1. ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ
ХУВИЛБАР А
НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ
• Даваан дээрээс Отгонтэнгэрийн оргил бадамлан гялалзаж харагдана.
Тэнгэрийн отгон хөвгүүн түүний бараа сүрийг аялах замд бишгүй олон харсан ч
мөнөөхөн миний хүрэхийг зорин тэмүүлэн тэмүүлсээр өдий хүрсэн ганцхан уул шиг
дотно санагднам. Хүнд өөрийн уул гэж байдаг бол төрсөн нутгаас минь алсын алст
орших атал, миний уул чухам энэ Отгонтэнгэр гэлтэй. Амьдралын зорилго гэгч мөнхүү
амьдралын өндөр давааны оргил хэмээвээс энэ Отгонтэнгэр оргил шиг хүрхүйеэ бэрх
бөгөөд үргэлж даллан дуудаж, ойртохын хэрээр улам өндөр болдог ажээ. Тийм оргил
үгүйсэн бол мацахын хэрэг юу билээ.
• Хүний замд хөндөлсөх даваа бүхэн өөрийн үүх түүх, үг хэлтэй. Угалзын зоо шиг
хөх халзан даваа эртний жингийн замыг мөрлөн өргөж аянчин жуулчинд
Отгонтэнгэрийн оргилыг зориуд харуулах гэсэн шиг.
• (С.Эрдэнэ)
• 1. Эхийн сэдвийг олоорой.
• А. Хайрхан давааны тухай В. Оргил өндрийн тухай
С. Аян замын тухай D. Төрсөн нутгын тухай
Е. Хүний амьдралын тухай

2. • 2.Эхийн тулгуур өгүүлбэрийг олоорой.
• А. Даваан дээрээс Отгонтэнгэрийн оргил бадамлан гялалзаж харагдана
В. Миний уул чухам энэ Отгонтэнгэр гэлтэй
С. Даваа бүхэн өөрийн үүх түүх, үг хэлтэй
D. Амьдралын зорилго гэгч Отгонтэнгэрийн оргил шиг хүрхүйеэ бэрх
Е. Аянчин жуулчинд Отгонтэнгэрийн оргилыг зориуд харуулах гэсэн шиг
• 3. Дээрх эх найруулгын ямар төрөлд хамаарах вэ?
• А. Албан бичгийн В. Сонин нийтлэлийн
• С. Эрдэм шинжилгээний D. Уран зохиолын Е. Ярианы
• 4. Дараах тодорхойлолтын цэгийн оронд тохирох үгийг олоорой.
• “Аливаа эхийн хуучин мэдээллийг тодосгон өгүүлсэн шинэ мэдээллийг............ гэнэ”
• 5. Дараах өгүүлбэрийн хоѐр бүрэлдэхүүнт цөм бүтцийг зөв тодорхойлсныг
олоорой.
• Хүний замд хөндөлсөх даваа бүхэн өөрийн үүх түүх, үг хэлтэй.
• А. хүний зам В. даваа хөндөлс С. даваа бүхэн
D. замд хөндөлс Е. үүх түүх
• 6. Дээрх өгүүлбэрээс (10-р) үгийн санжсан холбоо үгийг олоорой.
• А. хүний зам В. даваа бүхэн С.өөрийн түүх
• D. үг хэл Е. хөндөлсөх даваа

3. • 7. Эхэд байгаа “Тийм” гэсэн төлөөлөх утгат холбоос юуг төлөөлсөн бэ?
• А. Отгонтэнгэр уулыг В. Амьдралын оргилыг С. Хөх халзан давааг
D. Өгүүлэгч би баатрыг Е. Төрсөн нутгийг
• 8. Дараах өгүүлбэрийн “мацахын” гэсэн үгийг утгаар нь солин найруулбал аль
үг хамгийн оновчтой байж болох уу?
• Тийм оргил үгүйсэн бол мацахын хэрэг юу билээ.
• А.өөдлөхийн В.давахын С.авирахын D.дээшлэхийн
Е.гэтлэхийн
• 9. Үгийн бүтцээр зөв задалсныг олоорой.
• А. гял-л-з-ᴓ-ж В. гял-лз-ᴓ-ж С. гял-лз-ᴓ -ж
-ᴓ
D.гялалз-ᴓ -ж Е.гя-лал-заж
• 10. Дараах өгүүлбэрээс үйл байдлыг эсрэгцүүлэн холбох холбоосыг олоорой.
• Хүнд өөрийн уул гэж байдаг бол төрсөн нутгаас минь алсын алст орших атал, миний
уул чухам энэ Отгонтэнгэр гэлтэй.
• А.гэж В.бол С.минь D.атал Е.чухам

4. ХУВИЛБАР С
НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ
• Цагаан турууны голын хөвөөнд ирлээ. Хангайн нуруунаас эх авсан энэ цовоо
цэнгэг голын урсгалаас унага дааганы хөнгөн төвөргөөн хүүхдийн инээд, болжморын
жиргээ сонсогдоно. Түүний зэрэгцээ голын хөвөөндөх хуучин хүрээний тууринд
улдсэн амьгүй сүмийн өнчин хонх салхины аясаар хааяа нэг хангир жингэр хийнэ.
Харин Цагаан турууны гол идэр залуухнаараа ажээ. Ус гол хүртэл хүн шиг залуу
хөгшний ялгаатай юм. Сэтгэлд ийнхүү цагаан долгис цалгиулах уулын гол шиг идэр
залуугийн цог заль үргэлж хөвөлзөн хөөрч байдаг сан бол юутай жаргал билээ.
Хаанахын далай тэнгисээс ирээ юм болоо? гэмээр хахир дуутай дун цагаан цахлай
шувууд Цагаан турууны цовоо долгисыг шүүрэн цойлон ниснэ. Сүмийн хонхны дуу,
голын шуугиан, цахлайн хашгираан бүхэн эрт эдүгээг санаашруулах хөгжмийн уянгат
найрал болж холхид уриалах ажээ.
• 1.Эхийн сэдвийг олоорой
• А. Болжморын жиргээний тухай В. Өнчин хонхны тухай
С. Голын урсгалын тухай D. Цахлай шувуудын тухай
Е. Найрал хөгжмийн тухай
• 2. Эхийн найруулгын төрлийг тодорхойл
• А. Албан бичгийн В. Эрдэм шинжилгээний
С.Уран зохиолын D. Сонин нийтлэлийн
Е. Ярианы

5. 3. Дараах тодорхойлолтын цэгийн оронд тохирох үгийг олоорой.
“Гол санаатай, хэрэг явдлын тухай төгс санааг агуулсан нийлмэл бүтцийг.........гэнэ”
А. Эх В. Өгүүлбэр С. Холбоо үг D.Үг Е. Бүтээвэр
4. Дээрх (9-р) өгүүлбэрийн гурван бүрэлдэхүүнт цөм бүтцийг зөв
тодорхойлсныг олоорой.
А.сүмийн хонхны дуу В.дуу эрт эдүгээг санаашруул С.дуу холхид уриал
D.хөгжмийн уянгат найрал Е.холхид уриалах ажээ.
5. Дээрх өгүүлбэрийн (9-р) үгийн санжсан холбоо үгийг олоорой.
А.голын шуугиан В.хашгираан бүхэн С.уянгат найрал D.найрал бол Е.эрт
эдүгээ
6. Үгийн бүтцээр зөв задалсныг олоорой.
А. цалги-уул-ᴓ -х В. цал-гиу-лах С. цалгиул- ᴓ-х D. Цал-ги-уул-ᴓ -х
Е. ца-лги-уул-ᴓ-х
7.Дараах өгүүлбэрээс үйл байдлыг адилтган холбох холбоосыг олоорой.
Хаанахын далай тэнгисээс ирээ юм болоо? гэмээр хахир дуутай дун цагаан цахлай
шувууд ниснэ.
А. хаанахын В.ирээ С.юм болоо D.гэмээр
Е.цахлай

6. 8. Дээрх өгүүлбэрийн (18-р) “хахир” гэдэг үгтэй төсөөт үгийг олоорой.
А.махир В.тахир С.бархир D.цэхэр Е.цахир
9. “голын хөвөө” гэдэг үгийн эсрэг утгат үгийг ол.
А.голын эрэг В.голын урсгал С.голын дэргэд D.голын эх
Е.голын хажуу
10.Дараах таван үгээс төрөл биш утгат үгийг олоорой.
А.сэтгэл В.сэтгүүл С.сэтгэмж D.сэтгэхүй Е.сэтэрхий
ХУВИЛБАР D
НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ
Нар баруунаа хэвийлгэн Зэрэгийн шар хөндийг сая уртааш нь бараглан
туулж Сутайн хормойд дөхөж ирлээ. Сутай хайрханд дөхөж очиход хаяанд юм шиг
санагдсан уул маань бараа сүр урьдын хэвээрээ. Алтайн уулын түмэн атираанд
нарны туяа огшин гэрэл сүүдрийн санаанд багтамгүй нарийн хослол, газар
тэнгэрийн өнгө шүтэлцэх, харшилдах тэр бүхний дээр Сутайн цаст цагаан оргил
улбартан нарлаж, нэгэн бодлын ихэмсэглэх юм уу нэгэн бодлын дүнсийж
санаашрах мэт ажээ. Тийнхүү ихэмсэглэх, санаашрах алин боловч дулаан сайхан
харагдаж, зүгээр л хэн хүний хүрээнд ирж болох нутгийн нэг уул гэлээ ч миний
хувьд бол урьд алдсаныг ч, хожим олохыг ч тэнцүүхэн ухаарах ухаарлыг өгөгч
хүслийн цагаан оргил болон үзэгднэм. Одоо би наран мандахаас шингэх хүртэл
Сутайн барааг харж эх нутгийнхаа алтан шар замаар давхилаа. Азтайхан явах
нас минь уртсаа бизээ.
(С.Эрдэнэ)

7. 1. Эхийн сэдвийг олоорой.
А. Нар хэвийх тухай В. Цаст оргилын тухай С. Зэрэгийн шар
хөндийн тухай D. Газар тэнгэрийн тухай Е. Алтан шар замын тухай
2. Эхийн найруулгын төрлийг тодорхойл.
А. Албан бичгийн В.Эрдэм шинжилгээний С.Ярианы
D.Сонин нийтлэлийн Е.Уран зохиолын
3. Дараах тодорхойлолтын цэгийн оронд тохирох үгийг олоорой.
“Эхийг бүрдүүлэгч хамгийн их нэгжийг ............гэнэ”
А. Холбоо үг В.Өгүүлбэр С.Мөчлөг D.Цогцолбор Е.Үг
4. Дээрх (9-р) өгүүлбэрийн гурван бүрэлдэхүүнт цөм бүтцийг зөв тодорхойлсныг
олоорой.
А. Би замаар яв В. Наран шингэх хүртэл С. Би барааг хар D. Одоо би яв
Е. Нутгийнхаа замаар яв
5. Дээрх өгүүлбэрийн (9-р) хэлзүйжсэн холбоо үгийг олоорой.
А. нар шингэх В. замаар яв С. барааг хар D.
шингэх хүртэл Е.би яв
6. Үгийн бүтцээр зөв задалсныг олоорой.
А. санаа-ш-р-ᴓ -х В.сана-аа-шир-ᴓ -х -ᴓ С. са-наа-ши-рах
D.санааш-р-ᴓ -х
-ᴓ Е.сана-ааш-р-ᴓ -ᴓ

8. 7. Дараах өгүүлбэрээс үйл явдлын цагийн дарааллыг илэрхийлсэн бүтээврүүдийг
олоорой.
Нар баруунаа хэвийлгэн, Зэрэгийн шар хөндийг сая уртааш нь бараглан туулж
Сутайн хормойд дөхөж ирлээ.
А.-аа, -н В.-н, -ж С.-ийг, -нь D.-нь, -д Е.-ийн, -лээ
8. “шүтэлцэх” хэмээх үгийн төсөөт үгийг олоорой.
А. түлхэлцэх В. шүгэлдэх С. түшигцэх
D. шүүлцэх Е. шөвөгдөх
9. Дараах өгүүлбэрт нэрийн тийн ялгалын нөхцөлтэй үг хэд байна вэ?
Одоо би наран мандахаас шингэх хүртэл Сутайн барааг харж эх нутгийнхаа алтан
шар замаар давхилаа.
А.3 В.4 С.5 D.6 Е.7
10. “Сутайн хормой” гэдэг үгийн эсрэг утгат үгийг ол.
А.Сутайн хормой В.Сутайн хяр С.Сутайн ар
D.Сутайн суга Е.Сутайн энгэр

9. ХУВИЛБАР Е
НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ
• Байдрагийн хавьцаа гол замаас говийн уулс сүмбэрлэн харагдана. Говь руу орж
ирэхэд хангайн хаврын хавсарга шуухиран шуухирсаар ард хоцорч, харгана
бударганы үзүүр ногоорон, уулс дулаахан царайлах ажээ. Гучаад жилийн өмнө Их,
Бага, Арц гурван Богдын ар өврөөр анх аыслан өнгөрснөөс хойш энэ уулсыг хааяахан
ч гэсэн харах сан гэх болжээ. Энэ уулс элдвийг сэтгэн бодохын хишиг хүртээж билээ.
Аян замаас гуяа ганзагалж ирэх шиг гутамшиг байхгүй. Байгалиар ухаан заалгаж
болох тухай буюу хүн байгаль хоѐрын харьцааны тухай санаашралаас ухаан нээгдэж
болно гэсэн идэр залуугийн ойлголт амьдралд их л хэрэг болсон шиг санагдана.
Говийн энэ сайхан уулсыг зүгээр л дүлий дөмбө оргисон хад чулууны овоорол гээд
өнгөрсөн бол Монголынхоо төлөө гэх зүрхэнд уяатай итгэл сэтгэл минь дундуурхан
байх сан бизээ.
• (С.Эрдэнэ)
• 1.Эхийн сэдвийг олоорой.
• А. Байдрагийн голын тухай В. Говь нутгийн тухай
С. Хангайн хавсарганы тухай D. Говийн уулсын тухай
Е. Харгана бударганы тухай

10. • 2. Эхийн найруулгын төрлийг тодорхойл
• А. Албан бичгийн В.Эрдэм шинжилгээний
С. Ярианы D. Сонин нийтлэлийн Е. Уран зохиолын
• 3. Дараах тодорхойлолтын цэгийн оронд тохирох үгийг олоорой.
• “Голын сэдэвтэй, тухайн нэг хэрэг явдлыг өгүүлсэн хэд хэдэн үйл явдал бүхий төгс
санаат бүтцийг................гэнэ.”
• А. Холбоо үг В. Өгүүлбэр С. Нийлмэл өгүүлбэр
D. Цогцолбор Е. Үг
• 4. Дээрх (9-р) өгүүлбэрийн хоѐр бүрэлдэхүүнт цөм бүтцийг зөв тодорхойлсныг
олоорой.
• А. Гол зам В. Уулс сүмбэрлэ С. Сүмбэрлэн харагд
D. Говийн уулс Е. Байдрагийн хавьцаа
• 5. Дараах үгсээс хэлзүйжсэн холбоо үгийг олоорой.
• А. Аян зам В. Энэ үүлс С. Гуяа ганзагал
D. Байдрагийн хавьцаа Е. Хаврын хавсарга
• 6. Эхэд байгаа “энэ” хэмээх дотоод холбоос юуг төлөөлөн холбосон бэ?
• А. Байдрагийн хавьцаа замыг В. Хангайн хаврын хавсаргыг
С. Их, Бага, Арц гурван Богдыг D. Харгана бударганы үзүүрийг
Е. Хүн байгалийн харьцааг

11. • 7. Дараах өгүүлбэрийн “хүртээж” гэдгийг үтгаар нь солин найруулбал аль үг
хамгийн оновчтой тохирох вэ?
• Энэ уулс элдвийг сэтгэн бодохын хишиг хүртээж билээ.
А. хайрлаж В. хаяж С. үлдээж D. түгээж
Е. орхиж
• 8. Үгийн бүтцээр зөв задалсныг олоорой.
• А. амь-д-р-л-д В. амьдар-л-д С. амьдрал-д
D. амьд-р-л-д Е. амь-да-ралд
• 9. Доорх үгсээс төсөөт үг орсон хэсгийг олоорой.
• А. хоржигнох хуржигнах В. алд дэлэм С. хайрлах дурлах
D. наргих цэнгэх Е. цовоо сэргэлэн
• 10. Дараах өгүүлбэрт нэрийн тийн ялгалын нөхцөлтэй үг хэд байна вэ?
• Гучаад жилийн өмнө Их, Бага, Арц гурван Богдын ар өврөөр анх аялан өнгөрснөөс
хойш энэ уулсыг хааяахан ч гэсэн харах сан гэх болжээ.
• А. 5 В. 6 С. 7 D. 8 Е. 9

12. ХУВИЛБАР G
НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ
• Хэрлэнгийн хөндийд хурдан морь талаж байв. Тал нутгийн зун идэрхнээрээ, голын
өмнөх гүвээнүүд хөвчийг нь тавьсан нум шиг тэнийлдэн цэнхэрлэж, агь бууралтсан
газраас айраг цагаа үнэртэнэ. Морь тарлаж байм өдөр өө. Морьтой ардын үр сад
гэсэндээ сэтгэл хөөрөн, хөл хөнгөрчээ. Уяа тойрон гийнгоолох хүүхдүүдийн дуу
чихэнд бус зүрхэнд хадаад Хэрлэнгийнхээ энэ хөндийд ялгуум сайхан мориор давхиж
нэг үзвэл нас залуужих мэт санагдана. Уяан дээр үрээ насны цагаан бор морь хазаар
даран зогсоно. Хурдан морь шинжих эрдэм даанчиг байхгүй гэлээ ч би ухаанаараа
дүүрэн мэлтэгнэх нүдийг нь хараад энэ лав түрүүлэх морь байна. Ийм хөлөг унасан
хүн уужимхан сэтгэлтэй байлгүй яах вэ? гэж бодлоо. Сэтгэл будангуйран бухимдах
цагт “ Эр хүний дотор эмээл хазаартай морь багтана” гэсэн үг яалаа гэлтэй билээ.
• (С.Эрдэнэ)
• 1. Эхийн сэдвийг олоорой.
• А. Хэрлэнгийн хөндийн тухай В. Үрээ морины тухай
С. тал нутгийн тухай D. Морьтон ардын тухай
Е. Цагийн улирлын тухай

13. • 2. Эхийн найруулгын төрлийг тодорхойл
• А. Албан бичгийн В. Эрдэм шинжилгээний
С. Ярианы D. Сонин нийтлэлийн Е. Уран зохиолын
• 3. Дараах тодорхойлолтын цэгийн оронд тохирох үгийг олоорой.
• “Аливаа эхийн суурь буюу хуучин мэдээллийг агуулсан хэсгийг.............. гэнэ.”
• А. Онцолбор В. Дэвсвэр С. Тодосгогч
D. Дэлгэрүүлэгч Е. Гол
• 4. Дээрх өгүүлбэрийн хоѐр бүрэлдэхүүнт цөм бүтцийг зөв тодорхойлсныг
олоорой.
• А. Морьтой ард В. Сэтгэл хөөр С. Миний сэтгэл
D. Ардын үр сад Е. Үр сад
• 5. Дараах үгсээс утгазүйжсэн холбоо үгийг олоорой.
• А. Үр сад В. Бор морь С. Энэ хөндий
D. Хөл хөнгөр Е. Уяан дээр
• 6. Эхэд байгаа “ийм” хэмээх дотоод холбоос юуг төлөөлөн холбосон бэ?
• А. Хэрлэнгийн хөндийг В. Тал нутгийн зуныг
С. Хүүхдүүдийн гийнгоолох дууг D.үрээ насны цагаан бор морийг
Е. Айраг цагааны үнэрийг

14. • 7. Дараах өгүүлбэрийн “хадаад” гэдгийг утгаар нь солин найруулбал аль үг
хамгийн оновчтой тохирох вэ?
• Уяа тойрон гийнгоолох хүүхдүүдийн дуу чихэнд бус зүрхэнд хадаад ...
• А. орилоод В. сонсогдоод С.үлдээд
D. цуурайтаад Е. хангинаад
• 8. Дээрх (7-р) өгүүлбэрээс гол дэлгэрүүлэгч буюу харьяалахын тодотгол
гишүүнийг олоорой.
• А. хүүхдүүдийн В. чихэнд С. зүрхэнд D. дуу Е. уяа
• 9. Үгийн бүтцээр зөв задалсныг олоорой.
• А. үнэр-т-ᴓ -нэ
-ᴓ В. үнэ-р-т-ᴓ-нэ С. үнэрт-ᴓ -нэ
-ᴓ D. ү-
нэр-тэнэ Е. үнэн-р-т-нэ
• 10. Дараах өгүүлбэрээс үйл байдлыг зэрэгцүүлэн холбосон холбоосыг олоорой.
• Морьтой ардын үр сад гэсэндээ сэтгэл хөөрөн, хөл хөнгөрчээ.
• А. -той В. -ын С. -д D. -н Е.-чээ

15. ТҮЛХҮҮР
• ХУВИЛБАР А
• 1-В 6-D
• 2-D 7-B
• 3-D 8-C
• 4-B 9-C
• 5-B 10-D
• ХУВИЛБАР С
• 1-C 6-D
• 2-C 7-D
• 3-A 8-E
• 4-B 9-B
• 5-E 10-E
• ХУВИЛБАР D
• 1-B 6-B
• 2-E 7-B
• 3-C 8-C
• 4-C 9-E
• 5-D 10-B

16. • ХУВИЛБАР Е
• 1-D 6-C
• 2-E 7-A
• 3-D 8-A
• 4-B 9-A
• 5-D 10-B
• ХУВИЛБАР G
• 1-D 6-D
• 2-E 7-E
• 3-B 8-A
• 4-B 9-A
• 5-D 10-D