Η αντιμετώπιση των προσφύγων: από τους Πόντιους του 1922 στο σήμερα. Πρότζεκτ για το οποίο εργάστηκαν οι μαθητές/τριες της Γ' τάξης του Εσπερινού Λυκείου Λαυρίου.

1. «Μη, μη τα Τζέμες μου»
Η αντιμετώπιση των προσφύγων: από τους Πόντιους του 1922 στο
σήμερα

2. Η αφορμή: μια φωτογραφία
από τη Μακρόνησο
• Από
https://kars1918.wordpress.com/2010/02/06/
makronisos/
•

3. Τι απεικονίζει;
• Το λοιμοκαθαρτήριο (καραντίνα) της Μακρονήσου
• «Χάθηκε τόσος τόπος, να βρεθεί μιά άκρη, μιά γωνιά σ’ ολόκληρη τη χώρα,
που να έχει, αν όχι τίποτε άλλο, τουλάχιστον νερό! Να ξεδιψάσουν αυτοί, να
βρέξουν και τα φλογισμένα απ’ τον πυρετό χείλη των αρρώστων! Κράτα την
αναπνοή σου γιά να ακούσεις. Στηρίξου κάπου να μήν πέσεις! Μακρόνησος.
Έτσι λεγόταν ο τόπος, που πρωτόρθαμε στη μάνα γη. Μακρόνησος είναι το
όνομα, που θυμίζει φρίκη και ντροπή. Γιατί μας φέρανε σ’ αυτό τον
«τρισκατάρατο» τόπο;» (Ευτύχιος Γιαρένης, «Αυτούς που δέρνει ο άνεμος. Μιά
ιστορία απανθρωπιάς τού ανθρώπου», Θεσσαλονίκη, 1933, σελ. 98).

4. Ποιοι, πότε, γιατί;
• Ποιοι: εδώ έφερε η ελληνική κυβέρνηση τους Πόντιους πρόσφυγες από τον
Καύκασο το 1922-1923
• Γιατί: λόγω της ταλαιπωρίας αρκετοί πρόσφυγες ήταν άρρωστοι από τύφο,
ελονοσία και άλλα λοιμώδη νοσήματα. Η δημιουργία λοιμοκαθαρτηρίων ήταν
μια πρακτική που ακολούθησε η ελληνική κυβέρνηση προκειμένου οι
πρόσφυγες να θεωρούνται ασφαλείς για τη δημόσια υγεία, πριν αναμιχθούν με
τους ντόπιους.

5. Η πορεία από τον Καύκασο
(https://storymaps.arcgis.com/)

6. Τα λιμάνια των προσφύγων
https://storymaps.arcgis.com/

7. Στη Μακρόνησο
https://storymaps.arcgis.com/

8. Το λοιμοθαρτήριο (φωτ.: Σύλλογος Ποντίων
«Αργοναύται-Κομνηνοί»)

9. Το εξαιρετικό ιστολόγιο του Δρ Ιστορίας Βλάση
Αγτζίδη από όπου αντλήσαμε πολύ υλικό
• https://kars1918.wordpress.com/2010/02/06/makronisos/

10. Μαρτυρίες
• https://kars1918.wordpress.com/2010/
02/06/makronisos/

11. Μαρτυρίες
• «Ένας Αμερικανός που ήταν μέλος κάποιας άλλης φιλανθρωπικής αποστολής και
ταξίδευε με το «Ιωνία» προσπάθησε μάταια να πείσει την Λαβτζόι ότι ήταν πολύ επικίν-
δυνο να αφήσει μία χούφτα γυναίκες μόνες τους σε ένα νησί, οι προσωρινοί κάτοικοι του
οποίου είχαν σχεδόν χάσει τα λογικά τους από τις δοκιμασίες του ταξιδιού. Πολλών τα
παιδιά είχαν πεθάνει και είχαν υποστεί το μαρτύριο να βλέπουν τα σωματάκια να
πετιούνται στη θάλασσα και ύστερα να επιπλέουν γύρω από το καράβι..» BRUCE CLARK -
«Δύο φορές ξένος» -Εκδόσεις Ποταμός 2007

12. Μαρτυρίες
• «…Απεβιβάσθημεν εν Μακρονησίω (ακατοίκητον)
όπου υπέστημεν αληθή Οδύσσειαν και όπου εύρον τον
θάνατον σχεδόν το ήμισυ των προσφύγων…».(4 – 1-
1923)
https://kars1918.wordpress.com/2010/02/06/makr
onisos/

13. Μαρτυρίες
• «Στη Μακρόνησο, η κατάσταση ήταν τραγική. Οι νεότεροι από τους Πόντιους έφτιαξαν
διάφορα παραπήγματα και κτίρια καθώς και στέρνες για την ύδρευση. Καθώς η
Μακρόνησος δεν είχε πόσιμο νερό, ένα σαπιοκάραβο μετέφερε στο νησί γλυφό νερό σε
αραιά χρονικά διαστήματα. Αμέσως μετά την αποβίβαση των Ποντίων στο νησί τους
παραλάμβαναν νοσοκόμες και στη συνέχεια τους κούρευαν. Συχνά το κόψιμο των
μαλλιών γινόταν με αλογομηχανή (!), κάτι που προκαλούσε αφόρητους πόνους σε άντρες
και, κυρίως, σε γυναίκες. Μετά, τους έβαζαν σε λουτρά και έκαναν ζεστό μπάνιο και
στην συνέχεια γινόταν η εγκατάστασή τους σε παραπήγματα και παράγκες. Οι συνθήκες
διαβίωσης τους ήταν άθλιες». Από το ιστολόγιο της Άννας Παμπουκίδη

14. Μαρτυρίες
• «..Οι συνθήκες των προσφύγων δεν περιγράφονται. Άνθρωποι,
συνήθως γυναικόπαιδα, χωρίς πατρίδα, απόκληροι όλου του
κόσμου. Ανίκανοι να μιλήσουν ελληνικά. Τους μαζεύουν και
τους οδηγούν από τόπο σε τόπο σαν τα ζώα. Τους ρίχνουν σε
σκοτεινές τρύπες και τρώγλες. Δεν έχουν φαγητό, πετρέλαιο,
νερό, σκεπάσματα και ρούχα. Είναι παγωμένοι, πεινασμένοι και
άρρωστοι…» BRUCE CLARK -«Δύο φορές ξένος» -
Εκδόσεις Ποταμός 2007

15. Ντοκουμέντα
• Από τα μέσα του 1922 άρχισαν κατά χιλιάδες να αποβιβάζουν στην
Μακρόνησο Πόντιους (κυρίως) πρόσφυγες όπου μετά από ολιγόμηνη
«περιποίηση-απολύμανση» προωθούνταν στην υπόλοιπη Ελλάδα. Για άφιξη
3.750 Ποντίων μας πληροφορεί η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» στις 26-3-1923,
για την αναχώρηση από την Μακρόνησο 5.500 προσφύγων μας μιλά η
εφημερίδα «Εμπρός» στις 13-9-1922 …..

16. Ποιήματα για το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός
Το πλοίο μεταφέρει σώματα νεκρά,
νέους,γριές και γέρους και μικρά παιδιά
με τα υγρά τους χείλη ακόμα στο βυζί
κι είναι το πλοίο κούνια-φέρετρο μαζί.
Από νησί περνάει κι ελαφόνησο
φάντασμα προσαράζει στην Μακρόνησο.
Τα μπράτσα σου κει λύνει ο Αρχάγγελος
και την ψυχή σου παίρνει μαύρος άγγελος
Μα εγώ σε συνεχίζω πανομοιότυπος
κι είμαι του θυρεού σου ο λογότυπος
Νίκος Γρηγοριάδης

17. Συνέντευξη
• Ο ισχυρός συμβολισμός του Μνημείου, η ιστορική και συναισθηματική του σύνδεση με τη
θύμηση τόσων και τόσων αδικοχαμένων ψυχών, Ελλήνων και Ασσυρίων, που δεν
πρόλαβαν να ανακάμψουν από τη Γενοκτόνο μανία των Νεότουρκων και άφησαν άδοξα
την τελευταία τους πνοή στο Λοιμοκαθαρτήριο, καθιστά τον χώρο ιερό, γιατί αντανακλά
την αύρα από τις ψυχές των προγόνων μας…( Συνέντευξη, Γ. Βαρυθυμιάδη)

18. Πληροφορίες
αντλήσαμε και από τη
Μηχανή του Χρόνου
• https://www.mixanitou
xronou.gr/i-agnosti-
istoria-ton-pontion-
prosfygon-poy-pigan-
exoria-sto-
loimokathartirio-tis-
makronisoy/

19. Πώς αποδίδουν την κατάσταση οι μαθητές/τριες

20. Πώς αποδίδουν την κατάσταση οι μαθητές/τριες

21. Πώς αποδίδουν την κατάσταση οι μαθητές/τριες

22. Συγγραφή θεατρικών διαλόγων με χρήση
ποντιακής διαλέκτου

23. Τα στρατόπεδα χθες και σήμερα: από τη «φιλοξενία» στα
λοιμοκαθαρτήρια στο Καρά Τεπέ
Καρά Τεπέ: προσφυγικό στρατόπεδο προσφύγων στη Λέσβο

24. Μέρες Σεπτεμβρίου 2015 –Ημερολόγιο Μυτιλήνης : Στο
νεκροταφείο όπου θάβουν τους πρόσφυγες, Χρ. Αγγελάκος
«Μωχάμετ, Σαάντ, Αμίν, Αχμέτ, πρόσφυγα, μετανάστη, άγνωστε, αριθμέ […] Δεν είσαι τίποτα για
μας, κι εμείς δεν είμαστε τίποτα για σένα.
Δεν ξέρω τίποτα, δεν θα μάθω ποτέ.
Αν η μάνα σου έβαζε τα χείλη της στο μέτωπό σου, μην έχεις πυρετό.
Αν ο πατέρας σου σε μάθαινε να φυτεύεις ή σ’ έδερνε με τη λωρίδα.
Αν έπαιζες πόλεμο με τα παιδιά της γειτονιάς.
Αν πρόλαβες να κάνεις έρωτα, αν ο ιδρώτας της έτρεξε στο πρόσωπό σου. Πόσο κοντά πέρασε μια
σφαίρα από τον ώμο σου.
Αν είχες γδαρμένα γόνατα, αίματα στις παλάμες…» ( Από Πολύτροπη Γλώσσα)

25. Αφηγήσεις σύγχρονων προσφύγων
• «Ήταν τρομακτικό. Βρισκόμασταν στη μέση του νερού, μες στο σκοτάδι, στριμωγμένοι
σε μια βάρκα ελαφριά σαν μπαλόνι. Φοβόμασταν και κρυώναμε. Βγήκαμε στη στεριά
χαράματα και περπατήσαμε 20 χιλιόμετρα. Υπάρχουν γυναίκες και παιδιά που έμειναν
πίσω.» ( Από Πολύτροπη Γλώσσα)
• «Εύχομαι όλοι να κατανοήσουν πως είμαστε αναγκασμένοι να εγκαταλείψουμε την
πατρίδα μας και δεν ερχόμαστε εδώ για να δημιουργήσουμε προβλήματα. Εύχομαι να
κατανοήσουν ότι είμαστε όλοι οι άνθρωποι, που ζουν κάτω από τον ίδιο ουρανό». ( από
τον ηλεκτρονικό Τύπο: https://www.news247.gr/afieromata/oi-prosfyges-afigoyntai-tis-
istories-toys-tha-tis-akoyseis.6277682.html)

26. Οι
μαθητές/τριες
της Γ΄Λυκείου
• ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΥΡΙΟΥ, ΣΧΟΛΙΚΟ
ΕΤΟΣ 2022-2023