hiệu quả nếu xa rời thực tế;
xa rời yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân. Đồng thời dư luận xã hội còn phản
ánh được những hạn chế của hệ thống pháp luật khi thực hiện vào đời sống
như: Có quá nhiều văn bản luật và hướng dẫn thi hành văn bản pháp luật, nội
dung giữa các văn bản còn tồn tại mâu thuẫn, chồng chéo, nhiều văn bản quy
phạm pháp luật ban hành trái pháp luật (Năm 2017 có 5639 văn bản trái pháp
luật được các Bộ, cơ quan ngang Bộ và địa phương ban hành) [28]. Trên cơ
sở đó các nhà làm luật có những điều chỉnh, sửa đổi sao cho phù hợp.
Dư luận xã hội có tác động đến các công cụ điều chỉnh quan hệ xã hội
như: Đạo đức, tôn giáo, hương ước,... thông qua việc ủng hộ hay lên án những
yêu cầu, chuẩn mực trong xử sự mà các công cụ ấy đặt ra với các chủ thể
trong xã hội. Qua đó phát huy được vai trò của các công cụ ấy đến việc hiện
thực hóa pháp luật vào đời sống xã hội.
Thứ tư, dư luận xã hội giám sát, tư vấn hoạt động thực hiện pháp luật,
đặc biệt là hoạt động áp dụng pháp luật:
Hoạt động giám sát của dư luận xã hội tác động đến tất cả các hình
thức thực hiện pháp luật, trong đó có tác động mạnh và quan trọng nhất với
hình thức áp dụng pháp luật, cụ thể như sau:
Với hoạt động tuân thủ pháp luật: Nhờ sự giám sát của dư luận xã hội,
buộc các chủ thể phải kiềm chế không tiến hành các hoạt động mà pháp luật
cấm.
Với hoạt động thi hành pháp luật: Cùng với các cơ quan nhà nước, sự
giám sát của dư luận buộc các chủ thể pháp luật phải tích cực thực hiện nghĩa
vụ pháp lý của mình.
Với hoạt động sử dụng pháp luật: Qua sự giám sát của dư luận buộc các
chủ thể pháp luật chỉ tiến hành những hành vi mà pháp luật cho phép thực hiện.
Với hoạt động áp dụng pháp luật: Áp dụng pháp luật là một hình thức
thực hiện pháp luật đặc biệt. Kết quả của hoạt động này luôn có ảnh hưởng rất
lớn đến quyền lợi của các chủ thể bị áp dụng. Do vậy, nếu không có sự giám
22

sát của người dân, hoạt động áp dụng pháp luật trên thực tế sẽ kém hiệu quả,
gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân. Vì thế cần phải tăng cường vai
trò giám sát của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.
*Tác động tiêu cực:
Bên cạnh việc đem lại những lợi ích, tác động tích cực thì dư luận xã
hội cũng tồn tại những hạn chế, ảnh hưởng tiêu cực đến ý thức và hành vi
thực hiện pháp luật của cá nhân trong xã hội. Những dư luận xấu cổ vũ cho
hành vi phạm pháp, chống đối người thi hành công vụ, làm ngơ trước người
bị hại,… nếu không kịp thời loại trừ sẽ tạo ra những thành phần ý thức pháp
luật kém trong xã hội, từ đó dẫn đến những hành vi vi phạm trong hoạt động
thực hiện pháp luật. Đặc biệt, thói a dua “ném đá” phong trào của công chúng
hiện nay đã làm mất đi ý nghĩa tích cực của dư luận xã hội, biến nó trở thành
công cụ đả kích một hoặc một nhóm chủ thể nào đó chỉ để nhằm thỏa mãn sự
bức xúc của mình mà không hề có sự tìm hiểu, đánh giá từ trước. Ví dụ: Vụ
việc một nữ sinh ở Tiền Giang khi bị lộ đoạn phim chứa hình ảnh nhạy cảm
đã phải chọn cách từ bỏ cuộc sống vì nhiều bình luận tiêu cực, độc địa từ phía
những người không quen biết. Hoặc việc những bình luận ác ý, thậm chí
mang tính xúc phạm về nhan sắc mà hoa hậu H’Hen Niê phải đối mặt ngay
sau khi đăng quang Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017 [43].
Một trong những hạn chế của sự tác động dư luận xã hội đến thực hiện
pháp luật phải nói đến hoạt động áp dụng pháp luật của các cơ quan chức năng,
của đội ngũ cán bộ trong bộ máy Nhà nước. Sự đề cao quá mức vai trò của dư
luận xã hội đã làm phát sinh tình trạng cán bộ xử lý công việc theo dư luận xã
hội, chạy theo dư luận xã hội mà không phân tích, đánh giá đúng bản chất của
vấn đề. Trên thực tế, vẫn tồn tại một bộ phận đáng kể cán bộ cơ sở thiếu chính
kiến, không tự tin trong xử lý công việc chuyên môn, đều làm theo sự phán xét
đánh giá của dư luận xã hội. Điều đó rất dễ khiến các cơ quan Nhà nước đưa ra
các quyết định sai lầm và người chịu thiệt hại trực tiếp chính là nhân dân.
23

Những tác động tiêu cực của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật đã
gây ra những ảnh hưởng xấu đến toàn thể cộng đồng xã hội. Dư luận xã hội
được hình thành khi không có căn cứ hoặc dựa vào nguồn thông tin không rõ
ràng, phiến diện, cho dù là cố ý hay vô ý, nó có thể tạo tin đồn nhảm và bị sử
dụng cho một mục đích nào đó trái pháp luật. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến an
ninh trật tự và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Ví dụ: Trong tình
hình dịch bệnh hô hấp cấp tính nặng virus Corona 2 (SARS-CoV-2) diễn biến
phức tạp như hiện nay việc “loạn thông tin” giữa các nhóm dư luận xã hội là
một vấn đề vô cùng nhức nhối. Từ các thông tin sai lệch về các trường hợp bị
nhiễm bệnh, tình hình cách li cho đến các thông tin hoang đường như “ăn
trứng luộc vào 12 giờ đêm có thể chữa khỏi bệnh”… Tất cả những điều đó
ảnh hưởng không những đến quyền, lợi ích, danh dự của một vài cá nhân
những người bị tung tin đồn thất thiệt về việc mình bị nhiễm bệnh mà xa hơn
nó có thể ảnh hưởng đển lợi ích của toàn xã hội khi các dư luận xã hội đó có
thể gây hoang mang trong dân chúng dẫn đến việc : Đầu cơ, tính trữ hàng hóa
, các hành vi gây rối trật tự công cộng…
1.1.4.3. Sự tác động của dư luận xã hội có tính định hướng, điều chỉnh
hành vi thực hiện pháp luật
Pháp luật được ban hành nhằm điều chỉnh các mối quan hệ trong xã hội
theo một định hướng nhất định và được thể hiện thông qua những hành vi thực
hiện pháp luật cụ thể của mỗi cá nhân. Trong đó, việc mỗi cá nhân tự giác tuân
thủ, sử dụng, thi hành hay áp dụng quy định của pháp luật là vấn đề quan trọng
nhất để pháp luật phát huy được hiệu lực thực sự trong đời sống xã hội. Song, để
đảm bảo cho các hoạt động đó đạt hiệu quả cao thì sự định hướng các hành
vi thực hiện pháp luật là vô cùng cần thiết. Sự tác động của dư luận xã hội đã
góp phần định hướng được điều đó.
Dư luận xã hội bản chất là những đánh giá, nhận xét về một sự vật, hiện
tượng, quá trình nào đó đang diễn ra trong xã hội. Chính nhờ sự khen chê kịp
thời của dư luận đã giúp từng chủ thể có thể nhìn nhận lại thái độ, hành vi của
24

mình rồi trên cơ sở đó điều chỉnh hành vi thực tế sao cho phù hợp với pháp
luật, các giá trị đạo đức, phong tục tập quán cùng các truyền thống tốt đẹp của
dân tộc. Nói cách khác, dư luận xã hội, trong trường hợp này, là “tấm gương”
để mỗi cá nhân tự soi mình vào đó mà định hướng, điều chỉnh hành vi ứng xử
của bản thân. Chính sự tác động này của dư luận xã hội đã thúc đẩy con người
luôn luôn phấn đấu đạt được những gì tốt đẹp nhất và từ đó góp phần hình
thành nhân cách cao đẹp, cũng như ý thức pháp luật của họ. Khi ý thức pháp
luật được xây dựng và không ngừng nâng cao sẽ góp phần giúp cho hoạt động
thực hiện pháp luật được tôn trọng và đạt hiệu quả cao hơn.
Hơn nữa, dư luận xã hội còn có tác động lâu dài đến việc hình thành nhân
cách con người. Điều này phản ánh qua mối quan hệ khăng khít giữa dư luận xã
hội với các chuẩn mực xã hội. Theo thời gian mỗi cá nhân trong xã hội sẽ tự
ý thức được những điều nên hay không nên, được hay không được phép thực
hiện. Thực tế cho thấy rằng, ai ai trong chúng ta cũng đều quan tâm xem dư
luận xã hội đã và đang đánh giá về mình như thế nào. Chính vì sự quan tâm
ấy, mà mỗi cá nhân đều có khuynh hướng thực hiện những hành vi được xã
hội đánh giá, nhận xét tốt, đồng thời khắc phục sửa chữa những sai sót, hạn
chế để đáp ứng những đòi hỏi của ngày càng cao của xã hội.
1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tác động của dư luận xã hội với thực
hiện pháp luật
bởi kinh tế
Điều kiện sống của cộng đồng dân cư cũng có ảnh hưởng khá lớn đến nội
dung, phương hướng đánh giá việc thực hiện pháp luật. Những nơi điều kiện
sống còn khó khăn, đời sống thấp thì đại đa số người dân thường chú trọng vào
cải thiện kinh tế mà ít quan tâm đến các vấn đề pháp luật nói chung và việc thực
hiện pháp luật nói riêng. Song, bên cạnh đó cũng có những bộ phận tầng lớp dân
cư rất quan tâm đến những chủ trương, chính sách pháp luật về phát triển kinh tế
cũng như việc hiện thực hóa các quy định ấy vào đời sống để họ
25

có thể nâng cao điều kiện sống của mình.
Với những nơi có nền kinh tế phát triển, các phương tiện thông tin đại
chúng được sử dụng phổ biến cũng góp phần tạo điều kiện khiến người dân dễ
dàng tiếp cận nguồn thông tin về pháp luật, nâng cao hiểu biết ý thức pháp
luật cũng như dễ dàng thể hiện quan điểm đánh giá của mình đối với các hoạt
động thực hiện pháp luật.
Như vậy, nền kinh tế phát triển cùng những mặt tích cực của nó có thể
nói đã góp phần giúp người dân hình thành được tư duy năng động, dám lên
tiếng thể hiện quan điểm cá nhân của mình trong việc thực hiện pháp luật của
nước ta.
bởi các yếu tố văn hóa, xã hội
Trong điều kiện xã hội có nền dân chủ rộng rãi, thông tin đa dạng,
phong phú, nhiều chiều như hiện nay, các tầng lớp xã hội có thể thẳng thắn,
công khai, cởi mở bày tỏ chính kiến, quan điểm, nguyện vọng của mình đối
với các vấn đề pháp luật cũng như yêu cầu các cơ quan thực hiện pháp luật trợ
giúp, bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình.
Một xã hội mà ở đó người dân có tính cộng đồng cũng tạo tiền đề
khuyến khích họ có thể cởi mở, thẳng thắn tham gia bày tỏ ý kiến về những
cái được và cái chưa được trong hoạt động thực hiện pháp luật. Một xã hội
phát triển, văn minh cũng góp phần hướng những thông tin tích cực về các sự
kiện pháp luật, hoạt động thực hiện pháp luật đến mọi người dân. Những
thông tin đó sẽ phần nào tác động đến suy nghĩ, nhận thức và hành vi của mỗi
con người, khiến họ thực hiện pháp luật tốt hơn.
Có thể nói, một xã hội tốt sẽ khiến cho sự tác động của dư luận xã hội
đối với việc thực hiện pháp luật ngày càng trở nên mạnh mẽ và được định
hướng một cách tốt hơn.
Bên cạnh đó, văn hóa cũng là một yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến sự
tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật. Phong tục, tập quán hay
26

thói quen được hình thành trong đời sống xã hội của các tầng lớp dân cư cũng
ảnh hưởng đến sự đánh giá, phán xét của họ đến việc thực hiện pháp luật. Từ
khi chưa có pháp luật, con người đã biết sử dụng dư luận xã hội để bảo đảm
cho các quy phạm xã hội được thực hiện. Và cho đến nay, việc đó như trở
thành một thói quen trong xã hội.
Có thể nói, với những nơi văn hóa, xã hội phát triển, người dân có thể
dùng dư luận xã hội tác động tích cực đến việc thực hiện pháp luật. Song,
thực tế vẫn có những nơi trình độ dân trí còn thấp; đời sống xã hội còn tồn tại
không ít những hủ tục lỗi thời; hơn nữa, với thói quen của người dân khi sử
dụng những dư luận lạc hậu để ổn định xã hội mà không coi trọng pháp luật
sẽ khiến phát sinh những nguồn sóng dư luận tiêu cực hình thành gây cản trở
thực hiện pháp luật.
1.2.3. Sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật bị quy định
bởi pháp luật
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do được
Nhà nước đặt ra để quản lý xã hội, bảo vệ nhân dân. Do đó, đối tượng chịu sự
tác động trực tiếp của pháp luật không ai khác chính là quần chúng nhân dân.
Khi pháp luật bộc lộ những yếu kém, nhân dân là người phải chịu không ít
ảnh hưởng. Chính vì vậy, chỉ có dư luận xã hội của quần chúng nhân dân mới
đưa ra được những nhận xét, đánh giá chính xác về tính hợp lý và hiệu quả
của những quy phạm pháp luật. Suy cho cùng, pháp luật hiện hành chính là
yếu tố ảnh hưởng đến sự tác động của dư luận xã hội đến thực hiện pháp luật.
Trên thực tế cũng có những quy phạm pháp luật được người dân đồng tình
ủng hộ, song không phải những người thực hiện và áp dụng nó đã thực hiện một
cách nghiêm chỉnh và đầy đủ. Trước những hành vi vi phạm pháp luật, những
hành vi đi ngược lại với lợi ích của cộng đồng, của xã hội thì không ai khác dư
luận xã hội sẽ lên tiếng. Pháp luật không thể đi ngược dư luận xã hội. Và thực tế
cho thấy những quy định pháp luật đi ngược với dư luận xã hội đều không có
hiệu lực trên thực tế, nó sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực trong
27

dư luận xã hội.
Hệ thống pháp luật không vững chắc cũng sẽ khiến người dân mất niềm
tin vào pháp luật; từ đó có thái độ thờ ơ, đánh giá hời hợt, thậm chí sẽ bộc lộ
những quan điểm tiêu cực trước những hành vi thực hiện pháp luật. Sự hoạt
động của các cơ quan chức năng trong việc thực hiện pháp luật có tác động
quan trọng đến tư tưởng, quan điểm của người dân. Chỉ khi các cơ quan chức
năng hoạt động thực hiện pháp luật hiệu quả, người dân mới tích cực tham gia
đóng góp ý kiến, lên tiếng bày tỏ quan điểm, nhìn nhận của mình về các sự
kiện pháp luật; dư luận xã hội cũng từ đó mới có thể phát huy một cách mạnh
mẽ trong việc thực hiện pháp luật.
28

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Dư luận xã hội là một hiện tượng tinh thần phức tạp của xã hội nên khó
có thể mô tả hết nội hàm của nó trong một vài dòng định nghĩa ngắn. Vì vậy
hiện nay gần như không tồn tại một định nghĩa toàn diện về dư luận xã hội
được tất cả mọi người đồng tình.
Thực hiện pháp luật có vai trò hiện thực hóa các quy định của pháp
luật; là cơ sở để thiết lập, củng cố và tăng cường quyền lực nhà nước; đồng
thời giúp phát triển ý thức đạo đức người dân; thể hiện sự bảo đảm quyền, lợi
ích hợp pháp của mỗi công dân.
Dư luận xã hội và hoạt động thực hiện pháp luật có mối quan hệ chặt
chẽ với nhau và sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp
luật là nội dung chính mà người viết muốn đi sâu tìm hiểu trong bài viết này.
29

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA DƯ LUẬN XÃ HỘI
TRONG VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Các quy định pháp luật về tác động của dư luận xã hội với thực hiện
pháp luật
Sự tác động của dư luận xã hội đến việc thực hiện pháp luật là không hề
nhỏ và sự tác động liên tục không ngừng nghỉ. Hiến pháp và pháp luật Việt
Nam hiện nay đã có nhiều quy định cụ thể ghi nhận và điều chỉnh vấn đề này
trong thực tiễn quản lý xã hội, quản lý hành chính Nhà nước:
2.1.1. Lịch sử hình thành các quy định pháp luật về tác động của dư luận
xã hội đến thực hiện pháp luật
Nhìn chung, hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành từ trước đây cho
đến hiện nay đã tạo ra được một cơ chế để có thể điều chỉnh và phát huy
những vai trò tích cực của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật.
Sớm thấy rõ được vai trò của dư luận xã hội, nên ngay trong bản Hiến
pháp đầu tiên - Hiến pháp 1946 của Việt Nam, Quốc hội đã có quy định thể hiện
phần nào về nội dung trưng cầu ý dân: "Nhân dân có quyền phúc quyết về hiến
pháp và những việc có quan hệ đến vận mệnh quốc gia…". Tại Điều 32 cũng có
quy định: "Những việc có quan hệ đến vận mệnh quốc gia sẽ đưa ra nhân dân
phúc quyết nếu hai phần ba số nghị viện đồng ý…". Đến Hiến pháp 1959, việc
trưng cầu ý dân được quy định tại Điều 53: “…giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc
hội quyết định”. Hiến pháp năm 1980 cũng quy định việc này: "…giao cho Hội
đồng Nhà nước quyết định”. Theo Hiến pháp 1992, tại Điều 53 quy định: "Công
dân có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận các vấn
đề chung của cả nước, địa phương, kiến nghị với cơ quan nhà nước, biếu quyết
khi nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân". Hiến pháp 2013 đã có các quy định cụ
thể trong việc xác định định nghĩa hay nội hàm của thuật ngữ “trưng cầu ý dân”
được nhắc đến tại Hiến pháp 1992. Điều 120 Hiến pháp 2013 đã nói tới “trưng
cầu ý dân” (Khoản 4) và “lấy ý kiến nhân dân” (Khoản
30

3).
Bên cạnh đó, khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của
công dân; thể hiện quyền dân chủ trực tiếp của người dân; nói lên những tâm
tư, nguyện vọng, mong muốn của người dân trước các vấn đề của bản thân,
của xã hội, của Nhà nước và quyền này cũng đã được quy định từ rất sớm tại
các bản Hiến pháp trước đây của Việt Nam. Điều 29 Hiến pháp 1959 quy
định: “Công dân nước Việt Nam dân chủ cộng hoà có quyền khiếu nại, tố cáo
bất cứ cơ quan nhà nước nào về những hành vi phạm pháp của nhân viên cơ
quan nhà nước.” Tại điều 73 Hiến pháp 1980, một lần nữa, quyền khiếu nại,
tố cáo của công dân được ghi nhận và quy định cụ thể hơn: “Công dân có
quyền khiếu nại, tố cáo với bất cứ cơ quan nào của Nhà nước về những việc
làm trái pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang
hoặc của bất cứ cá nhân nào thuộc các cơ quan, tổ chức và đơn vị đó”.
Không chỉ kế thừa những hạt nhân hợp lý của Hiến pháp 1980, Hiến pháp
1992 còn bổ sung thêm một số nội dung để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của người bị thiệt hại và thể hiện tính răn đe hơn khi “nghiêm cấm việc trả
thù người khiếu nại, tố cáo” và nghiêm cấm việc “lợi dụng quyền khiếu nại,
tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác”. Điều 30 Hiến pháp 2013 mở
rộng chủ thể có quyền khiếu nại, quyền tố cáo không chỉ là công dân mà là
mọi người sinh sống, làm việc trên đất nước Việt Nam đều “có quyền khiếu
nại, tố cáo về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân.”
Các bản Hiến pháp của Việt Nam từ trước đến nay đều có những quy
định về tự do ngôn luận, tự do báo chí và khẳng định đây là một quyền cơ bản
của con người, của mọi công dân. Điều 10 Hiến pháp 1946 - Hiến pháp đầu
tiên của nước ta quy định: “Công dân Việt Nam có quyền: Tự do ngôn luận,
tự do xuất bản, tự do tổ chức và hội họp, tự do tín ngưỡng, tự do cư trú, đi lại
trong nước và ra nước ngoài”. Các bản Hiến pháp của nước ta sau đó (Hiến
pháp 1959, Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992) đều khẳng định và bổ sung nội
hàm tự do ngôn luận, tự do báo chí; đồng thời gắn quyền lợi và trách nhiệm
31

công dân, trách nhiệm xã hội của nhà báo. Điều 25 Hiến pháp 2013 đã ghi rõ:
“Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội
họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định”.
Có thể thấy, từ những bước đầu của việc khẳng định vai trò của dư luận
xã hội đối với thực hiện pháp luật qua các bản Hiến pháp, pháp luật Việt Nam
đã tạo được một nền tảng cơ bản để xây dựng các quy định pháp luật hiện
hành về vấn đề này.
2.1.2. Các quy định pháp luật hiện hành về tác động của dư luận xã hội
đến thực hiện pháp luật
Hiến pháp 2013:
Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là văn bản pháp luật
có giá trị cao nhất trong hệ thống pháp luật của Việt Nam và bản Hiến pháp hiện
hành của nước ta là Hiến pháp 2013. Bản Hiến pháp này đã quy định rất cụ thể
những nội dung nhằm khẳng định vai trò của dư luận xã hội như sau:
Hiến pháp 2013 đã có quy định mới về trưng cầu ý dân, gồm Điều 29,
Điều 70, Điều 74 và Điều 120, trong đó có một điều riêng về quyền biểu
quyết của người dân khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân (Điều 29), đã thể
hiện sự coi trọng đối với quyền này. Ngoài ra, Hiến pháp 2013 quy định hai
thủ tục tách biệt trong quy trình lập hiến là: lấy ý kiến nhân dân về dự thảo
Hiến pháp là thủ tục bắt buộc, còn trưng cầu dân ý về dự thảo Hiến pháp do
Quốc hội xem xét quyết định (Điều 120).
Điều 30 của Hiến pháp năm 2013 cũng đã ghi nhận khiếu nại, tố cáo là
một trong những quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân như sau:
“1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân
có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết
khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất,
tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật.
32

3. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền
khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác.”
Đặc biệt, sự ghi nhận tối ưu đối với sự hình thành và phát triển của dư
luận xã hội đó chính là quyền tự do ý chí, tự do ngôn luận được Hiến pháp ghi
nhận tại Điều 25 Hiến pháp 2013 :"Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do
báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền
này do pháp luật quy định". Như vậy, có thể khẳng định rằng, việc tự do đóng
ý kiến, quan điểm và phản biện về những vấn đề, hiện tượng, sự việc xảy ra
trong đời sống thường nhật là một quyền Hiến định của người dân Việt Nam.
Song, quyền tự do ngôn luận và sự tồn tại của dư luận xã hội không
phải là một quyền tuyệt đối. Để bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của
con người và đặc biệt là bảo vệ người dân bởi tác động tiêu cực của dư luận
xã hội, cũng như để có thể loại bỏ những tác động tiêu cực ấy tồn tại trong xã
hội, việc hạn chế các tác động xấu là điều vô cùng cùng thiết, và sự giới hạn
đó được hiến pháp đặt ra thông qua việc quy định tại Điều 21 Hiến pháp 2013
cụ thể như sau:
"1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật
cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình. Thông
tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình được pháp luật bảo
đảm an toàn.
2. Mọi người có quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình
thức trao đổi thông tin riêng tư khác. Không ai được bóc mở, kiểm soát, thu
giữ trái luật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin
riêng tư của người khác".
Bộ Luật Dân sự 2015:
Bộ Luật Dân sự năm 2015 đã có quy định rất cụ thể về vấn đề quyền tự do
ngôn luận để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Có thể hiểu rằng,
con người nói chung và công dân Việt Nam nói riêng đều có quyền tự do
33

ngôn luận, có quyền phát biểu, đưa ra ý kiến chủ quan để đánh giá vấn đề
trong xã hội, tuy nhiên hành vi ấy không được lạm dụng để làm ảnh hưởng,
gây thiệt hại hoặc xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.
Điều 38 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“1. Đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình là bất khả xâm
phạm và được pháp luật bảo vệ.
2. Việc thu thập, lưu giữ, sử dụng, công khai thông tin liên quan đến
đời sống riêng tư, bí mật cá nhân phải được người đó đồng ý, việc thu thập,
lưu giữ, sử dụng, công khai thông tin liên quan đến bí mật gia đình phải được
các thành viên gia đình đồng ý, trừ trường hợp luật có quy định khác.
3. Thư tín, điện thoại, điện tín, cơ sở dữ liệu điện tử và các hình thức
trao đổi thông tin riêng tư khác của cá nhân được bảo đảm an toàn và bí mật.
Việc bóc mở, kiểm soát, thu giữ thư tín, điện thoại, điện tín, cơ sở dữ liệu điện
tử và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của người khác chỉ
được thực hiện trong trường hợp luật quy định.
4. Các bên trong hợp đồng không được tiết lộ thông tin về đời sống riêng
tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình của nhau mà mình đã biết được trong quá
trình xác lập, thực hiện hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.”
Bộ Luật Hình sự 2015:
Tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi mà người tung tin đồn
thất thiệt lên các trang mạng xã hội như Facebook, Twitter, Instagram,... có thể
bị xử lý hình sự về “Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính,
mạng viễn thông” được quy định tại Điều 288 Bộ Luật Hình sự 2015. Trong
trường hợp, nếu xác định được chính xác người tung tin đồn thất thiệt có tính
chất vu khống thì xử lý theo quy định tại Điều 122 Bộ Luật Hình sự 2015.
Trường hợp không xác định được chính xác người tung tin đồn thất thiệt mà chỉ
xác định được người đưa tin lên mạng thì áp dụng theo quy định tại Điều
226 Bộ luật Hình sự 2015, tội “Đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông,
mạng Internet những thông tin trái với quy định của pháp luật”.
34

Luật trưng cầu ý dân năm 2015:
Để pháp điển hóa những ghi nhận về quyền tự do ngôn luận, cụ thể
Quốc Hội đã ban hành Luật Trưng cầu ý dân năm 2015 để người dân có thể tự
do thể hiện chính kiến của mình thông qua việc bỏ phiếu đồng ý hoặc không
đồng ý về các đề xuất đặc biệt, có thể là các đề xuất liên quan đến công tác
thực hiện pháp luật. Trưng cầu dân ý là một trong những cách thức thực hiện
dân chủ trực tiếp, một trong những hình thức nâng cao khả năng thảo luận, đối
thoại giữa nhân dân với Nhà nước, từ đó khiến nhân dân phát huy được khả
năng thể hiện quan điểm, đánh giá về việc thực hiện pháp luật của một hiện
tượng, sự kiện pháp lý nào đó.
Luật Khiếu nại 2011, Luật Tố cáo 2018:
Để cụ thể hóa thêm về quyền khiếu nại, tố cáo được quy định trong
Hiến pháp, Quốc Hội đã ban hành Luật Khiếu nại 2011 và Luật Tố cáo 2018
nhằm giải quyết các vấn đề khiếu nại, tố cáo mà dư luận xã hội đề ra.
Không thể phủ nhận rằng một trong những kết quả có giá trị pháp lý và
thực tiễn nhất của việc pháp điển hóa các quy định liên quan đến dư luận xã
hội đó là phát huy vai trò của dư luận xã hội trong việc thực hiện pháp luật ở
nước ta hiện nay, cụ thể ở đây là nhân dân có thể trực tiếp đấu tranh chống
tiêu cực thông qua việc khiếu nại, tố cáo và thông qua các diễn đàn nhân dân,
nhất là bằng các phương tiện thông tin đại chúng.
Luật Tiếp cận thông tin 2016:
Luật Tiếp cận thông tin 2016 được Quốc hội ban hành cũng là một
trong những đạo luật có đóng góp to lớn vào công cuộc ghi nhận quyền tự do
ngôn luận, tự do thông tin của người dân và đưa ra được giải pháp nâng cao
những tác động tích cực của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật.
Luật Báo chí 2016:
Từ trước đến nay, báo chí luôn được coi là một trong những kênh thông
tin chủ yếu khơi nguồn dư luận xã hội. Báo chí có nhiệm vụ chính là định hướng
35

dư luận xã hội. Giữ một vai trò quan trọng đối với dư luận xã hội, song,
phương tiện thông tin đại chúng này vẫn tồn tại không ít mặt phức tạp, dẫn
đến một phần định hướng dư luận xã hội theo chiều hướng xấu. Từ đó, tác
động của dư luận xã hội đối với thực hiện pháp luật không tránh khỏi tiêu cực.
Vì vậy Luật Báo chí 2016 ban hành đã có quy định như sau về nhiệm vụ và
quyền hạn của báo chí:“Phản ánh và hướng dẫn dư luận xã hội; làm diễn đàn
thực hiện quyền tự do ngôn luận của nhân dân” (Mục c khoản 2 Điều 4).
Thực tế, một số nhà báo lợi dụng chức năng phản ánh của báo chí để yêu cầu
cá nhân, tổ chức cung cấp tài liệu theo phản ánh của xã hội là không đúng quy
định pháp luật, hay viết bài thiếu tính xây dựng, thể hiện quan điểm tiêu cực
trên mạng xã hội, một số văn phòng đại diện, phóng viên, hội viên thường trú
và đội ngũ cộng tác viên hoạt động không đúng chức năng, nhiệm vụ, gây tác
động xấu đến dư luận xã hội [36]. Quy định tại khoản 8 Điều 9 Luật Báo chí
2016 đã nêu ra các hành vi báo chí thông tin sai sự thật thuộc một trong các
hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động báo chí.
Luật An ninh mạng 2018:
Với xã hội hiện đại ngày nay, Internet được coi là phương tiện truyền
thông đại chúng phổ biến, mạng xã hội cũng theo đó phát triển như vũ bão với đa
dạng đối tượng người sử dụng. Vì vậy, ngoài những tích cực mà mạng xã hội
đem lại thì có không ít những tác động tiêu cực từ dư luận xã hội được hình
thành từ mạng xã hội. Mới đây, Luật An ninh mạng 2018 đã chính thức có hiệu
lực để xây dựng một hệ thống mạng xã hội văn minh, đồng thời ngăn chặn
những ảnh hưởng tiêu cực từ những dư luận xã hội do tội phạm mạng gây ra.
Nghị định 174/2013/NĐ-CP:
Để hạn chế những tác động tiêu cực của dư luận xã hội đến xã hội cũng
như đến việc thực hiện pháp luật, điểm a khoản 3 Điều 64 và điểm g khoản 3
Điều 66 ngày 13/11/2013 cũng đã quy định xử phạt hành vi “cung cấp nội dung
thông tin sai sự thật, vu khống, xuyên tạc, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức
và danh dự, nhân phẩm của cá nhân” cùng hành vi “cung cấp, trao đổi, truyền
36

đưa hoặc lưu trữ, sử dụng thông tin số nhằm đe dọa, quấy rối, xuyên tạc, vu
khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự, nhân phẩm, uy tín của người
khác”.
Có thể nói, pháp luật hiện hành đã thể hiện được rõ tính răn đe đối với
những dư luận xã hội có tác động xấu đến xã hội, để từ đó những dư luận xã
hội tác động tiêu cực đến thực hiện pháp luật cũng dần được hạn chế.
2.2. Thực trạng tác động của dư luận xã hội với thực hiện pháp luật
2.2.1. Những tác động tích cực của dư luận xã hội đối với việc thực hiện
pháp luật ở Việt Nam hiện nay
2.2.1.1. Nâng cao hiệu quả việc người dân tham gia quản lý Nhà nước,
quản lý xã hội và công tác đấu tranh chống tiêu cực thông qua việc khiếu
nại, tố cáo
Dư luận xã hội có những tác động tích cực đến thực hiện pháp luật đã
phát huy hiệu quả quyền làm chủ của người dân. Hiện nay, quyền làm chủ của
người dân đã được nâng lên rất nhiều thể hiện qua khả năng tham gia quản lý
Nhà nước, quản lý xã hội của họ. Người dân có thể biểu đạt được ý chí,
nguyện vọng của mình với các cơ quan Nhà nước trong việc hình thành nên
các chính sách, pháp luật cũng như việc quyết định và thi hành pháp luật.
Quyền tham gia quản lý Nhà nước quản lý xã hội của người dân Việt
Nam được thực hiện với bằng dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện. Cụ thể:
Với sức mạnh của dư luận, của truyền thông nhân dân biết được vai trò
và quyền lợi của mình khi tham gia vào hoạt động quản lý Nhà nước, quản lý
xã hội, đó là họ được quyền lựa chọn những người có đức, có tài để quản lý
Nhà nước và xã hội, đồng thời công dân có quyền phản ánh, kiến nghị đến các
cơ quan hành pháp, các cơ quan tư pháp và các cơ quan khác của Nhà nước.
Điều này được phản ánh thông qua các số liệu cụ thể sau:
37

Trong bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân
dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021, dư luận xã hội đã có đóng góp rất lớn trong
truyền thông và vận động cử tri trong cả nước đi bỏ phiếu thông qua báo chí,
truyền thông và các cuộc đối thoại, tọa đàm phổ biến kiến thức pháp luật về
bầu cử. Kết quả, trong ngày chủ nhật (22/5/2016), trên khắp mọi miền đất
nước, các tổ bầu cử đồng loạt tiến hành khai mạc bầu cử đại biểu Quốc hội
khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021 có
98,77% số cử tri cả nước đi bỏ phiếu bầu cử [38].
Với tác động của dư luận xã hội, người dân không chỉ hiểu được họ có
quyền phản ánh, kiến nghị đến các cơ quan nhà nước mà còn thực hiện quyền
ấy trên thực tế một cách tích cực và hiệu quả. Dư luận xã hội giúp cho từng cá
nhân có điều kiện nắm bắt thông tin để từ đó thực hiện việc giám sát, phản
ánh kiến nghị đến các cơ quan nhà nước kịp thời và hiệu quả. Cụ thể, theo Ủy
viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Trưởng Ban
Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải cho biết, từ ngày 16/8/2017 đến 15/8/2018,
Quốc hội đã nhận được 43.324 đơn thư khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị
của công dân - tăng 469 đơn thư so với cùng kỳ, riêng Ban Dân nguyện nhận
được 18.715 đơn. Sau khi xem xét, 7.043 đơn đủ điều kiện xử lý đã được gửi
đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết, đạt tỷ lệ 59,36%. Quốc hội đã
nhận được 4.285 văn bản trả lời, đạt tỷ lệ 60,84%, còn 2.758 vụ việc đã
chuyển đơn nhưng Quốc hội chưa nhận được văn bản trả lời của cơ quan có
thẩm quyền, chiếm 39,16% [47].
Hiện nay, những việc dân bàn và trực tiếp quyết định được quy định bao
gồm: Nhân dân bàn và quyết định trực tiếp về chủ trương và mức đóng góp
xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng trong phạm vi cấp
xã, thôn, tổ dân phố do nhân dân đóng góp toàn bộ hoặc một phần kinh phí và
các công việc khác trong nội bộ cộng đồng dân cư phù hợp với quy định của
pháp luật [16].
38

Bàn về tầm quan trọng của dư luận xã hội, xét trên "Vụ việc cô gái bị sàm
sỡ, cưỡng hôn trong thang máy, đối tượng chỉ bị phạt 200.000 đồng” xảy ra vào
đầu năm 2019 đã cho thấy rõ hơn vai trò của người dân trong hoạt động quản lý
Nhà nước, quản lý xã hội. Ngày 4/3/2019, một nữ sinh 20 tuổi ở Thành phố Hà
Nội vào thang máy đã bị một người đàn ông không quen biết buông lời tán tỉnh
nhưng nữ sinh này từ chối. Ngay sau đó, cô gái bị gã này dồn vào góc thang máy
và có những hành động gần gũi. Sau khi sự việc xảy ra, nữ sinh này đã tới trình
báo tại cơ quan công an. Công an quận Thanh Xuân (Hà Nội) xử phạt đối tượng
có hành vi trên 200.000 đồng [39]. Hình thức xử phạt này đã gây ra làn sóng
phản đối gay gắt của dư luận. Nhiều người bày tỏ quan điểm cho rằng việc thủ
phạm lại “được” chịu một mức phạt hành chính 200.000 đồng này như một trò
đùa và như cộng đồng mạng nói “Tôi xin nộp trước 1.000.000 đồng để có được 5
lần hôn”. Người ta lên tiếng bảo vệ nạn nhân, lên tiếng bài trừ những hành động
xấu xa này và phản ánh mức phạt như vậy với thủ phạm là quá nhẹ, đồng thời dư
luận thể hiện kiến nghị về việc sửa đổi các quy định của pháp luật đối với việc
xử lý những hành vi sàm sỡ, xâm hại đến các bé gái, cô gái.
Dư luận xã hội thông qua khiếu nại, tố cáo cũng đã đem đến những hiệu
quả thiết thực trong công tác đấu tranh chống tiêu cực của người dân. Trong cuộc
đấu tranh chống tiêu cực này, dư luận quần chúng nhân dân giữ một vai trò vô
cùng quan trọng vì họ là những người trực tiếp kiểm tra, giám sát hoạt động của
đội ngũ cán bộ công chức và các cấp chính quyền. Ngoài ra, nhân dân còn tham
gia tích cực, chủ động vào công tác thanh tra nhân dân, góp phần quan trọng
trong việc phát hiện ra các sai phạm, tiêu cực trong hoạt động của các cấp chính
quyền. Nhân dân tham gia vào công tác thanh tra nhân dân bằng nhiều cách thức
khác nhau có thể là việc tham gia đóng góp ý kiến trực tiếp với Đảng và Nhà
nước thông qua các buổi tiếp xúc cử tri, trưng cầu dân ý về các vấn đề phát triển
kinh tế - xã hội cũng như các vấn đề liên quan đến tham nhũng và đấu tranh
chống tham nhũng, cửa quyền. Hoặc nhân dân có thể tham gia đóng góp ý kiến
vào công tác thanh tra và đấu tranh chống quan liêu tham nhũng của
39

Đảng và Nhà nước bằng các đơn, thư. Kết quả, hàng năm cả nước đã tiếp hàng
trăm nghìn lượt công dân đến khiếu nại, tố cáo tại các trụ sở tiếp công dân của
Đảng và Nhà nước. Sự tham gia của nhân dân vào công tác đấu tranh phòng
chống quan liêu, tham nhũng còn được thể hiện thông qua các diễn đàn của nhân
dân như báo nói, báo viết các phương tiện thông tin đại chúng khác. Riêng trên
địa bàn thành phố Hà Nội, trong năm 2018 toàn thành phố đã thụ lý 4.899 vụ
khiếu nại, tố cáo (3.242 vụ khiếu nại, 1.657 vụ tố cáo); đã giải quyết 4.168 vụ
(2.727 khiếu nại, 1.440 tố cáo), đạt tỷ lệ 85,7% [29]. Hay ở Cao Bằng trong năm
2018 đã thụ lý 436 vụ khiếu nại, tố cáo (375 vụ khiếu nại, 61 vụ tố cáo); đã giải
quyết 356 vụ (311 khiếu nại, 45 tố cáo), đạt tỷ lệ 81,65% [30].
Chính nhờ sự tham gia tích cực của nhân dân vào công tác kiểm tra,
giám sát mà nhiều vụ việc quan liêu, tham nhũng của các cấp chính quyền
được đưa ra ánh sáng. Công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng
từ đó ngày càng được coi trọng, đạt những kết quả thiết thực: Nhiều vụ án
tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp đã được phát hiện, xử lý, mở rộng điều
tra cả hành vi và đối tượng. Bên cạnh đó, với sự giám sát của nhân dân, việc
xử lý sai phạm cũng trở nên nghiêm minh, kịp thời hơn, có tác dụng cảnh
tỉnh, răn đe mạnh mẽ. Trong năm 2019, cơ quan hành chính Nhà nước các cấp
đã tiếp 478.237 lượt công dân đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh về
tình trạng tham nhũng (tăng 4,3% so với năm 2018) [45]. Số liệu này đã thể
hiện sự quan tâm sát sao của nhân dân cũng như của các cấp chính quyền
trong công tác phòng, chống quan liêu, tham nhũng. Nhờ đó mà tình trạng
tham nhũng ở Việt Nam đã và đang có những bước thuyên giảm. Nguyên tắc
tập trung dân chủ trong Đảng và quy chế dân chủ được coi trọng tạo dựng
lòng tin trong nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.
40

Sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.doc

Sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.doc

Similar to Sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Sự tác động của dư luận xã hội đối với việc thực hiện pháp luật ở Việt Nam hiện nay.doc