Nieuwbouw prognose afgegeven einde 2014. Alle economische ontwikkelingen die invloed hebben op de bouwsector in kaart. Cijfers en prognose die een totaalbeeld verschaffen over de situatie in de woningnieuwbouw en de utiliteitsbouw.

1. Buildsight®
Nieuwbouwprognoses 2014-IV
Nederland
“Fragiel herstel genoeg voor de nieuwbouw”
10 december 2014

2. Inhoud
• Conjunctuur
• Bouwconjunctuur
• Woningbouw
• Utiliteitsbouw
10-12-2014 2

3. Conjunctuur
• Economie NL groeit in 3e kwartaal licht;
bouwproductie krimpt in het 2e en 3e kwartaal
• Dankzij export en stijgende productie (industrie,
commerciële dienstverlening, landbouw)
• Investeringsgroei houdt aan
• Herstel producentenvertrouwen (bedrijvigheid
en voorraden)
• Investeringspakket Europese Commissie
10-12-2014 3

4. Conjunctuur
• Maar:
– Dalende inflatie (lagere olieprijs)
– Getemperde economische prognoses (wat doet CPB?)
– Dalend consumentenvertrouwen
– Lage economische groei eurozone
– Nog geen QE van de ECB, maar geen veranderingen
in huidige monetaire beleid
10-12-2014 4

5. 10-12-2014 55
Conjuncturele ontwikkelingen
Vertrouwensindicatoren
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
2007
januari
2007
juli
2008
januari
2008
juli
2009
januari
2009
juli
2010
januari
2010
juli
2011
januari
2011
juli
2012
januari
2012
juli
2013
januari
2013
juli
2014
januari
2014
juli
consumenten (links; saldo) producenten (rechts; %)
Bron: CBS
Producentenvertrouwen november 2014: 2,4
Consumentenvertrouwen november2014: -11

6. 10-12-2014 6
Conjuncturele ontwikkelingen
ontwikkeling BBP
Bron: CBS
-20
-15
-10
-5
0
5
10
2009 Q1 2009 Q3 2010 Q1 2010 Q3 2011 Q1 2011 Q3 2012 Q1 2012 Q3 2013-Q1 2013-Q3 2014-Q1 2014-Q3
BBP tov jaar eerder (%) bouwproductie tov jaar eerder (%) bouwproductie (%; k-o-k)
-2,2 % t.o.v. zelfde periode jaar eerder
1,1 % t.o.v. zelfde periode jaar eerder

7. 10-12-2014 7
Conjuncturele ontwikkelingen
faillissementen; maandelijks vrts. jaartotaal (index 2009=100)
Bron: CBS
0
20
40
60
80
100
120
140
160
Bedrijfsactiviteiten totaal Bouwnijverheid

8. Bouwconjunctuur
• Krimp in tweede en derde kwartaal (k-o-k)
• Duidelijke stijging orderportefeuilles woningbouw
(utiliteitsbouw ook herstel)
• Ook architecten hebben meer werk (in Q2),
sindsdien stagnatie (door wegblijven
ontwikkelaars en corporaties, BNA-enquete )
• Meer nieuwbouwwoningen verkocht in 2014:
Al drie kwartalen > 5.000, stijgt harder dan woningmarkt
10-12-2014 8

9. Bouwconjunctuur
• Meer (maar goedkopere) woningen vergund
(Q1-3)
– 76% meer koopwoningen
– Vooral in midden Nederland (regio west en oost)
– 4% meer huurwoningen (dankzij ontwikkelaars)
– Woningcorporaties lopen achterstand in (Q3)
• Utiliteitsbouwvergunningen (na herstel in januari
per saldo geen verbetering meer)
10-12-2014 9

10. 10-12-2014 10
Ontwikkelingen bouwconjunctuur
orderportefeuilles (in maanden productie; linker as) en %-aannemers met stagnatie
a.g.v. gebrek aan orders (gemarkeerd; rechter as) mei 2010 – september 2014
Bron: EIB
5
5,25
5,5
5,75
6
6,25
6,5
6,75
7
m
ei-10
jul-10sep-10nov-10jan-11m
rt-11m
ei-11
jul-11sep-11nov-11jan-12m
rt-12m
ei-12
jul-12sep-12nov-12jan-13m
rt-13m
ei-13
jul-13sep-13nov-13jan-14m
rt-14m
ei-14
jul-14sep-14
25%
30%
35%
40%
45%
50%
55%
60%
65%
woningbouw utiliteitsbouw woningbouw utiliteitsbouw

11. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
10-12-2014 11
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
Bouwsom nieuwe nieuwbouwopdrachten architecten
(index 2010 = 100)
Woningen nieuwbouw (%; j-o-j)
Utilteitsgebouwen Nieuwbouw (%; j-o-j)
Woningen Nieuwbouw
Utiliteitsgebouwen Nieuwbouw
Bron: CBS

12. Ontwikkelingen bouwconjunctuur
10-12-2014 12
-90
-70
-50
-30
-10
10
30
50
70
90
110
130
150
Bouwsom nieuwe Niet nieuwbouwopdrachten architecten
(index 2010 = 100)
Woningen Niet nieuwbouw (%; j-o-j)
Utiliteitsgebouwen Niet nieuwbouw (%; j-o-j)
Woningen Niet nieuwbouw
Utiliteitsgebouwen Niet nieuwbouw
Bron: CBS

13. Bouwvergunningen 12-mnd vrts.
staaf: waarde in mln. euro (linker as)
lijn: inhoud/euro geïndexeerd 2012=100 (rechter as)
10-12-2014 13
92,0
94,0
96,0
98,0
100,0
102,0
104,0
106,0
108,0
110,0
112,0
114,0
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
4.500
5.000
Woongebouwen Bedrijfsgebouwen Woongebouwen Bedrijfsgebouwen
Bron: CBS (bewerking Buildsight)

14. Bouwvergunningen woningbouw
(waarde in mln. euro; 12 mnd. vrts.)
10-12-2014 14
0
200
400
600
800
1.000
1.200
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
10.000
2010…
2011februari
2011april
2011juni
2011…
2011oktober
2011…
2012februari
2012april
2012juni
2012…
2012oktober
2012…
2013februari
2013april
2013juni
2013…
2013oktober
2013…
2014februari
2014april
2014juni
2014…
Nieuwbouw (linker as) Overige werkzaamheden (rechter as)
Bron: CBS

15. Bouwvergunningen utiliteitsbouw
(waarde in mln. euro; 12 mnd. vrts.)
10-12-2014 15
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
2010…
2011februari
2011april
2011juni
2011…
2011oktober
2011…
2012februari
2012april
2012juni
2012…
2012oktober
2012…
2013februari
2013april
2013juni
2013…
2013oktober
2013…
2014februari
2014april
2014juni
2014…
Nieuwbouw (linker as) Overige werkzaamheden (rechter as)
Bron: CBS

16. Woningbouw
10-12-2014 16

17. Woningbouw
• Dankzij herstel woningmarkt, nieuwe kansen voor
nieuwbouw koopsector
– Herstel bouwers voor de markt: 1e 9 maanden 2014
113% meer koopwoningen vergund
– Ook herstel vergunningen bij particulieren (+28%)
– Niet voor woningcorporaties (-16%)
• Huursector +4% (dankzij bouwers voor de markt)
• Stijging inhoud woningen > bouwsom:
goedkopere woningen
• Vooral: Eéngezinswoningen, Randstad en
Gelderland
10-12-2014 17

18. Woningbouw
• Woningcorporaties lopen in Q3 achterstand in!?
– 61% meer woningen vergund t.o.v. Q3 ’13
• Huur +49%, koop +122%!
• Maar koop = niet-DAEB!
– Eerst WSW-geborgde schuld aflossen voordat nieuwe
aan kan worden gegaan
10-12-2014 18

19. 10-12-2014 19
Woningmarkt
infographic Rabobank

20. 10-12-2014 20
Woningmarkt
bestaande woningen: woningprijzen (index 2010=100),
maandelijks vrts. jaartotaal # verkochte woningen
Bron: CBS en Kadaster, t/m oktober 2014
84
86
88
90
92
94
96
98
100
102
2010
december
2011 april 2011
augustus
2011
december
2012 april 2012
augustus
2012
december
2013 april 2013
augustus
2013
december
2014 april 2014
augustus
100.000
105.000
110.000
115.000
120.000
125.000
130.000
135.000
140.000
145.000
Prijsindex bestaande koopwoningen (links) Aantal verkochte woningen (rechts)
Overdrachtsbelasting
Nieuwe hypotheekregels

21. 10-12-2014 21
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
jan-06m
ei-06sep-06
jan-07m
ei-07sep-07
jan-08m
ei-08sep-08
jan-09m
ei-09sep-09
jan-10m
ei-10sep-10
jan-11m
ei-11sep-11
jan-12m
ei-12sep-12
jan-13m
ei-13sep-13
jan-14m
ei-14sep-14
Andere particuliere opdrachtgevers
Overheid en woningcorporaties
Bouwers voor de markt
Bouwvergunningen woningbouw
12 mnd. voortschr. naar type opdrachtgever (aantal nieuwbouwwon.)
Bron: CBS; t/m september 2014
66.549
4.483
6.470
23.023
Totaal: 33.976

22. Vergunningen woningbouw
(12 maanden voortschrijdend)
10-12-2014 22
Bron: CBS; t/m september 2014
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
Bouwers voor de markt
aantal huurwoningen aantal koopwoningen
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
Overheid en woningcorporaties
aantal koopwoningen aantal huurwoningen
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
Andere particuliere opdrachtgevers
aantal huurwoningen aantal koopwoningen

23. 10-12-2014 23
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
2011januari
2011maart
2011mei
2011juli
2011september
2011november
2012januari
2012maart
2012mei
2012juli
2012september
2012november
2013januari
2013maart
2013mei
2013juli
2013september
2013november
2014januari
2014maart
2014mei
2014juli
2014september
huur
koop
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; Nederland)

24. 10-12-2014 24
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
Regio Noord huur
koop
Woningbouwvergunningen
(aantal woningen, 12 mnd. vrts.; regio Noord)
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
Regio Oost huur
koop
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
Regio West huur
koop
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
2011januari
2011april
2011juli
2011oktober
2012januari
2012april
2012juli
2012oktober
2013januari
2013april
2013juli
2013oktober
2014januari
2014april
2014juli
Regio Zuid huur
koop

25. 10-12-2014 2510-12-2014 25
Bouwvergunningen woningbouw
naar type opdrachtgever
Aantal vergunde woningen eerste negen maanden
2012 2013 2014
Bouwers voor de
markt
14.720 10.087 17.683
Overheid en
woningcorporaties
8.950 5.061 4.586
Andere particuliere
opdrachtgevers
3.497 2.817 3.488
Totaal 27.167 17.965 25.757
Bron: CBS

26. 10-12-2014 2610-12-2014 26
Bouwvergunningen woningbouw
naar type opdrachtgever
Index 2011=100 Aantal vergunde woningen eerste zes maanden
2012 2013 2014
Bouwers voor de
markt
100 69 120
Overheid en
woningcorporaties
100 57 51
Andere particuliere
opdrachtgevers
100 81 100
Totaal 100 66 95
Bron: CBS

27. 10-12-2014 2710-12-2014 27
Woningnieuwbouwproductie
(aantal woningen) 2005-2016
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
36.500
39.900
47.250
prognose 2014-IV
prognose 2014-III
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2013 raming productie Buildsight®, 2014-2016 prognose Buildsight®

28. 10-12-2014 2810-12-2014 28
Woningnieuwbouwproductie
(aantal woningen) 2005-2016
2005 gereedmeldingen CBS; 2006-2013 raming productie Buildsight®, 2014-2016 prognose Buildsight®

29. 10-12-2014 29
Woningbouw
2006 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

30. Utiliteitsbouw
10-12-2014 30

31. Utiliteitsbouw
• Ondanks lichte daling aanbod blijft
kantorenbouw komende jaren dalend
– Daling aanbod door meer sloop en transformatie,
weinig nieuwbouw
• Herstel bij hallen en loodsen (stijgende vraag
moderne magazijnen)
• Nieuwbouw hallen en loodsen met kantoor
bereikt dit jaar dieptepunt
10-12-2014 31

32. Utiliteitsbouw
• Bouw schuren en stallen vertoont dalende trend
• Dit jaar grootste daling scholenbouw, daarna
beperkte krimp
– Stabilisatie in 2016
– Meer woningbouw, meer kinderen
• Herstel bouw voor de zorgsector komt in zicht
– Nieuwe manier van financieren, mantelzorg, alleen
ernstig hulpbehoevenden nog naar verzorgingshuis
10-12-2014 32

33. 10-12-2014 33
Bouwvergunningen utiliteitsbouw
waarde 12-maanden voorts. (index: 2008=100; CBS)

34. 10-12-2014 34
Kantoren
2008 – 2016 ontwikkeling vloeroppervlak
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

35. 10-12-2014 35
Hallen en loodsen
2008 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

36. 10-12-2014 36
Bedrijfshallen met kantoor
2008 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

37. 10-12-2014 37
Agrarische sector
2008 – 2016 ontwikkeling vloeroppervlak
(schuren en stallen)
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

38. 10-12-2014 38
Onderwijssector (Scholen)
2008 - 2016: ontwikkeling vloeroppervlak
0
100
200
300
400
500
600
700
800
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

39. 10-12-2014 39
Zorgsector
2008 – 2016 ontwikkeling vloeroppervlak
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
prognose 2014-IV prognose 2014-III
In m2 * 1.000

40. 10-12-2014 40
Utiliteitsbouwproductie
2012 – 2016 verandering t.o.v. vorig jaar
Vaste prijzen
2012 2013 2014 2015 2016
Hallen en loodsen 1% -18% 18% 18% 13%
Kantoren -18% -22% -28% -25% -15%
Bedrijfshal met kantoor -2% -14% -2% 1% 6%
Schuren en stallen 2% -5% -4% -5% -7%
Scholen -1% 4% -7% -3% 0%
Gezondheidszorg -14% -13% -9% -15% 3%
Totaal Buildsight®
-7% -12% -6% -5% 2%

41. Einde
10-12-2014 41