Lab Y-Placemakers maakte een lijvig boekwerk met hun bevindingen en uitkomsten van hun onderzoek in het kader van Nederland wordt anders.

1. placemakers
co-creatie met jongeren bij gebiedsontwikkeling
[JANUARI 2010]

2. INHOUDSOPGAVE
Deze week 03 Bijlagen:
Introductie 05 01 Open Oproep Stimuleringsfonds voor Architectuur 171
02 Back to your past 173
03 Deze week van deze week (week 1 tot en met week 15) 175
THEORETISCH kADER
04 Covers alle PDF’s (week 1 tot en met week 15) 181
H1 Co-creatie en participatie 09
H2 Jongeren hebben de toekomst 13
H3 Methoden en strategieen voor co-creatie 17
H4 Drie case studies 23
Westpoort 25
Zeeburgereiland 55
Eenhoornbuurt 87
H5 Conclusies & aanbevelingen
Lezingen 135
Boekbesprekingen 149
Literatuurlijst 161
Referentieprojecten 165
Team Placemakers 184
Colofon 189
2

3. DEZE WEEk (week 15):
Jongeren en ontwerpers richting van hun leef- en/of werkomgeving. Ze kunnen
dit goed uitleggen aan degenen die hier plannen voor
We zijn vijftien intensieve weken verder en we heb- maken. Dit blijkt ook vandaag weer uit de presentatie
ben een beetje het gevoel dat we de rol van ontwer- van de junior consultants over de ontwikkeling van
pers hebben geherdefinieerd, of hier in ieder geval een televisieprogramma en overzomerings-traject.
op een totaal andere manier invulling aan hebben Zij vertellen hun visie en oplossingen voor jongeren
gegeven. Ontwerpers zijn over het algemeen echte in het Eenhoorngebied aan de directeur van Ymere,
‘makers’. In gebiedsontwikkeling zijn het de doeners, de projectontwikkelaar van het Eenhoorngebied en
de scheppers van nieuwe gebouwen en plekken. andere geinteresseerden. De inbreng van jongeren is
Maar door het onderzoekslab Placemakers hebben nog niet gebruikelijk.
we gezien dat deze eigenschappen ook op geheel
nieuwe manieren kunnen worden ingezet. Doordat We hebbenhet vertrouwen dat jongeren een zinvolle
architecten bij gebiedsontwikkeling meewerken vanaf bijdrage kunnen leveren aan gebiedsontwikkeling.
een idee naar de uitvoering hebben we inzicht in de Maar ondanks dat deze doelgroep veel potentie heeft,
verschillende stappen in het proces en al wat daarbij weten we nog steeds niet in welke vorm co-creatie
komt kijken. Maar dat is niet het enige, we kunnen met jongeren écht werkt. Ons onderzoek geeft in
onze manier van denken en vaardigheden ook over- ieder geval vast een aanzet; we bakenen begrip-
brengen op groepen die nog weinig in aanraking zijn pen af en verkennen vast een aantal mogelijkheden.
geweest met gebiedsontwikkeling, zoals de meeste Morgen vertellen wij over onze ervaringen tijdens de
jongeren. We kunnen zo’n doelgroep hierin bij de presentatie. Maar we hebben natuurlijk meer werk
hand nemen door een gevoel voor ruimte, kaarten en verricht dan we in 20 minuten kunnen laten zien. We
conceptuitwerking mee te geven. bieden daarom ons verslag aan als naslagwerk. Het
zijn onze bevindingen waar we in de afgelopen drie
Onderzoekslab Placemakers heeft drie maanden maanden gaandeweg achter zijn gekomen. Dit is
geleden de uitdaging aangenomen om parallel aan getrouwe weergave van een bottom-up onderzoek,
gebiedsonderzoek te kijken naar de rol voor jongeren waarbij de successen en mogelijkheden, maar ook de
om hun gebied te máken, voor Placemaking. valkuilen en mislukkingen zijn beschreven.
We hebben ons hier ingestort vol goede moed, en
zonder vooroordelen. Uit onze methode spreekt [kS]
nieuwsgierigheid en openheid voor de stad en haar
gebruikers. Deze ‘gebruikers’ zijn in ons geval jonge-
ren. We hebben geprobeerd om hen partij te maken
in het ontwikkelingsproces, op verschillende manie-
ren. Zelf hebben we hierin verschillende rollen aan-
genomen; als mediator, in open samenwerking of als
sturende partij. In alle gevallen geven jongeren blijk
verstand te hebben van de behoefte, belangen en in-
placemakers 3

4. Jongeren als ‘pioniers-placemakers’ - de berkenboom gedijt goed, groeit snel en en maakt de bodem geschikt
voor duurzamere boomsoorten zoals de eik.
4

5. INTRODUCTIE
Het onderzoekslab Placemakers verkent vanuit werken bij gebiedsontwikkeling. zijn normaliter onderdeel van het grotere geheel dat
pakhuis Afrika, het kantoor van woningcorporatie zich bezighoudt met deze herstructurering; zij zijn
Ymere, strategieën om in samenwerking met jongeren Onderzoeksvraag de ontwerpende schakel, in de machine van project-
in de leeftijd van 15 tot 25 jaar nieuwe gebieden te Om het onderzoek een concrete vorm te geven, werken ontwikkelaars, stedenbouwkundigen en aannemers.
ontwikkelen of bestaande gebieden te herontwikkelen. we met de volgende centrale onderzoeksvraag: Een goede architect doet wel onderzoek voordat hij
Aan ons de vraag of deze jongeren ‘Placemakers’ of zij aan het ontwerpen gaat, maar het onderzoeks-
kunnen zijn, die met hun specifieke culturen en jonge Welke strategieën zijn bruikbaar om samen met lab doet dit op een nieuwe manier. Architecten leren
netwerken een laagdrempelige, spannende start jongeren gebieden te ontwikkelen? diepte toe te voegen aan het ‘normale’ vooronderzoek
kunnen geven aan gebiedsontwikkelingen. door meer vanuit een bottom-up benadering naar
Het onderzoek naar strategieën van co-creatie met een gebied te kijken. Als placemakers koppelen we
Door het langzame tempo van gebiedsontwikkeling, jongeren kent verschillende lagen. Allereerst is het van theorie en praktisch onderzoek aan elkaar. We willen
zeker in een periode van economische crisis, ontstaat belang om de werkbegrippen ‘co-creatie’, ‘jongeren’, meer inhoud toevoegen aan het stedenbouwkundig
ruimte en noodzaak voor andere, vitale en duurzame ‘strategieën’ en ‘placemaking’ helder te krijgen. We onderzoek, door gebruiken te maken van een bottom-
initiatieven op het gebied van gebiedsontwikkeling. beginnen met het verklaren van deze termen en up benadering; we duiken in een gebied en gaan
Nieuwe groepen (potentiële) bewoners kunnen hier diepen het begrip co-creatie verder uit. Dit doen we op zoek naar bestaande kwaliteiten op laag schaal-
bij worden betrokken. Eén op de vier Amsterdammers door analyse van bestaande theorieën en strategieën niveau. We leggen contacten met lokale stakeholders
is jonger dan 25 jaar. Maar jongeren worden nu nog en placemaking op locatie. Vervolgens nemen we om te begrijpen hoe een gebied het beste ontwikkeld
nauwelijks betrokken in ruimtelijke vraagstukken. onze doelgroep ‘jongeren’ onder de loep. Hierbij is kan worden. Hierdoor willen we oog krijgen op het
de context, tijd en plaats van belang voor de aanpak daadwerkelijke gebruik van de plek. Langzamer-
Binnen het initiatief “Nederland Wordt Anders’’ van die je kiest. Daarna richten we ons in de case studies hand ontstaat namelijk het bewustzijn dat een ge-
het atelier Rijksbouwmeester, werken enthousiaste op mogelijke strategieën voor placemaking door co- bied opgewaardeerd wordt naarmate het meer door
ontwerpers op verzoek van Woningbouwcorporatie creatie met jongeren. mensen wordt gebruikt. Mensen wonen graag op een
Ymere aan het onderzoeksproject Placemakers. levendige, dynamische plek. Dit levert uiteindelijk
Het strategische ontwerponderzoek vervult een rol Deelvragen hierbij zijn: grote meerwaarde op; huizen en gebouwen blijven
in de professionele ontwikkeling van jonge (deels - Wat kan co-creatie bijdragen aan beter beheerd en de openbare ruimte blijft schoon en
werkeloze) architecten, en draagt tegelijk bij aan gebiedsontwikkeling? veilig wanneer mensen er met plezier komen en zich
een urgent ruimtelijk vraagstuk. Gedurende 15 - Waarom samenwerken met de huidige generatie verantwoordelijk voelen voor een gebied.
weken is theoretisch en praktisch onderzoek gedaan jongeren bij gebiedsontwikkeling?
naar bruikbare strategieën om samen met jongeren - Wat voor strategieeën zijn er toegepast in de Wat voor soort onderzoek doen we?
gebieden te ontwikkelen. Theoretisch onderzoek is verschillende gebieden? We doen actief onderzoek naar het huidige gebruik
gedaan op basis van literatuur en lezingen van experts. - Wordt Nederland anders door co-creatie met van een gebied en de mogelijkheden die wij zien.
Met praktisch onderzoek is geëxperimenteerd door de jongeren? Daarbij zetten we interdisciplinaire onderzoeksme-
te ontwikkelen gebieden te bezoeken en hier contacten thoden in. We maken gebruik van de input van de
te leggen. Van daaruit is samenwerking aangegaan Wat doen we (anders)? kennis van de verschillende achtergronden uit ons
met jongeren die in deze gebieden wonen of werken. De stad is veranderlijk. Door het hoge tempo van team. Naast literatuurstudie en analyse van context
Hoewel het achterliggende doel gebiedsontwikkeling herstructurering is er vaak weinig tijd om inhoude- en doelgroepen leren we vooral ook door te doen.
is, concentreert dit onderzoekslab zich nadrukkelijk lijk in te gaan op het gebruik van een gebied, haar Om gebruikers ook te activeren om bij te dragen aan
op nieuwe strategieën om met jongeren samen te identiteit en kleinschalige initiatieven. Architecten het onderzoek gaan we actiegericht te werk. We dur-
placemakers 5

6. Westpoort Oost
Zeeburgereiland
Eenhoorn
De drie onderzoeksgebieden in Amsterdam
1) Het gebied Sloterdijk I (Amsterdam Westpoort-Oost) is een grootschalig en enigszins
desolaat gebied met veel (verborgen) bedrijvigheid en creativiteit.
2) Het Eenhoorngebied (Amsterdam- Oost, nabij het Amstelstation) is een verborgen,
industrieel gebied met middelbare- en hogescholen langs de randen.
3) Zeeburgereiland (tussen Zeeburg en IJburg) is een grotendeels onontgonnen gebied,
met een flink aantal studentenwoningen in containers.
6

7. ven uit te proberen; het ontwikkelen van een nieuw making. Bovendien heeft Ymere nog een secundair deze gebieden (een deel van) de leefomgeving.
onderzoeksinstrumentarium samen met een groep belang bij het betrekken van creatieve jongeren; zij
gebruikers is moeilijk, complex en roept weerstand kunnen niet alleen op korte termijn dynamiek toe- Onderzoekslab Placemakers neemt de uitdaging
op. Het is dus geen traditioneel stedenbouwkundig kennen aan nieuwe gebieden, maar kunnen ook de aan om parallell aan gebiedsonderzoek ook te kijken
onderzoek, maar een experimentele methode naar toekomstige bewoners worden. naar de mogelijke rol voor jongeren om hun gebied
een afgebakende groep gebruikers, in ons geval te máken, voor Placemaking dus. Wij verwachten
zijn dat jongeren. We willen hen partij maken in het Drie concrete gebieden namelijk dat er jongeren zijn die hun leefomgeving
ontwikkelingsproces, als ‘gebruiker’ van het gebied. Woningbouwcorporatie Ymere initieerde reeds graag aantrekkelijker willen maken. Dit verslag is de
Gebruikers hebben namelijk verstand van de be- tal van participatieprojecten, waaronder projecten uitkomst van de bevindingen waar wij in de afgelopen
hoefte, belangen en inrichting van hun leef- en/of met jongeren. Binnen lopende projecten waar drie maanden gaandeweg achter zijn gekomen.
werkomgeving. Zij kunnen dit het beste zelf uitleggen diverse partijen (bewoners, projectontwikkelaars Het is een getrouwe weergave van een bottom-up
aan degenen die hier plannen voor maken. Dit is nog en ontwerpers) bij betrokken zijn, is de ruimte voor onderzoek, waarbij de successen en mogelijkheden,
geen gebruikelijke gang van zaken. Vanaf de demo- experiment klein: het overleg moét slagen, omdat maar ook de valkuilen en mislukkingen zullen worden
cratiseringsgolf in de jaren ’70 is er op veel gebieden er vaak een concreet project uitgevoerd moet gaan gepresenteerd.
meer inspraak van burgers ontstaan. kwalitatieve worden. Dit is niet het geval bij het onderzoekslab. Het
inspraak van gebruikersgroepen is echter nog niet in- onderzoekslab heeft zelf geen belangen in het gebied,
gebed in project- en gebiedsontwikkeling. Wij probe- en kan hierdoor een goede schakel vormen tussen de OnderzoeksLab Placemakers
ren hiervoor een nieuwe methode te ontwikkelen; met gebruikers en de ontwikkelaar. Dit project biedt ons Amsterdam, 14 januari 2010
vallen en opstaan. een mogelijkheid om diepgaander studie te doen naar
strategieën voor co-creatie met jongeren. Hierbij wordt
Praktisch onderzoek zoveel mogelijk gebruik gemaakt van een bottom-
De opdracht van Ymere en het atelier Rijksbouw- up benadering: door van onderop te kijken komen
meester is om onderzoek te doen naar jongeren kleinschalige initiatieven en onontdekte energieën
en co-creatie in drie concrete gebieden. Natuurlijk aan het licht. Het onderzoekslab Placemakers kan
hebben we eerst kritisch naar de opdracht gekeken. jongeren opsporen en strategieën uittesten waarbij
Want, waarom co-creatie? En, waarom jongeren? jongeren als Placemaker gaan fungeren. Op deze
Volgens een populaire theorie maken creatieve manier wordt gekeken of hun energie bij kan dragen
mensen met creatieve bedrijfjes, een gebied aantrek- aan doelgerichte ontwikkeling van een gebied.
kelijk doordat zij een levendige straatcultuur creëren
met een mix van galeries, café’s en winkeltjes. Deze Ymere heeft drie gebieden in Amsterdam aangewezen
dynamische plekken zijn op hun beurt weer aantrek- als proeftuin voor dit onderzoek: Westpoort-Oost, het
kelijk voor investeerders. Het idee is dat jongeren met Eenhoorngebied en Zeeburgereiland. Het betreft drie
hun underground feesten en dynamische subculturen semi-perifere gebieden in ontwikkeling, met volop
wellicht dezelfde uitwerking op een gebied kunnen ruimte voor experiment. Ymere heeft een groot aandeel
hebben. Door middel van co-creatie (samenwerking en belang bij een duurzame ontwikkeling van deze
en betrokkenheid tussen verschillende partijen) zou gebieden. In deze drie gebieden is - in theorie - veel
de energie van jongeren een bijdrage kunnen leveren tijdelijke, laagdrempelige ruimte voor experiment en
aan het maken van een plek, het zogenaamde place- het verwezenlijken van eigen initiatieven. Ook vormen
placemakers 7

8. 8

9. H1 CO-CREaTIE EN PaRTICIPaTIE
Het aanspreken van nieuwe partijen, zoals burgers, tegen deze grootschalige vernieuwingsdrang door Jacobs’ visie werd opnieuw relevant in de
bij bestuurlijke en ruimtelijke vraagstukken kan gezien actie te voeren in de buurt. Ook in Amsterdam zijn de stadsontwikkeling van de jaren ‘80. Door de over-
worden als onderdeel van een nieuwe bottom-up aan- plannen voor een vierbaansweg door de Nieuwmarkt- gang van de industriële stedelijke economie naar
pak. Op politiek vlak kan er worden gesproken van buurt gedwarsboomd door protesten van de buurtbe- een diensten- en service-economie, kwamen er in
een omwenteling waarbij verschillende partijen steeds woners. Het is nu moeilijk voor te stellen dat men dit de oude stadswijken fabrieksgebouwen, pakhuizen
meer gaan samenwerken om maatschappelijke soort dynamische, historische buurten wilde afbreken. en magazijnen leeg te staan Leegstaande panden
doelen te realiseren. Deze benadering wordt gebruikt kwamen in trek bij bewoners; vele werden gekraakt
bij beleidsvorming en, meer specifiek, bij gebiedsont- Tegenwoordig kennen juist dit soort centrale, diverse door woningzoekenden van allerlei allooi, of door
wikkeling. Er wordt dan niet zozeer gekeken hoe de buurten een ongekende populariteit als vestigings- hen gebruikt als werkruimte. Dit leverde in veel oude
stad zou moeten zijn, maar juist naar hoe ze wordt plek. Volgens veelgebruikte theorieën, zoals die stadswijken een interessante mix op van café’s,
gebruikt. De aanpak is relatief nieuw, maar het idee van Richard Florida, geldt deze aantrekkingskracht straatmuzikanten, kleine galeries en winkeltjes.
hierachter werd al bijna een halve eeuw geleden ge- met name voor zogenaamd creatieve bewoners en Oorspronkelijk vormden deze leegstaande gebie-
bruikt door pioniers in de stadssociologie, zoals Jane bedrijfjes.Jacobs beschrijft het mechanisme achter den weinig investeringsmogelijkheden voor ontwik-
Jacobs en William H. Whyte. Het goed analyseren en de waarde die mensen aan dit soort stadswijken kelaars. Tegenwoordig is echter veel van het beleid
het doorgronden van de complexe verhouding tussen toekennen. Zij heeft hiervoor uitgebreid gekeken gebaseerd op de creatieve mix die in deze wijken is
de verschillende condities in de stad zou er toe moe- naar het gebruik van een stad, door bewoners en ontstaan. In ‘the Rise of the Creative Class’ schetst
ten leiden dat we op een betere manier leren ingrijpen bezoekers. De modernistische planologen daarente- Richard Florida een model van de ‘creatieve klasse’.
in een bestaande stad. We schetsen nu een overzicht gen, waren niet bezig met de stedelijke gebruikswijze Deze groep is werkzaam in de creatieve sector. Zij
van de manier waarop de bottom-up en etnografische van de straat. Zij hanteerden een mechanistische en vestigen zich graag in steden met lage toegangsbar-
benadering van de stad in de loop van de jaren ter- functionalistische visie op de stad: een stad was een rières en een open klimaat; diverse en tolerante plek-
rein hebben gewonnen in de stadsont-wikkeling en machine met vier functies: wonen, werken, verkeer en ken waar een ‘bohémien’ leefstijl heerst. Vestiging
beleidsvorming. En hoe dit uiteindelijk heeft geleid tot recreatie. Rommelig opgebouwde negentiende-eeuw- van de creatieve klasse zorgt er voor dat deze plek-
onze huidige opdracht: Placemaking door co-creatie se industriesteden konden deze functies niet efficiënt ken op hun beurt weer aantrekkelijke vestigingsplaat-
met jongeren. vervullen, dus moest er functiescheiding komen; sen worden voor bedrijven in de creatieve sector. In
verschillende gebieden met een eigen functie én in- navolging van creatieve bedrijven trekken ook andere
Historische context van bottom-up stedelijk on- frastructuur om de gebieden met elkaar te verbinden bedrijven naar deze plek, zoals technologiebedrijven
derzoek . Deze visie wordt ook wel een top-down benadering en adviesbureaus. Dit leidt weer tot meer innovatie en
Rationele, modernistische stadsplanning was popu- genoemd. Jacobs doet door gebruik te maken van technologische ontwikkeling, nieuwe banen en eco-
lair in veel grote steden in het begin van de jaren ’60. een bottom-up benadering een aanklacht tegen het nomische groei. Daarom zijn gebiedsontwikkelaars
Stedenbouwers zoals Robert Moses wilden grote ontstaan van een stad die is opgebouwd uit een serie nu wel steeds meer geïnteresseerd in kleinschalige
infrastructuurprojecten aanleggen in kleinschalige gebieden, met óf alleen bedrijven, óf alleen woningen initiatieven, onbestemde stedelijke gebieden en
en onoverzichtelijke stadsbuurten zoals Greenwich óf alleen vrijetijdsvoorzieningen. nieuwe leegstand. Gemeenten, bedrijven en corpora-
Village in New York. Ook Amsterdam moest aan deze ties beseffen dat creativiteit de nieuwe grondstof voor
modernistische stedenbouw geloven. De Wibautstraat stedelijke economie betekent. Zij maken gebruik van
is een voorbeeld van een modernistisch snelweg- de bottom-up benadering: creativiteit op straatniveau
project dwars door de oude stadskern. Publiciste en wordt gestimuleerd, zoals de ontwikkeling van broed-
auteur van de klassieker ‘The life and death of great plaatsen en ruimtes voor culturele instellingen.
American cities’, Jane Jacobs, maakte zich sterk
placemakers 9

10. Jacobs uitgangspunten dateren dan wel van bijna partijen en het maatschappelijk middenveld steeds stakeholders gebruikt: van de omwonenden, (toekom-
vijftig jaar geleden, maar is voor ons nog onvermin- meer samenwerken om ‘actieve’ burgers te stimule- stige) huurders en kopers, opdrachtgevers, onderne-
derd relevant door haar wijze van observeren. Hieruit ren eigen verantwoordelijkheid te nemen. Er is vraag mers, de gemeente en andere belanghebbenden.
spreekt nieuwsgierigheid en openheid voor de stad, naar nieuwe, laagdrempelige initiatieven om burgers
haar gebruikers en hun interactie. Deze kracht moe- opnieuw te activeren om zélf bij te dragen aan de Ook het idee om jongeren in de leeftijd tussen de 15
ten wij onszelf ook aanwenden om goed onderzoek te leefbaarheid van de wijk of buurt, of om kleinschalige en 25 jaar in te zetten bij de herstructurering van ge-
doen naar het gebruik van jongeren van de stad, en initiatieven op te starten. Er worden door de partijen bieden is relatief nieuw. Pas sinds kort zijn jongeren
de mogelijkheden voor een duurzame relatie. verschillende projecten en initiatieven georganiseerd, ontdekt als ‘gebruiker’ van de stadsruimte. Met hun
maar in de praktijk blijkt aansluiting bij ‘de burger’ specifieke culturen en jonge netwerken zouden zij
maar moeilijk gevonden te kunnen worden. misschien wel op hun eigen wijze, net als de creatie-
Bouwstenen van co-creatie1
Dialoog Bij co-creatie spelen interactiviteit, diepe betrokkenheid, en de wil tot
ven dat hebben gedaan op hun manier, een laag-
handelen (van beide partijen) een rol. Het gaat om inlevingsvermogen in
wat gebruikers ervaren en het besef van de emotionele, sociale en
In de onderlinge concurrentie tussen bedrijven en drempelige en spannende start kunnen geven aan
Acces (Toegang)
culturele context van ervaringen.
Toegang wordt losgekoppeld van bezit. In plaats daarvan kan gebruik
mensen om elkaars tijd, aandacht en geld wordt er gebiedsontwikkelingen.
worden gemaakt van middelen op aanvraag, zoals computervermogen
of leasen. Op die manier kunnen mensen toegang krijgen tot een
meerwaarde gezocht door gebruik te maken van de
Risico-inschatting
bepaalde levensstijl zonder koop.
Binnen co-creatie is er openheid over risico’s. Gerbuikers willen wel
levensstijl van verschillende doelgroepen. Het is ook
keuzes maken, maar niet alle verantwoordelijkheid dragen. Een risico- een tijd waarin zoekende individuen een pro-actieve Bouwstenen van co-creatie
inschatting kan worden gemaakt door een actieve dialoog over risico’s
aan te gaan. communicatieve houding aannemen ten opzichte Een goed proces van co-creatie is gebaseerd op de
Transparantie In de informatiemaatschappij verdwijnt troebele informatievoorziening.
Er is openheid en toegang tot informatie over gebiedensontwikkeling en van de omgeving. Partijen zoeken dialoog en er is volgende bouwstenen.
de rol van verschillende partijen hierin.
aandacht voor het verband tussen handelen en de
invloed op de omgeving. Door te handelen voelt men Dialoog
Participatie in huidige politieke en planologische zich verbonden met de omgeving en hebben mensen Bij co-creatie spelen interactiviteit, diepe betrokken-
context het gevoel dat ze er toe doen. Uit de samenwer- heid, en de wil tot handelen (van beide partijen) een
Er is binnen de politiek en bij gebiedsontwikkeling king tussen ontwikkelaar en gebruiker kan daarom rol. Het gaat om inlevingsvermogen in wat gebruikers
niet alleen aandacht voor creatieve initiatieven van meerwaarde ontstaan. Voor gebiedsontwikkelaars ervaren en het besef van de emotionele, sociale en
bewoners, maar er ligt ook steeds meer nadruk op is de term ‘co-creatie’ dan ook erg populair. Dit culturele context van ervaringen.
participatie en de individuele verantwoordelijkheid begrip kan worden gedefinieerd als waardecre- Acces (Toegang)
van burgers. Burgers waren de afgelopen decennia atie door een samenwerking aan te gaan met een Toegang wordt losgekoppeld van bezit. In plaats
weinig zichtbaar in besluitvorming op het gebied van groep consumenten, eindgebruikers of andere daarvan kan gebruik worden gemaakt van middelen
beleid of ruimtelijke ontwikkeling. De manier waarop belanghebbenden. Co-creatie wordt overigens vaak op aanvraag, zoals computervermogen of leasen. Op
onze steden, wijken en buurten worden gebouwd is verward met co-design oftewel ‘samen ontwerpen’. die manier kunnen mensen toegang krijgen tot een
zo geïnstitutionaliseerd dat bewoners maar weinig Co-design is een proces waarin consumenten of eind- bepaalde levensstijl zonder koop.
mogelijkheden hebben om hun ideeën en aspiraties gebruikers betrokken worden om klantgericht nieuwe Risico-inschatting
kenbaar te maken over de gebieden waar zijn wonen. producten of diensten te ontwikkelen. De inbreng van Binnen co-creatie is er openheid over risico’s. Ge-
De laatste tijd is een veelgehoorde kritiek dat mensen consumenten/eindgebruikers is in dit proces gericht bruikers willen wel keuzes maken, maar niet alle
nauwelijks meer verantwoordelijkheid nemen voor op waardecreatie binnen een organisatie. Veelal gaat verantwoordelijkheid dragen. Een risico-inschatting
hun eigen (2006)
1
Swenneker problemen, voor de omstandigheden in het bij co-creatie om actuele binnenstedelijke ver- kan worden gemaakt door een actieve dialoog over
de buurt of voor veiligheid op straat. Deze ontwikke- nieuwing en gebiedsontwikkelingen, waarbij het doel risico’s aan te gaan.
lingen hebben ertoe geleid dat overheids –en markt- kwaliteitsverbetering is. Hiervoor wordt input van de
10

11. Transparantie zijn degenen die voorzieningen gebruiken, een buurt dat een plan door alle betrokkenen breed gedragen
In de informatiemaatschappij verdwijnt troebele schoon en veilig maken. Dit doen zij niet wanneer zij wordt, omdat dit een voorwaarde voor succes zou
informatievoorziening. Er is openheid en toegang tot geen binding hebben met hun eigen omgeving. Om zijn. Binnen Ymere wordt gezocht naar nieuwe toe-
informatie over gebiedensontwikkeling en de rol van meer binding met de buurt te creëren zijn er door passingen. Onze opgave is om het netwerk uit te brei-
verschillende partijen hierin. Ymere al verschillende laagdrempelige initiatieven den door een strategie te bedenken waarbij jongeren
gestart om participatie te stimuleren, zoals de site worden betrokken.
Placemaking door co-creatie www.besteburen.nl; ‘samen doen, samen wonen.’
Co-creatie, in ons specifieke geval met jongeren, kan Wat voor rol spelen wij, onderzoekslab Placema-
leiden tot het intensiever gebruiken van een plek en Ymere kiest voor deze aanpak om verschillende kers?
daarmee tot opwaardering van deze ruimte. We ge- redenen. Allereerst wordt het gezien als een middel De vraag is in hoeverre wij kunnen bijdragen aan
bruiken hiervoor de term ‘placemaking’. Placemaking om je als grote organisatie te verbinden met de sa- placemaking. En hoe wij dat kunnen doen op een
ontstaat door de behoefte van mensen om levendige menleving. Ymere wil zich op deze manier jong en fris duurzame manier, met inachtneming van de belangen
plekken in hun omgeving te creëren en te behouden. houden. Deze tijd vraagt om anders denken, anders van de gebruikers. Inmiddels is de oorspronkelijke
Hierbij is het samenbrengen van lokale verhalen, organiseren. Alleen een top-down organisatie werkt vorm van placemaking van de jaren ’80, in de vorm
inzichten en visies van belang. Placemaking is dus niet meer. Ymere kiest nu voor een meer organische van experimenteerzucht met lege panden, omgezet in
niet alleen het bouwen van een gebouw of het benadering, meer bottom-up. Volgens Ymere zit in elk subsidiëring van broedplaatsen. Ook hebben andere
verbeteren van een publieke ruimte. Het is een gebied ontzettend veel energie. Maar: Hoe ga je deze groepen placemakers zoals de ‘creatieve klasse’ een
heel proces dat zorgt voor de creatie van vitale strategie vorm geven? Hoe bereik je mensen? Hoe overkill aan aandacht gekregen met als gevolg dat de
publieke ruimtes; de plekken waar mensen zich ontstaat een samenwerking? Hoe verbindt je netwer- commercie haar weg naar de historische, dynamische
deel voelen van de gemeenschap en zich verant- ken? stadswijken al heeft gevonden. (Dit uit zich in een
woordelijk voelen om de omgeving te verbeteren. mix van hippe uitgaansgelegenheden, dure clubs en
Placemaking geeft waarde aan lokaal gemeen- Ymere heeft inmiddels twee voorbeelden waarbij chique galeries. Jacobs betoog voor kleinschaligheid
schapsbezit en ontwikkelt de aanwezige potentie de strategie co-creatie wordt toegepast. De website heeft dus niet altijd de bedoelde gevolgen voor de
van publieke ruimtes. Die plekken promoten de ‘Beste Buren’ is bedoeld als ondersteuning voor men- eindgebruikers.) Nieuwe mogelijkheden en groepen
gezondheid, het geluk en het welzijn van mensen. sen die een woongroep willen starten en samen hun kunnen echter volop worden onderzocht. Door de
woning willen bouwen. Mensen met ideeën voor een economische crisis liggen grote commerciële projec-
Wat voor rol speelt Ymere? woongroep kunnen hier op zoek gaan naar informa- ten stil, bedrijvenpanden staan leeg, en kampt het
Ook Ymere, een centrale speler in de volkshuisves- tie, projecten bekijken en het forum bezoeken. prachtwijkenbeleid met problemen. Door het huidige,
tingssector, wil samenwerken met burgers. Door hun De tweede uitwerking bestaat uit het zogenaamde langzamere tempo van gebiedsontwikkeling ontstaat
eigen verantwoordelijkheid te stimuleren, wordt een ‘co-storytelling’. In een vroeg stadium wordt aan ver- ruimte en noodzaak voor andere vitale, duurzame ini-
wijk prettiger om in te wonen. Dit heeft weer positieve schillende creatieven (architecten, kunstenaars, mu- tiatieven die kunnen leiden tot vernieuwende vormen
gevolgen voor nieuwe waardering en investering in ziekanten) gevraagd om een passend, oorspronkelijk van placemaking.
het vastgoed in de buurt. Voor Ymere is modernise- en aansprekend verhaal te vertellen over een bepaald
ren en het op peil houden van de woningvoorraad gebied. Deze krachtige informatie wordt gebruikt om De rol van ontwerpers kan hierbij worden geherde-
essentieel. Leegstand en verval van een wijk wordt de identiteit van een bepaald gebied vast te leggen; finieerd. Ontwerpers zijn over het algemeen echte
zo veel mogelijk tegengegaan. De woningen moeten ‘locatie waardecreatie’ die moet gelden als basisvisie ‘makers’. In gebiedsontwikkeling zijn het de doeners,
hun kwaliteit behouden, en dit gebeurt voor een groot voor toekomstige uitwerkingen. Ymere hoopt hiermee de scheppers van nieuwe gebouwen en plekken.
deel doordat bewoners hier zelf voor zorgdragen. Zij de verschillen te overbruggen en ervoor te zorgen
placemakers 11

12. Jongeren hebben vaak niet eerder met gebiedsont-
wikkeling te maken gehad. Ontwerpers weten hoe
je een stad moet maken, ze werken mee vanaf een
idee naar de uitvoering. In dit proces kunnen wij onze
doelgroep bij de hand nemen. We kunnen niet alleen
inzicht verschaffen in de stappen van gebiedsontwik-
keling, en wat daarbij allemaal komt kijken (vooron-
derzoek, overleg met opdrachtgevers, gebiedspro-
motie etc). We kunnen anderen ook een gevoel voor
ruimte, kaarten en ideeën uitwerken bijbrengen.
Er zijn dus nieuwe mogelijkheden voor placemaking.
Nieuwe groepen bewoners kunnen wellicht interes-
sante input geven door gebieden intensiever te gaan
gebruiken. Door samen te werken met nieuwe, ener-
gieke doelgroepen, zoals jongeren. Eén op de vier
Amsterdammers is jonger dan 25 jaar. Maar jongeren
worden nu nog nauwelijks betrokken in ruimtelijke
vraagstukken. Bovendien kijken wij naar (semi-)
perifere gebieden aan de randen van de stad, die nog
niet ‘ontdekt’ zijn door het grote publiek. Wellicht kun-
nen jongeren met hun creativiteit en subculturen een
nieuwe impuls aan deze spannende randgebieden
geven.
12

13. H2 JONgEREN HEBBEN DE TOEkOmsT
Jongeren hebben energie, enthousiasme en maken worden, anders dan de leden van de creatieve Voor gebiedsontwikkeling zijn jongeren in de eerste
vaak onderdeel uit van interessante subculturen. De klasse, vaak gezien als verstoorders van de open- plaats interessant omdat zij met hun gebruik en initia-
vraag is of dat genoeg reden is om hen te betrekken bare orde. Dit blijkt uit ingeburgerde begrippen als tieven, zoals feesten, voetbalveldjes of graffitiplekken,
in stedenbouwkundige ontwikkeling. In de eerste ‘hangjongere’, ‘probleemjeugd’ en ‘randgroepjongere’. een boost geven aan een plek. Jongeren maken
plaats is het begrip ‘jongeren’ erg breed. Van Dale Er is echter in de media en politiek ook steeds meer relatief veel gebruik van de openbare ruimte. Juist
definieert ‘jongere’ als persoon tussen ca. 16-30 aandacht voor jongeren als nieuwe doelgroep. Er zijn door een plek te gebruiken gaat het er leven. Ze
jaar. Alleen al in Amsterdam wonen er bijna 100.000 dan ook steeds meer bureaus, zoals Motivation en zouden in potentie een verfrissende visie kunnen
jongeren tussen de 15 en 25 jaar. Het betrekken van Youngworks, die onderzoek doen naar jongeren. geven op gebiedsontwikkeling; ze hebben immers
jongeren roept dan ook veel vragen op. Want over veel vrije tijd, zijn idealistisch en beschikken over
wie praten we nu precies? Wat kenmerkt de huidige Voor partijen in de gebiedsontwikkeling, zoals ge- een groot netwerk. Zij kunnen dienen als pioniers
generatie? En hoe verhoudt een langzame de snelle meenten en woningcorporaties, zijn jongeren nu in vernieuwing van relatief onontdekte gebieden. Hun
jongerencultuur zich tot een langzaam begrip als een nieuwe doelgroep. Uit publicaties en onderzoek energie zou kunnen bijdragen aan een dynamisch
stedenbouw? Een fundamentele vraag voor dit onder- komen een aantal interessante dingen over deze imago van een plek. Bovendien zijn zij mogelijk toe-
zoek is wat de meerwaarde is van het inzetten van groep naar voren. De huidige generatie Nederlandse komstige bewoners.
jongeren bij het verbeteren van stedelijke gebieden. jongeren is grotendeels opgegroeid in een periode
Wij gaan op zoek naar een jongeren en naar wat zij van grote welvaart. Door moderne media is contact Stedenbouwkundige planning gebeurt nu grotendeels
specifiek zouden kunnen bijdragen aan gebiedson- met de hele wereld mogelijk en dit maakt de jeugd “top-down” door mensen die meestal hun jeugd al ver
twikkeling. van tegenwoordig letterlijk wereldwijs. Een breder achter zich hebben liggen. Zij ervaren hun omgev-
wereldbeeld opent de ogen voor mogelijkheden ing misschien heel anders dan de jeugd en hebben
Waarom jongeren betrekken bij gebieds en uit meer mogelijkheden volgen meer keuzes. andere wensen en eisen. De eisen die jongeren nu
ontwikkeling? Het kiezen van je eigen pad blijkt echter niet altijd hebben voor een gebied zouden bepalend kunnen
Creatievelingen zouden met hun kleinschalige makkelijk. De opvoeding van tegenwoordig is zijn voor waar zij in de toekomst naar op zoek gaan.
initiatieven en straatcultuur volgens theorieën van weinig autoritair is en legt de nadruk op liefde en Het betrekken van jongeren bij gebiedsontwikkeling
internationale wetenschappers als Richard Florida en bewustwording. Er is aandacht voor het individu en kan dus inzicht opleveren in de wensen van (toekom-
Charles Landry goed ingezet kunnen worden om een voor het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. stige) afnemers van producten die woningcorporaties
plek aantrekkelijk te maken. Mensen met creatieve Daarbij zijn jongeren steeds eerder kapitaalkrachtig. aanbieden. Daarbij speelt een rol dat jongeren nog
instelling zijn doorgaans ondernemend, en zouden Dit maakt de jeugd tot een (on)bewuste doelgroep in een vormende fase van hun leven zijn. Ze staan
dan ook geschikt zijn als trendsetters. Vervolgens voor marketing en communicatie. open voor nieuwe producten of overtuigingen. Wan-
zouden grotere groepen mensen kunnen profiteren neer mensen jong aan een product/partij gebonden
van de ‘gezellige’ mix van winkeltjes, cafés en galer- worden blijven ze hier vaak ook op latere leeftijd ver-
ies die door de creatieven zijn geïnitieerd. Of dit bondenheid mee voelen. In dit onderzoek is het ‘prod-
mechanisme precies zo werkt en of een buurt uitein- uct’ waar jongeren mee in contact worden gebracht
delijk toegankelijk blijft voor verschillende groepen is eigenlijk de stad waarin zij wonen, werken of naar
nog de vraag. Het idee om creatieven in te zetten als school gaan. Natuurlijk bind je je op een latere leeftijd
placemakers heeft in ieder geval al veel navolging niet aan een omgeving die je in je jeugd als onin-
gevonden bij beleidsmakers. Zij stellen beleid op teressant beschouwde. Woningcorporaties hebben
om deze ‘creatieve klasse’ aan te trekken. Het beeld er belang bij dat hun producten ook in de toekomst
dat bestaat over jongeren is heel anders. Jongeren worden afgenomen. Jongeren hebben de toekomst
placemakers 13

14. Snackende
gamende
Studerende
Ontdekkende Uitwonende
Feestende
Werkende
Lerende
Zoekende
Sportende
activerende JONgEREN
Creatieve
Onzekere
Vernielende Serieuze
Carriere-
Thuiswonende
Onafhankelijke Puberende
Trendzoekende Passieve
Eigenzinnige
Actieve
Ondernemende
Mondige
Onverschillige
14

15. en woningen en voorzieningen zijn ook een lange ter- Maar zijn jongeren er ook in geïnteresseerd om in Verschillen:
mijn product. Gebiedsontwikkelaars en speler op de plaats van het bestaande naar eigen hand te zetten - Jongeren geloven niet meer alles wat hun
woningmarkt hebben er dus baat bij om te kijken naar energie te steken in het creëren van nieuwe vormen aangedragen wordt, maar gaan voor bewijs, kwaliteit
de wensen van jongeren voor een gebied. Dit onder- van stedenbouw. Beeldend kunstenaar Chantal van en echtheid. De overdosis aan informatie die hen
zoek richt zich dan ook op specifieke locaties en de Heeswijk ging voor het project ‘Your city’ in gesprek overspoelt wakkert hun zoektocht naar houvast en
jongeren die daar vertoeven. Door jongeren invloed te met jongeren. In dit project gaan jongeren gaan sa- authenticiteit als individu aan.
laten uitoefenen op hun directe leefomgeving hopen men met kunstenaars en architecten aan de slag om - De onderzoekslab-generatie was niet op zoek
wij dat ze nu en in de toekomst meer binding krijgen Rotterdam Zuid naar hun eigen smaak ‘in te richten’ naar authenticiteit zoals de huidige generatie: er was
met “hun” stad. en vorm te geven. Zo laten jongeren zien hoe zij hun weinig aandacht voor kledingstijlen en merken.
Tarik Yousif van het bureau ‘Creative Urbans’ heeft directe leefomgeving willen gebruiken. ‘Uit de ge- - Het internet wordt door beide generaties
ervaring met het betrekken van jongeren bij gebied- sprekken blijkt dat jongeren graag invloed willen op verschillend gebruikt. Waar het internet meer als
sontwikkeling. Zijn advies luidde: ‘neem jongeren hun woon- en leefomgeving, en er de baas over zijn. informatiebron wordt gebruikt door de onderzoekslab-
serieus’. Het is goed om je bij samenwerking met Maar tegelijkertijd zijn jongeren lastig te betrekken generatie, is het voor de huidige generatie zowel
jongeren te beseffen dat zij nog niet volledig gevormd bij architectuur en stedenbouw. Jongeren zijn snel in informatiebron als een bron voor (nieuwe) sociale
en daardoor gevoeliger zijn. Want tegelijkertijd is de hun doen en handelen en architectuur is doorgaans netwerken.
onvolwassenheid de valkuil. Ze niet voor vol aanzien een langzaam proces. Voor een plein is ingericht of
is funest voor een vruchtbare samenwerking. Tarik een gebouw staat, is er zo een jaar verstreken. Met Overeenkomsten:
waarschuwde er ook voor dat het vertrouwen van tijdelijke bouwwerken (ook wel tijdelijke ‘ingrepen’ - De onderzoekslab-generatie voelde zich net
jongeren snel geschaad is, waarschijnlijker omdat zij genoemd) op pleinen, bruggen en braakliggende ter- als de huidige generatie weinig betrokken bij de ac-
nog opener in het leven staan dan veel volwassenen. reinen, hebben jongeren wel invloed op hun omgev- tualiteit. Natuurlijk zijn er enkelen onder ons die zich
Het is dus van belang dat je helder communiceert, ing.’ De vraag is of wanneer jongeren worden ingezet wel betrokken voelden en milieubewust waren.
consequent en eerlijk bent en duidelijke grenzen stelt. voor het doen van tijdelijke ingrepen, hun band met - Verder blijkt het weinig luisteren naar geza-
Dit is natuurlijk basis in alle menselijke communica- de stad ook aan trends onderhevig is. Misschien gvoerders (o.a. ouders en leraren) van alle tijden: dit
tie. Maar jongeren zijn kritisch; ze kiezen selectief en worden zij zich door te denken over tijdelijke functies is zowel van toepassing op de onderzoekslab- als
zullen alleen mee willen doen als ze specifiek op hun en evenementen meer bewust van hun omgeving en huidige generatie.
interesses worden aangesproken. Ze verwachten ook geprikkeld om er ook langer “de baas” over te spelen.
vaak snel actie en resultaat. In relatie tot ons onder- De keuzes voor de doelgroep hebben we voor een
zoek zit hier misschien wel een grote valkuil. Want Doelgroep van het onderzoekslab Placemakers deel ook gemaakt op basis van de analyse van het
stedenbouwkundige ontwikkeling is een langzaam Het idee is ook dat wij als jonge, gemotiveerde onderzoek back to your past. Om grip te krijgen op je
proces. Hoe verhoudt de jonge, hippe jongerencultuur ontwerpers niet zo ver af staan van de huidige jeugd. doelgroep is het nodig deze duidelijk af te bakenen.
zich tot een langzaam gegeven als stedenbouw. Zijn Hoe veel verschillen zij van ons? We hebben een Het leeftijdskader was helder: 15-25 jaar. Daarbinnen
deze twee werelden met elkaar te verbinden? Het lijkt kort vergelijkend onderzoek onder de leden van het niet de ondernemende ‘top’ en ook niet de probleem-
er wel op, maar het is nog niet duidelijk hoe. Zo is de onderzoekslab (24 – 35 jaar) gedaan, back to your jongeren, maar de groep er tussen in. Niet persé
term ‘urban’ (oftewel ‘stads’) verbonden aan jonger- past. Dit gaat over de periode als middelbare scholier specifiek de hogeropgeleiden en creatievelingen,
entrends als hiphop, breakdance en graffiti. Dit zijn (15-18 jaar) en student (18-25 jaar). Op basis hiervan maar ook ‘mainstream’ jongeren. Er is een kleine
typische cultuuruitingen die jongeren en de openbare kunnen we enkele verschillen en overeenkomsten groep die werkelijk ambitieus is, maar ook een grote
ruimte binden. De skate-cultuur gaat bijvoorbeeld onderscheiden. middengroep. Jongeren die wel geinteresseerd en
uitermate creatief om met het gebruik van straatmeu- actief zijn, maar wel gestimuleerd moeten worden.
bilair.
placemakers 15

16. Van deze groep moeten we op zoek naar de 20% Belangrijker dan het zoeken naar een representa-
die echt iets wil. Uiteindelijk bestaat onze doelgroep tieve doelgroep is daarom voor ons ook het in beeld
– puur praktisch – uit studenten tussen de 18 en 25 brengen van hoe en waarom mensen te motiveren
jaar. De jongere scholieren vallen niet binnen onze zijn; hoe je de aandacht vasthoudt en wat tot een
onderzoeksgroep. Bovendien hebben we een keuze vruchtbare samenwerking leidt. Per locatie geven
gemaakt voor uitwonende jongeren. Zij kunnen we het hoofdstuk “case studies” aan welke jongeren
namelijk een vergelijking maken tussen verschillende we als uiteindelijke test-case hebben gebruikt. Dit
woonplaatsen en omgevingen. Deze vergelijking onderzoek moet dan ook gezien worden als een
is belangrijke kennis voor projecten over stedelijke eerste verkenning in het co-creëren met jongeren op
ontwikkeling. Als middelbare scholier speelt je leven specifieke locaties.
grotendeels in je eigen woonplaats af, terwijl je als
uitwonende student een grotere omgevingscirkel hebt
en daar dan ook meer bewust van wordt.
Met Placemakers willen we de mogelijkheden onder-
zoeken die jongeren kunnen spelen bij gebiedson-
twikkeling. Op wat voor manieren is dit mogelijk, en
levert dit iets op voor een duurzame relatie tussen
jongeren en de stad? Ons onderzoek is niet zozeer
een puur wetenschappelijk met een representatieve
doelgroep. Het heeft meer het karakter van een
experiment. Wij moeten tot co-creatie met jongeren
komen en daarin zijn we totaal afhankelijk van de
inzet van jongeren die we kunnen bereiken. Vandaar
dat de uiteindelijke keuze voor de proefpersonen
werd bepaald door locatie en het enthousiasme
van de jongeren ter plekke. Deze groep is nooit een
afspiegeling van alle jongeren in het gebied, of als
je het nog breder wilt trekken van alle jongeren in
Amsterdam. Maar misschien is met name het aantal
jongeren dat gemotiveerd kan worden tot co-creatie
wel sprekend voor dit soort processen.
16

17. H3 mETHODEN EN sTRaTEgIEëN vOOR CO-CREaTIE
Onderzoekslab Placemakers experimenteert met Welke rol geven wij jongeren? de begeleidende partijen wordt dan meer gevraagd,
mogelijkheden voor een nieuwe benadering in de ge- Er zijn verschillende mogelijkheden voor de mate zoals openheid, en ondersteuning in de vorm van
biedsontwikkeling. Doordat we niet gebonden zijn aan waarin groepen kunnen worden ingezet bij een pro- geld, deskundigheid en materiele hulpbronnen.
financiële middelen of werken voor een opdrachtge- ces van co-creatie. We gebruiken hiervoor de ‘par-
ver kunnen we experimenteren hoe en of co-creatie ticipatieladder’, zoals die in het voorbeeld hieronder Op dit moment worden jongeren nog nauwelijks
met jongeren werkt. We gebruiken hiervoor verschil- is opgesteld voor mate van participatie en stijlen van betrokken bij gebiedsontwikkeling. Met het onder-
lende strategieën. Samen met groepjes jongeren uit bestuur: zoekslab Placemakers kijken we in hoeverre jongeren
de drie gebieden geven we invulling aan het begrip betrokken kunnen en willen raken bij gebiedsontwik-
co-creatie door middel van workshops. We expe- keling. We maken hierbij gebruik van informatievoor-
rimenteren met de bottom-up benadering en laten zieningen en verschillende participatie-instrumenten.
de mate waarin we de macht uit handen geven per Bovenstaand model omschrijft een ‘participatielad-
groep verschillen. Maar wat is het kader waarbinnen der’. Hierin is de rol van de burger beschreven
we de jongeren laten werken? Bepalen wij wie (met (Bergeijk e.a., 2008). Wij hebben dit model toegepast
wie) gaat co-creeëren? Durven we jongeren de rol op de experimenten met onze eigen doelgroep, de
van client te geven, waarbij wijzelf slechts dienen als jongeren. Onze eigen rol moet meer worden gezien
adviseurs? Het is moeilijk om de jongeren helemaal als een combinatie tussen onderzoekers en media-
los te laten in hun proces, omdat we graag een goed tors. Wij maken hierbij gebruik van ‘informeren’: wij
plan tot stand willen brengen, juist in samenwerking onderzoeken en informeren de doelgroep over de
met jongeren. Het blijft van belang dat we vasthouden mogelijkheden. We faciliteren en analyseren de on-
aan het experimenteren. We hoeven immers geen derzoeksexperimenten tussen gebruikers (jongeren)
vaststaand product te verkopen; mislukkingen en en bestuur (Ymere). Ymere neemt, volgens dit model
fouten zorgen voor meer inzicht in het proces van co- van Bergeijk, de rol van bestuur omdat zij uiteindelijk
creatie. Falende experimenten geven aan wat er juist de partij is met wie co-creatie plaatsvindt.
niet moet gebeuren. Aan de hand van deze ervarin-
gen willen we modellen aandragen voor co-creatie en Daarnaast maken we in ieder gebied gebruik van
aanbevelingen doen voor verder onderzoek. ‘raadplegen’ als participatievorm. Jongeren dienen als
geconsulteerde gesprekspartner. We nodigen hen uit
Door middel van ideeën en experimenten (deze trial De gekozen samenwerkingsvorm die de woningcor- om met ons om tafel te komen zitten en hun verhaal
and error) komen we tot een overzicht van mogelijk- poratie gebruikt bij de start van herstructurering is van te doen over het gebied. Ook moedigen we hen aan
heden voor co-creatie, en meer specifiek voor co- grote invloed op de mogelijkheden voor gebruikers om voorstellen te doen die nuttig kunnen zijn voor
creatie met jongeren. Eerst gaan we in op welke rol tijdens het verdere procesverloop. Er is sprake van gebiedsontwikkeling. In deze fase is nog sprake van
we aan jongeren geven. Vervolgens presenteren we een glijdende schaal in de mate waarin bewoners vrijblijvendheid: Ymere bepaalt vooralsnog de ont-
een kaartenbak met allerlei mogelijke methodes die actief betrokken kunnen zijn in de planvorming voor wikkeling, en hoeft daar geen consequenties aan te
hiervoor ingezet kunnen worden. Daarna gaan we de gebieden Zeeburgereiland, het Eenhoorngebied verbinden.
verder in op de methodes die wij hebben gekozen. en Westpoort-Oost. Als er meer participatie is, wordt Vervolgens zullen we in verschillende mate gebruik
er ook meer gevraagd van bewoners en woningcor- maken van de rol van jongeren als adviseur, als
poraties (of andere partijen). Hoe groter de rol van de coproducent – in de vorm van medebeslisser of als
jongeren, hoe voortvarender zij moeten zijn. Ook van samenwerkingspartner op basis van gelijkheid – of
placemakers 17

18. als meebeslisser. We zullen de verschillende metho- 1. Informeren – doelgroep van onderzoek, Lunchlezingen: Geïnspireerd worden door andere
des in het proces van co-creatie met jongeren hier voorlichting. Levert geen input. relevante projecten en geïnformeerd worden is het
verder uitwerken. gevolg van de lezingen door experts. Gastsprekers
Blog: Vooruitlopend op de co-creatie met jongeren worden uitgenodigd om 20 minuten een voordracht
gebruikte methodes voor co-creatie hebben we onze acties en verslagen gepost op het te houden. Na de lezing wordt er gelunchd met het
We willen voor de praktijk van co-creatie meer the- blog van de Placemakers. Een samenvatting van de onderzoekslab en verder informeel nagepraat. Een
oretische modellen ontwikkelen. In dit kader is het weekbevindingen en onze acties is op onze site terug week van tevoren worden mensen van Ymere en
van belang om duidelijk te maken welke verbanden te vinden. Voor de snelle geïnteresseerden is dit een andere geïnteresseerden via posters en email uit-
we echt onderzocht hebben, en welke verbanden manier om ons proces te volgen, daar waar de PDF genodigd voor komende lezing. Deze lunchlezingen
vermoedens zijn. Door tijd- en capaciteitgebrek is het rapportage te groot is. Een meerwaarde van onze vergroten daarnaast ook onze bekendheid en bren-
niet mogelijk om onderbouwde wetenschappelijke blog is toegankelijkheid en snel op de hoogte kunnen gen ons in contact met een groter netwerk binnen het
aannames te doen; we kunnen geen tests doen die worden gesteld. Tijdens de jongerenwerving voor de jongerenwerk en de gebiedsontwikkeling.
herhaalbaar zijn of een representatieve steekproef workshops was het een eenvoudige manier om een
nemen. Ons praktijk-onderzoek heeft daarom een achtergrondverhaal te delen. Observatie van de locatie: Oriëntatie bewoners,
‘trial and error’ karakter. Eerst doen we een ‘educated De pieken in de grafiek laten een verhoging in bezoekers, voorzieningen en sfeer kan een goed
guess’, een suggestie op basis van een bepaalde bezichtiging zien van de blog. Dit gebeurde tijdens beeld opleveren van een gebied door hier een bezoek
mate van ervaring, kennis of informatie die we heb- de wervingsacties 19 en 20 november en tijdens de aan te brengen. Daarnaast geeft het een beeld van
ben gehaald uit lezingen, literatuur of referentiepro- eerste workshops van 27 november. Hierna is een het imago en de identiteit van een gebied; je kan zien
jecten. Vervolgens is het een kwestie van doen. Na verlaging te zien in de bezoekers van de blog. Dit kan of het er stil is, wat voor publiek er is, en wat kenmer-
workshops of co-creatie momenten evalueren we de eventueel komen doordat er weinig verslagen gepost ken zijn van het gebied. Tijdens het bezoeken van
gebruikte methoden om te komen tot een model dat zijn. Ook kan een enthousiasme dieptepunt onder de de locatie maken we veel foto’s van de omgeving en
ter inspiratie kan dienen bij toekomstige co-creatie Placemakers invloed hebben gehad. Een oproep via bestuderen we het gedrag van de mensen daar; hoe
met jongeren bij gebiedsontwikkeling. twitter en e-mail aan de Placemakers en jongeren bewegen ze zich door het gebied, wat voor voorzie-
om actief bevindingen te delen zal het enthousiasme ningen gebruiken ze. Op deze manier kom je er ach-
Er kunnen verschillende methodes in worden gezet weer kunnen vergroten en de bezoekersaantallen ter wat waar te vinden is en wat mensen belangrijk
om samen na te denken over gebiedsontwikkeling. opschroeven! vinden aan een bepaald gebied.
Hier een beschrijving van verschillende strategieën
die wij hebben ingezet. Om de afstand tussen theo- Back to your past: Zelf staan wij helemaal niet zo
rie en praktijk te overbruggen, verzamelen we veel ver af van jongeren, hun leeftijd en levensstijl. Door te
verschillende onderzoeks/co-creatie/communicatie kijken naar jezelf kan je ook iets zeggen over jonge-
methoden in een overzicht. De gebruikte methodes ren in het algemeen. Om een beeld te krijgen van hoe
zijn onderverdeeld binnen de schaal van co-creatie wij zelf waren en wat we belangrijk vonden tussen
die we al eerder hebben uitgelegd; sommige van ons 15e en 25e levensjaar hebben we een geheugen-
onze werkwijzen vallen onder informeren, een aantal oefening gedaan; back to your past. We hebben op
onder raadplegen, een paar onder adviseren en één verschillende thema’s ingevuld wat we zoal deden
methode valt onder meebeslissen. in onze middelbare school en studietijd. Door je in
te leven in de leefwereld van jongeren kan je beter
aansluiting vinden met deze groep.
18

19. 2. Raadplegen – geconsulteerde gespreks- Hyves-account: Placemakers houden hiermee meewerken aan een brainstorm. Zo is er in het Een-
partner contact met betrokkenen. Op dit platform delen we hoorngebied een probleem vastgesteld dat te maken
ideeën met vrienden. Ook op deze netwerksite kun- heeft met tijdelijke uitplaatsing van de studenten in de
Interviews op locatie: Gesprekken geven inzicht in nen jongeren hun feedback geven en meedoen op zomerperiode. De studenten hebben geen eigen wo-
wat bewoners en bezoekers van het gebied vinden een laagdrempelige manier. ning in de zomer, dus brainstormen we samen over
en wat ze er doen. Dit houdt in dat je vragen stelt aan mogelijke oplossingen.
mensen die je in het gebied tegenkomt. Wat doe je in 3. adviseren – adviseur
het gebied? Waar kom je vandaan? Hoe kom je hier? 4. Coproduceren – medebeslisser, binnen
ken je mensen die hier wonen? Etc. Dit is een snelle Workshops: Tijdens de workshops hebben we een randvoorwaarden of samenwerkingspartner op
methode om erachter te komen hoe het gebied ge- aantal methodes gebruikt om er achter te komen basis van gelijkheid.
bruikt wordt, waar de gebruikers van het gebied van- wat jongeren vinden van een gebied en hoe ze het
daan komen. Bovendien is persoonlijk contact goed gebruiken. Consultant: Jongeren worden aangenomen om een
om je enthousiasme te tonen en mensen te werven. specifieke opdracht uit te werken, op het gebied van
Kaarten maken: Om het gebruik van een gebied gebiedsontwikkeling. Hiervoor is een budget en toe-
Het twitter account: Hier kan de activiteit van de in kaart te brengen kunnen verschillende partijen zicht nodig, maar ook een specifieke opdracht. Een
Placemakers bekeken worden. Op dit platform delen kaarten met elkaar maken. Dit is een snelle methode betaalde baan als junior consultant geeft een jongere
we ideeën met onze followers. De jongeren kunnen om een overzicht te krijgen van het gebruik van een het gevoel van betrokkenheid bij maatschappelijke
op deze manier hun feedback geven en meedoen gebied door een doelgroep, en het gebruik van het en ruimtelijke problemen en 100% verantwoordelijk-
op een laagdrempelige manier. Ook wanneer je op grotere gebied eromheen. Zo kan er gekeken worden heidsgevoel voor het proces en de inhoud ervan.
een ander moment en plaats is het eenvoudig je naar wat er ‘werkt’ aan het gebied, en voor wat voor
idee te delen door via de mobiele telefoon een tweet zaken de jongeren buiten het gebied gaan. kaartenbak met andere methoden
te plaatsen. Niet alleen jongeren maar ook andere Jongeren geven op gebruikerskaarten verschillende Wij hebben geen tijd gehad om deze methoden uit te
geïnteresseerde professionals zijn ons gaan volgen. dingen aan; wat een fijne of een slechte plek is, wat testen, maar ze staan wel in onze ‘kaartenbak’ met
Op ons beurt volgen wij ook mensen die bezig zijn hun route is, en waar ze sporten, studeren, bood- opties voor methoden:
met co-creatie, jongeren en andere aanverwante schappen, uitgaan of werken. Ook worden er op een
zaken. De volgers en degene die wij volgen zijn onder kaart van het gebied de functies aangeduid. Op wie, • Verzamelen van kaarten
andere de gastsprekers van de lunchlezing. Dit is een wat, waar kaarten brengen jongeren in kaart welke • Spoorzoeken door jongeren foto’s te laten maken
gemakkelijke manier van contact houden. Het doel mensen er in het gebied zijn en wat ze doen (wie), • Ontwerpproces beschrijven samen met jongeren
van het medium wordt door de groep niet perse als omschrijven van verschillende functies en materialen • Wenslijst samenstellen
een meerwaarde gezien. Het is een nieuw medium, die ze tegenkomen (wat), maatvoering (waar). • Ideeën uitwerken in een maquette of tekening
dus nog niet vanzelfsprekend in de internet routine • Computerspel
opgenomen. Terwijl juist het constant plaatsen van Brainstorm: De meest basic vorm van co-creatie is • Veldobservatie & ideevorming
tweets het medium kan doen slagen. het genereren van ideeën door samen te brainstor-
men. Bij een brainstorm is het belangrijk om zoveel Co-creatie experimenten in de verschillende ge-
Netwerk onderhouden: Online netwerksites zijn mogelijk ideeën te spuien ongeacht of ze realistisch bieden
een makkelijke manier om contacten met doelgroep zijn of niet. Hierdoor kan er worden voortgeborduurd Bij de bottom-up benadering is het de bedoeling dat
en professionals te onderhouden en te weten wat er op andere ideeën. Er moet eerst duidelijk worden er wordt gekeken naar wat er speelt op lokaal niveau.
speelt onder deze groepen. wat het gezamenlijke probleem- of interessegebied Lokale gebruiken en initiatieven kunnen leiden tot een
is. De jongeren moeten een belang hebben bij het
placemakers 19

20. trend of kunnen de identiteit van een gebied mede- Zeeburgereiland Eenhoorngebied
vormgeven. Alleen al door het betrekken van een We werven jongeren in het gebied via de camping, We spreken jongeren aan op de middelbare scholen
externe partij bij ons initiatief kan er niet meer puur het benzinestation van studentenorganisatie kriterion en de studentencomplexen (waaronder Casa400) in
worden gesproken van bottom-up benadering. Toch en de studentenwoningen. Jongeren werken vrijwil- het gebied. Op deze plekken plaatsen we ook een
kan er worden geëxperimenteerd met de mate waarin lig mee aan de workshops en geven aan wat zij van vacature voor junior consultant. De komst naar de
er bottom-up wordt gewerkt. In de drie gebieden die belang vinden. workshop is de start van de sollicitatieprocedure.
wij onderzoeken gebruiken we een verschillende Beoogde strategie: Samen met Onderzoekslab Place-
strategie om jongeren te betrekken. Niet alleen de makers (als vertegenwoordigers van Ymere) wordt er Beoogde strategie: We nemen junior consultants aan.
uitkomst van de co-creatie verschilt dus per gebied, dan nagedacht over mogelijkheden en oplossingen. Zij krijgen een rol als initiatiefnemer, waarbij onder-
ook het proces waarin deze uitkomst tot stand is De jongeren zijn hierin een samenwerkingspartner op zoekslab Placemakers slechts adviseurs van deze
gekomen. Hier een overzicht van de verschillende basis van gelijkwaardigheid. Ymere besluit op basis junior-consultants worden. Ymere en het Onder-
strategieën per gebied. van gelijkwaardigheid met de jongeren en het onder- zoekslab bieden ondersteuning in de vorm van loon,
zoekslab samen. werkruimte en materialen. Ze krijgen vrijheid om hun
Westpoort wensen en problemen in te brengen. Het verzinnen
Hier werken we samen met studenten van het Media van een bijdrage aan de oplossing van het door hun
College. Ze zijn medebeslisser binnen randvoorwaar- aangedragen probleem (huisvestingsprobleem in de
den: er is al een gebiedsplan waarin wordt gesteld dat zomer) wordt aan de jongeren overgelaten.
studentenhuisvesting er pas vanaf 2020 kan komen.
Studenten van het Media college hebben er dus niet
direct belang bij; zij zullen niet degenen zijn die in het
gebied komen wonen als student. Maar ze kunnen
wel meehelpen om te zorgen dat het gebied rondom
het Media college op de korte termijn aantrekkelijker
wordt.
Beoogde strategie: Het Onderzoekslab en Ymere ge-
ven de jongeren een ‘opdracht’ mee die past binnen
het schooltraject van het Mediacollege. De opdracht
is het zichtbaar maken van bedrijven en (werk/stage)
mogelijkheden in het gebied. Daarbinnen zijn ze vrij.
Er kan dus worden gezegd dat ze co-produceren. Ze
zijn medebeslisser binnen deze gegeven randvoor-
waarden. Ymere besluit uiteindelijk over het gebied
met inachtneming van de randvoorwaarden.
20

21. placemakers 21

22. Westpoort Oost
Zeeburgereiland
Eenhoorn
drie onderzoeksgebieden
22

23. H4 CASE STUDIES
Drie locaties
Het onderzoekslab is voor de opgave gesteld om
co-creatie met jongeren op drie locaties in de prak-
tijk te brengen. In Westpoort Oost, Zeeburgereiland
en het Eenhoorngebied in Amsterdam. Om hier een
goed inzicht in te krijgen nemen duiken we in het
gebied; we verkennen de huidige situatie. We wil-
len weten wat voor groepen en voorzieningen zich
in het gebied bevinden. Verder richten we ons op de
zwaartepunten uit de onderzoeksvraag van Ymere, Westpoort
namelijk co-creatie en jongeren. We zoeken uit welke
jongeren iets met het gebied hebben. Deze analyse
zullen we uitwerken voor de verschillende locaties.
Welke jongeren wonen, werken of sporten hier, en
waarom? Deze gegevens zullen ook kunnen worden
teruggevonden geïntegreerd in de kaarten van het
gebied. Vervolgens worden er voor ieder gebied zo-
genaamde strategieën geïntroduceerd; experimenten,
interventies of vormen van co-creatie die een reactie
uitlokken. Op basis hiervan krijgen we meer zicht op
wat er in de gebieden kan gaan gebeuren, en hoe op
dit soort plekken een duurzame relatie met jongeren
aangegaan kan worden. Zeeburgeiland
Eenhoorn
placemakers 23

24. 24

25. WESTPOORT-OOST
placemakers 25

26. WEsTPOORT-OOsT
team; Neetltje Tops, Yifat Levron en Jesse Lavalaye
Westpoort-Oost is een locatie vol potentie. Het op-
waarderen van stedelijke gebieden focust zich vaak
op achterstandswijken, waar het probleem ligt bij een
achterstallige woningvoorraad en het gebrek aan
voorzieningen. Westpoort heeft een omgekeerde pro-
blematiek; er zijn voorzieningen, maar er wordt nog
niet gewoond. Hierdoor is het een gebied waar de
activiteit zich beperkt van negen tot vijf. De komende
20 jaar zullen er ook nog geen permanente woningen
gebouwd mogen worden, maar dat wil niet zeggen
dat er in deze periode niets kan gaan gebeuren. Wij
willen proberen samen met jongeren strategieën
verzinnen om het potentieel van deze locatie aan te
boren, zodat het een ook een plek wordt waar men-
sen graag willen wonen en werken.
Het hoofdstuk begint met een vluchtige analyse van
de situatie; het betreft geen stedenbouwkundige
analyse. Met behulp van foto’s en kaarten geven we
een impressie van de Westpoort-Oost. Hierna volgt
een uitgebreid verslag van het proces wat wij met el-
kaar en de jongeren doorlopen hebben. In dit proces
werden steeds de grenzen afgetast van co-creatie;
waar ligt onze rol en waar ligt de rol van de jongeren.
In hoeverre stuur je en wat laat je vrij? Aan het eind
volgt de conclusie met onze bevindingen en aanbeve-
impressie Westpoort
26

27. LOCaTIE
lingen voor een vervolg. bedrijven Amsterdam niet ontvluchten, maar in dit
gebied blijven om er een gezamenlijk creatief netwerk
HUIDIGE SITUATIE op te bouwen. Er zitten momenteel al een aantal
creatieve bedrijven in het gebied die als katalysator
Westpoort is een haven- en industriegebied aan de kunnen dienen.
Westzijde van Amsterdam. Het is ruim 35 vierkante
kilometer groot en wordt onderverdeeld in de bedrij- Om zo’n ‘craftground’ te ontwikkelen is het vooral
vengebieden Teleport, Sloterdijk I, II en III, De Heining belangrijk dat het gebied meer kwaliteit krijgt als
en het Havengebied. Westpoort groeit als vesti- verblijfsgebied. Het idee is om deze ontwikkeling te
gingsgebied voor ondernemers. Er zijn nu ruim 2000 starten met studentenhuisvesting voor creatieve oplei-
bedrijven gevestigd en er werken ca. 45.000 mensen. dingen (zoals het Mediacollege) en het faciliteren van
Westpoort is geen stadsdeel, maar valt onder de startende creatieve bedrijfjes. Nu gaan de meeste
verantwoordelijkheid van het Amsterdams college mensen er meteen na werk of school weer weg en
van B&W. Het bestaat uit 2 buurtcombinaties en 14 bus station dichtbij het Ma-college loopt men hooguit een rondje in de pauze. Na werktijd
buurten. is het er erg stil en verlaten.
PLANNEN
Deze casestudie richt zich op de buurten Sloterdijk 1 Door het creëren van ontmoetingsruimten het verbe-
en de Alfa-driehoek, hierna aangeduid als Westpoort In 2029 woningen mogen in dit gebied woningen wor- teren van de openbare ruimte zal het gebied aantrek-
Oost. Volgens de statisieken van O+S waren hier in den gebouwd. Cargill, een groot internationaal bedrijf kelijker worden. Hierbij ziet Ymere studentenhuisves-
januari 2009 8849 mensen werkzaam in 337 bedrij- dat gevestigd is in de nabij gelegen havens heeft ting als essentieel onderdeel. Huisvesting kan talent
ven. de mogelijkheid tot woningbouw lang tegengewerkt, trekken en vasthouden. Het gebied kan omgevormd
maar is dit jaar tot een akkoord gekomen. Voor tijde- kunnen worden tot een campus. Aan ons de vraag
GESCHIEDENIS lijke woningbouw, zoals een campus, gelden andere hoe wij hier de jongeren in kunnen betrekken.
Westpoort is een onderdeel van de westelijke haven- regels. In 2005 heeft Bouwfonds al een idee gehad
gebieden. Men begon in de 16e eeuw met het realise- om in dit gebied een campus te ontwikkelen, maar
ren van meer havengebied door aanplempen van het dat stuitte destijds op veel ambtelijke weerstand; de
IJ, dat wil zeggen dat men grond, huisvuil, havenslib gemeente wilde vooral dat het gebied mono-functio-
en strandzand in het IJ stortten om nieuwe havens neel zou blijven. Inmiddels heeft dit beleid meer kleur
aan te leggen. Men begon in het oosten, maar in de gekregen. De gemeente staat nu open voor vermen-
17e eeuw werden ook de westelijke eilanden aange- ging. Daarnaast biedt de ambitie om Amsterdam te
legd. profileren als economische metropool kansen om het
In het kader van het Algemeen Uitbreidingsplan werd gebied Westpoort-Oost te herontwikkelen.
vanaf de jaren vijftig het Westelijk Havengebied sterk
uitgebreid. Het Oostelijk Havengebied verloor meer Ymere wil in samenwerking met Bouwfonds en het
en meer zijn functie en werd vanaf de jaren negentig Mediacollege Westpoort Oost tot een ‘craftground’
ingericht tot woonwijk. Het Westelijk havengebied is maken, een creatief productiemilieu. Westpoort Oost
tot de dag van vandaag grotendeels in gebruik als is hiervoor uitermate geschikt als zone tussen stad
industrieterrein en haven. en havens. Het doel is ervoor te zorgen dat creatieve
bedrijfsgebouwen dichtbij de A10
placemakers 27

28. Westpoort
Ni
eu
we
Hem
we
g
het IJ
voetbalvelden
Transformatorweg Ma
Station
Amsterdam Spaarndammerbuurt
Sloterdijk
Contactweg
Sloterdijkweg
volkstuinen Westerpark
Staatsliedenbuurt
Westpoort - Oost gebouwen groen water weg A10 gebiedsgrens locatie
28 Situatie

29. LOCaTIE
GRENZEN & GROEN
Nieuwe Heemweg grenzen
Westpoort-Oost wordt aan de westzijde begrensd
Aan de Noordzijde van door de A10, de grote ring rond Amsterdam. Aan de
het gebied zijn de havens Noordzijde ligt de nieuwe Hemweg, die het gebied
niet zichtbaar. De nieuwe visueel afsluit van de achterliggende havens en het
Heemweg vormt een vi-
IJ. Aan de Oostkant vormt het spoor en een groot
suele barrière.
rangeerterrein van de NS een barrière voor de erach-
ter liggende houthavens. Ten zuiden wordt het gebied
Transformatorweg afgebakend door het spoor.
De Transformatorweg is de De belangrijkste aders door het gebied heen zijn de
belangrijkste doorgaande Transformatorweg en het spoor met daarnaast de
weg. Door het ruime straat- Isolatorweg. De Transformatorweg deelt met zijn
profiel deelt de weg het brede straatprofiel het gebied in tweeën. Het spoor
gebied in twee delen. langs de isolatorweg is door zijn verhoogde ligging
erg beeldbepalend en vormt een barrière.
Zuidzijde
De fysieke grenzen zijn gevoelsmatig sterk aanwezig.
Het spoor aan de zuidzijde
vormt duidelijk het einde Met name als voetganger of fietser heb je het idee
van het gebied. Hierachter dat het gebied zich afsluit van de rest van Amster-
liggen de moestuinen. dam. Zelfs het naast gelegen Westerpark en de
haven zijn niet ‘voelbaar’ in het gebied.
Isolatorweg
groen
Het spoor vormt een belan- Op de kaart is zichtbaar dat er veel groenvoorzienin-
grijk element in het gebied, gen zijn in de buurt. Aan de zuidzijde ligt het Wester-
maar door vele doorgangen park en een enorme zone met volkstuinen. Binnen
vormt het niet zozeer een
het gebied is het groen vooral functioneel; sport-
barrière.
velden, een begraafplaats en brede bermen. Daar-
naast is er nog veel restgroen; stroken groen langs
spoor Contactweg het spoor en grasvelden rondom de evangelische
school waar weinig mee gebeurt. Een echt park of
Het spoor schermt het ge- een groene looproute ontbreekt. Het gebied zou veel
bied af en de groenstrook winnen als het al bestaande groen beter ingericht zou
ervoor is nog niet meer worden en meer een verblijfsfunctie zou krijgen.
dan restgroen.
grenzen groene gebieden
placemakers 29

30. Voorzieningen:
1. Opvang Leger des Heils
2. Evangelische school
3. IBIS hotel en Burger king
4. Station Amsterdam
Sloterdijk en fietsenstalling
5. Metro Station
6. Buurt-boerderij
2 7. St. Barbara Begaafplaats
8. IBIS Art hotel
en Bredius zwembad zwem-
5 bad
9. Café
10. Broedplaats
9 11. Westerpark
8 12. PacificWest
10 8
3 7
Ma 6 7
Bedrijven
1. ...boy
9
10 2. Bolletje
11
1 3. Bijenkorf factory
12 3 4. kringloopbedrijf
6 5
4 4 2 5. Factory
6. Telefoongids
13 7. Bk
8. Focus
11 9. Moves
10. Het Techniek leverancier
11. Einstein
12 12. kPN
14
13. GVB
Westpoort-Oost 11 Aangegeven door Jongeren 7 Aangegeven door Placemakers 1 Bedrijven aangegeven door jongeren
Voorzieningen en bedrijven
30

31. LOCaTIE
ma-college VOORZIENINGEN EN BEDRIJVEN
Het Mediacollege is een vakschool voor de media.
Het biedt MBO onderwijs. De school is goed aange- Westpoort Oost is een bedrijventerrein, Momenteel
schreven en trekt studenten uit heel Amsterdam en zijn de enige bewoners van Westpoort Oost te vinden
daarbuiten. De school biedt een breed aanbod aan in de verslaafdenopvang van het Leger des Heils.
richtingen van grafisch ontwerpen tot game-develop-
ment en van filmacteur tot traffic-manager. Qua bedrijvigheid overheerst groothandel, kleine
industrie en zakelijke industrieverlening. Creatieve
bedrijven zijn voornamelijk ten zuiden van de Isolator-
Opvanghuis Leger des Heils weg te vinden. Horeca is schaars, het beperkt zich tot
Het opvanghuis biedt alcohol en drugs verslaafden de Burger King, het Ibis hotel, een buurtcafé en een
een permanente woonplek. De bewoners zijn tussen lunchcafé.
de 28 en de 60. Het personeel probeert door nauw
contact met de omliggende bedrijven deze op de De belangrijkste onderwijsinstellingen zijn het Me-
hoogte te houden. diacollege met een dependance en evangelische
middelbare school ‘de Passie’. Verder ligt er aan de
oostkant een groot sportterrein, waarvan de plaatse-
lijke voetbalclub gebruik van maakt.
Broedplaats
In dit anti-kraak bedrijfsverzamelgebouw vinden Opvallend is dat van de circa 350 gevestigde bedrij-
allerlei activiteiten plaats: een steenmakerij, mu-ziek- ven in het gebied maar enkele bij de jongeren van het
lessen, trommelworkshops, yogalessen, massages, Ma-college bekend zijn.
spirituele lessen. De diverse workshops in dit pand
worden aan zowel jongeren uit de buurt als uit heel
Amsterdam gegeven.
Evangelisch school
Het is een tijdelijke huisvesting van Havo/Vwo/Vmbo
met ongeveer 300 leerlingen.
voorzieningen in Westpoort-Oost
placemakers 31