Recommended
More Related Content
Similar to Research methodology and rules for puplication
Similar to Research methodology and rules for puplication (20)
More from Noorelhuda2
More from Noorelhuda2 (20)
Research methodology and rules for puplication
- 2. Bilim ve Araştırma Kavramları • Bilimin Tanımı • Bilimin Gelişimi ve Evrimi • Bilimlerin Sınıflandırılması • Bilim ve Felsefe İlişkileri • Bilim ve Araştırma İlişkileri • Araştırmanın Tanımı • Bilim ve Araştırmanın Özellikleri • Bilim ve Araştırmada Temel Amaçlar • Bilim ve Araştırmada Sayıltılar
- 3. Bilimin Tanımı • Bilim doğal olay ve olguları, davranışları ve bunlar arasındaki ilişkileri olduğu gibi göstermeye çalışan betimlemeli bir etkinlik; bunları yorumlayıp anlamlı genellemeler ve sistemler içinde organize etmeye, nedenlerini belirtmeye yönelen açıklamalı bir çaba ve gelecekteki olacakları kestirmeyi ve doğayı kontrol altına almayı amaç edinen yordamlı ve kontrollü bir etkinliktir.
- 4. Bilimin Tanımı • İnsan var olduğu günden beri iki farklı gereksinim ile karşı karşıya kalmıştır: 1. Evreni ve doğayı anlayabilme 2. Onları kontrol altına alabilme • Bu iki gereksinimden hareketle bilimi tanımlayanlar bilimi iki ana bölüme ayırmaktadır: 1. Kuramsal (Teorik) Bilim 2. Uygulamalı Bilim • Her ne kadar bu iki alan birbirinden bağımsız gözükse de aslında birçok alanda bağlantılıdırlar. • Matematik, fizik, astrofizik gibi bilimlerin tümüyle kuramsal olan alanları vardır.
- 5. Bilimin Tanımı • İnsan var olduğu günden beri iki farklı gereksinim ile karşı karşıya kalmıştır: 1. Evreni ve doğayı anlayabilme 2. Onları kontrol altına alabilme • Bu iki gereksinimden hareketle bilimi tanımlayanlar bilimi iki ana bölüme ayırmaktadır: 1. Kuramsal (Teorik) Bilim 2. Uygulamalı Bilim • Her ne kadar bu iki alan birbirinden bağımsız gözükse de aslında birçok alanda bağlantılıdırlar. • Matematik, fizik, astrofizik gibi bilimlerin tümüyle kuramsal olan alanları vardır.
- 6. Bilimin Tanımı • Sık yapılan yanlışlardan birisi bilim ile teknik terimlerinin eş anlamlı olduğunun düşünülmesidir. • Teknik, bilimin uygulama şekli (biçimi) olarak tanımlanmaktadır; aslında sözcük anlamı olarak bir yöntem (metodoloji) bilgisini de içerir • Bilim ise daha geniş kapsamlı bir bilgi alanıdır ve tekniği de içerir. Yorumlama süreçlerinde büyük ölçüde felsefeden yararlanır • Felsefesiz bir bilim düşünülemez • Teknik, içinde beceri ve yetenek nosyonlarını da içermektedir.
- 7. Bilimin Gelişimi ve Evrimi • İnsanın var olduğu zamandan beri beliren ihtiyaçları doğrultusunda bilimin ne zaman ve nerede tam olarak başladığını bilmek mümkün değildir. • Hiç kuşkusuz insanın içinde doğayı (evreni) anlama ve doğayı kontrol altına alma çabalarının başladığı ilk dönemlerdeki öğrenme (bilme) ve keşfetme davranışları bu günkü bilim sistematiğinden çok uzaktı • İnsanlığın bu ilk döneminde bilme çabaları geniş ölçüde mistisizm/spiritualzim (doğaüstücülük; gizemcilik) ile iç-içe sürdürülmüş ve mistisizm/spiritualizm etkileri pozitivizm ve modern (yeni) pozitivizm başlayana kadar etkileri büyük ölçüde devam etmiştir. • Bunlar, mitoloji ve din olarak karşımıza çıkmaktadır • Hiç kuşkusuz bilimin gelişim ve evriminde insanın bilişsel yeteneklerinin gelişimi ve evriminin büyük önemi vardır
- 8. Bilimin Gelişimi ve Evrimi • İlkçağ (antik çağ)döneminde felsefe önemli gelişme göstermiş ve bilimin o dönemde ilksel temellerini ortaya koymuştur. • Ancak, ancak o dönemde de Sokrates, Platon ve Pisagor gibi filozof ve bilim insanlarını mistisizm etkilemiştir. Özellikle daimon olarak tanımlanan varlıklar felsefede önemli mistik figürler olarak karşımıza çıkmaktadır. • Mistisizm ikiye ayrılır: panteizm ve panenteizm. İlki evreni tanrı olarak görür ya da tanrıyı evren olarak görür. İkincisi ise evreni tanrıda görür. İlkinde kişisel bir tanrıya yer yokken ikincisi evreni tanrının bir parçası olarak görür. İlki yaşamın akışına ve değişime özel bir önem vererek doğayla bütünleşmeyi savunurken ikincisi doğayı tanrının bir eseri olarak kavrar.
- 9. Bilimin Gelişimi ve Evrimi • Ortaçağda esas din ile mistisizm/spiritüalizm bilim ve felsefe üzerinde çok etkin olmuş ve bu alanların gelişimini geciktirmiştir. • Rönesans ve reform hareketlerinden sonra özellikle felsefe ve bilim üzerindeki din etkilerinin azalması gelişmeleri hızlandırmıştır • 18 ve 19. yüzyıllar bilimin gelişim ve evriminde dönüm noktasıdır. • Auguste Comte’nin pozitivizm (ampirizm; ampiriklik) düşüncesi felsefe ve bilimde devrim niteliğinde gelişmelere yol açmıştır. • Comte, sebep ve sonuçların gözetlenmesi gerektiğini savunmuştur. O, "Tarihi Toplumsal Evre" anlayışını "Üç Aşama Yasası" ile açıklar.
- 10. Bilimin Gelişimi ve Evrimi 1. Teolojik evre: Fenomenlerin tanrısal ya da manevi nedenlerle açıklandığı evre insanların her şeyi din ile açıkladığı bu dönem ortaçağa kadar uzanır. 2. Metafizik evre: Olayların oluşunun soyut kuvvetlerle açıklandığı dönem toplumsal olayların özgürlük eşitlik gibi soyut kavramlarla açıklanması 1789'a kadar sürmüştür. 3. Pozitif evre: Bu evrede insan sadece gözlemlenebilir olana yönelir. Yalnızca olaylar arasındaki yasalar ya da değişmez bağlantılar incelenir. Ona göre bu evre insan düşüncesinin ve gelişiminin en yüksek basamağıdır. Comte bu süreci bir insanın çocukluktan yetişkinliğe geçiş aşamalarına benzetir. Bununla birlikte Comte, “Pozitivizm niçinlerle uğraşmaz ama nasılları iyi bilir” ilkesini koyar. • Bu arada insanın bilişel evrimi konusunda da önemli fikirler ortaya atılmıştır • Ateş ?
- 11. Bilimin Gelişimi ve Evrimi • Böylece bilimin gelişiminin ana evrelerini şöyle özetlemek mümkündür • Dinler • Mitoloji Mistisizm (Spiritualizm) • Sınıflama (Platon/Aritoteles) • Evreni anlamaya çalışma Felsefe • Neden-sonuç ilişkileri • Fenomenoloji İlk Pozitivizm (Ampirizm) • 1920 Viyana Çevresi • Nedenlerin araştırılması Yeni Pozitivizm
- 12. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Ara evrelerle beraber şu gelişim basamakları tanımlanmıştır: 1.Mistisizm/Spiritüalizm (Doğa-üstücülük) 2.Bireysel Yaşantılar 3.Sınıflama 4.Ampirisizm (Ampiriklik) 5.Nicelik 6.İlişkilerin Keşfi 7.Gerçeğe Yaklaşım
- 13. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Mistisizm/Spiritüalizm (Doğa-üstücülük) •Çok muhtemelen ilk insan gök gürültüsü, şimşek, yağmur, fırtına, deprem gibi doğa olayları karşısında önce korkuya kapılmış heyecanlı zamanlar yaşamıştır •İlk insanlar bu doğal olayları ve tüm evreni doğa üstü güçler ile açıklamaya çalışmıştır. •Antropoloji ve tarih konusunda yapılan araştırmalar ilk insanların bu tür doğa olaylarının kaynağı olarak ruhları, şeytanları, mucizeleri ve tanrıları (ilahları) gördüğünü ortaya koymuştur. •Eskiçağlar mitolojisinde birçok tanrılar vardır ve bunların ilkel insanın yaşamında büyük etkileri olduğu görülmüştür. •İnsanlar hastalıkların, kıtlıkların ve diğer felaketlerin temel nedeni olarak tanrıları memnun edemeyişleri/kızdırdıkları olarak görmüşlerdir. •Teolojik ve metafizik olan bu aşama çok uzun yıllar devam etmiş ve hala da yer yer etkilerini sürüdürmektedir.
- 14. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Bireysel Yaşantılar •İnsan ve diğer homininlerin sosyal canlılar olduğu bilinmektedir. •Bilimin en ilkel başlayış şeklinin ilk insanın bireysel yaşantı ve yaşanmışlık deneyimlerini toplamasıdır. •Bu sosyal yaşamın bir sonucudur. •İnsan gündüz, gece, yağmur, fırtına, suyun donması, gök gürültüsü, şimşek gibi olayları bizzat gözlemiş, her seferinde bir yenisini eklemiş ve böylece edindiği tecrübeleri diğer insanlarla da paylaşmıştır. •Böylece bir bilgi/tecrübe birikimi oluşmaya başlamıştır. Ancak, bunlar çok uzun yıllar tam olarak organize edilememiştir. •Bilimin işlevlerinden birisi yaşanan, gözlenen olaylarla ilgili bilgileri toplamak, kayıt altına almak, sistematize etmek ve bunlarla ilgili genel ilke ve yasaları belirlemektir. •Bireysel gözlem ve yaşantılar bir araya getirilip bir sistem içinde organize edilip, ilke ve yasalara varılmadıkça bilimin gelişmesi söz konusu olamaz.
- 15. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Ampirizm (Ampiriklik) / Fenomenoloji •Zamanla insan daha dikkatli incelemeye başlamış ve doğal olayların ilahi değil doğal nedenleri olabileceğini anlamaya başlamıştır. •Bu pozitif bilime doğru atılan bir adımdır ve çok büyük bir başarıdır. •Ancak, bu noktaya gelinmesi çok kolay olamamıştır, 18. ve 19. yüzyıla kadar gelinmesi gerekmiştir. •Auguste Comte’nin pozitivizm (ampirizm; ampiriklik) düşüncesi felsefe ve bilimde devrim niteliğinde gelişmelere yol açmıştır •Ampirik basamakta bilim daha çok olaylar arasındaki ilişkileri bulmaya, bu ilişkilerin durumunu saptamaya ve bazı betimlemeler yapmaya yöneliktir. •Fakat henüz ilişkiler arkasında yatan nedenleri anlayabilme düzeyine erişilememiştir. •Ne? Sorusuna cevap verilebilen bu aşamada (betimleme aşaması), niçin? Sorusuna henüz doyurucu cevaplar verilememiştir.
- 16. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Sınıflama •Bilimin gelişiminde önemli bir aşamadır. •Felsefe bakımından sınıflama Platon ve Aristoles’in dönemlerinde başlamıştır, ancak sonraları önemini yitirmiştir. •Gözlem konusunda bilgi ve tecrübe birikimi fazlalaşan insan sonunda fenomenleri genellemeye başlamış, kalıcılığı olan doğa yasa ve ilkelerine ulaşmaya başlamış, doğa olayları ve nesneleri arasındaki ilişkileri kurmaya başlamıştır. •Sınıflandırma amaçla ilgilidir. •Muz, elma ve topu bir arada düşünelim: •Eğer sınıflamada amaç meyve ise muz ve elma aynı sınıfa konabilir; •Eğer amaç yerde yuvarlanmak olursa da elma ve top aynı sınıfta yer alabilir
- 17. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Sınıflama •Bilimde çok çeşitli sınıflandırmalar vardır. •Hemen her bir bilim alanında sınıflandırmalar mevcuttur •Bu sınıflamalar akrabalıklar, benzerlikler, ortak özellikler gibi parametrelere dayanır. •Örnekler •Anatomik sınıflamalar •Fizyolojik •Botanik sınıflamalar •Kimyasal sınıflamalar •Toksikolojik sınıflamalar •Farmakolojik sınıflamalar, vb •Örnekler çoğaltılabilir •Sınıflandırmanın önemli bir özelliği de o alanla ile ilgili eğitim ve öğrenim faaliyetlerine kolaylık sağlamaktadır
- 18. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Nicelik (Kantite Ölçme) •Yaşanmışlıklar sırasında elde edilen gözlemlerin toplanması ve sınıflandırılmasının ardından bunların sayısal olarak ifadesi gerekmektedir. •Nicelik bilimin evriminde önemli aşamalardan birisidir, çünkü elde edilen gözlemlerin anlamlılığı ancak ölçme ile olanaklı hale gelebilir. •Ölçmenin önemi özellikle 1920 Viyana Çevresi ile ortaya konan Yeni (Mantıkçı) Pozitivizm ile net bir biçimde ortaya konmuştur •Artık günümüzde ölçme bilimin ayrılmaz bir parçasıdır, ölçümlere dayandırılıp anlamlandırılmayan gözlemlere kuşku ile yaklaşılmakta, hatta kabul görmemektedir. •Bilim geliştikçe ve ilerledikçe ölçme ve matematiksel işlemlere, istatistiğe verilen önem artmaktadır. •Thorndike, evrendeki her şeyin matematiksel olarak ifade edilebileceğini söylemiştir. Bilimde henüz bu noktadan uzak olunmasına rağmen hızla bu yönde gelişme sağlanmaktadır.
- 19. Bilimin Gelişimi ve Evrimi İlişkilerin Keşfi •İnsanlar tarafından olgular ve olaylar (fenomenler) keşfedildikçe bunlar arasındaki ilişkiler dikkat çekmeye başladı •Bu aşamanın ortaya çıkmasında sınıflama ve ölçme aşamalarının gelişiminin büyük önemi vardır. •Fenomenler ve davranışlar arasındaki ilişkiler saptanabildiği ve bunlar doğru biçimde formüle edilebildiği derecede bilimde ilerleme kaydedilmektedir. •Nedenleri bilinen doğa olay ve davranışlarını kontrol altına almak daha kolaydır. Ancak, her olay için ilişkiler aynı kesinlikte olmayabilmektedir. •Örneğin, oyuncağı elinden alınan çocuk ağlayabilmektedir (neden: oyuncağın alınması; sonuç: çocuğun ağlaması). Ancak bu her zaman olmamaktadır •Sosyal konularda özellikle insan davranışlarındaki bütün ilişkileri ve bunların ardındaki nedenleri keşfetmek bugün için olanaksızdır. •Bu nedenle sosyal bilimlerde gelişme yavaş olmaktadır. •Fen ve sağlık bilimlerinde neden-sonuç ilişkileri genellikle daha sağlam oluşturulabilmektedir
- 20. Bilimin Gelişimi ve Evrimi Gerçeğe Yakınlık •En kesin ve değişmez gözüken bilgilere bile değişmez gerçekler olarak bakılmamalıdır. •Bilgiler belli ölçülerde değişkenlik gösterir. •Yıllarca fizikte kitaplarda maddenin 3 halinden söz edilerek eğitim yapılmıştı. Oysaki deneysel fizikte maddenin çok daha fazla sayıda halinden söz edilmekteydi. Bugün maddenin 4 hali olduğu kitaplara geçmiştir. •Yüzyıllar boyunca bilimsel alanda otorite kişiler «dediğim dedik» tavırlarla kendi bildiklerinin değişmez (mutlak) gerçekler olduğunu inatla savunmuşlardır. Ancak bu değişmiş ve zaman içinde bir çeşit bilimsel hoşgörü ve alçakgönüllülük tavrı gelişmiştir. •Heisenberg’in belirsizlik ilkesi gereği hiçbir zaman mutlak gerçek olası değildir, sadece gerçeğe yakınlıktan söz edilebilir. •Bunun içindir ki, günümüz bilim insanı şüphecidir, değişime açıktır ve sürekli daha yeniyi, daha doğruyu bulmanın peşinde olmalıdır.
- 21. Bilimlerin Sınıflandırılması •Bilim tarihinde farklı zamanlarda değişik bilim insanları ve felsefeciler tarafından farklı sınıflamalara rastlanmaktadır. •Bu sınıflama gayretleri tarihsel gelişim, soyutluk-somutluk, basitlik- karmaşıklık, geçerlik, güvenirlik, nesnellik, konu, yöntem gibi ölçütler kullanılarak yapılmıştır. •Antik Çağ döneminde Aristoteles’in bilimleri sınıflandırma çabalarının olduğunu görmekteyiz. Ona göre (1) Teorik etkinlikler (Fizik, Matematik ve İlk Felsefe gibi bilimler), (2) Pratik etkinlikler (Politika, Etik gibi alanlar), (3) Poietik etkinlikler (sanat ve ürün ortaya koyan alanlar) şeklinde bir sınıflama mümkündü. •Francis Bacon, bilimleri ussal yetenekler bağlamında sınıflamaya çalışmıştır: (1) Belleğe dayanan bilimler (örn. tarih), (2) Düşsel bilimler (örn. güzel sanatlar), (3) usamlama bilimleri (felsefe, fizik, din, vb) •Pozitivizm savunucusu Auguste Comte ise kronolojik sıra ve soyutluk- somutluk esasına göre sınıflama yapmıştır: Matematik, astronomi, fizik, kimya, biyoloji ve sosyoloji •YÖK’ün teşkilat kanununda yer alan ve lisansüstü eğitim-öğrenim faaliyetleri yapan enstitülere göre bilimleri sınıflandırmak mümkündür.
- 22. Bilimlerin Sınıflandırılması •Buna göre; 1.Eğitim Bilimleri 2.Sosyal Bilimler 3.Fen Bilimleri 4.Sağlık Bilimleri 5.Güzel Sanatlar 6.Spor Bilimleri •Bu sınıflama günümüzde dünyanın bir çok yerinde kullanılmaktadır. •ÜAK tarafından doçentlik temel alan ve bilim alanları da sınıflandırılmıştır. Buna göre;
- 23. Bilimlerin Sınıflandırılması ÜAK Doçentlik Temel Alanları •Eğitim Bilimleri •Fen Bilimleri ve Matematik •Filoloji •Güzel Sanatlar •Hukuk •İlahiyat •Mimarlık, Planlama ve Tasarım •Mühendislik •Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler •Ziraat, Orman ve Su Ürünleri •Spor Bilimleri •Sağlık Bilimleri
- 24. Bilim-Felsefe İlişkisi •Ph.D. nedir? Philosophical (Phiosophy) Doctorate [İng] •Philosophiae Doctor veya Doctor Philosophiae [Lat] •Felsefe Doktorası veya Felsefi Doktora •Aslında yapılan çalışma felsefe doktorası değildir, ancak yapılan araştırmanın felsefesidir •Bu araştırmanın kurgulanması (hipotez) ve tartışılması ve sonuç için mutlaka gereklidir. Çünkü; •Hipotezi olmayan bir araştırma olamaz, ayrıca tartışması yapılmayan ve bir sonuç verilmeyen çalışma bir araştırma olarak kabul edilmez •Bilim ve felsefenin aynı ortak amaçlar için var olduklarını görürüz: •İnsanları mutluluk ve refahı için çalışırlar •Tarih boyunca bilim ve felsefenin el-ele kol-kola faaliyetlerini sürdürdüklerini görüyoruz. •Eski Çağlardaki çok sayıda filozof aynı zamanda bilim insanı, çok sayıda bilim insanı da aynı zamanda filozof olmuştur. •Ancak, pozitivizm ve ardından yeni pozitivizm bir yol ayrımı ortaya çıkarmıştır
- 25. Bilim-Felsefe İlişkisi •Bu aşamadan sonra felsefenin önemli bir bölümü meta olarak adlandırılmış, bilim ise gözlem veya deneye dayalı sonuçları ölçülebilir bir faaliyet alanına dönüşmüştür. •Felsefe de, bilim de aynı ortak şeyi kullanır: Bilgi. •Nihai amacı insanın iyiliği ve mutluluğu olan her ikisinin de amacı gerçeği bulmaktır. •Ancak aralarındaki fark çıkış noktası, görüş açıları ve uyguladıkları yöntemlerdedir. •Bilimde doğruluk gözleme, deneye, testlere, tekrarlara ve kontrollere dayanmaktadır. •Felsefede ise bu problemin tanımındaki uygunluğa, temel sayıltıların ve mantıksal süreçlerin sağlamlığına bağlıdır. •Bilim gücünü daha çok gözlem ve deneyden alırken, felsefe ise daha çok akıl ve mantıktan almaktadır. •Bilim konu olarak aldığı nesnelerin özellikleri ve değişmeyen özellikleri (veya değişiyorsa değişim koşulları belli olan) üzerinde durmaktadır. •Felsefe, bilimin temelleriyle, yani fikirlerle ve onlar arasındaki ilişkilerin dayandığı ilkelerin sorunlarıyla uğraşır.
- 26. Bilim-Felsefe İlişkisi •Bilim, bütünün parçaları ve kısmi bilgilerden hareket eder •Felsefe, bütünün kendisi ile uğraşır. Bütünün topyekûn bilgisini ortaya koymaya çalışır. Evren hakkında kapsamlı görüşler vermek ister. •Bu nedenle felsefe bilimsel araştırmaların gerektirdiği genelleyicilik ilkesi bakımından çok gereklidir. •Bilim ve felsefenin çalışma biçimine bakacak olursak bilimin ne sorusuna yanıt aradığını; felsefenin ise hangi sonuç için, hangi amaç için, ne için (niçin) gibi sorulara cevap bulmaya çalıştığını görürüz •Felsefe, evrenin temeli nedir, insan yaşamının anlamı, amacı nedir gibi konuları aydınlatmaya çalışmaktadır. •Erdemli yaşamın, doğru ve istendik davranışlar kazanmanın yollarını göstermek istemektedir. •Felsefe insan yaşamını anlamlı, mutlu kılacak kuralları bulma ve bunları akıl yoluyla bulunmuş temeller üzerine inşa etmeye çalışmaktadır. •Bilim daha çok analiz (tümdengelim) yöntemini kullanırken, felsefe daha çok sentez (tümevarım) yöntemini kullanır
- 27. Bilim-Felsefe İlişkisi •Felsefe, genellikle bilimin bıraktığı yerden başlar ve bilimin bulgularının kullanımıyla ilgilenir. •Bilim, atomu bulur ve kullanılır hale getirir. •Felsefe ise atomun hangi amaçlar için kullanılması gerektiğini tartışır. •Felsefe, araştırmaların hangi yön ve amaca yöneltilmesi gerektiğini çeşitli değer yargıları ve muhtemel yararları uyarınca belirler. •Felsefe ayrıca, mutlak gerçeği ussal yollarla bulmaya çalışır ve problem alanlarını saptayarak bilim insanlarını ışık tutar ve yol gösterir. •Felsefenin bilim ve bilimsel araştırma ile ilgili işlevleri etik ile de sıkı- sıkıya bağlantılıdır. •Bilimsel çalışmaların sonuçlarının ne yazık ki bazen insanlık zararına kullanıldığını görmekteyiz. •Savaş silahları bunun tipik bir örneğidir. Tarih boyunca süregelen bu yaman çelişkiyi genellikle politikacılar ve askerler silahı caydırıcı bir unsur olarak gösterip, barışın teminatı olarak savunmaktadır. •Silahları da geliştirenler bilim insanlarıdır ve bunların nerelerde nasıl kullanılacağını bilirler, bunların kullanılış kararları çoğunlukla bilim insanlarına danışılmadan verilmektedir.
- 28. Bilim-Felsefe İlişkisi "Ben atomu insanlığın yararı için keşfettim. Ama insanlar atomla birbirlerini öldürüyorlar." Albert Einstein (5 Mayıs 1930'da İngiltere Tıp Akademisinde "En İyi Doktor" Ödülünü alırken) "Bilim atom bombasını üretti, fakat asıl kötülük insanların beyinlerinde ve kalplerindedir." "Bileydim çilingir olurdum!" "Böyle olacağını bilseydim, bir ayakkabı tamircisi olurdum." -Albert Einstein •Albert Einstein atom bombasının icadı katkı sunmanın pişmanlığını her zaman dile getirmekle beraber, Nazilerin atom bombası geliştirmesinin önüne geçmek istemiştir (1939 yılında F. D. Roosevelt’e yazdığı mektup), bu silahın Japonya'ya karşı ya da herhangi bir yerde kullanılabileceğini aklına bile getirmemiştir. •Bilim, ders alarak ilerler.
- 29. Bilim-Felsefe İlişkisi •Felsefe bir bilimsel araştırmanın nerelerinde kullanılır? Hipotez •Hipotez (varsayım, önsav) •Eski Yunanca "önermek" anlamına gelen "hypothesis" kelimesinden köken almaktadır •Platon'un Menon'unda Sokrates’in, erdemi matematikçiler tarafından kullanılan bir yöntemle, "bir hipotezden araştırma" yöntemiyle incelediğinden söz edilmektedir. •Hipotez, laylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan bir önermedir. •Bilimsel bir ifadenin hipotez kabul edilebilmesi için sınanabilmesi gerekir. •Deney ve testler sonucunda "sürekli olarak" varsayılan sonucu veren hipotezler "teori (kuram)" statüsünü alırlar. •Genellikle bir bilimsel makalenin giriş bölümünde araştırmaya konu olan fenomen(ler) hipotez konusu olabilir. •Hipotez, ya daha önce ortaya konmuş benzer fenomenler olabilir, ya da bir fenomeninin nedenini ortaya koymak için geliştirilir.
- 30. Bilim-Felsefe İlişkisi •Felsefe bir bilimsel araştırmanın nerelerinde kullanılır? Hipotez •Hipotez, makalenin giriş bölümünde yepyeni bir fenomenin ortaya konması sürecinde de oluşturulabilir, bu noktada neden-sonuç ilişkisi oluşturulması gerekmeyebilmektedir. •Makalenin giriş bölümündeki son cümleler hipotezi net ve vurucu biçimde ortaya koyan amaç (hedef) cümleleri olmalıdır. Bu noktada araştırmacı henüz kendi araştırmasının sonuçlarından ve bunların yorumundan kaçınmalıdır. Tartışma •Tartışma bilimsel makalenin son bölümüdür •Burada elde edilen sonuçların hipotezi doğrulayıp doğrulamadığı, eğer doğruladıysa ne ölçüde doğruladığı açıkça belirtilmelidir. •Daha önce yapılmış benzer ve destekleyici gözlem ve deneylere dayalı fenomenlere benzer ve (varsa) çelişen durumları net biçimde ortaya konmalı, olabildiğince genelleyici olunmalıdır. •Bu bölümde yapılan araştırmanın sonuçlarının olası uygulama alanları tartışılmalıdır.
- 31. Bilim-Felsefe İlişkisi •Felsefe bir bilimsel araştırmanın nerelerinde kullanılır? Tartışma •Tartışma bölümünde araştırma konusu olan fenomen ile ilgili neden- sonuç ilişkileri olabildiğince kesin biçimde ortaya konmalı, diğer bir deyişle araştırma konusu olay(lar)ın mekanistik yönü ele alınmalıdır. •Konuyla ilgili yeni hipotezlerin oluşturulması olanak verecek biçimde yapılabilecek yeni araştırma önerileri ve geleceğe yönelik yapılacak çalışmalar da yer almalıdır. •Gerek giriş gerekse tartışma bölümlerinde araştırma konusu olan fenomen ile ilgili önceki araştırmalarda ortaya konan bulgu ve gözlemler ile bunlara dayalı öne sürülmüş fikirler belli bir mantıksal dizi çerçevesinde ilgili kaynak atıflarıyla beraber yer almalıdır. •Yürütülen araştırmanın yöntem ve sonuçlar (bulgular) bölümlerinde felsefeye hemen hemen hiç yer yoktur. •Ancak, seçilen yöntemin test edilecek hipoteze uygunluğu araştırma için hayati öneme sahiptir.
- 32. Araştırmanın Tanımı •Araştırma çoğu zaman veri toplama ve metodoloji (yöntem, teknik) ile karıştırılmaktadır. •Halk arasında araştırmaya, olaylara bakma ve bilgiler toplama gibi basit anlamlar yüklenmektedir. •Ancak bilimsel bakımdan araştırma çok daha karmaşık bir etkinliktir. •Araştırma sürecinde olayların incelenmesi ve bilgilerin toplanması zorunlu (ilk) basamaktır. •Ancak, araştırmacı gözlemlerini ve topladığı bilgileri yeniden organize eder; analiz ve sentez uygular, yorumlar, değerlendirir ve anlamlı bilgiler bütünü haline getirir. •Gerekirse yeni olayları inceler, ek gözlem ve deneyler yapar, ek bilgiler toplar, elde ettiği anlamlı bilgiler bütünü eğer ortaya koyduğu hipotez(ler)i doğruluyorsa araştırmasını raporlar. •Bilimsel araştırma basit bir iş ve süreç değildir. •Ayrıca, araştırmanın insan yaşamına az ya da çok, küçük ya da büyük bir değişiklik getirmesi beklenir, yenilik (innovasyon) gerekir •Araştırma için değişik fakat anlam bakımından pek de farklı olmayan tanımlar getirilmiştir.
- 33. Araştırmanın Tanımı Bunlar değerlendirildiğinde, araştırmada; –İnsanlığın yararına yönelik olma, –Bireyin ve toplumun karşılaştığı problemleri çözme, –İnsanlığın hizmet ve kullanışına yeni araç ve uygulamalar getirme gibi amaçların bulunduğu anlaşılmaktadır. •Araştırma insanın merakından doğmuş, onun gerçeği öğrenmeye ve iş yapma yollarını geliştirmeye karşı özlem ve tutkusuyla beslenmiş bir etkinliktir. •Araştırma, amaçlı, planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, gruplanması, analizi, sentezi, açıklanması, yorumlanması ve değerlendirilmesi işlemleriyle problemlere güvenilir çözüm yolları bulma süreci olarak da tanımlanmaktadır. •Bilimsel araştırmanın ürünü bilgidir, dolayısıyla bilimsel araştırma yeni bilgi üretme sürecidir. •Aslında metodolojik araştırmalar da yapılmaktadır. Bunlara yeni metod (yöntem = teknik) geliştirme adı da verilmektedir. •Bilinen fenomenleri araştırma ve hipotezleri doğrulama da elde mevcut yöntemler yeterli olmadığı durumlarda benzer aşamalar takip edilerek bu yapılmaktadır. Bu bilimdeki gerçekleme özelliğini sağlamak açısından önemlidir. •Yine bilimdeki oto-kontrol (özdenetim) açısından da önemlidir
- 34. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri •Araştırma çoğu zaman veri toplama ve metodoloji (yöntem, teknik) ile karıştırılmaktadır. •Halk arasında araştırmaya, olaylara bakma ve bilgiler toplama gibi basit anlamlar yüklenmektedir. •Ancak bilimsel bakımdan araştırma çok daha karmaşık bir etkinliktir. •Araştırma sürecinde olayların incelenmesi ve bilgilerin toplanması zorunlu (ilk) basamaktır. •Ancak, araştırmacı gözlemlerini ve topladığı bilgileri yeniden organize eder; analiz ve sentez uygular, yorumlar, değerlendirir ve anlamlı bilgiler bütünü haline getirir. •Gerekirse yeni olayları inceler, ek gözlem ve deneyler yapar, ek bilgiler toplar, elde ettiği anlamlı bilgiler bütünü eğer ortaya koyduğu hipotez(ler)i doğruluyorsa araştırmasını raporlar. •Bilimsel araştırma basit bir iş ve süreç değildir. •Ayrıca, araştırmanın insan yaşamına az ya da çok, küçük ya da büyük bir değişiklik getirmesi beklenir, yenilik (innovasyon) gerekir •Araştırma için değişik fakat anlam bakımından pek de farklı olmayan tanımlar getirilmiştir.
- 35. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri •Bilim ve araştırmada aranan özellikler bir bakıma bilim insanı veya araştırmacıda bulunması beklenen niteliklerden kaynaklanmaktadır. •Dolayısıyla bilim ve araştırmanın özellikleri için burada belirtilecek olan noktalar aynı bilim insanı ve araştırmacı için tanımlanan niteliklerdir. •Bilim insanının halk arasındaki imajı biraz farklıdır. •ABD’de bir dönem lise son sınıf öğrencileri arasında yapılan bir anket araştırmasında lise son sınıf öğrencileri bilim insanını şöyle tanımlamıştır: Uzun saçlı, utangaç, inzivaya çekilmiş, tuhaf, yumurta başlı, bedence zayıf veya arızalı, normal bir aile yaşamı olmayan, asosyal kişi(ler). •Bu tanımlamaların bir kısmının bazı bilim insanları için doğru olmakla beraber tüm bilim insanlarını böyle tanımlama altına koymak haksızlıktır. •Bilim insanı da herkes gibi insandır, fakat zeka düzeyi normalin biraz üzerinde olması beklenir. •Bilim ve araştırma ile bilim insanı ve araştırmacıda olması beklenen özelliklerin bir veya birkaçının bulunmaması aynı zamanda etik dışı durumları da beraberinde getirecektir. Nedir peki bu özellikler?
- 36. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri Objektiflik (Nesnellik) •Bir araştırmacı bilimsel çalışan bir kişi olarak nesnel davranmak zorundadır. •Araştırma konularını ve/veya kullanacağı yöntem ve teknikleri seçmekte özgürdür. Ancak yöntemin hipotezini test etmek için uygun olması gerekmektedir. •Kişisel inanç ve düşüncelerini araştırmadaki problemlerin çözümünde kullanacağı yöntem ve tekniklerle birleştirmemelidir. •Elde ettiği bulgular inanç ve düşüncelerine zıt düşse bile yansızlık, doğruluk ve objektiflikten ayrılmamalıdır. •Verilerini kasten veya bilmeyerek değiştirmemelidir. •Objektiflik araştırmanın bulgulara kadar kısmında mutlak surette olması gerekir. Bunun olmaması etik ihlal durumudur. •Bulguların yorumlanmasında araştırmacının sübjektifliği işe karışmaktadır. Ancak bunun da yanlı bir sübjektiflik olmaması gerekir. •Bernard Baruch’un söylediği gibi «Her insanın kendi düşünceleri üzerinde tasarruf hakkı vardır, fakat kimsenin olayları ve olguları (fenomenleri) değişik göstermeye hakkı yoktur»
- 37. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri Görelilik (Görecelik = İzafiyet = Relativite) •Görelilik denince ilk akla gelen Albert Einstein’ın genel ve özel görelilik teorileridir. •Oysa ki, Einstein’a da esin kaynağı olan Werner Heisenberg’in Belirsizlik İlkesi bilimsel araştırmalar ile daha yakından ilgilidir. •Bu nedenle, deneysel (Denemeli = Denencel) bilimlere göre bilimsel bilgi şüpheli = kuşkulu; mümkün = olabilir, olanaklı; muhtemel = olası olarak düşünülmelidir. Burada mutlak = absolü bilgiden söz edilemez. •Antik çağda erdem bilgisinin göreli olup olmadığı filozoflar arasında tartışmaları anımsayacaksınız. •Bilginin göreli olduğuna karşı felsefi görüşler de vardır. Bunlar, bilgide skeptisizmi kabul etmez. Bunlar arasında doğmatik ve skolastik felsefeler en önemlileridir. •Doğmatik felsefe ilk çağ ve ortaçağ başlangıcında Hipokrat anlayışı ile kurulan Doğmatik Tıp Okulu (Rasyonalist Okul) ile altın çağını yaşamıştır. •Tıpkı pozitivist düşüncede olduğu gibi hastalıkları neden-sonuç ilişkilerine dayandırmıştır. •Ancak, ondan farklı deneyi ancak akılcı bir gerekçesi olduğu zaman kabul etmiştir. •Hastalık nedenlerini ortaya çıkarmak için oldukça dolambaçlı yollar izlemişlerdir.
- 38. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri Görelilik (Görecelik = İzafiyet = Relativite) •Doğmatik felsefeye göre gerek akıl yoluyla gerekse duyu organları aracılığıyla elde edilen bilgiler kesin ve değişmez hakikat ifadeleridir. •İlk ve ortaçağ başlangıç dönemlerinde (Eski Yunan ve Roma uygarılıkları) doğmatik felsefeyi benimsemeyen ve farklı düşünce sistemlerini benimsemeyen tıp okulları da bulunmaktadır: 1) Ampirik Tıp Okulu 2) Metodik Tıp Okulu •Ampirik Tıp Okulu, M.S. 3. yüzyılda İskenderiye’de kurulmuştur. Ampirik okul, hastalığın açık nedenlerini anlamanın gerekli olduğunu belirtmiş, ancak doğa anlaşılmaz olduğu için gizli nedenlerin ve doğal eylemlerin araştırılmasının gereksiz olduğunu kabul etmiştir. Hastalık nedenlerini anlamak için daha az dolambaçlı yolları ve pratik yolları seçmişlerdir •Ampirik Okul, skeptisizmi kabul eder. Bazı uygulayıcıları pirronizm adı verilen sistematik bir yaklaşımı benimsemiştir. Bu anlayışa göre tedavinin başarısı hekimin tecrübesi ile ilgilidir. •Ampirisizm, deney ve gözlemi kabul eder, ancak burada ölçme henüz yoktur. •Metodik Okulun tam olarak ne zaman ve nerede kurulduğu bilinmemektedir. Bazı özellikleri yönünden Doğmatik Okula, bazıları yönünden ise Ampirik Okula benzer.
- 39. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri Görelilik (Görecelik = İzafiyet = Relativite) •Metodik Okul felsefesi, doğmatik ve ampirik okul felsefelerine tepki olarak olarak ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. •Mutlak bilgiye dayanan yönüyle doğmatik okula, hastalık nedenlerinin araştırılmasındaki pratiklik yönüyle ampirik okula benzer. Ancak, hastalıkların gizli nedenlerini ve tedavi başarısında hekim tecrübesini reddetmeleri nedeniyle ampirik okuldan ayrılırlar. •Skolastik felsefeye göre, ancak dinin ve kutsal kitapların bildirdiği bilgiler birer hakikat (gerçek) olabilir, bunların dışında hakikat yoktur. •Skolastik düşünce dinsel baskıların egemen olduğu Ortaçağ ve Yeniçağda etkin olmuş, Rönesans ve reform hareketlerinin ardından etkinliğini kaybetmeye başlamıştır. •Pozitivizm ve yeni pozitivizm felsefesinin ortaya çıkıp yaygınlaşmasından sonra ise skolastik felsefe çok büyük ölçüde etkinliğini yitirmiş, günümüz biliminde ise tamamen etkisini kaybetmiştir. • Skolastik düşünce yapısında her zaman ve her anlamda inanç merkezde tutulmaktadır. Fakat modern düşünce merkezinde temel olarak insan alınmıştır. Modern düşüncede temel insan merkezlidir.
- 40. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri Gerçekleme •Bilim bir yandan ürün olarak en güvenilir bilgiyi vermeye çalışır, diğer yandan da süreç olarak kendini sınamaya (teste) tabi tutar. •Gerektikçe yargılarını değişikliklere uğratır (revize eder) •Bu durum bilimin temel niteliği olan oto-kontrol özelliğini sağlarken, bilimdeki öz-eleştirici ve değişime açıklık ve kendini düzeltme niteliğini yansıtmaktadır. •Bilimdeki kendini tekrar etme işi genellikle benzer, ancak farklı yöntem ile aynı veya çok benzer bulgulara erişme yoluyla yapılır. Nadir olarak aynı yöntemler de kullanılarak yapılır. Materyal, gereçler, örneklem grubu gibi parametrelerde de değişiklikler yapılabilir. •Bir araştırmanın aynı koşullar altında yinelenmesi durumunda aynı bulgulara varılması beklenir. Ancak bu, çoğu zaman gereksiz, parasal kaynak, malzeme ve emek israfı olarak kabul edildiğinden, süreçlerde modifikasyonlar yapılarak aynı (benzer) bulgulara ulaşılması hedeflenir. •Kural olarak her araştırmanın bilime yenilik (innovasyon) getirmesi beklendiği için daha önce yapılmış ve yayınlanmış bir araştırmanın aynen tekrarı genellikle istenmeyen bir durumdur, hatta bazı durumlarda bu etik dışıdır (Orijinalite aranır).
- 41. Bilimsel Araştırma Türleri •Daha önce de belirtildiği üzere sınıflama seçilen amaca yönelik olduğu için (daha önce verilen top, elma ve muz örneğini hatırlayınız) bilimsel araştırmalar da araştırıcının alan özellikleri ve seçtiği araştırma biçimine göre sınıflandırılır. Buna göre en yaygın sınıflama türleri şunlardır: Konunun ele alınış biçimine göre, 1. Yöntembilime göre 2. Araştırmanın amacına göre 3. Değişkenlerin türüne göre 4. Araştırma için gerek duyulan zamana göre. 5. Veri Toplama Yöntemine Göre 6. Araştırmanın Düzeyine Göre
- 42. Bilim ve Araştırmanın Özellikleri Alenilik-Gizlilik •Bilim insanı yayımladığı bir çalışma ile ileri sürdüğü düşüncenin ve ortaya koyduğu gözlemin dünyanın herhangi bir başka yerinde bir başka araştırmacı tarafından tekrar edilebileceğini bilerek araştırmaları yapar ve bunu tekrarlanabilirliğini sağlamak adına açık ve aleni biçimde yayınlar. •Ayrıca bilim toplumun iyiliği, mutluluğu ve refahı için vardır. •Bu nedenle, araştırma sonuçlarının açık ve herkesin anlayabileceği bir dille herkesin kullanımına açmalıdır. •Öte yandan, meslek erbaplarının ve diğer araştırmacıların daha kolay anlayabilmesi için teknik terminolojiyi de kullanmak zorundadır. •Bu noktada araştırmacı yayınını hazırlarken bir orta nokta oluşturma gereği duyar •Bazı araştırmalarda ticarileşme potansiyeli nedeniyle gizliliğin korunması gerekecektir. •Patent geliştirme vb. durumlarda fikri mülkiyetlerin korunması adına gizlilik gerekir •Bu özellikle araştırma sürecinde önemli olacaktır. •Araştırma sonlandığında artık yine aleni biçimde araştırma sonuçları toplum kesimleri ile paylaşılmalıdır.