Uit het persbericht 2 oktober 2014 over de Outlook 2015-2016: Syntrus Achmea RE&F heeft vandaag zijn jaarlijkse Beleggingsbijeenkomst vastgoed en hypotheken voor klanten, traditioneel het moment om vooruitzichten over de komende jaren te presenteren. Directievoorzitter Henk Jagersma stelt: “Vastgoed is al jaren een belangrijke asset in de portefeuille van pensioenfondsen en andere beleggers. De huurinkomsten zorgen voor stabiele directe rendementen en een gezonde cashflow, ook in tijden van negatieve waardefluctuaties. Weten waar de beste directe rendementen in de toekomst te behalen zijn is cruciaal voor investeerders .”

1. 1
PPT format Syntrus Achmea RE&F
•Versie 2014
Themadag vastgoed

2. Agenda
2
• De wereld van pensioenen: nFTK en de impact op beleggingen
• De wereld van vastgoed: vastgoedmarkt trekt aan
• De focus op de woningmarkt
• De focus op alle sectoren
2 oktober 2014

3. nFTK nog niet definitief
3
• Onderscheid tussen beurs en niet-beursgenoteerd vastgoed
• 15% vereist eigen vermogen (VEV) op niet-beursgenoteerd vastgoed
• Lage leverage lijkt te belonen
• Beursgenoteerd vastgoed geclassificeerd als aandelen (VEV 30%)
• Nog onduidelijk hoe hypotheken geclassificeerd worden
• Syntrus Achmea zal de implicaties intensief monitoren
2 oktober 2014
Juni 2010
Juni 2011
Mei 2012
Juli 2013
Jan 2015
• Pensioenakkoord
• Uitwerkingsmemorandum
• Hoofdlijnennota
• Consultatiewet
• Wet!

4. Alle signalen op groen voor beleggingen in vastgoed
4
• Nederlandse economie herstelt zich stap voor stap
• Maar wereldwijd blijft economie gevoelig voor internationale crises
• Aandelen erg volatiel
• Historisch lage rente op obligaties
• Rendementen voor vastgoed verbeteren sterk
2 oktober 2014

5. The return of the wall of money?
5
• Snelle opkomst buitenlandse
investeerders
• Weinig woningportefeuilles te koop
• Direct exposure: focus op bestaand
vastgoed
• Veel interesse van buitenlandse
spelers
2 oktober 2014

6. Vastgoed is een meerwaarde in de beleggingsportefeuille
6
2 oktober 2014

7. Gunstige vooruitzichten voor alle sectoren
7
2 oktober 2014
16.00
14.00
12.00
10.00
8.00
6.00
4.00
2.00
0.00
-2.00
-4.00
16.00
14.00
12.00
10.00
8.00
6.00
4.00
2.00
0.00
-2.00
-4.00
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
%
Ontwikkeling totaal rendementen
Woningen
Winkels
Kantoren
lange rente
bron: IPD,
vanaf 2014
schatting
Syntrus

8. Woningbeleggingen met een laag risico in trek bij beleggers
8
• Beleggers kijken momenteel vooral naar woningbeleggingen
• Veel vraag naar woningen in G4/G20 met laag risicoprofiel
• Maar ook buiten G4 zijn aantrekkelijke beleggingen beschikbaar mits
er een hoger direct rendement is
• Vraag beleggers in lijn met verwachte groei bevolking en huishoudens
2 oktober 2014
Verwachte waardestijging en woningvraag

9. Maar de productie blijft achter….
9
2 oktober 2014
Amsterdam (tot 2030)
+ 68.000 huishoudens
+ 60.000 alleenstaanden
+ 46.000 65+-ers
Utrecht (tot 2030)
+ 27.000 huishoudens
+ 20.000 alleenstaanden
+ 14.000 65+-ers
Den Haag (tot 2030)
+ 35.000 huishoudens
+ 23.000 alleenstaanden
+ 26.000 65+-ers
Rotterdam (tot 2030)
+ 38.000 huishoudens
+ 30.000 alleenstaanden
+ 29.000 65+-ers

10. Veel mogelijkheden binnen het beleggingskader
10
1. Intensiveren projectontwikkeling
2. Focus op transformatie
3. Intensiveren acquisitie bestaand vastgoed/corporaties
4. Zorg: politiek risico neemt af
5. Winkels: A1 locaties
6. Kantoren: transformatie en waardecreatie
7. Hypotheken: aantrekkelijke spreads
8. Internationaal: verwacht herstel van Europa
2 oktober 2014

11. Zorgvastgoed: kansen en risico´s
11
• Demografie zorgt voor groeiende vraag
• Marktwerking zorgt voor structurele verbetering investeringsklimaat
• Kansen voor early adopters/toenemende concurrentie
• Politiek risico neemt af door scheiding vastgoed en zorg
• Politiek risico kleiner dan bij winkelvastgoed en kantoren
2 oktober 2014

12. Winkelmarkt: focus op A1 gebieden
12
• De winkelmarkt verkeert in zwaar weer
• Tweedeling nog duidelijker aanwezig:
• Beste locaties weinig last gehad van crisis
• In slechtste locaties zullen prijzen dalen tot steunpunt is gevonden
• Focus op verhuur en waardecreatie/behoud
• Focus op A1 gebieden
2 oktober 2014
FOTO WINKELPAND
(KOMT NOG)

13. Kantorenmarkt: kans op transformatie en waardecreatie
13
• Bij aankoop focussen op sterke stedelijke regio´s
• Waarde toevoegen door optimalisering bezettingsgraad
• Transformeren van kantoren naar woningen
2 oktober 2014

14. 14
Woninghypotheken: spread blijft aantrekkelijk
• Historisch lage hypotheekrente voor de consument
• De hoge spreads wegen op tegen de risico´s
• Aanvraag rating belangrijk voor nFTK
• Nieuwe hypotheekaanbieders in de markt
2 oktober 2014
0
50
100
150
200
250
300
350
01/Jan/07
01/May/07
01/Sep/07
01/Jan/08
01/May/08
01/Sep/08
01/Jan/09
01/May/09
01/Sep/09
01/Jan/10
01/May/10
01/Sep/10
01/Jan/11
01/May/11
01/Sep/11
01/Jan/12
01/May/12
01/Sep/12
01/Jan/13
01/May/13
01/Sep/13
01/Jan/14
01/May/14
marge op NHG hypotheek met looptijd 10 jaar
(bps)

15. Commerciële hypotheken: markt bodemt uit
15
• Commerciële hypothekenmarkt bodemt uit
• Nieuwe kansen voor investeringen
• Uitbreidingen in bewezen locaties
2 oktober 2014
16.00%
14.00%
12.00%
10.00%
8.00%
6.00%
4.00%
2.00%
0.00%
-2.00%
Rendement Zakelijke Hypothekenfonds
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014*

16. Internationaal: opwaardering verwacht in Eurozone
16
• Internationaal kapitaal focust op stabiele regio’s
• Europa: laagste groeicijfers maar wel ontwikkelde stabiele regio.
Opwaardering verwacht in Eurozone
• Azië-Pacific: hoogste groei, vooral emerging markets
• VS: alweer voorbij eerste groeifase, woningmarkt stabiliseert,
investment focus op laat-cyclische winkelmarkt
2 oktober 2014

17. Conclusies
17
• Nederlands vastgoed uit het dal, met name woningen
• Veel vraag beleggers (NL en Internationaal)
• Positieve vooruitzichten woningmarkt maar aanbod beperkt
• Politiek risico neemt af in zorg
• Focus op A1 locaties bij winkels
• Kans op transformatie en waardecreatie bij kantoren
• Aantrekkelijke spreads woninghypotheken, nieuwe kansen commerciële hypotheken
• Opwaarderingen verwacht in Eurozone
2 oktober 2014