ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΤΡΙΑΣ

1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ
ΕΡΕΤΡΙΑΣ
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ
ΣΧ.ΕΤΟΣ 2012-2013

2. ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1. Να προσεγγίσουν και εξοικειωθούν με τα αρχαία μνημεία που
βρίσκονται διάσπαρτα στη σύγχρονη πόλη.
2. Να ευαισθητοποιηθούν στην προστασία και ανάδειξη της
πολιτιστικής κληρονομιάς (αντίληψη της συνέχειας στη χρήση του
χώρου, συλλογική και ατομική ευθύνη).
3. Να ασκηθούν α. στην παρατήρηση των χώρων, των μνημείων, των
κατασκευαστικών λεπτομερειών
β. στην κατανόηση της χρήσης των κτιρίων
(θρησκευτικά - ναοί, διοικητικά - θόλος, άθλησης - γυμνάσιο,
ψυχαγωγίας - θέατρο, κατοίκησης - οικία με ψηφιδωτά) και της
δομής της αρχαίας πόλης (αγορά, λιμάνι, οικισμός).
γ. στην ανάγνωση χαρτών, κατόψεων και
τοπογραφικών σχεδίων, αλλά και
δ. στον σχεδιασμό και στην ανακατασκευή τους
(μακέτες).

3. 4. Να επιλέξουν οι ίδιοι τρόπους προσέγγισης: έρευνα τεκμηρίωσης
(άρθρα, βιβλία, διαδίκτυο), συναισθηματική προσέγγιση μέσω τέχνης
(φωτογραφία, σκίτσο, κολάζ, ψηφιδωτό, διήγημα με αφετηρία τη ζωή
γύρω από το μνημείο και την αρχαία πόλη κλπ), δράσεις καθαριότητας
συντήρησης και ανάδειξης του μνημείου.
5. Να δραστηριοποιηθούν στην τοπική κοινωνία: να μπορούν οι ίδιοι να
παρουσιάσουν σε άλλους τα μνημεία, να δημοσιεύσουν στην εφημερίδα
και στην ιστοσελίδα του σχολείου εντυπώσεις, κρίσεις, προτάσεις, να
συνειδητοποιήσουν με ερωτηματολόγια προς τους κατοίκους της
πόλης την σχέση του κόσμου με τα αρχαία.
6. Να μπορέσουν αυτό το παρελθόν να το αξιοποιήσουν ως μέσο προβολής
της πόλης τους και προσέγγισης με άλλα σχολεία εντός και εκτός
συνόρων.

4. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
• Επισκέψεις στα μνημεία και ξεναγήσεις
• Συμπλήρωση φύλλων εργασίας ανά μνημείο και ανά μαθητή
• Επιλογή προσέγγισης (έρευνα, προσέγγιση μέσω τέχνης και
κατασκευών, δράσεις)
• Προετοιμασία έργων (ζωγραφική, κατασκευές, φωτογραφία)
• Παρουσίαση έργων στην Καλλιτεχνική Εβδομάδα στη Χαλκίδα
• Ομαδική συγγραφή και δημοσίευση διηγήματος στο 1ο τεύχος της
Εφημερίδας του Γυμνασίου
• Έρευνα κοινού με ερωτηματολόγια των μαθητών για καταγραφή της
στάσης των πολιτών απέναντι στα μνημεία
• Προτάσεις των μαθητών για τρόπους ανάδειξης των μνημείων -
σχεδιασμός δράσεων που θα πραγματοποιηθούν την επόμενη
χρονιά :
οι μαθητές ως μεσολαβητές και πρεσβευτές των μνημείων στους
κατοίκους της Ερέτριας και στους τουρίστες

5. Τα Μνημεία Υιοθεσίας
• Ναός Δαφνηφόρου Απόλλωνα
• Ναός Ίσιδας - Ισείο
• Θόλος Αρχαίας Αγοράς
• Θέατρο
• Οικία με Ψηφιδωτά
• Αρχαίο Γυμνάσιο

6. ΝΑΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ
Ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα αποτελούσε μαζί με τον
περίβολό του το ιερό τέμενος του Απόλλωνα, το θρησκευτικό κέντρο
λατρείας της αρχαίας πόλης, που βρισκόταν στον κεντρικό πυρήνα της,
βορειότερα της αγοράς. Ο πρώτος ναός χρονολογείται στα γεωμετρικά
χρόνια και πιθανόν βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, καθώς η θάλασσα τότε
έφθανε μέχρι την περιοχή της αγοράς. Στις αρχές του 6ου αι. π.Χ.
οικοδομήθηκε πάνω στο γεωμετρικό, ένας δεύτερος εκατόμπεδος ναός, μετά
από επιχωμάτωση και δημιουργία ενός ισχυρού ανδήρου. .
Η κατασκευή του ξεκίνησε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. (520-490 π.Χ.).
Ήταν δωρικός περίπτερος με 6 x 14 κίονες, κτισμένος από πωρόλιθο και
μάρμαρο. Μετά την καταστροφή της πόλης από τους Πέρσες ο ναός
επισκευάσθηκε και συνέχισε να λειτουργεί, όμως, καταστράφηκε και πάλι το
198 π.Χ. από τους Ρωμαίους.

7. ΝΑΟΣ ΙΣΙΔΑΣ
Από τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία της αρχαίας Ερέτριας είναι το Ισείον, ναός
αφιερωμένος στην Ίσιδα και σε άλλες αιγυπτιακές θεότητες. Βρίσκεται στο νότιο τομέα
της πόλης, μεταξύ των λουτρών και του Κάτω Γυμνασίου ή παλαίστρας, πίσω από το
μικρό λιμάνι, στοιχείο που συνδέει το τέμενος με διάφορους εμπόρους που είχαν
συμφέροντα στην Ερέτρια. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά και επιγραφικά δεδομένα, ο ναός
πρέπει να κατασκευάσθηκε τον 4ο αι. π.Χ. και πλαισιωνόταν από διάφορα άλλα
κτίσματα και βοηθητικούς χώρους.
Η εισαγωγή της λατρείας της Ίσιδας και των αιγυπτιακών θεοτήτων στον
ελληνικό χώρο έγινε κατά την ελληνιστική περίοδο από Έλληνες εμπόρους, που ήλθαν
από την Αίγυπτο, μετά την ενοποίηση του τότε γνωστού κόσμου από το Μέγα
Αλέξανδρο. Η λατρεία τους, μάλιστα, στην Ερέτρια έχει διαπιστωθεί και επιγραφικά.
Μέσα στο σηκό του ναού, επάνω σε βάση, είχε στηθεί το λατρευτικό άγαλμα της θεάς, το
οποίο ήταν από πηλό. Μπροστά από το ναό υπήρχε ο βωμός.

8. ΘΟΛΟΣ
Κυκλικό οικοδόμημα που ανεγέρθηκε αρχικά κατά τον 5ο αιώνα π.Χ., ενώ
ακολούθησαν μετασκευές του 4ου και 3ου π.Χ. αιώνα. Διαιρείται η
ασβεστολιθική θεμελίωση και η κρηπίδα. Στο κέντρο κυκλικός βόθρος. Το
μνημείο ήταν ενταγμένο στην Αγορά της αρχαίας πόλης, τμήμα της οποίας
μόνο έχει αποκαλυφθεί.

9. ΘΕΑΤΡΟ
Το αρχαίο θέατρο της Ερέτριας, ένα από τα σημαντικότερα του αρχαίου ελληνικού κόσμου, είναι το
μοναδικό σωζόμενο στην Εύβοια. Η πρώτη φάση του χρονολογείται στο τρίτο τέταρτο του 4ου αι. πΧ. Η θέση του
στον πολεοδομικό ιστό της πόλης είναι εμβληματική: στη σκιά του βράχου της ακρόπολης και σε επαφή με την
αρχαιότερη πύλη εισόδου στην πόλη, τη Δυτική Πύλη.
Το κοίλο του θεάτρου δεν κατασκευάστηκε σε φυσικό βραχώδες κοίλωμα, όπως στις περισσότερες άλλες
περιπτώσεις, αλλά σε τεχνητό ανάχωμα ημικυκλικού σχήματος. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τον εύθρυπτο
χαρακτήρα των πωρολίθων και τη διαρπαγή των λιθοπλίνθων κατά τους μεταγενέστερους αιώνες, είχαν ως
αποτέλεσμα τη σημερινή ερειπιώδη κατάσταση του μνημείου.
Στη δεύτερη φάση χρήσης του, ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το σκηνικό οικοδόμημα, ενώ ανάμεσα στο
κοίλο και την ορχήστρα, που κατασκευάστηκε βαθύτερα, μια ημικυκλική κατασκευή, ο εύριπος, απομάκρυνε τα
όμβρια ύδατα, μέσω δυο υπόγειων αγωγών.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η υψομετρική διαφορά μεταξύ της ορχήστρας και της επιφάνειας του
εδάφους, νότια του σκηνικού οικοδομήματος κατασκευάστηκε μια θολωτή δίοδος προσβάσιμη μέσω λίθινης
κλίμακας. Σε επαφή με αυτήν, ανοιγόταν υπόγειο πέρασμα που οδηγούσε στο μέσον της ορχήστρας, η λεγόμενη
Χαρώνεια δίοδος -μοναδική καινοτομία του θεάτρου Ερέτριας – που εξυπηρετούσε την εμφάνιση των ηθοποιών
που υποδύονταν χθόνιες θεότητες ή μορφές που συνδέονταν με τον Κάτω Κόσμο.

10. ΟΙΚΙΑ ΜΕ ΨΗΦΙΔΩΤΑ
Από την εποχή της ανακάλυψής τους, τα ψηφιδωτά της
οικίας έγιναν πασίγνωστα λόγω της εξαιρετικής κατάστασης
διατήρησης και της ποιότητάς τους, αλλά και της χρονολόγησής
τους στα μέσα του 4ου αι. πΧ που θεωρείται πολύ πρώιμη για τα
ψηφιδωτά από φυσικές ψηφίδες. Τα δάπεδα διατηρήθηκαν επί
τόπου και προστατεύονται σήμερα με ένα στέγαστρο. 40 χρόνια
μετά την ανακάλυψή τους και ακόμη δεν γνωρίζουμε ποιοι ακριβώς
ήταν οι κάτοικοι της Οικίας. Ο εξαιρετικός πλούτος της εσωτερικής
διακόσμησης της οικίας, η κάτοψή της που είναι ανάλογη με εκείνη
των ωραιότερων οικιών της πόλης και τέλος η κεντρική της θέση
στην καρδιά του πολεοδομικού ιστού, στη διασταύρωση δυο
βασικών αρτηριών της πόλης, βεβαιώνουν πως πρόκειται για
πολυτελή κατοικία εξέχοντος πολίτη της Ερέτριας.
Σύμφωνα με όσα περιγράφονται από το Διογένη Λαέρτιο
στη βιογραφία του φιλόσοφου και πολιτικού Μενέδημου, είναι πολύ
πιθανό να διέμενε κάποτε στην Οικία ο φιλόσοφος.
Με εμβαδόν περίπου 625 τμ. η οικία δεν είναι το
μεγαλύτερο σπίτι της Ερέτριας (η οικία ΙΙ της Δυτικής Συνοικίας έχει
διπλάσια έκταση), όμως χάρις σε αυτήν ξέρουμε πώς ζούσε μια
εύπορη οικογένεια της Ερέτριας τον 4ο αι. Έργα τέχνης (ψηφιδωτά,
πήλινη Μέδουσα, παναθηναϊκοί αμφορείς, υδρορρόες σε σχήμα
λεοντοκεφαλής), μουσική, ποίηση, χορός, φιλοσοφικές συζητήσεις
ήταν μερικές από τις δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στις
αίθουσες συμποσίων, αλλά και μια καθημερινότητα με ανέσεις.. Η
πηγή αυτής της ευημερίας μπορεί να αναζητηθεί σε εμπορικές
δραστηριότητες που ανέπτυξε η Ερέτρια με την Αττική.

11. ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΑΝ ΧΩΡΑ ΣΤΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΣ

12. ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Σύμφωνα με τον Παυσανία τα γυμνάσια αποτελούσαν
αναπόσπαστο μέρος κάθε ελληνικής πόλης στον ίδιο βαθμό όπως
το θέατρο ή η αγορά. Η Ερέτρια διέθετε ένα τουλάχιστον γυμνάσιο
από τα τέλη του 4ου αι. πΧ, κτισμένο στις υπώρειες της
ακρόπολης, κοντά στο θέατρο.
Ο όρος ‘γυμνάσιον’ προέρχεται από τη λέξη γυμνός και
αναφέρεται στη γυμνότητα των αθλητών κατά τη διάρκεια της
άσκησης των αγώνων. Ήταν αφιερωμένο στην εκπαίδευση των
ανδρών, ηλικίας 18 έως 30 ετών, και στους αθλητικούς αγώνες.
Από την ελληνιστική εποχή όσοι φοιτούσαν σε αυτό πήγαιναν εκεί
για την πνευματική τους καλλιέργεια.
Το γυμνάσιο εκπλήρωνε μια θεμελιώδη λειτουργία στην
ελληνική πόλη και ήταν θεσμός υπό την εποπτεία αξιωματούχων,
των γυμνασιαρχών.
Η ευημερία κάποιων γυμνασίων συμβάδιζε με την επιδεικτική
αρχιτεκτονική τους: στην Ερέτρια έχουν αποκαλυφθεί ερμαϊκές
στήλες, πολλά θρανία, λουτήρες – προσφορές των γυμνασιαρχών
και των ευεργετών. Επιγραφές και αγάλματα, αφιερωμένα από την
πόλη ή τους οικείους τους, εξυμνούσαν τους εκλεκτούς αυτούς
πολίτες.
Αριστερά, εικονίζεται τμήμα από παναθηναϊκό αμφορέα με νικητή αθλητή που
κρατά στλεγγίδα. Μουσείο Ερέτριας).

13. ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΣ
που συμμετείχαν στην Εβδομάδα Καλλιτεχνικής
Δημιουργίας, από 22 έως 26 Απριλίου 2013, στη Χαλκίδα

14. ΜΑΚΕΤΕΣ
Αναπαραστάσεις της Οικίας με τα ψηφιδωτά, της Θόλου, του
ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνα και της ΄Ισιδας που
κατασκεύασαν οι μαθητές.

16. ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΤΡΙΑΣ
ΜΕ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

17. ΤΟ ΙΣΕΙΟ ΣΕ ΜΑΚΕΤΑ

18. ΟΙΚΙΑ ΜΕ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΣΕ ΜΑΚΕΤΑ

19. ΟΙΚΙΑ ΜΕ ΨΗΦΙΔΩΤΑ-
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΥΛΗ ΣΕ ΜΑΚΕΤΑ

20. ΨΗΦΙΔΩΤΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
ΟΠΩΣ ΣΩΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

22. ΝΑΟΣ ΔΑΦΝΗΦΟΡΟΥ
ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΗ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΚΕΤΑΣ

23. Η ΘΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
ΜΑΚΕΤΑΣ

24. ΤΟ ΙΣΕΙΟ – ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΗ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΚΕΤΑΣ

25. «Αρπαγή»
Ζωγραφική με χρώμα
Τα μαρμάρινα γλυπτά των
Αμαζόνων από το δυτικό
αέτωμα του ναού του
Δαφνηφόρου Απόλλωνα,
είχαν αρχικά χρωματιστεί με
έντονα χρώματα. Με τη
βοήθεια υπεριώδους
φωτισμού, γίνονται πολύ
ευκρινή τα ίχνη της γραπτής
διακόσμησης στο
διαβρωμένο μάρμαρο: ο
εφαρμοστός δερμάτινος
θώρακας της βασίλισσας
Αντιόπης που απάγει ο
Θησέας είχε διακοσμηθεί με
έναν διαγώνια κλιμακωτό
πολύπλοκο μαίανδρο.Τα
χρώματα της
αναπαράστασης είναι
υποθετικά, καθώς δεν έχουν
στο συγκεκριμένο
σύμπλεγμα διασωθεί ίχνη
χρωστικών ουσιών (Από:
Πολύχρωμοι Θεοί, Έκθεση του
Εθνικού Αρχαιολ. Μουσείου, Αθήνα,
2007).

26. Κεφάλι Θησέα από το
σύμπλεγμα της
«Αρπαγής»
Επιχρωματισμένες
φωτογραφίες (Ποπ Αρτ)

27. Η Νηρηίδα Θέτις με δόρυ και ασπίδα,
Οικία με ψηφιδωτά 4ου αι. πΧ
Κολάζ-ψηφιδωτό

28. Ερέτρια, 490 πΧ
Ένα μικρό διήγημα των μαθητών εμπνευσμένο από το πρόγραμμα
Υιοθεσίας Μνημείων και το μάθημα της Ιστορίας Α΄ Γυμνασίου
«Ο Λέανδρος ξύπνησε από έναν εκκωφαντικό θόρυβο.
Άφησε το στάβλο που κρυβόταν και ανέβηκε σε έναν
πέτρινο τοίχο………..»…
Η …συνέχεια στο 1ο τεύχος
της Εφημερίδας του Γυμνασίου Ερέτριας
Πήλινα νευρόσπαστα
(κούκλες) από τάφους
της αρχαίας Ερέτριας.
Μουσείο Ερέτριας.

30. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑ ΜΕ ΤΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ

38. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

39. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

42. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΗ ΘΟΛΟ

44. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΗΣ
ΙΣΙΔΑΣ

46. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

48. ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

49. ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΘΗΚΑΝ ΟΙ
ΜΑΘΗΤΕΣ
• Μπασινάς Κ.
• Μίγγου Ρ.
• Γουρνή Π.
• Μπερέτη Μ.
• Κακαρά Κ.
• Ζώης Π.
• Μπίμπα Φ.
• Βλάσση Στ.
• Βαρθαλάμη Κ.
• ΑντεμάΪ Τζ.
• Καρακατσάνη Δ.
• Μετσανάϊ Π.
• Κολέτσης Αγγ.
• Κολέτσης Δ.
• Μπαλάκα Α.
• Μητακίδη Φωτ.
• Καντούρος Φ
• Καρανίκου Ν.
• Ανδρουλάκης Κ.
• Καλουτάς Γ.
• Βέτερ Α.
• Δενδρινού Α.
• Γιακουβάκης Ν.
• Μπασινάς Κ.
• Μπάρδη Μ.
• ΙσουφάΪ Γ.
• Κρόκου Σ
• Βράκας Γ.
• Γυμνόπουλος Β.
• Ξυλάς Αντ.
• Χατήρας Β.
• Μάργαρη Β.
• Τσώκου Κ.
• Μπρούκα Γκ.
• Σέχου Χ.
• Μπασινά Ευ.
• Ταχριτζόγλου Α.
• Παππά Α.
• Σπάχο Τζ.
• Τάγκα Γ.
• Σταματούκος Γ.
• Σταματίου Θ.
• Μπασινά Ελ.

50. ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ:
Άννα Καραμπατσώλη
Γιάννης Δημουλάς
Αργυρώ Γιαννακάρα
ΣΥΝΕΡΓΑΣΘΗΚΑΝ:
Κώστας Μπουκάρας, αρχαιολόγος ΙΑ΄ΕΚΠΑ
Σοφία Κατσάλη, αρχαιολόγος ΙΑ΄ΕΚΠΑ
Σταυρούλα Παρίσση, Μουσείο Ερέτριας
Τους ευχαριστούμε..

51. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ …