Παρατίθενται ορισμένες πτυχές προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με θέμα "ελιά και λάδι", το οποίο υλοποιήσαμε σε νηπιαγωγείο που υπηρετούσα. Περισσότερα: georgios-nakis.blogspot.com

1. Νηπιαγωγείο Παλαιοχωρίου Θεσπρωτίας
Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης:
ελιά και λάδι
Νηπιαγωγός: Γιώργος Νάκης
Μάρτιος 2007
georgios-nakis.blogspot.com

2. Κριτήρια επιλογής του θέματος
Είναι οικείο για τα παιδιά: ελιά & λάδι
χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή των
παιδιών (διατροφή, λιπαντικό υλικό,
φαρμακευτικό μέσο κτλ)
Η καλλιέργεια της ελιάς και η παραγωγή
λαδιού συνδέονται με τις ασχολίες των
κατοίκων του χωριού των παιδιών
Υπάρχει πρόσβαση σε ελαιώνες και
ελαιοτριβείο της περιοχής

3. Κύριοι στόχοι του προγράμματος
Να διευρύνουν τα παιδιά τις γνώσεις τους
για την ελιά και το λάδι
Να αναζητούν νέες πληροφορίες για το
θέμα και να τις διερευνούν σε βάθος
Να χρησιμοποιούν τις δεξιότητες της
παρατήρησης και της επικοινωνίας
Να εκφράζονται δημιουργικά μέσα από
διάφορες μορφές τέχνης σε σχέση με
θέματα που αφορούν στο περιβάλλον

4. Ανάπτυξη του προγράμματος με μέθοδο Project
Κύριοι άξονες με βάση την προσέγγιση των Katz & Chard (2004, «Η μέθοδος Project»)
Φάση 1: Προγραμματισμός και εκκίνηση
• Εισαγωγή του θέματος με αφορμή την αναφορά ενός παιδιού ότι
το προηγούμενο απόγευμα ήταν με τους γονείς του στον ελαιώνα
για μάζεμα ελιάς
• Το ίδιο παιδί αναλαμβάνει και φέρνει στο σχολείο μερικά κλαδιά
ελιάς, τα οποία αυτή την εποχή –Νοέμβριος- έχουν και τον καρπό
(τονίζεται στα παιδιά ότι τα κλαδιά προέρχονται από κλάδεμα και
όχι από αλόγιστη κοπή-καταστροφή του δέντρου)
• Τα παιδιά παρατηρούν και αγγίζουν τα κλαδιά (σχήμα φύλλων,
καρπός ελιάς)
Συζήτηση & συγκέντρωση αρχικών πληροφοριών:
 Προσωπικά βιώματα και παραστάσεις (ο ελαιώνας τους ή οι ελιές στην αυλή
τους, το λάδι για φαγητό, το λάδι για «ξεμάτιασμα» κτλ)
 Χαρακτηριστικά του δέντρου και γνωρίσματα του καρπού
 Ανταλλαγή και μοίρασμα εμπειριών (μάζεμα ελιάς, γεύση ελιάς κτλ)
 Παρουσίαση ιδεών (π.χ. η σημασία του να φυτέψουμε μια ελιά)
 Έκφραση ερωτήσεων (π.χ. από πού προέρχεται το ελαιόλαδο;)

5. Ενέργειες νηπιαγωγού
Ενθαρρύνει τα παιδιά να συζητήσουν για το θέμα με βάση τις
αρχικές τους γνώσεις
Προτρέπει τα παιδιά να εμπλακούν σε πιθανό θεατρικό παιχνίδι
(π.χ. αναπαράσταση μαζέματος ελιάς, μαγείρεμα με ελαιόλαδο κτλ)
Ενεργεί ως πηγή συμβουλών και υποδείξεων
Καλεί τα παιδιά να φέρουν από το σπίτι σχετικά αντικείμενα (π.χ. το
ειδικό σκεύος με το οποίο ρίχνουμε το λάδι στα φαγητά, κομμάτια
ξύλου ελιάς κτλ)
Διευκολύνει τα παιδιά να εκφράσουν απορίες και προβληματισμούς
που σχετίζονται με την περεταίρω αναζήτηση πληροφοριών για το
θέμα
Καταγράφει τα ερωτήματα των παιδιών σε χαρτί (νηπιαγωγός στο
ρόλο του γραφέα) και δέχεται τις προτάσεις και ιδέες τους για το
πώς θα μπορούσαν να βρουν απάντηση στις απορίες τους
Ενημερώνει τους γονείς για τη μελέτη του θέματος ώστε να
εξετασθεί η πιθανή συμβολή τους
Διευθετεί τα διαδικαστικά ζητήματα διεξαγωγής της έρευνας
(επίσκεψη σε ελαιώνα και ελαιοτριβείο, πρόσκληση αγρότισσας στο
σχολείο να μιλήσει για την καλλιέργεια της ελιάς και να δείξει την
παρασκευή ελιάς για φαγητό)

6. Η καταγραφή των αρχικών ερωτημάτων

7. Φάση 2: Project σε εξέλιξη
α) Η επίσκεψη σε ελαιώνα
Πραγματοποιήθηκε με μορφή περιπάτου
Τα παιδιά είδαν από κοντά όλη τη διαδικασία
μαζέματος της ελιάς (άπλωμα πανιών,
ράβδισμα, κλάδεμα κτλ)
Τα παιδιά συμμετείχαν στο μάζεμα και
συνομίλησαν με τους αγρότες που είχαν όλη τη
διάθεση να τους εξηγήσουν τον τρόπο εργασίας
τους

8. Τα παιδιά μαζεύουν ελιές

10. β) Επίσκεψη σε ελαιοτριβείο
Πραγματοποιήθηκε με τη χρήση μεταφορικού μέσου
Τα παιδιά είδαν όλη τη διαδικασία παραγωγής λαδιού
(από τη στιγμή της παράδοσης των σακιών με τις ελιές
έως την παραλαβή του λαδιού)
Οι ιδιοκτήτες του ελαιοτριβείου παρείχαν στα παιδιά
λεπτομερείς διευκρινήσεις για κάθε επιμέρους εργασία
κατά την επεξεργασία της ελιάς
Τα παιδιά ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν ανεξάρτητα
τις δεξιότητες της παρατήρησης και επικοινωνίας αλλά
και να πάρουν ένα είδος «συνέντευξης» από τον ειδικό,
αναζητώντας λύσεις στις απορίες τους

11. Τα παιδιά στο ελαιοτριβείο

13. Παράλληλες δραστηριότητες σε
σχέση με το ελαιοτριβείο
Δόθηκε η ευκαιρία να προσεγγισθεί διαθεματικά η έννοια
της μέτρησης του βάρους (μαθηματικά – φυσική). Τα
παιδιά ζυγίστηκαν με τη σειρά - και όλα μαζί - στη
ζυγαριά του ελαιοτριβείου (κάνοντας συγκρίσεις) και
παρατήρησαν τον τρόπο λειτουργίας του μηχανικού
χειροκίνητου δείκτη της.
Γνώρισαν τη σημασία της λειτουργίας του γραφείου του
ελαιοτριβείου, όπως π.χ. τήρηση βιβλίου πελατών,
κράτηση σχετικών σημειώσεων κτλ (αξία του γραπτού
λόγου → Γλώσσα).
Μετά το τέλος της επίσκεψης, κατά το γεύμα των
παιδιών, ακολούθησε συζήτηση – αξιολόγηση για της
εμπειρία τους στο ελαιοτριβείο.

14. Τα παιδιά μετρούν το βάρος τους

15. Γραφείο ελαιοτριβείου / Γεύμα - αξιολόγηση

16. γ) Εικαστική προσέγγιση
Τα παιδιά, μετά τις σχετικές συζητήσεις τους και τις
επισκέψεις τους, δοκιμάζουν να απεικονίσουν πρώτα
ατομικά (ζωγραφική με τέμπερα σε ατομικό χαρτί) και
στη συνέχεια ομαδικά, σε συνεργασία με το
νηπιαγωγό, το θέμα «ελαιώνας και ελαιοτριβείο»,
ώστε, μεταξύ άλλων:
Να συνδέσουν και να αναπαραστήσουν τις εμπειρίες
τους με έργα τέχνης
Να εκφράσουν τις ιδέες τους με διαφορετικά μέσα και
τρόπους
Να καλλιεργήσουν την οπτική τους αντίληψη
Να αναπτύξουν τη φαντασία τους και τη
δημιουργικότητά τους
Να εξασκηθούν στη χρήση υλικών και τεχνικών

17. Δημιουργώντας μακέτα
με θέμα «ελαιώνας – ελαιοτριβείο»

20. δ) Η ελιά μέσα από τη λογοτεχνία
Η συμβολική αξία της ελιάς προσεγγίσθηκε
λογοτεχνικώς μέσα από το βιβλίο του Ε.Τριβιζά, «Η
Δέσποινα και το Περιστέρι».

21. ε) Η συμβολική αξία της ελιάς
Μετά την ανάπτυξη συζήτησης για τη συμβολική αξία της
ελιάς στην αρχαία Ελλάδα (σύμβολο ειρήνης – έπαθλο
νικητών σε αγώνες), διοργανώνονται αγώνες στην αυλή
του σχολείου με έπαθλο στεφάνια από κλαδιά ελιάς
(βίωση του συμβολικού της χαρακτήρα).

23. στ) Η ελιά μέσα από τη μουσική
Τα παιδιά τραγούδησαν το τραγούδι «ελιά» της
Α.Καψάσκη, με συνοδεία κιθάρας και σείστρων που είχαν
κατασκευαστεί σε ανεξάρτητη δραστηριότητα.

24. ζ) Πρόσκληση γιαγιάς στο σχολείο
Η γιαγιά ενός παιδιού δέχθηκε την πρότασή μας
να έρθει στο σχολείο και να μας δείξει τον τρόπο
παρασκευής ελιών για φαγητό. Στόχοι αυτής της
πρόσκλησης ήταν:
Να δουν τα παιδιά από πρώτο χέρι την εν λόγω
διαδικασία (σχίσιμο ελιών, αλάτισμα και
τοποθέτηση σε βάζο με λάδι και λεμόνι)
Να δοκιμάσουν τις ελιές μέσω του αισθητηρίου
της γεύσης
Να αυξηθεί η συνεργασία του σχολείου με
ανθρώπους της τοπικής κοινότητας (άνοιγμα του
σχολείου προς τα έξω)

25. η) Δημιουργία λίστας λαδερών φαγητών
Τα παιδιά, αναδεικνύοντας τη συχνή χρήση του ελαιόλαδου
στη μαγειρική, ανέφεραν όλα τα λαδερά φαγητά που γνωρί-
ζουν από την εμπειρία τους.

26. θ) Έκθεση των έργων των παιδιών
Τα έργα των παιδιών (ατομικές ζωγραφιές
και μακέτα) εκθέτονται στην αίθουσα του
νηπιαγωγείου ενώ τα ίδια τα παιδιά
εξηγούν στους δικούς τους (π.χ. γονείς
που τα φέρνουν στο σχολείο) τον τρόπο
που εργάσθηκαν.

27. Φάση 3: Αξιολόγηση
Με την ολοκλήρωση του project αξιολογήθηκε:
Ο βαθμός στον οποίο τα παιδιά μέσω της έρευνάς τους
(π.χ. επισκέψεις σε ελαιώνα και ελαιοτριβείο κτλ) βρήκαν
απάντηση στα ερωτήματα που έθεσαν κατά την πρώτη
φάση (π.χ. τρόπος παραγωγής λαδιού κτλ)
Τα διάφορα επίπεδα δημιουργικής έκφρασης των
παιδιών
Η συνολική πορεία του project (οργάνωση, προβλήματα
που τυχόν προέκυψαν, στάση παιδιών, βαθμός
συνεργασίας κτλ), ώστε να λειτουργήσει ως
ανατροφοδότηση για τον καλύτερο σχεδιασμό άλλων
δραστηριοτήτων.