هذا الكتاب يقدم محاولة لتعريف القارئ بأدب الخيال العلمي ، مع مجموعة من الأنشطة المصاحبة لزيادة تفاعل القارئ مع المادة العلمية ، ثم يقدم للمتخصص في التدريس طريقة لكيفية توظيفه في تدريس العلوم ، ثم يقدم لمن يعمل بالتدريب أدوات قياس يتأكد من خلالها نمو الخيال العلمي والوعي به لدي المتدربين

2. 2 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫دلخب‬ ‫د‬
‫داأ‬‫ق‬‫ال‬ ‫دل‬‫لتيف‬ ‫دل‬‫ل‬‫حاال‬ ‫دم‬‫ق‬‫ي‬ ‫الكتاب‬ ‫هذا‬
‫د‬‫ح‬ ،
‫دل‬‫ع‬‫و‬ ‫حج‬
‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫د‬
‫داأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫الا‬ ‫داخع‬‫د‬‫د‬‫د‬‫لا‬ ‫دافال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫ال‬ ‫دحل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫اة‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ح‬
‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫خع‬
‫دم‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ي‬ ‫دد‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ث‬ ،
‫دم‬‫ق‬‫ي‬ ‫دد‬‫ث‬ ، ‫دو‬ ‫الي‬ ‫س‬‫دمأ‬‫ا‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫ل‬‫اويل‬ ‫دل‬‫ل‬‫لكلف‬ ‫قل‬‫طف‬ ‫س‬‫التمأ‬ ‫ف‬ ‫تايص‬ ‫ل‬
‫دن‬ ‫ل‬
‫ا‬ ‫يي‬
‫ب‬‫لتمأ‬
‫ات‬‫ل‬‫أخ‬
‫قلاس‬
‫دم‬‫ل‬ ‫ف‬ ‫الوع‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫و‬ ‫خاللها‬ ‫حن‬ ‫يتلكم‬
‫بين‬‫أ‬‫تم‬ ‫ال‬
‫كان‬ ‫لقم‬ ،
‫هو‬ ‫الكتاب‬
‫ع‬
‫ف‬ ‫ث‬
‫ف‬ ‫ت‬ ‫ق‬ ‫اث‬
‫ف‬
‫ان‬‫و‬‫ين‬ ‫جام‬ ‫ال‬ ‫هذا‬
:
(‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬
2014
‫"ف‬.)
‫احج‬‫بف‬ ‫لل‬ ‫اع‬
‫ب‬‫امأ‬
‫ف‬ ‫ح‬
‫حقتف‬
‫لل‬ ‫ان‬
‫الالام‬
‫ف‬ ‫ااحل‬‫ف‬ ‫ال‬ ‫يففلل‬ ‫ال‬ ‫ب‬ ‫ا‬‫و‬‫الج‬‫ل‬ ‫الي‬
‫و‬ ‫المب‬ ‫لحالب‬
‫اليا‬
‫بل‬‫ف‬‫الت‬ ‫ف‬
‫ل‬
‫ا‬ ‫بلل‬‫ف‬‫الي‬ ‫كل‬ ‫ال‬ ‫ان‬
‫ز‬‫جا‬ ‫جاحيل‬
‫لسيوخيل‬
"
‫لل‬ ‫الي‬ ‫بلل‬‫ف‬‫الت‬ ‫ل‬ ‫حج‬
–
‫علل‬ ‫الج‬
‫لل‬ ‫الي‬ ‫بلل‬‫ف‬‫ت‬ ‫ل‬ ‫ل‬‫يف‬ ‫ال‬
–
‫م‬ ‫حج‬
17
-
‫عمخ‬
2
-
‫حاأس‬
2014
.
‫المتخصصو‬ ‫يعرف‬ ‫وكما‬
‫هذا‬ ‫أن‬ ‫ن‬
‫تدريبي‬ ‫برنامج‬ ‫إلي‬ ‫يحتاج‬ ‫البحث‬
‫ات‬‫و‬‫أد‬‫و‬
‫قياس‬
‫البرنامج‬ ‫هذا‬ ‫وفي‬ ،
‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫عن‬ ‫تاريخي‬ ‫ء‬
‫جز‬ ‫هناك‬ ‫كان‬ ‫التدريبي‬
‫رئيسين‬ ‫بحثين‬ ‫علي‬ ‫فيه‬ ‫اعتمدت‬
،
-
‫العلمي‬ ‫األمانة‬ ‫باب‬
‫حقهما‬ ‫اعطاهما‬‫و‬ ، ‫ة‬
-
‫هما‬
:
(‫ــي‬‫ـ‬‫ـتـ‬ ‫الم‬ ‫ـين‬‫ـ‬‫أمـ‬ ‫ــم‬‫ـ‬‫عـ‬
2004
: )
‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫ان‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫دص‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ث‬‫"أ‬
‫دن‬‫ح‬ ‫دام‬‫ل‬‫اةط‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دات‬‫ع‬‫و‬ ‫حج‬ ‫لمى‬ ‫الناقم‬ ‫التلكيف‬ ‫ات‬
‫أ‬‫حها‬
9
-
12
‫دالل‬‫س‬‫أ‬ ،" ‫دنل‬‫س‬ )
.‫س‬ ‫ش‬ ‫عين‬ ‫جاحيل‬ ، ‫البنات‬ ‫لل‬ ‫ك‬ ،‫حاجستيف‬
‫هو‬‫ه‬‫مع‬ ‫هو‬‫ه‬ ‫حى‬ ‫هح‬‫ه‬‫هب‬
2008
:)
"
‫ال‬ ‫دتاماحات‬‫د‬‫س‬‫ا‬
‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫دات‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫لأ‬ ‫دال‬‫د‬‫ف‬‫ة‬ ‫اهقين‬
‫ف‬‫د‬‫د‬
‫د‬‫د‬ ‫الي‬
‫اال‬‫ل‬
‫دااعات‬‫د‬‫ش‬
‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫دد‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ‫دا‬‫د‬‫ه‬‫ااقق‬
‫دا‬‫د‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫دات‬‫د‬‫س‬‫ا‬
‫أ‬‫الم‬ ‫دم‬‫د‬‫ه‬‫حي‬ ،‫دتيف‬‫د‬‫س‬‫حاج‬ ‫دالل‬‫د‬‫س‬‫أ‬ ،"
.‫س‬ ‫ش‬ ‫عين‬ ‫جاحيل‬ ،‫حلولل‬ ‫ل‬
‫ه‬ ‫وفي‬
‫ال‬ ‫بدمج‬ ‫قمت‬ ‫الكتاب‬ ‫ذا‬
‫التدريبي‬ ‫برنامج‬
،
‫البحـث‬‫و‬
،
‫و‬
‫الق‬ ‫ات‬‫و‬‫أد‬
‫يـ‬
‫اس‬
،
‫العلم‬ ‫نشر‬ ‫باب‬ ‫من‬ ‫هما‬
‫بنشر‬ ‫وقمت‬
‫؛‬
‫من‬ ‫يد‬ ‫ليست‬
، ‫اآلخرين‬ ‫ه‬
‫الكتر‬ ‫ونشـرته‬
‫ونـي‬
‫ـ‬‫ـ‬‫ورقيـ‬ ‫ولــيو‬
‫ا‬
‫(فــي‬
‫ـر‬‫ـ‬‫نشـ‬ ‫دار‬
)
‫تعرفــ‬ ‫ـا‬‫ـ‬‫كمـ‬ ‫ألنكــم‬
‫ن‬‫و‬
‫ـة‬‫ـ‬‫العمليـ‬ ‫ـة‬‫ـ‬‫تلـ‬ ‫مــن‬ ‫ـد‬‫ـ‬‫العائـ‬
‫و‬ ‫الذهاب‬ ‫يستحق‬
‫اآلياب‬
‫العلم‬ ‫نشر‬ ‫نيتنا‬ ‫فلتكن‬ ، ‫النشر‬ ‫لدار‬
‫م‬ ‫عملنا‬ ‫اللهم‬
‫علما‬ ‫وزدنا‬ ، ‫علمتنا‬ ‫بما‬ ‫وانفعنا‬ ، ‫ينفعنا‬ ‫ا‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬ / ‫دكتور‬
-
‫فبراير‬
2024
‫قصة‬
‫هذا‬
‫الكتاب‬

3. 3 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫فهرس‬
‫م‬
‫وضوعات‬
‫الكتاب‬
‫ع‬
‫الموضو‬
‫حة‬ ‫الص‬
‫األول‬ ‫الفصل‬
‫العلمي‬ ‫للخيال‬ ‫النظرية‬ ‫األسس‬ :
‫المحور‬
:‫األول‬
‫هوم‬ ‫م‬
‫وسمات‬
‫الخيال‬ ‫أدب‬
‫العلمي‬
‫المحور‬
:‫الثاني‬
‫أل‬ ‫التاريخي‬ ‫التطور‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫دب‬
‫اده‬‫و‬‫ر‬ ‫أشهر‬‫و‬
‫أو‬
‫الغربي‬ ‫العالم‬ ‫في‬ :
‫ال‬ ‫العالم‬ ‫في‬ : ‫ا‬‫ثاني‬
‫ع‬
‫ربي‬
‫المحور‬
:‫الثالث‬
‫الخيال‬ ‫قصص‬ ‫موضوعات‬
‫اإلعمم‬ ‫وسائل‬ ‫في‬ ‫العلمي‬
: ‫ابع‬
‫ر‬‫ال‬ ‫المحور‬
‫ال‬ ‫لألط‬ ‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫قصص‬
: ‫الخامو‬ ‫المحور‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫أدب‬ ‫عمقة‬
‫ى‬
‫األخر‬ ‫المصطلحات‬ ‫ببعض‬
5
-
23
6
8
15
19
21
‫الثاني‬ ‫الفصل‬
:
‫العلوم‬ ‫تدريس‬ ‫في‬ ‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫المحور‬
:‫األول‬
‫ي‬‫التربو‬ ‫الدور‬
‫ألدب‬
‫الخيال‬
‫العلمي‬
‫الثاني‬ ‫المحور‬
:
‫ا‬ ‫قصص‬
‫الت‬ ‫العلمي‬ ‫لخيال‬
‫ي‬
‫أ‬ ‫تحقق‬ ‫أن‬ ‫يمكن‬
‫ه‬
‫العلوم‬ ‫تدريو‬ ‫داف‬
‫المحور‬
:‫الثالث‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫توظيف‬
‫في‬
، ‫العلوم‬ ‫تدريو‬
‫خمل‬ ‫من‬
:
: ‫ا‬‫أو‬
‫التدريو‬ ‫ق‬‫طر‬
:‫ا‬‫ثاني‬
‫األنشطة‬
:‫ا‬‫ثالث‬
‫التقويم‬
‫ا‬
‫لمحور‬
‫الرابع‬
:
‫ألدب‬ ‫الموجح‬ ‫الىقد‬
‫الخيال‬
‫ال‬
‫علمي‬
24
-
43
25
30
32
40
‫الفص‬
‫تق‬ : ‫الثالث‬ ‫ل‬
‫و‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫يم‬
‫األول‬ ‫المحور‬
:
‫الج‬ ‫قياس‬
‫و‬
‫المعرفي‬ ‫انب‬
‫المرتبطة‬ ‫ة‬
‫با‬
‫العلمي‬ ‫لخيال‬
‫الثاىي‬ ‫المحور‬
:
‫قياس‬
‫علي‬ ‫القدرة‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
44
-
58
45
54
‫الكتاب‬ ‫مراجع‬
59
-
62

4. 4 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫مقدمة‬
‫اف‬
‫ف‬‫الا‬ ‫ه‬
‫ف‬‫الكي‬ ‫سان‬ ‫اإل‬ ‫افك‬ ‫عنمحا‬
،
‫لبمأ‬
‫ي‬ُ
‫ي‬
‫دوع‬‫ح‬‫خ‬ ‫دف‬‫ي‬‫يم‬ ‫دي‬ ‫ع‬ ‫دو‬ ‫ين‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫بمأ‬ ‫الي‬ ‫التلكيف‬ ‫ستام‬ ‫ل‬ ‫ف‬ ‫عق‬
‫ح‬ ‫دف‬‫د‬‫ا‬‫لاايال‬ ‫دف‬‫ح‬‫أفال‬ ‫د‬‫ي‬ ‫دض‬‫د‬‫ق‬‫يا‬ ‫دمأ‬‫ب‬‫ل‬ ،‫دوع‬‫ح‬‫خ‬
‫ع‬ ‫ا‬‫ا‬
‫دم‬ ‫يت‬
‫دض‬‫د‬‫ق‬‫ف‬ ‫ا‬
‫ف‬‫د‬‫ت‬‫اخ‬ ‫د‬‫ك‬‫ف‬ ،‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دد‬ ‫الي‬ ‫دم‬‫د‬‫ل‬‫يو‬ ‫دث‬‫ي‬‫ف‬ ،‫دد‬ ‫الي‬ ‫دذا‬‫د‬‫ه‬ ‫دي‬
‫أ‬ ‫أل‬ ‫دالد‬‫ع‬ ‫دام‬‫ل‬‫خ‬ ‫دف‬‫ت‬‫بماي‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دان‬‫ك‬ ،‫ا‬‫ا‬
‫لأقل‬ ‫ا‬‫ا‬
‫اقمح‬ ‫ل‬‫ااف‬ ‫ل‬
‫دا‬‫ه‬‫ل‬ ‫د‬‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫د‬ ‫فيو‬ ‫ا‬‫ا‬
‫خلأ‬ ‫دب‬‫ي‬ ‫ي‬ ‫دالوف‬ ‫ي‬ ‫د‬‫س‬‫ي‬ ‫دا‬‫ح‬ ‫دان‬‫ك‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دا‬‫ف‬ ، ‫دب‬‫ي‬‫خ‬
‫ل‬ ‫ف‬ ‫ع‬ ‫ن‬‫و‬ ‫ض‬ ‫اةخيب‬
‫ف‬ ‫شك‬
‫اللن‬
-
.‫يالد‬ ‫ل‬ ‫النسال‬ ‫الملأ‬ ‫لس‬ ‫يب‬ ‫ي‬ ‫ف‬ ‫فا‬
‫ل‬
‫قاب‬ ‫دا‬‫ه‬‫لكن‬ ‫دوخع‬‫ج‬‫حو‬ ‫دف‬‫ي‬ ‫دلاي‬‫ش‬‫أ‬ ‫د‬‫ح‬ ‫د‬‫ح‬‫اتيا‬ ، ‫اق‬‫و‬‫ال‬ ‫ف‬ ‫ااقلقف‬ ‫يتيذأ‬ ‫حا‬ ‫ااقيض‬ ‫او‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫قيص‬ ‫اسيي‬
‫دل‬
‫دض‬‫د‬‫ي‬‫تاق‬ ‫ل‬
‫ة‬
‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫ه‬
‫د‬‫د‬‫ح‬‫ن‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫ض‬‫ا‬
‫الي‬ ‫ض‬
‫دوأ‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫ع‬ ‫دف‬‫د‬‫ب‬‫يي‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫داخالت‬‫د‬‫ي‬‫لح‬ ‫دوز‬‫د‬‫ح‬‫أ‬ ‫دن‬‫د‬‫ع‬ ‫دف‬‫د‬‫ب‬‫يي‬ ‫ال‬ ‫دص‬‫د‬‫ي‬‫الق‬ ‫دذه‬‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫د‬‫ع‬‫لحو‬ ،‫دد‬‫د‬
‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ،‫دل‬‫د‬‫ل‬‫اة‬
‫ز‬ ‫دلل‬‫د‬‫س‬‫ف‬
‫ال‬ :
‫خ‬ ‫دب‬‫د‬‫ك‬‫ا‬
‫ف‬ ‫داأ‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دور‬‫د‬‫ر‬‫ال‬‫ل‬ ‫داي‬‫د‬ ‫ال‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫ديف‬‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫أل‬ ‫داي‬‫د‬‫ض‬‫الل‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫داافل‬‫د‬‫س‬
‫ل‬ ،‫دل‬‫د‬‫ل‬‫لال‬
‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫ا‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ال‬
‫ف‬ ‫لفن‬ ‫أخب‬ ‫للكنف‬ ، ‫ع‬ ‫خلام‬ ‫ف‬ ‫سلل‬ ‫الفلحا‬ ‫حن‬ ‫و‬ ‫يا‬ ‫ال‬ ‫ي‬ ‫ج‬ ‫قيي‬ ‫اطاأ‬ ‫يوع‬ ‫لك‬ ‫ك‬ ‫افلل‬
‫ف‬‫خ‬ ‫كائنات‬
‫ااف‬ ‫الوقت‬
‫ف‬
‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫ي‬‫حا‬ ‫دو‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬
‫د‬‫د‬‫ف‬
‫ال‬ ‫دات‬‫د‬ ‫اإلحكا‬ ‫دف‬‫د‬‫ا‬‫اتل‬ ‫دا‬‫د‬‫ح‬ ‫دوي‬‫د‬‫ع‬
‫ا‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬ ‫ي‬
‫فت‬
‫دو‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ، ‫دا‬‫د‬‫ه‬
‫احوأ‬ ‫داالت‬‫د‬
‫ج‬ ‫يتنالم‬
‫ا‬ ‫ل‬
‫لاقا‬
‫دل‬‫ب‬‫ف‬‫التج‬ ‫دف‬‫ل‬‫او‬ ‫ل‬ ‫دل‬‫ي‬‫البما‬ ‫د‬‫ف‬ ‫ا‬
‫ف‬‫االخت‬ ‫يتاي‬ ‫فاليالد‬ ، ‫الالام‬ ‫ليها‬ ‫يضلل‬ ‫ثد‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫يقمحها‬ ‫الت‬ ‫ئض‬
‫د‬‫د‬‫ع‬
‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫ات‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫مع‬
‫ف‬
، ‫دل‬‫د‬‫ق‬‫قل‬
‫ا‬ ‫أن‬
‫دو‬‫د‬‫ه‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫لا‬
‫دافات‬‫د‬‫ا‬‫االكت‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دم‬‫د‬‫ي‬‫اليم‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫دوم‬‫د‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫دف‬‫د‬‫ق‬‫الل‬ ‫دوخ‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دو‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ، ‫دد‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دل‬‫د‬ ‫ا‬‫و‬‫ب‬
‫االخ‬‫ل‬
‫اع‬
‫ف‬‫ت‬
‫لل‬ ‫سا‬ ‫اإل‬ ‫ت‬ ‫لكا‬ ‫اله‬
‫و‬‫لل‬ ‫ات‬
‫ف‬
‫لع‬
.‫ف‬ ‫ااي‬ ‫ينا‬ ‫ع‬ ‫يييب‬ ‫آخف‬
‫دف‬‫د‬ ‫دل‬‫ا‬‫ان‬ ‫دا‬‫د‬‫ح‬ ‫د‬‫ك‬ ‫ا‬‫ا‬
‫د‬‫ا‬‫اقف‬ ‫ب‬
‫دض‬‫د‬‫ق‬‫ف‬ ‫د‬ ‫دالي‬‫ف‬ ،‫ل‬‫دف‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫دمى‬‫ل‬ ‫دو‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫دفجد‬‫د‬‫ت‬ ‫ك‬ ‫د‬ ‫يي‬ ‫دف‬‫د‬ ‫أ‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫اأ‬‫ل‬‫أخ‬ ‫دد‬‫د‬‫ه‬‫أ‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫د‬‫ي‬‫لل‬
‫فاي‬ ، ‫الي‬ ‫الالام‬
‫دل‬ ‫القمي‬ ‫دل‬ ‫الاك‬ ‫دفأت‬‫ك‬‫لا‬ ،‫دتف‬‫ع‬‫عاأ‬ ‫د‬‫ت‬‫ال‬ ‫ات‬
‫أ‬‫الايا‬ ‫ك‬ ‫ابمخت‬ ‫اللضاي‬ ‫ال‬ ‫بمي‬ ‫حن‬ ‫ل‬ ‫ي‬ ‫ق‬ ‫ا‬‫و‬‫أع‬ ‫م‬
‫"أف‬
‫ست‬ ‫اليو‬ ‫أفال‬‫ل‬ ، ‫اليو‬ ‫فقائض‬ ‫ه‬ ‫اةحس‬ ‫ال‬
‫ن‬‫كو‬
‫د‬‫ي‬‫اق‬‫ل‬ ‫ديم‬‫س‬‫اج‬ ‫ال‬ ‫دف‬‫ا‬‫عل‬ ‫دذ‬‫ل‬‫ا‬ ‫اللضاي‬ ‫عيف‬ ‫لحا‬ "‫الرم‬ ‫فقائض‬
‫الي‬ ‫الالام‬ ‫ااب‬ ‫أ‬ ‫كتبها‬ ‫خلاللل‬ ‫ايات‬‫ل‬‫لف‬
‫ال‬ ‫اي‬ ‫أخ‬ ‫حن‬
‫ق‬
‫ف‬
‫الس‬ ‫ن‬‫ل‬
.‫قل‬ ‫ا‬
‫فف‬
‫دف‬‫د‬‫ق‬‫ال‬ ‫دي‬‫د‬‫ف‬ )‫دف‬‫د‬ ‫الق‬ ‫دح‬‫د‬‫س‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫ألم‬ ‫دا‬‫د‬ ‫ل‬ ‫ن‬
‫دوأ‬‫د‬‫ج‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫لأ‬ ،)‫دف‬‫د‬ ‫الق‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫اةأق‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫ن‬‫دف‬‫د‬‫ي‬‫ف‬ ‫دوم‬‫د‬‫ج‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬
‫ن‬
‫ال‬
‫عا‬ ‫ف‬ ‫الق‬ ‫سح‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫سان‬ ‫ألم‬ ‫بنالم‬ ‫ااققتا‬ ‫قم‬ ‫عاف‬ ‫التاس‬‫ل‬ ‫احن‬
1969
‫ا‬ ‫ل‬ ‫ن‬
‫جوأ‬ ‫بفت‬‫ف‬‫ه‬ ‫حا‬‫البف‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫كااب‬ ‫انال‬ ‫ا‬ ‫ك‬
H.G.Wells
‫اافأ‬ ‫اليالد‬ ‫ايتف‬‫ل‬‫أ‬ ‫ف‬
The World
Set Free
‫عا‬ ‫ف‬ ‫ها‬
‫لاافأ‬ ‫ل‬‫الذأ‬ ‫الحاقل‬ ‫اكتااف‬
1914
‫عا‬ ‫ايل‬‫ل‬‫الف‬ ‫هذه‬ ‫حن‬ ‫استلاخ‬‫ل‬
‫ا‬ ‫لد‬
‫ى‬
‫جف‬ ‫ال‬ ‫ك‬‫اةحف‬ ‫اي‬‫لليا‬
‫دالأخ‬‫ز‬ ‫دو‬‫ي‬‫ل‬ ‫ولم‬ ‫ال‬
Leo Szilard,
‫د‬‫ف‬ ‫داس‬‫س‬‫اة‬ ‫دت‬ ‫كا‬ ‫دل‬‫نف‬ ‫داخالت‬‫ي‬‫ح‬ ‫دذه‬‫ه‬ ‫دا‬ ‫ل‬ ‫ات‬‫س‬‫د‬‫ب‬‫ان‬ ‫دي‬ ‫ع‬ ‫دس‬‫س‬‫يس‬ ‫أن‬ ‫دتحا‬‫س‬‫ا‬‫ل‬
‫ال‬ ‫لين‬ ‫ك‬‫اةحف‬ ‫هاان‬ ‫حا‬ ‫حافل‬
‫ال‬ ‫ل‬ ‫قنب‬
‫ل‬‫ذأ‬
‫عا‬
1945
‫الي‬ ‫الالام‬ ‫خلأ‬ ‫تقمحل‬ ‫ال‬ ‫الملم‬ ‫أخأكت‬ ‫للقم‬
‫ف‬
‫دف‬‫ج‬‫ا‬
‫أ‬‫اخ‬ ‫دت‬‫ح‬‫فقا‬ ، ‫دمعين‬‫ب‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫داي‬ ‫الي‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫د‬‫ي‬‫ج‬ ‫لانائل‬ ‫عماخ‬
‫حناهج‬ ‫ف‬
‫ال‬
‫لد‬ ‫تي‬
‫افتت‬‫ل‬ ، ‫لل‬ ‫ات‬ ‫ال‬
‫الجاحيات‬ ‫اسلل‬
‫أ‬‫خ‬ ‫أقسا‬ ‫اح‬
‫ف‬
‫دن‬‫ح‬ ‫دس‬‫ك‬‫الي‬ ‫دي‬ ‫لع‬ ، ‫د‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫أخب‬ ‫اايص‬
‫نا‬ ‫عال‬ ‫ف‬ ‫لد‬ ‫التي‬ ‫نا‬ ‫أه‬ ‫فقم‬ ‫لك‬
‫بذلك‬ ‫ا‬ ‫االهت‬ ‫ب‬‫ف‬‫الي‬
‫وعو‬ ‫ال‬
.

5. 5 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬

6. 6 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫احملور‬
:‫األول‬
‫مفهوم‬
‫و‬
‫س‬
‫ات‬
‫ال‬ ‫أدب‬
‫يال‬
‫العلمي‬
1
-
: ‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫أدب‬ ‫هوم‬ ‫م‬
‫ايمخت‬
‫لانو‬
‫ع‬
‫ت‬
‫الا‬ ‫لات‬‫ايف‬
‫الي‬ ‫لام‬
‫ت‬ُ
‫الك‬ ‫اناللف‬ ‫فيث‬ ،
‫لجهات‬ ‫حن‬ ‫ن‬‫و‬ ‫الااف‬‫ل‬ ‫اب‬
‫نف‬
‫حتيمخع‬
‫حنها‬
:
‫أ‬
-
‫أخب‬
‫د‬‫د‬‫ئ‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬
‫د‬‫د‬‫ق‬‫ت‬ ‫ل‬ ‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬ ‫ل‬ ‫دتجا‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫خلال‬ ‫دل‬‫د‬‫ق‬‫حف‬ ‫دالج‬‫د‬‫ي‬‫ي‬
‫م‬
‫ال‬
‫د‬‫د‬ ‫ي‬
‫دوج‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫التكنو‬‫ل‬
‫أل‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫القف‬ ‫دتقب‬‫د‬‫س‬ ‫ال‬ ‫دي‬‫د‬‫ف‬ ‫اي‬‫و‬‫د‬‫د‬‫س‬ ،
‫الحالاف‬ ‫يجسم‬ ‫ا‬ ‫ك‬ ، ‫الاييم‬
‫ف‬
‫فلاع‬ ‫لجوخ‬ ‫االت‬ ‫افت‬
‫ف‬
‫الس‬ ‫ا‬
‫ف‬‫اإلج‬
‫ل‬ ‫ال‬
‫ى‬
‫اةخف‬
.
‫ب‬
-
‫ااط‬
‫عق‬
‫دو‬‫ق‬‫ي‬
‫دائ‬‫س‬‫الو‬‫ل‬ ‫ع‬
‫ا‬‫د‬‫ه‬‫اةج‬‫ل‬ ‫ات‬‫ل‬‫اةخ‬ ‫دف‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫دا‬‫ي‬‫ا‬ ‫أن‬ ‫دن‬‫ك‬ ‫ي‬ ‫دا‬‫ح‬ ‫دوأ‬‫ي‬‫بت‬ ‫دفخ‬‫ل‬‫ال‬ ‫دف‬‫ل‬‫خال‬ ‫دن‬‫ح‬
‫دتا‬‫س‬ ‫ال‬
‫د‬‫ف‬ ‫محل‬
‫ي‬
‫لهذه‬ ‫جميمع‬ ‫وأ‬ ‫ابتكاأ‬ ‫اي‬‫و‬‫س‬ ، ‫حستقبال‬ ‫سان‬ ‫اإل‬ ‫فلاع‬
‫ا‬‫ل‬ ‫ات‬‫ل‬‫اةخ‬
‫دمع‬‫ي‬‫جم‬ ‫دميالت‬‫ي‬‫ا‬ ‫دافل‬‫ع‬‫ا‬ ‫أل‬ ، ‫الوسائ‬‫ل‬ ‫ع‬
‫ا‬‫ةجه‬
. ‫يها‬ ‫ع‬
‫ن‬
-
‫لألط‬ ‫وجف‬ ‫ال‬ ‫اةخب‬ ‫حن‬ ‫و‬
‫الك‬ ‫أل‬ ‫لام‬
‫ااأ‬
‫خ‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫بني‬ ‫ال‬
‫حبم‬ ‫لام‬
‫ل‬ ‫اةخب‬‫ل‬ ‫دد‬ ‫الي‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫د‬‫ي‬‫ج‬
‫دمع‬‫ف‬‫ا‬‫ل‬ ‫دل‬ ‫لي‬ ‫دين‬‫ه‬‫ج‬
،
‫دماثها‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫أ‬ ‫دملأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫ل‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬ ‫ال‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫الاا‬ ‫أل‬ ‫دفق‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ل‬ ‫ال‬
‫دال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫الا‬
‫ل‬ ، ‫دتقب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫ال‬ ‫أل‬
‫دال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ات‬
‫دات‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬
‫ف‬‫االخت‬ ‫م‬
‫الاحن‬‫ل‬ ‫بلل‬‫ف‬‫الر‬ ‫الكائنات‬‫ل‬ ‫اللضاي‬‫ل‬ ‫ا‬‫و‬‫لج‬ ‫ا‬
‫ف‬‫لبا‬ ‫ا‬
‫ف‬‫ب‬ ‫اةأق‬‫ل‬ ، ‫التكنولوجلل‬‫ل‬ ‫لل‬ ‫الي‬ ‫كتالات‬ ‫ال‬‫ل‬
.
‫خ‬
-
‫أ‬ ‫هو‬
‫قائ‬ ‫خب‬
‫أ‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫د‬
‫ساس‬
‫ع‬
‫ااي‬
‫اي‬‫و‬‫س‬ ‫ستقب‬ ‫ال‬ ‫في‬ ‫اامث‬ ‫قم‬ ‫ات‬
‫ف‬‫اريي‬ ‫فوم‬ ‫وحات‬ ‫حي‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ياتوى‬ ‫ايث‬ ،
‫دال‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬‫ف‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫الا‬
‫دمه‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫أل‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫لاا‬ ، ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫اكنولوج‬ ‫أل‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫ات‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫اري‬ ‫اي‬‫و‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ل‬ ‫د‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫ح‬
‫ي‬
‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ا‬‫و‬‫الك‬ ‫دكان‬‫د‬‫د‬‫س‬
‫اة‬
‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫خ‬
‫اةطااق‬‫ل‬
، ‫ع‬
‫ف‬‫الحائ‬
‫لب‬
‫ال‬
‫تال‬
‫يهيئ‬ ‫فهو‬
‫د‬
‫قاأ‬
‫لأل‬ ‫اةفال‬ ‫حااهمع‬ ‫أل‬ ‫ايات‬‫ل‬‫الف‬
‫وب‬ ‫س‬
‫ال‬
‫ذ‬
‫ا‬ ‫داه‬‫ج‬‫ا‬ ‫دف‬‫ي‬‫يتا‬ ‫أن‬ ‫دب‬‫ج‬‫ي‬
‫دك‬
‫ال‬
‫دك‬‫د‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫ك‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬‫يتق‬ ‫ال‬
‫ل‬ ، ‫ات‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫تر‬
‫دك‬‫د‬‫ا‬
‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫س‬
‫ا‬
‫دافل‬‫د‬‫ع‬‫إل‬
‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫أخب‬ ‫دان‬‫د‬‫ف‬ ‫دك‬‫د‬‫ل‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬
‫د‬‫د‬ ‫الي‬
‫لل‬ ‫د‬‫د‬‫س‬‫الت‬ ‫دل‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دو‬‫د‬‫ك‬‫ي‬
‫دف‬‫د‬‫ل‬‫التفف‬‫ل‬
‫د‬‫د‬‫ق‬ ‫ت‬ ‫ل‬
،
‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬‫ل‬
‫أل‬ ‫داأ‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫داق‬‫د‬ ‫أع‬ ‫دي‬‫د‬‫ف‬ ‫دور‬‫د‬‫ر‬‫ال‬ ‫أل‬ ‫داي‬‫د‬‫ض‬‫الل‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫ديوخ‬‫د‬‫ي‬‫ال‬ ‫دم‬‫د‬‫ن‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬‫ه‬‫ب‬ ‫ديف‬‫د‬‫ا‬‫ي‬
‫ع‬
‫ا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫أج‬ ‫الف‬ ‫دتي‬‫د‬‫س‬‫ا‬
.‫ع‬
‫أ‬‫حتحو‬ ‫ات‬‫ل‬‫أخ‬‫ل‬
‫ه‬
-
‫داط‬‫د‬‫د‬‫ا‬
‫د‬‫د‬‫د‬ ‫عق‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ح‬‫يتل‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دفخ‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ال‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫خال‬ ‫ن‬
‫ي‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫ف‬
‫دت‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫ال‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ات‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ار‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دمث‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ي‬ ‫أن‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ك‬
‫دوم‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫الاي‬ ‫أل‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫القف‬ ‫قب‬
‫و‬ ‫الي‬ ‫حاخع‬ ‫حوعوعات‬
‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫دها‬‫س‬‫يمأ‬
‫د‬‫ف‬
‫ا‬
‫دي‬ ‫ع‬ ‫داخا‬ ‫اعت‬ ‫دل‬‫ي‬‫توق‬ ‫ال‬ ‫ات‬
‫ف‬‫د‬‫ي‬‫التر‬ ‫دك‬ ‫لت‬ ‫دا‬‫ئ‬‫حهي‬ ‫ن‬‫دو‬‫ك‬‫ي‬ ‫دي‬‫ت‬‫ف‬ ‫دف‬‫ع‬‫الاا‬ ‫دت‬‫ق‬‫لو‬
‫خ‬
‫دث‬‫ا‬‫الا‬ ‫دات‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫دل‬‫س‬‫اأ‬ ‫ح‬ ‫دالم‬‫خ‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دك‬‫ل‬ ‫ل‬ ‫قل‬ ‫السا‬ ‫ااف‬
‫ف‬‫ب‬
‫د‬‫ي‬‫التق‬‫ل‬
‫د‬‫ع‬‫و‬ ‫ال‬ ‫دك‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫س‬‫ا‬
‫أ‬‫خ‬ ‫داي‬‫ن‬‫أث‬
‫ال‬‫ل‬ ، ‫وعات‬
‫ت‬
‫دل‬
‫د‬‫ف‬
‫ل‬ ‫اللضاي‬ ‫أفاالت‬
‫الك‬ ‫اأ‬
‫ف‬‫أس‬ ‫اكتااف‬
‫ى‬
‫اةخف‬ ‫اكب‬‫و‬‫الك‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫الالاع‬ ‫لل‬ ‫إحكا‬‫ل‬ ‫ن‬‫و‬
‫ل‬
-
‫ال‬ ‫ات‬
‫أ‬‫دو‬‫ح‬‫الت‬‫ل‬ ‫دافات‬‫ا‬‫االكت‬ ‫دك‬‫ا‬‫ا‬ ‫الذى‬ ‫اةخب‬ ‫حن‬ ‫اللف‬ ‫لك‬ ‫هو‬
‫دل‬‫ل‬ ‫ي‬
‫دلل‬‫س‬‫اةسا‬ ‫ه‬
‫ف‬‫د‬ ‫عنا‬
،
‫دي‬ ‫ع‬ ‫دم‬ ‫يت‬ ‫ل‬
‫ات‬‫س‬‫د‬‫ب‬‫التن‬
‫ل‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫االت‬ ‫افت‬‫ل‬ ‫لل‬ ‫ستقب‬ ‫ال‬
‫الت‬
‫اقعلل‬‫ل‬ ‫ايا‬ ‫قم‬
‫ز‬
-
‫اة‬ ‫حن‬ ‫النو‬ ‫لك‬ ‫هو‬
‫ييال‬ ‫الذى‬ ‫خب‬
‫حوعوع‬ ‫ج‬
‫قل‬‫حف‬ ‫لل‬ ‫ع‬ ‫ات‬
‫ات‬ ‫دتجا‬‫س‬‫ا‬ ‫عن‬ ‫اكاف‬ ‫لحنضاحل‬ ‫ل‬ ‫حنن‬ ‫لل‬ ‫ااي‬
‫حا‬ ‫ح‬ ‫لالاعالاف‬ ‫سان‬ ‫اإل‬
‫ح‬ ‫حن‬ ‫ف‬ ‫يالط‬
‫ه‬
‫ف‬‫فاع‬ ‫ف‬ ‫التكنولوجي‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫التحوأ‬ ‫ناهف‬
‫ق‬ ‫الاييم‬ ‫أل‬ ‫ف‬ ‫حستقب‬ ‫أل‬
‫يم‬
‫اإل‬ ‫التكلل‬ ‫حن‬ ‫لرل‬ ‫يجاخ‬
‫يجابي‬
‫ستجمات‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫التوقيات‬ ‫ك‬ ‫ح‬
‫ىشاط‬
1
:
: ‫السابقة‬ ‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫ات‬ ‫لتعري‬ ‫قرأتك‬ ‫خالل‬ ‫من‬
‫أ‬
-
‫التعريفات‬ ‫تلك‬ ‫بين‬ ‫المشتركة‬ ‫العناصر‬ ‫وضح‬
‫ب‬
-
‫بأسلوبك‬ ‫العلمي‬ ‫للخيال‬ ‫تعريف‬ ‫ضع‬

7. 7 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
2
-
:‫العلمى‬ ‫الخيال‬ ‫أدب‬ ‫سمات‬
‫ا‬ ‫حن‬ ‫عمخ‬ ‫لع‬
‫و‬ ‫حج‬ ‫ين‬ ‫لااف‬
‫حن‬ ‫عل‬
‫الخصائص‬‫و‬ ‫السمات‬
‫الت‬
‫الالام‬ ‫أخب‬ ‫يا‬ ‫ا‬
‫الي‬
‫ان‬‫و‬‫اةل‬ ‫حن‬ ‫ه‬
‫ف‬‫ي‬ ‫عن‬
:‫ف‬ ‫أ‬ ‫حنها‬ ‫ى‬
‫اةخف‬ ‫اةخبلل‬
1
-
‫يج‬ ‫أخب‬
‫ف‬
. ‫الالام‬‫ل‬ ‫د‬ ‫الي‬‫ل‬ ‫اةخب‬ ‫بين‬ ‫ائيل‬
‫أ‬ ‫حننوحل‬
2
-
‫اق‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫اف‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫دتنم‬‫د‬‫س‬‫ي‬
‫ع‬
‫د‬‫د‬ ‫حات‬ ‫د‬‫د‬
‫ئلس‬‫ف‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫داخه‬‫د‬ ‫لع‬ ،‫دل‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ثاب‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫دل‬‫د‬‫ق‬‫فقل‬ ‫أل‬
‫الي‬ ‫دافات‬‫د‬‫ا‬‫االكت‬‫ل‬ ‫ه‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬ ‫ع‬
‫دل‬‫د‬‫ل‬
. ‫التكنولوجلل‬‫ل‬
3
-
‫د‬‫الاف‬ ‫دف‬‫ي‬‫يت‬ ‫الذ‬ ‫الايب‬ ‫الالام‬ ‫ت‬ ‫الت‬
‫دم‬‫ي‬‫يتق‬ ‫ال‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫دان‬‫ح‬‫الا‬ ‫دملخ‬‫ا‬
‫دال‬‫ف‬‫أ‬ ‫دف‬‫ل‬‫خال‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دب‬‫ا‬‫الكا‬ ‫دض‬‫ق‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫دان‬‫ك‬ ‫ال‬‫ل‬
‫كن‬ ‫ح‬ ‫يف‬ ‫هو‬ ‫حا‬ ‫ك‬ ‫ف‬ ‫الااف‬
.‫آخف‬ ‫كوكب‬ ‫ف‬ ‫أل‬ ‫ستقب‬ ‫ال‬ ‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫كن‬ ‫ح‬ ‫ه‬
‫أ‬‫فيتيو‬ ،‫اآلن‬
4
-
‫ا‬‫ا‬
‫ح‬ ‫خ‬ ‫الف‬ ‫أع‬ ‫ف‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫قيل‬ ‫كااب‬ ‫يامث‬
‫ب‬
‫ين‬
‫الال‬‫ل‬ ‫اق‬‫و‬‫ال‬
‫الي‬ ‫الاقلقل‬‫ل‬ ‫ام‬
.‫لل‬
5
-
‫الي‬ ‫دس‬‫ب‬‫التن‬ ‫أساس‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫القيل‬ ‫ابن‬
: ‫داب‬‫ت‬‫الك‬ ‫دم‬‫ف‬‫أ‬ ‫دوم‬‫ق‬‫ي‬ ‫دمخ‬‫ي‬‫ال‬ ‫دذا‬‫ه‬ ‫د‬‫ف‬‫ل‬ ، ‫دن‬‫ك‬ ‫ال‬ ‫دتقب‬‫س‬ ‫ال‬ ‫دماث‬‫ف‬‫ل‬ ‫د‬
‫دا‬‫ل‬‫الا‬
‫م‬
‫ال‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫م‬‫دو‬‫ا‬‫ا‬ ‫دذ‬‫ل‬‫ا‬ ‫داف‬‫س‬‫ال‬ ‫داط‬‫س‬‫الا‬ ‫دف‬‫ل‬‫خلا‬ ‫داختف‬‫ف‬ ‫ا‬‫ال‬ ‫ح‬ ‫ان‬
‫ف‬‫الحي‬ ‫سان‬ ‫اإل‬ ‫د‬ ‫ف‬ ‫قم‬ ‫ف‬ ،‫الاقلقل‬ ‫لي‬ ‫ض‬‫الحف‬ ‫هو‬
‫ع‬
‫ف‬‫دائ‬‫ح‬
‫ف‬
‫دن‬‫ح‬ ‫دف‬‫ي‬ ‫ك‬ ‫دت‬‫ق‬‫ااق‬ ‫دم‬‫ق‬‫ل‬ .‫يم‬ ‫ا‬ ‫ل‬
‫الا‬ ‫اب‬‫د‬‫ت‬ُ
‫لك‬ ‫دل‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫ات‬‫س‬‫د‬‫ب‬‫التن‬
‫دو‬‫ب‬‫اله‬ ‫دا‬‫ه‬‫لحن‬ )‫دا‬ ‫ل‬ ‫ل‬ )‫ن‬‫دف‬‫ي‬‫ن‬ ‫د‬ ‫ح‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬
‫دي‬ ‫ع‬ ‫ط‬
.‫دف‬ ‫الق‬
6
-
‫دا‬‫ي‬‫ف‬ ‫حن‬ ‫ن‬‫يافجو‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫كتاب‬ ‫ن‬ ‫فيث‬ ‫كان‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫الاحان‬ ‫سبلل‬
،‫داي‬‫ض‬‫الل‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫ا‬‫و‬‫د‬ ‫لينتق‬ ‫اةأق‬ ‫دي‬ ‫ع‬ ‫داع‬‫ل‬‫الا‬
‫دال‬‫د‬‫ح‬ ‫أ‬ ‫دل‬‫ع‬ ‫ل‬
‫ع‬ ‫هد‬
‫ال‬ ‫حل‬ ‫د‬‫د‬‫س‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫ن‬‫دفأل‬‫د‬‫ا‬‫يت‬ ‫دث‬‫د‬‫ي‬‫ف‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫خ‬‫اة‬ ‫دب‬‫د‬‫ك‬‫ا‬‫و‬‫الك‬ ‫دي‬‫د‬
‫د‬‫د‬‫ح‬‫ا‬
‫ان‬
‫د‬‫د‬‫ي‬‫لا‬ ،‫دان‬‫د‬‫ك‬ ‫ال‬‫ل‬
‫د‬‫د‬‫ل‬‫الاحن‬ ‫ق‬‫اأ‬‫و‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ال‬ ‫ا‬
‫دين‬‫د‬‫ب‬ ‫ل‬
.‫حهولل‬ ‫اكب‬‫و‬‫الك‬ ‫ك‬ ‫لا‬ ‫اةأق‬
7
-
‫داي‬‫د‬‫ض‬‫الل‬ ‫ال‬ ‫داحينف‬‫د‬‫ض‬‫ح‬ ‫دات‬‫د‬‫ه‬‫ااجا‬ ‫دو‬‫د‬‫ن‬‫ا‬
-
‫داأ‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫داق‬‫د‬ ‫أع‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دور‬‫د‬‫ر‬‫ال‬
-
‫دلف‬‫د‬‫س‬‫ال‬
‫ا‬ ‫دف‬‫د‬‫ب‬‫ع‬
‫داحن‬‫د‬‫ل‬
-
‫دوخ‬‫د‬ ‫الا‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫دي‬‫د‬‫س‬‫ال‬
‫الاااب‬‫ل‬
-
‫لل‬ ‫ات‬ ‫ال‬ ‫الكائنات‬‫ل‬ ‫سان‬ ‫لإل‬ ‫اثلل‬
‫أ‬‫الو‬ ‫اليلات‬ ‫ااسين‬
-
‫د‬‫ف‬ ‫فاع‬ ‫حجت‬ ‫بناي‬
‫دتقب‬‫س‬ ‫ال‬
‫دت‬ ‫اهت‬ ‫دم‬‫ق‬‫ل‬ ، )
‫الالام‬ ‫اقيص‬
‫ات‬ ‫وعوعات‬ ‫ال‬ ‫ا‬‫ا‬
‫حسخف‬ ‫الي‬
.»‫اعلل‬ ‫االجت‬ ‫اليارل‬
8
-
‫ال‬ ‫اي‬‫و‬‫اةج‬ ‫تاز‬ ‫ي‬
‫ل‬ ‫ااعف‬ ‫ل‬ ‫ع‬
‫ف‬‫ي‬
‫دا‬‫س‬‫لا‬ ‫دواف‬‫ا‬ ‫دل‬‫ل‬‫فا‬ ‫ف‬ ‫ق‬ ‫ت‬ ‫ال‬ ‫يجي‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ض‬ ‫التاو‬ ‫ينيف‬ ‫ت‬ ‫لات‬ ،‫الالام‬
‫دد‬‫ئ‬‫خا‬ ‫ؤم‬
‫ا‬ ‫ع‬
‫ح‬ ‫ف‬ ‫تيل‬ ‫ال‬ ‫لميف‬ ‫ض‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ،‫حالها‬ ‫ة‬ ‫سلامث‬
‫ي‬ ‫تا‬
.‫اةفماث‬ ‫ل‬
9
-
‫الي‬ ‫الالام‬ ‫قيص‬ ‫حيند‬ ‫ااتفك‬
‫ف‬
‫شك‬ ‫ها‬ ‫اااا‬
‫الفف‬ ‫أل‬ ‫ع‬
‫ف‬‫راح‬ ‫ال‬
.‫الالاللل‬ ‫ل‬
10
-
‫ا‬ ‫هذا‬ ‫حام‬ ‫أ‬
. ‫الذهن‬ ‫اللضوم‬‫ل‬ ‫يفف‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫الجسم‬ ‫يا‬ ‫الت‬ ‫ن‬‫تيو‬ ‫يت‬ ‫القيص‬ ‫حن‬ ‫لنو‬
11
-
‫حسلف‬
‫ا‬ ‫هذا‬
.‫اةخبلل‬ ‫وةال‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫لل‬ ‫الي‬ ‫فل‬‫ف‬‫ي‬ ‫ال‬ ‫بين‬ ‫يج‬ ‫أن‬ ‫يجب‬ ‫القيي‬ ‫ن‬‫و‬ ‫ل‬
‫الي‬ ‫الالام‬ ‫قيل‬ ‫بها‬ ‫اتيف‬ ‫قل‬ ‫السا‬ ‫ات‬ ‫الس‬ ‫ك‬ ‫ا‬
‫ع‬ ‫اليراأ‬ ‫أل‬ ‫كااأ‬ ‫ل‬ ‫قمحل‬ ‫ال‬
‫هناك‬ ‫للكن‬ ،‫اي‬‫و‬‫س‬ ‫فم‬ ‫ي‬
‫لأل‬ ‫وجهل‬ ‫ال‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫لقيص‬ ‫ع‬
‫ا‬‫ي‬ ‫ال‬ ‫الايائص‬ ‫ي‬
: ‫ح‬ ‫طلام‬
1
-
.‫ع‬
‫ف‬‫القيي‬ ‫القيل‬ ‫فئل‬ ‫حن‬ ‫ن‬‫اكو‬ ‫القيص‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫حيند‬
2
-
‫يج‬ ‫القيص‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫كااب‬
‫اةس‬ ‫لبساطل‬ ‫لل‬ ‫الي‬ ‫قافل‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫اةخبلل‬ ‫وةال‬ ‫ال‬ ‫بين‬
‫ل‬ ‫وب‬
. ‫حل‬ ‫ل‬ ‫لي‬
3
-
‫ا‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫ف‬ ‫ن‬‫الاقلقيو‬ ‫حام‬ ‫اة‬
‫ل‬
‫ق‬
‫يص‬
.‫اةطلام‬ ‫هد‬
‫ىشاط‬
2
:
‫بعد‬
‫قرأتك‬
‫لسمات‬
‫أدب‬
‫السهابقة‬ ‫العلمي‬ ‫الخيال‬
،
‫قةهة‬ ‫اقهرأ‬
. ‫بها‬ ‫السمات‬ ‫تلك‬ ‫توافر‬ ‫مدى‬ ‫وضح‬ ‫ثم‬ ، ‫علمي‬ ‫خيال‬

8. 8 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫احملور‬
‫الثاني‬
:
‫أل‬ ‫التارخيي‬ ‫التطور‬
‫د‬
‫العلمي‬ ‫اليال‬ ‫ب‬
‫رواده‬ ‫وأشهر‬
‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫ةخب‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫ا‬‫التاأ‬ ‫دذلأ‬‫د‬‫ج‬‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫ج‬‫اف‬
‫دل‬‫د‬‫ي‬‫بما‬
‫د‬‫د‬‫ف‬ ، ‫اةأق‬ ‫دح‬‫د‬‫س‬ ‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬
‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫لخ‬ ‫لفال‬
‫دمخ‬‫د‬‫ج‬‫حت‬ ‫دو‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ،‫ا‬‫ا‬
‫دم‬‫د‬‫ب‬‫أ‬ ‫دب‬‫د‬‫ض‬‫ين‬ ‫ال‬ ‫ال‬
‫دين‬‫د‬‫ي‬‫ح‬
‫ل‬
‫خائ‬ ‫دم‬‫د‬‫ب‬‫ح‬
‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬
،
‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫دذب‬‫د‬‫ج‬‫ين‬ ‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬‫ل‬
‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ل‬ ‫دم‬‫د‬‫ي‬‫جم‬ ‫دو‬‫د‬‫ه‬ ‫دا‬‫د‬‫ح‬ ‫د‬‫د‬‫ك‬
‫دا‬‫د‬‫س‬ ‫دا‬‫د‬ ‫للحال‬ ، ‫ب‬
‫اإل‬
‫د‬‫ش‬ ‫دتح‬‫س‬‫ي‬ ‫دد‬‫ل‬ ‫دل‬‫ا‬‫غ‬
‫أ‬ ‫أل‬ ‫الخه‬
‫أ‬ ‫ا‬‫ال‬‫أح‬ ‫للاقض‬ ‫أفالحف‬‫ل‬ ‫خلالف‬ ‫ف‬ ‫سان‬
‫دل‬‫ا‬‫ف‬ ‫الد‬‫و‬‫د‬‫ع‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫ض‬ ‫ح‬ ‫دا‬‫ف‬ ، ‫د‬‫ق‬‫ا‬‫و‬‫ال‬ ‫دا‬‫ل‬ ‫خ‬ ‫د‬‫ف‬ ‫ااعها‬
، ‫ع‬
‫ف‬‫داف‬‫د‬‫س‬
‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫اي‬ ‫د‬‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دض‬‫د‬ ‫يا‬ ‫ع‬
‫أ‬‫دا‬‫د‬‫ت‬‫ف‬
‫دا‬‫د‬‫ح‬ ‫داي‬‫د‬‫ي‬ ‫ل‬ ‫داهم‬‫د‬‫ا‬‫ي‬ ‫داأ‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫داق‬‫د‬ ‫أع‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دور‬‫د‬‫ر‬‫ي‬ ‫ع‬
‫أ‬‫دا‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دوأ‬‫د‬‫ي‬‫الح‬
‫دو‬‫د‬‫ي‬‫ا‬
‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دف‬‫د‬ ‫عق‬ ‫ه‬
‫أ‬
‫عجي‬ ‫وقات‬ ‫حا‬
‫ي‬ ‫أل‬ ،‫ال‬
‫العل‬ ‫حن‬
‫فل‬ ‫اةأق‬ ‫ي‬ ‫ع‬
‫ساف‬
‫اكب‬‫و‬‫الك‬ ‫يالأ‬ ،‫اللضاي‬ ‫عبف‬ ‫ف‬
‫ات‬
‫ف‬‫حراح‬ ‫ف‬ ‫مخ‬ ‫ل‬ ‫ى‬
‫اةخف‬
‫د‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ ، ‫داكنيها‬‫د‬‫س‬ ‫د‬‫د‬‫ح‬
‫اة‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬‫للقا‬ ‫داحن‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫دف‬‫د‬‫ب‬‫ع‬ ‫دل‬‫د‬ ‫أف‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دافف‬‫د‬‫س‬‫فل‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫ل‬‫يه‬ ‫م‬
‫دماخ‬‫د‬‫ج‬
‫داخ‬‫د‬‫ل‬‫اةف‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫ي‬‫ل‬ ‫دتقب‬‫د‬‫س‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬ ‫يتح‬ ‫أل‬ ،
،
‫الب‬ ‫هذه‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ض‬ ‫ح‬ ‫أن‬ ‫كن‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫للكن‬
‫ما‬
‫اسد‬ ‫يات‬
‫د‬ ‫ع‬ ‫خلام‬ ‫أخب‬
‫د‬‫ن‬‫اب‬ ‫دن‬‫ك‬‫ا‬ ‫دد‬‫ل‬ ‫دا‬‫ه‬ ‫ة‬
‫دل‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫دس‬‫س‬‫أ‬ ‫دي‬ ‫ع‬ ‫ي‬
‫دان‬‫ك‬ ،
‫الاف‬ ‫يها‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ير‬
،‫اةساطيف‬‫ل‬ ‫افات‬
‫د‬ ‫الي‬ ‫احوأ‬ ‫ح‬ ‫للكن‬
‫أ‬ ‫قل‬ ‫دا‬‫س‬‫ال‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ت‬‫الل‬ ‫خالم‬
‫د‬ ‫ع‬ ‫ه‬
‫أ‬‫دا‬‫ث‬‫أ‬ ‫دس‬‫ك‬‫ي‬
‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫أخب‬
‫ه‬
‫أ‬‫بمل‬ ‫احوأ‬ ‫الذ‬
،
‫لسنتنالم‬
‫ا‬ ‫فل‬
‫أشهف‬ ‫ي‬
‫ال‬
‫ات‬ ‫كتا‬
‫ف‬
‫الي‬ ‫الالام‬
‫ف‬
‫الي‬
‫ال‬ ‫الد‬
: ‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫اليالد‬‫ل‬ ‫ب‬‫ف‬‫ر‬
ً
‫أول‬
‫ال‬ ‫العامل‬ ‫يف‬ :
‫غ‬
‫ربي‬
:
1
-
‫ن‬‫ڤير‬ ‫چول‬
Jules Verne
(
1828
-
1905
:)
‫دام‬‫ل‬‫افت‬ ‫د‬‫ف‬ ‫ن‬‫دف‬‫ا‬‫الي‬ ‫ن‬‫دف‬‫ق‬‫ال‬ ‫د‬‫ب‬ ‫دف‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫دض‬ ‫ُط‬‫أ‬ ‫د‬‫س‬‫فف‬ ‫د‬‫ئ‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬ ‫لهو‬
‫سنل‬ ‫س‬‫بااأ‬ ‫عال‬
1955
‫حنملبو‬ ‫ه‬
‫ف‬‫فض‬
82
‫خللل‬ )
،
‫ي‬ُ‫ل‬
‫اة‬ ‫م‬
‫تج‬ ‫أ‬ ‫فيث‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫ةخب‬ ‫الفلف‬ ‫ب‬
104
)
‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫ا‬‫اقف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫حسلل‬
42
)
‫عا‬
‫ا‬‫ا‬
‫ح‬
،
‫لل‬ ‫الي‬ ‫ياأف‬ ‫ال‬ ‫جي‬ ‫حن‬ ‫ألم‬ ‫ييتبف‬ ‫فيث‬
‫ف‬
‫لد‬
‫دام‬‫ل‬‫الا‬
‫د‬‫ئ‬‫ا‬‫ل‬‫الف‬
‫ة‬
‫دف‬
‫دص‬‫ي‬‫خ‬
‫ا‬
‫اي‬
‫ا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫أ‬
‫ا‬‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫كب‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫أع‬
‫دف‬‫د‬‫د‬ ‫لو‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬
‫أل‬ ‫دات‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫التقن‬
‫ديف‬‫د‬‫د‬‫س‬‫لتل‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬
‫دا‬‫د‬‫د‬‫الننف‬
‫ت‬
‫اهف‬‫و‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ال‬‫ل‬
‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ائ‬‫الليا‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫الي‬
‫دا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫حن‬
‫أل‬
‫دلل‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬‫الف‬
‫دم‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ ،
‫ن‬‫دو‬‫د‬‫د‬‫للا‬ ‫الت‬‫ل‬ ‫ا‬ ‫دين‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ال‬‫ل‬ ‫دذأ‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫دمف‬‫د‬‫د‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫و‬‫الر‬‫ل‬ ‫ع‬
‫ف‬‫دائ‬‫د‬‫د‬‫ح‬‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬ ‫الامي‬ ‫دات‬‫د‬‫د‬‫ع‬
‫اتف‬ ‫ال‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫اليم‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ان‬
‫ا‬‫ل‬
‫لقذا‬
‫ئف‬
‫وجهل‬ ‫ال‬
‫ع‬
‫ل‬ .‫دم‬‫ي‬ُ ‫ن‬
‫أ‬ ‫دف‬‫ل‬ ‫دت‬ ‫كا‬
‫دن‬‫ح‬ ‫دف‬ ‫ك‬
100
‫دا‬‫ه‬‫حن‬ ‫دض‬‫ق‬‫اا‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ )
90
‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ )
،
‫دل‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫ل‬‫اةخب‬ ‫دف‬‫ل‬‫ا‬ ‫أع‬ ‫دت‬ ‫لكا‬
‫فو‬ ‫قيل‬ ‫لحنها‬ ‫اي‬ ‫الي‬ ‫لخلام‬ ‫فكف‬ ‫أشي‬ ‫الذ‬ ‫اإللها‬
‫ال‬ ‫م‬
)‫ف‬ ‫ق‬
‫ل‬
80
)‫اةأق‬ ‫حفكا‬ ‫لي‬ ‫ل‬ ‫أف‬ ‫ل‬ )‫اليالد‬ ‫فوم‬ ‫يو‬
)‫ن‬‫دالو‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دابل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫أ‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫خ‬ ‫ل‬
1863
)‫دف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ا‬ )‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫فف‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫أ‬ ‫ن‬‫دفل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ع‬ ‫ل‬
1873
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫الااف‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫حن‬ ‫دتوفت‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬
‫و‬ ‫دل‬‫د‬ ‫ا‬‫و‬ ‫ألم‬ ‫دد‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬ ‫ال‬ ‫ن‬‫دف‬‫د‬‫ق‬‫ال‬ ‫دف‬‫د‬‫ي‬‫حنت‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫د‬‫ي‬‫كب‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫افت‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫ك‬‫اةحف‬
‫أحف‬ ‫دل‬‫د‬ ‫ل‬
‫د‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫ك‬
‫دو‬‫د‬‫ه‬ ‫دذا‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ )‫دس‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫ي‬ ‫و‬
‫القيل‬ ‫هذه‬ ‫ف‬ )‫ن‬‫نيف‬ ‫ل‬ ‫ا‬‫و‬ ‫اسد‬ ‫لس‬
،
)‫و‬ ‫بفلب‬ ‫ع‬
‫ف‬‫جا‬ ‫كتب‬ ‫ا‬ ‫ك‬
1893
)‫دف‬ ‫الق‬ ‫لي‬ ‫اةأق‬ ‫حن‬ ‫ل‬ ‫أف‬ ‫ل‬
1906
‫ااشف‬ ‫ال‬ ‫ها‬
‫أثف‬ ‫لها‬ ‫كان‬ ‫الت‬
‫ا‬ ‫ف‬
‫ليال‬
‫ا‬ ‫اةل‬ ‫د‬
‫أ‬ ‫هفحان‬
‫لبفت‬
Harman Opert
‫ا‬‫ا‬
‫د‬‫ح‬‫عا‬ ‫عاف‬ ‫ستل‬ ‫ام‬‫و‬‫ط‬ ‫ي‬ ‫فيث‬ )
‫الل‬ ‫دد‬ ‫ع‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دل‬‫ط‬‫حاحو‬ ‫ألم‬ ‫ان‬
‫ف‬‫د‬‫خ‬ ‫د‬‫ف‬ ‫د‬‫ج‬ ‫أن‬ ‫دي‬‫ل‬ )‫ن‬‫دف‬‫ي‬‫ن‬ ‫قيل‬ ‫ف‬ ‫ف‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫خ‬
‫األ‬ ‫طالق‬ ‫ع‬
‫ف‬‫فك‬ ‫ف‬ ‫اار‬
،‫داي‬‫ض‬
‫دت‬ ‫لكا‬
‫سنل‬ ‫اةأق‬ ‫فوم‬ ‫اليناعلل‬ ‫اأ‬ ‫اةق‬ ‫إلطالق‬ ‫اةللي‬ ‫الاحوع‬
1975
.
2
-
‫ويلـز‬ ‫چـورو‬ ‫هربـرت‬
Herbert George Wells
(
1866
-
1946
)
:
‫دا‬ ‫ل‬ ‫دم‬‫ي‬ُ
‫ي‬
‫اةب‬ ،‫دلل‬‫س‬‫الجن‬ ‫دا‬‫ي‬ ‫ج‬ ‫اإل‬ )
‫الفل‬
‫ا‬ ‫ال‬ ‫ف‬
-
)‫ن‬‫دف‬‫ي‬‫ن‬ ‫يم‬
-
. ‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫ةخب‬
‫د‬‫ب‬ ‫دا‬‫ق‬ ‫دث‬‫ي‬‫ف‬
‫دوأ‬‫ي‬‫ا‬ ‫دات‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬ ‫دض‬‫طف‬ ‫دن‬‫ع‬ ‫اةخب‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دد‬ ‫الي‬ ‫محج‬
‫ات‬
‫ز‬‫جا‬ ‫اإل‬ ‫أفمث‬
‫اي‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫خ‬ ‫دف‬‫ل‬‫ل‬ ‫يي‬ ‫أن‬ ‫كن‬ ‫ي‬ ‫لحا‬ ‫التكنولوجلل‬
،
‫دم‬‫ق‬‫ل‬
‫ديي‬‫س‬‫ي‬ ‫دان‬‫ك‬
‫دا‬‫ل‬‫يواوب‬ ‫داي‬‫ن‬‫ب‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫دف‬‫ا‬‫ا‬ ‫كتا‬ ‫د‬‫ف‬
‫دف‬‫د‬ ‫ة‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬‫فا‬ ‫دل‬‫د‬‫ن‬‫حمي‬ ‫أل‬
‫دسحن‬‫د‬‫ي‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬
‫ا‬ ‫ع‬
‫أ‬‫دم‬‫د‬‫ق‬
‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دد‬‫د‬ ‫لي‬
‫دال‬‫د‬ ‫ح‬ ‫دالد‬‫د‬‫ع‬ ‫دض‬‫د‬ ‫خ‬ ‫ي‬
،
‫دلات‬‫د‬‫س‬ ‫الفلحا‬ )‫دا‬‫د‬ ‫ل‬ ‫دام‬‫د‬ ‫أع‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دض‬‫د‬ ‫ُط‬‫أ‬‫ل‬
‫دت‬‫س‬‫لاا‬ ،‫ل‬ ‫ل‬ ‫د‬‫س‬ ‫لل‬ ‫ع‬ ‫أسس‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ام‬ ‫اةع‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫أقا‬ ‫ف‬ ‫فيث‬ ،‫لل‬ ‫الي‬
‫ا‬ ‫ام‬
‫دف‬‫ع‬‫الاا‬ ‫دالد‬‫ي‬‫ال‬ ‫دم‬‫ق‬‫لن‬ ‫دا‬‫ح‬ ‫د‬‫ب‬‫اةخ‬ ‫دك‬‫ا‬‫ل‬
‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫تل‬ ‫دتقب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫دال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫أ‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ف‬ ‫دض‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫اتا‬ ، ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ض‬‫أف‬ ‫دال‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ‫دالد‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫ف‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫لت‬ ‫أل‬
‫الي‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫لت‬
‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫اليما‬ ‫دض‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫لااق‬ ‫دد‬‫د‬‫د‬‫د‬

9. 9 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫دل‬‫د‬‫ل‬‫اع‬ ‫االجت‬
‫دم‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ ،
‫د‬‫د‬‫ق‬ ‫دث‬‫د‬‫ي‬‫ف‬ ،‫دف‬‫د‬ ‫الق‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دوط‬‫د‬‫ب‬‫اله‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬ ‫ا‬‫و‬‫الر‬‫ل‬ ‫ع‬
‫ف‬‫دائ‬‫د‬‫ح‬‫ال‬ ‫دوأ‬‫د‬‫ه‬‫ن‬ ‫دل‬‫د‬‫ا‬‫يتن‬ ‫أن‬ ‫دتحا‬‫د‬‫س‬‫ا‬‫ل‬
‫م‬
86
‫ا‬‫ا‬
‫د‬‫د‬‫ا‬‫اقف‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ )
‫حنها‬ ‫ااقض‬
77
‫ع‬
‫ف‬‫فك‬ )
،
‫الف‬ ‫أع‬ ‫لحن‬
)‫الاحن‬ ‫آلل‬
1895
‫اي‬‫و‬‫د‬‫س‬ ‫داحن‬‫ل‬‫ا‬ ‫دف‬‫ب‬‫ع‬ ‫دافف‬‫س‬‫ا‬ ‫دل‬‫ل‬‫آ‬ ‫ا‬
‫ف‬‫د‬‫ت‬‫اخ‬ ‫دوم‬‫ف‬ ‫دف‬‫ا‬‫ف‬‫فك‬ ‫دملأ‬‫ا‬‫ل‬ ،
‫دم‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ . ‫دتقب‬‫د‬‫س‬ ‫ال‬ ‫أل‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬ ‫ال‬
‫د‬‫د‬‫ل‬‫ااو‬
‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫الق‬ ‫دذه‬‫د‬‫ه‬ ‫ت‬
‫د‬‫د‬‫س‬ ‫د‬ ‫دي‬‫د‬‫ف‬ ‫ي‬
‫ل‬ ‫ائ‬ ‫ين‬
‫دف‬‫د‬‫ف‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ق‬
)‫دب‬‫د‬‫ك‬‫ا‬‫و‬‫الك‬ ‫ب‬
1898
‫دا‬‫د‬‫ه‬‫لفي‬ ،
‫دال‬‫د‬‫ر‬‫ي‬
‫د‬‫ف‬ ‫دل‬‫ي‬‫الق‬ ‫دذه‬‫ه‬ ‫محت‬ُ
‫د‬‫ق‬ ‫دم‬‫ق‬‫ل‬ .‫دوكبين‬‫ك‬‫ال‬ ‫دكان‬‫س‬ ‫دين‬‫ب‬ ‫د‬ ‫في‬ ‫اايام‬ ‫ألم‬ ‫امث‬ ‫ل‬ ‫اةأق‬ ‫كوكب‬ )‫ف‬ ‫ال‬ ‫سكان‬
‫ا‬ ‫اإل‬
‫دل‬‫ع‬
1938
)‫دا‬‫د‬ ‫ل‬ ‫ن‬‫دو‬‫د‬‫س‬‫ألأ‬ ‫دا‬‫د‬‫ح‬‫البف‬ ‫ن‬
‫دف‬‫د‬‫ا‬ ‫ال‬ ‫دمها‬‫د‬‫ع‬‫أ‬ ‫دث‬‫د‬‫ي‬‫ف‬
‫دا‬‫د‬ ‫ك‬ ،
‫دم‬‫د‬‫ق‬
‫أ‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ق‬
)‫دف‬‫د‬ ‫الق‬ ‫دح‬‫د‬‫س‬ ‫ق‬‫دو‬‫د‬‫ف‬ ‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫لم‬
1901
‫دل‬‫ي‬‫ها‬ ‫د‬‫ح‬ ‫دف‬ ‫الق‬ ‫دي‬ ‫ع‬ ‫الااف‬ ‫هبوط‬ ‫ع‬
‫ف‬‫فك‬ ‫فوم‬ ‫أفماثها‬ ‫خاأت‬ ‫الت‬
‫دف‬‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫س‬‫التا‬ ‫ن‬‫دف‬‫ق‬‫ال‬
،
‫لل‬
‫دنجد‬‫ل‬‫ا‬ ‫دا‬‫ي‬‫أ‬ ‫دل‬‫ي‬‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫ض‬‫أي‬ ‫ف‬
)‫ب‬ ‫دذ‬‫د‬ ‫ال‬
1906
‫ال‬
‫دا‬‫د‬‫ح‬‫ل‬ ‫اةأق‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫ب‬ ‫دذ‬‫د‬‫ح‬ ‫اب‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫اق‬ ‫دو‬‫د‬‫ع‬‫حو‬ ‫دوم‬‫د‬‫ف‬ ‫دماثها‬‫د‬‫ف‬‫أ‬ ‫خاأت‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬
‫يت‬
‫دب‬‫د‬‫ع‬
‫أ‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دك‬‫د‬‫ل‬ ‫دن‬‫د‬‫ع‬ ‫دبب‬‫د‬‫س‬
.‫ااف‬ ‫ل‬
3
-
: ‫ن‬‫ـو‬‫ـ‬‫بيك‬ ‫ـيو‬‫ـ‬‫انس‬
‫ر‬‫ف‬
‫د‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫دد‬‫د‬‫س‬‫أ‬
‫ب‬ ‫ا‬
‫ن‬‫دو‬‫د‬‫ك‬‫ل‬
‫ة‬ ‫ع‬
‫أ‬‫دو‬‫د‬ )
‫د‬‫د‬‫ن‬‫حمي‬ ‫دل‬‫د‬‫ا‬‫اج‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫خل‬ ‫داي‬‫د‬‫ن‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دتهد‬‫د‬‫ب‬ ‫لأ‬ ‫دف‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫دال‬‫د‬‫ف‬
)‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬‫فا‬ ‫ل‬
‫دان‬‫د‬‫ت‬‫كن‬
‫ل‬
‫ا‬ ‫ع‬
‫أ‬‫دو‬‫د‬
‫أ‬ ‫دتف‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دك‬‫د‬‫ل‬ ‫ل‬ ‫دناعلل‬‫د‬‫ي‬‫ل‬
‫دب‬‫د‬ ‫يتر‬ ‫أن‬ ‫دد‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دتحاعل‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫ه‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫داخت‬‫د‬‫س‬ ‫دث‬‫د‬‫ي‬‫ف‬ ،)‫دمع‬‫د‬‫ي‬‫الجم‬ ‫دتس‬‫د‬ ‫طال‬
‫قاب‬ُ‫ا‬ ‫الت‬ ‫اكالت‬ ‫ال‬ ‫ل‬ ‫ج‬ ‫ي‬ ‫ع‬
‫اإل‬
.‫كاللقف‬ ‫سان‬
4
-
‫بيممي‬ ‫ارد‬‫و‬‫إد‬
Edward Bellamy
(
1850
-
1898
:)
‫ُع‬‫أ‬ ‫الذ‬
‫ايل‬‫ل‬‫أ‬ ‫ف‬ ‫فيالجها‬ ‫الاحن‬ ‫ف‬ ‫التافك‬ ‫ع‬
‫ف‬‫لك‬ ‫جب‬
‫اي‬
‫أ‬‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫التح‬
2000
-
1887
‫دنل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫دمحها‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ق‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬ )
1887
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دفك‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫يت‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫اق‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫في‬ ‫دفق‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دث‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ف‬ ،
‫ااه‬ ‫دل‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫الف‬‫ل‬ .» ‫دتقب‬‫س‬ ‫ال‬
‫د‬‫ع‬‫األ‬ ‫دم‬‫ق‬‫ل‬ ،» ‫د‬‫ك‬‫اةحف‬ ‫دتقب‬‫س‬ ‫ل‬ ‫ج‬ ‫دو‬ ‫د‬‫ي‬‫اا‬ ‫دميد‬‫ق‬‫بت‬ ‫دت‬ ‫ت‬
‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬
Tichi
1986
‫أن‬
‫د‬‫د‬‫ي‬‫لب‬ .‫دل‬‫د‬‫ل‬‫يواوب‬ ‫دات‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬ ‫دس‬‫د‬ ‫خ‬ ‫ال‬‫و‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دوف‬‫د‬‫ا‬ ‫دها‬‫د‬‫س‬‫ل‬ )‫اي‬
‫أ‬‫دو‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬ ‫التح‬
‫أك‬ ‫م‬
‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دف‬‫د‬
‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ب‬‫أ‬‫أ‬ ‫ن‬
‫داا‬‫د‬ ‫أ‬ ،‫دوخ‬‫د‬‫ق‬‫ع‬
‫ت‬
‫دم‬‫د‬‫ف‬‫كل‬
‫أفض‬
‫اي‬‫ل‬‫الف‬
‫تا‬ ‫ا‬ ‫ات‬
‫حب‬ ‫ف‬ ‫أك‬‫ل‬ ‫اليالد‬ ‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫اأ‬
.»‫اإليحاللل‬‫ل‬ ‫جلل‬ ‫النفل‬‫ل‬ ‫سلل‬‫اللف‬‫ل‬ ‫لل‬ ‫ا‬ ‫اةل‬ ‫لي‬ ‫ل‬ ‫حتفج‬ ،‫ا‬‫ا‬
‫لي‬
5
-
‫هكسلي‬ ‫الدوس‬
Aldous Haxly
(
1894
-
1963
:)
‫أن‬ ‫دوأ‬‫ي‬‫فت‬ ، ‫دتقب‬‫س‬ ‫ال‬ ‫ف‬ ‫الالاع‬ ‫اك‬ ) ‫هكس‬ ‫ار‬ ‫ا‬
‫ف‬
‫ي‬ ‫د‬‫ش‬ ‫د‬‫د‬‫ك‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دل‬‫ل‬‫اآل‬ ‫دتاكد‬‫ل‬ ‫ا‬‫ا‬
‫دف‬‫ن‬ ‫دل‬‫ل‬‫حال‬ ‫دا‬‫ي‬‫ست‬ ‫دف‬‫ا‬‫الا‬ ‫داع‬‫ل‬
‫أ‬‫ل‬ ،
‫ن‬
‫دل‬‫ل‬‫اآلل‬
‫د‬‫س‬ ‫داع‬‫ل‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫دل‬‫ح‬‫التا‬
‫دل‬‫د‬‫الاف‬ ‫دما‬‫ي‬ ‫ا‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫تسخ‬
‫دل‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫اللفخ‬
‫اة‬ ‫أن‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫لمأ‬ ‫ع‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫ان‬‫ل‬‫دا‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬‫ل‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫اة‬ ‫دك‬‫د‬‫د‬‫ش‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دتريف‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ل‬
‫ديتد‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ل‬ ،‫دات‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫لزجا‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫اب‬ ‫أ‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ي‬ُ‫ست‬ ‫دام‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ط‬
‫دل‬‫د‬‫ج‬‫فا‬ ‫دب‬‫د‬‫س‬‫ف‬ ‫داجهد‬‫د‬‫ت‬
‫دجا‬‫د‬‫ش‬ ‫دم‬‫د‬‫ي‬‫جم‬ ‫دالد‬‫د‬‫ع‬ ‫دتف‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫الل‬ ‫دذه‬‫د‬‫ه‬ ‫دوأ‬‫د‬ ‫دم‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ . ‫د‬‫د‬ ‫جت‬ ‫ال‬
Brave new world
)
1932
)‫ل‬‫الحف‬ ‫اليالد‬ ‫قيل‬ ‫لكذلك‬
،
‫أع‬ ‫لحن‬
‫هكس‬ ‫ام‬
‫ا‬ ‫ا‬
‫أيض‬ )
‫ال‬ ‫قيل‬
.)‫لقلل‬ ‫حن‬ ‫احن‬ ‫ل‬ ‫بم‬
6
-
‫ـل‬‫ـ‬‫أورويـ‬ ‫ـورو‬‫ـ‬‫چـ‬
George Orwell
:
‫دنل‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫دالد‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ال‬ ) ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ألأل‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ك‬
1984
‫دد‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫الا‬ ‫دد‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫في‬ ‫دذأ‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ )
، ‫ول‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬
‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دل‬‫د‬‫ع‬‫و‬ ‫حج‬ ‫دا‬‫د‬‫ه‬‫ب‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫خل‬ ‫دن‬‫د‬‫ع‬ ‫دمث‬‫د‬‫ا‬‫ا‬ ‫دم‬‫د‬‫ق‬‫ف‬ ‫ديوع‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫دا‬‫د‬‫ن‬‫الن‬ ‫دم‬‫د‬‫ي‬‫يق‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬ ‫دث‬‫د‬‫ي‬‫ف‬
‫دب‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫ع‬
‫أ‬‫ا‬
‫ز‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ‫ات‬
‫أ‬‫ا‬
‫ز‬‫دو‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫ن‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ال‬ ‫ع‬
‫أ‬‫ا‬
‫ز‬‫لل‬ ،‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫اة‬
‫ف‬‫الك‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ت‬ ‫لحه‬
)‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ...‫دذب‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ال‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ت‬ ‫لحه‬ ‫مق‬
،
‫دل‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ض‬‫أي‬ ) ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ألأل‬ ‫دام‬‫د‬‫د‬ ‫أع‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ل‬
.) ‫الن‬ ‫عل‬
‫حاأ‬
7
-
‫ي‬
‫ادبـور‬
‫ر‬‫ب‬ ‫دوجمس‬ ‫اي‬
‫ر‬
Ray Douglas Bradbury
:
‫ا‬ ،‫دف‬‫ل‬‫ا‬ ‫أع‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫ك‬‫حبت‬ ‫د‬‫ك‬‫أحف‬ ‫دب‬‫ي‬‫أخ‬
‫داي‬ ‫اةخ‬ ‫د‬‫ي‬‫ج‬ ‫د‬ ‫ي‬
‫يو‬ ‫فج‬ .‫ا‬‫ا‬
‫حي‬ ‫اةخب‬‫ل‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫ا‬‫و‬‫خأس‬ ‫الذين‬
‫دالهد‬ ‫أع‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دميث‬‫ا‬‫ال‬ ‫دد‬ ‫الي‬ ‫دات‬‫نف‬ ‫ل‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫دحاات‬‫ش‬ ‫دين‬‫ب‬ ‫ا‬
،
‫لكا‬
‫دد‬‫ن‬‫حي‬ ‫دت‬
‫د‬‫د‬‫ض‬‫ات‬ ‫دف‬‫د‬‫ي‬‫قي‬
‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫ن‬
‫كو‬ ‫ق‬‫دو‬‫د‬‫ف‬ ‫داي‬‫د‬‫ض‬‫الل‬ ‫دلن‬‫د‬‫س‬ ‫دد‬‫د‬‫ح‬‫اا‬
‫دل‬‫د‬‫ل‬‫حجهو‬ ‫دب‬‫د‬‫ك‬‫ا‬
،
‫دحس‬‫د‬‫س‬ ‫أ‬ ‫دف‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫أع‬ ‫لحن‬
20226
‫دت‬‫د‬‫ي‬‫ها‬‫فهف‬ ‫ل‬ )
451
)
1953
)‫دل‬‫د‬‫ل‬‫الذهب‬ ‫س‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫دات‬‫د‬‫ف‬‫لاالا‬ ،
1953
‫آال‬ ‫ل‬
‫دل‬‫د‬‫ح‬‫حقم‬ ‫ل‬ ،))‫دف‬‫د‬ ‫ال‬ ‫دب‬‫د‬‫ك‬‫كو‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دات‬‫د‬‫ل‬‫يوح‬ ‫ل‬ )‫دياخع‬‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫ت‬
‫ل‬ )‫د‬ ‫الا‬ ‫لي‬
‫البمايل‬ ‫هايل‬ ‫ل‬ )‫وشي‬ ‫ال‬ ‫الفجام‬ ‫ل‬ )‫خ‬
‫الياأل‬ ‫ل‬ )‫الكاليملسكوب‬
.)‫لألبم‬ ‫لا‬ ‫الم‬ ‫أححفت‬ ‫يو‬ ‫ل‬ )

10. 10 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
8
-
‫أزيموف‬ ‫إسحاق‬
Isaac Asimov
(
1920
-
)
:
‫ييم‬ ‫ألس‬ ‫عالد‬
‫دن‬‫ح‬
‫دف‬‫ب‬‫أك‬
‫دي‬‫ب‬‫حا‬
‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫أخب‬
‫د‬‫ك‬ ‫د‬‫ف‬ ‫د‬
‫ن‬‫الياف‬ ‫ن‬‫القف‬ ‫ات‬‫و‬‫سن‬
،
‫ن‬
‫ا‬ ‫اهتد‬ ‫لقم‬
‫ا‬ ‫ل‬ ‫الفف‬ ‫ح‬ ‫يف‬ ‫الك‬ ‫ام‬ ‫اةع‬ ‫حن‬ ‫للف‬ ‫الحب‬ ‫د‬ ‫ي‬ ‫الالام‬
‫دوف‬‫ه‬‫ك‬ ‫ل‬ )‫ليجيال‬
)‫ف‬ ‫الق‬ ‫حلساع‬ ‫ل‬ )‫اللضاي‬ ‫ات‬
‫أ‬‫الا‬ ‫ل‬ )‫ب‬ ‫حن‬
‫فخ‬ ‫حت‬ ‫ل‬
‫ا‬ ‫الس‬ ‫ف‬
.)‫ي‬
‫ىشاط‬
3
:
‫بعد‬
‫قرأتك‬
‫عن‬ ‫أبحث‬ ، ‫الغربيين‬ ‫العلمي‬ ‫الخيال‬ ‫أدب‬ ‫كتاب‬ ‫عن‬
‫شاهدها‬ ‫أو‬ ‫واقرأها‬ ‫أعمالهم‬
‫مىها‬ ‫واحد‬ ‫لعمل‬ ‫ملخص‬ ‫اكتب‬ ‫ثم‬ ،
.
‫نشاط‬
4
:
‫العلم‬ ‫يخبئ‬ ‫ماذا‬ ‫مقالة‬ ‫أ‬
‫ر‬‫اق‬
‫في‬
‫القريب‬ ‫المستقبل‬
‫ل‬
‫شعبان‬ ‫ر‬ ‫مظ‬ ‫ترجمة‬ ‫بوتشر‬ ‫الف‬
‫ر‬
)‫ائلل‬
‫ف‬‫اإلث‬ ‫ايات‬
‫ف‬‫الق‬
‫دا‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫كت‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫قا‬ ‫ال‬
1998
،
‫ات‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫التر‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دمث‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ات‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ل‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫دتامث‬‫د‬‫د‬‫س‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬
‫دالم‬‫د‬‫د‬‫خ‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬ ‫دالد‬‫د‬‫د‬‫ع‬
‫عا‬ ‫فتي‬ ‫القاخحل‬ ‫ات‬‫و‬‫السن‬
2025
‫ل‬ ،
‫عا‬ ‫اآلن‬ ‫ان‬
2021
،
‫اآلن‬ ‫دي‬‫ت‬‫ف‬ ‫داي‬ ‫الي‬ ‫دف‬ ‫دل‬‫ا‬‫ان‬ ‫حا‬ ‫ااقض‬ ‫ه‬
‫سيتاقض‬ ‫ف‬ ‫أ‬ ‫اتوق‬ ‫له‬
‫الااق‬
‫عا‬
2025
‫؟‬ ‫الكااب‬ ‫انال‬ ‫ا‬ ‫ك‬
‫ي‬ ‫ع‬ ‫حتاح‬
http://repository.yu.edu.jo/handle/123456789/531923?show=full

11. 11 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫ال‬ ‫العامل‬ ‫يف‬ : ‫ا‬
ً
‫ثاني‬
‫ع‬
‫ربي‬
‫بنن‬ ‫دل‬‫قاأ‬ ‫ال‬ ‫دم‬‫د‬‫ه‬‫الي‬ ‫دميث‬‫ف‬ ‫د‬‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫أخب‬ ‫دف‬‫ب‬‫ييت‬
‫د‬‫ي‬
‫د‬‫د‬‫ب‬‫اةخ‬ ‫دو‬‫ن‬‫ال‬ ‫دذا‬‫ه‬ ‫دمأ‬‫د‬‫ب‬ ‫دم‬‫ق‬ ‫ف‬ ، ‫د‬‫ب‬‫ف‬‫الر‬ ‫اةخب‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫ه‬
‫ف‬
‫ح‬ ‫اليفب‬ ‫عنم‬
‫حن‬ ‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫سخف‬
‫تيف‬
‫ال‬ ‫ن‬‫القف‬
،‫ن‬‫ياف‬
‫لقم‬
: ‫اةخب‬ ‫ن‬‫و‬ ‫ال‬ ‫هذا‬ ‫كتاب‬ ‫حن‬ ‫كان‬
1
-
‫تو‬
‫الحكيم‬ ‫فيق‬
(
1898
-
1987
)
:
‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫دو‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫ا‬‫ال‬‫دا‬ ‫أع‬ ‫د‬‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫دا‬‫ن‬‫أخب‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫ا‬ ‫د‬‫ب‬‫ف‬‫ع‬ ‫دب‬‫ي‬‫أخ‬ ‫ألم‬ ‫ييم‬
،
‫دك‬‫د‬‫ش‬ ‫ال‬
‫ل‬‫ا‬
‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫دلخب‬‫د‬ ‫دلد‬‫د‬‫ك‬‫الا‬ ‫دض‬‫د‬‫ي‬‫اوف‬ ‫دا‬‫د‬ ‫اهت‬ ‫أن‬
‫د‬‫د‬
-
‫دف‬‫د‬‫ل‬‫ف‬ ‫د‬‫د‬‫ي‬‫ت‬ ‫ال‬‫ل‬
‫دور‬‫د‬‫ي‬‫الا‬ ‫دف‬‫د‬‫ج‬‫ل‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫داي‬‫د‬‫ض‬‫الل‬
-
‫دان‬‫د‬‫ك‬
‫د‬‫د‬‫ا‬‫ح‬ ‫دف‬ ‫حاي‬
‫د‬‫د‬‫ت‬‫ف‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ »‫داي‬‫ض‬‫الل‬ ‫دف‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬ ‫دوم‬‫د‬‫خ‬‫خ‬ ‫الت‬
‫ل‬‫ا‬
‫ال‬ ‫ن‬‫دف‬‫ق‬‫ال‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دينات‬‫د‬‫س‬ ‫الا‬ ‫ع‬
‫ف‬
‫دف‬‫د‬‫ا‬‫ي‬
‫ن‬
‫لل‬ ،
‫دلل‬‫د‬‫ي‬‫قي‬ ‫دام‬‫د‬ ‫أع‬ ‫ف‬
‫لحسفف‬
‫لو‬ ‫حسففلل‬ ‫نها‬ ‫ع‬ ‫حن‬ ‫جام‬ ‫ال‬ ‫هذا‬ ‫ف‬ ‫لل‬
‫ا‬ ‫عفف‬
)‫لاااب‬
1949
‫حسففلات‬ ‫وعل‬ ‫حج‬ ‫ن‬ ‫ع‬ ‫ت‬ ‫كا‬ ‫الت‬ ،
‫لح‬ ،) ‫جت‬ ‫ال‬ ‫ح‬
‫حسف‬
)‫هللا‬ ‫أأ‬ ‫وعل‬ ‫ج‬
1953
‫دمل‬‫ا‬ ‫د‬‫ت‬‫ال‬ )‫اليجيب‬ ‫ا‬
‫ف‬‫االخت‬ ‫قيل‬ ‫لاضد‬
‫دل‬‫ل‬‫آ‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫دوم‬‫ف‬ ‫أ‬
‫داحن‬‫ل‬‫ا‬
‫ل‬ ‫كااب‬ ‫ل‬
‫دنل‬‫س‬ ‫ع‬
‫ف‬‫دي‬‫ي‬‫الق‬ ‫دل‬‫ي‬‫الق‬ ‫دد‬‫ض‬‫ا‬ ‫دا‬ ‫ك‬ ،‫ع‬
‫ف‬‫دي‬‫ي‬‫ق‬ ‫دل‬‫ي‬‫ق‬ ‫د‬‫ه‬‫ل‬ ،)‫دا‬
)‫ن‬‫دو‬‫ي‬ ‫ح‬
‫ا‬ ‫دا‬‫ح‬ )‫دلد‬‫ك‬‫الا‬ ‫دا‬‫ه‬‫في‬ ‫دا‬‫ن‬‫ل‬ ‫دوأ‬‫ي‬‫ي‬ ‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫ن‬‫يو‬ ‫ح‬ ‫سنل‬ ‫ف‬ ‫سلامث‬
‫ال‬ ‫سان‬ ‫اإل‬ ‫أن‬ ‫فنجم‬ ،‫د‬ ‫الي‬ ‫احوأ‬ ‫يم‬
‫اإل‬ ‫يا‬ ‫ل‬ ‫الافلب‬ ‫لانيم‬ ،‫وت‬ ‫ي‬ ‫ال‬
‫ل‬ ‫فق‬ ‫ي‬
‫سان‬
‫د‬‫د‬ ‫ك‬،‫اتريف‬ ‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬ ‫دمع‬‫د‬‫ل‬‫الاا‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫الحبل‬ ‫دف‬‫د‬ ‫عنا‬ ‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ‫دف‬‫د‬ ‫ح‬
)‫دم‬‫د‬‫ر‬‫ال‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬ ‫أف‬ ‫دففيتف‬‫د‬‫س‬‫ح‬ )‫دلد‬‫د‬‫ك‬‫الا‬ ‫دم‬‫د‬‫ق‬ ‫ا‬
1957
‫دوأ‬‫د‬‫ي‬‫لا‬
‫دم‬‫د‬‫د‬‫ر‬‫ال‬ ‫أن‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫في‬
‫دو‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫خاأت‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ ،‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ال‬ ‫ال‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬‫ز‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ه‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫م‬
‫دي‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ت‬ ‫افج‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬ ‫لا‬ .‫داحن‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دفك‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫الت‬ ‫ع‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ل‬،‫لرات‬ ‫دمع‬‫د‬‫د‬‫ع‬
)‫فد‬ ‫لك‬ ‫الحيا‬ ‫حسففلل‬
1963
‫ات‬ ‫حسففلات‬ ‫وعل‬ ‫لحج‬
)‫دمم‬‫ي‬‫ال‬ ‫دس‬ ‫حج‬ ‫ان‬‫و‬‫د‬‫ن‬‫ي‬ ‫دم‬‫ف‬‫ا‬‫و‬‫ال‬ ‫اللي‬
1972
‫لحن‬
‫دا‬‫ه‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫اقف‬ ‫دففلل‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ح‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫أ‬ ‫دملأ‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ،) ‫دف‬‫د‬‫د‬ ‫ق‬
‫ماثه‬
‫اث‬ ‫دوم‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ا‬
‫دي‬‫د‬‫د‬‫ن‬
،‫اةأق‬ ‫دكان‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫ام‬‫و‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫أ‬ ‫دتحال‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫أا‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬ ‫الق‬ ‫دكان‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫ن‬
‫لحسففل‬
‫د‬‫س‬‫عك‬ ‫دك‬‫ا‬ ‫دن‬‫ك‬‫لل‬ ‫اإلطاأ‬ ‫لس‬ ‫ف‬ ‫لاملأ‬ )‫ف‬ ‫الق‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫شاعف‬ ‫ل‬
‫اةأق‬ ‫دكان‬‫س‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دل‬‫ث‬‫ثال‬ ‫دذهب‬‫ي‬ ‫دث‬‫ي‬‫ف‬
‫عال‬
،‫دف‬‫د‬‫د‬ ‫الق‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬‫ل‬ )‫داعف‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫ل‬ ‫دان‬‫د‬
‫ل‬
‫دففيتف‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ح‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ل‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ق‬
‫دت‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫ج‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دائد‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ال‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ال‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫يو‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬ ‫ل‬
‫حسف‬
‫ا‬ ‫ح‬ ‫التوجس‬‫ل‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫فلف‬ ‫ينج‬ ‫أن‬ ‫كن‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫التنبس‬‫ل‬ ‫لل‬ ‫التس‬ ‫بين‬ ‫فيتف‬
‫كن‬ ‫ي‬
.»‫فلف‬ ‫يلا‬ ‫أن‬
2
-
: ‫ـى‬‫ـ‬‫يس‬ ‫ـدين‬‫ـ‬‫ال‬ ‫ـز‬‫ـ‬‫ع‬ ‫ـف‬‫ـ‬‫يوس‬
‫الي‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬ ‫ك‬ ‫ا‬‫ا‬‫دتا‬‫د‬‫س‬‫أ‬ ‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دذ‬‫د‬‫ل‬‫ا‬
‫أخب‬ ‫اكيف‬‫و‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دف‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫أع‬ ‫دمت‬‫د‬‫ع‬‫ل‬ .‫ل‬‫دكنمأ‬‫د‬‫س‬‫اإل‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫جاح‬ ‫دو‬
‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬
‫د‬‫د‬‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫د‬‫د‬
،
‫دام‬‫د‬ ‫أع‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬‫اةخ‬ ‫دف‬‫د‬‫ج‬‫تا‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دف‬‫د‬‫ي‬ ‫ك‬ ‫دوم‬‫د‬‫ا‬‫لا‬
‫دنل‬‫د‬‫س‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دل‬‫د‬‫ل‬‫اع‬
1940
‫دنل‬‫د‬‫س‬ ‫دي‬‫د‬‫ت‬‫لف‬
1960
‫ا‬‫اللنتاز‬ ‫الف‬ ‫أع‬ ‫حت‬ ‫اخت‬‫ل‬ ،
،
‫اةيا‬ ‫ل‬ ‫عج‬ ‫الف‬ ‫أع‬ ‫لحن‬
)
1940
‫سا‬ ‫ال‬ ‫ع‬
‫ف‬‫اةحي‬ ‫ع‬
‫أ‬‫بنو‬ ‫ل‬ ،
)‫ع‬
‫أ‬‫و‬
1942
‫أج‬ ‫ل‬
) ‫اع‬ ‫ال‬ ‫حن‬
1950
‫اعلل‬ ‫لل‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫لي‬ ‫ااوم‬ ‫الذ‬
‫لاملأ‬ ،‫الث‬ ‫ال‬ ‫احج‬‫البف‬ ‫اعل‬ ‫ف‬ ‫فعت‬ُ
‫ع‬
‫دم‬‫ي‬ ‫اج‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫فوم‬
‫الااف‬ ‫الجسد‬
،
‫ال‬ ‫قيل‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫أيض‬ ‫تاجف‬ ‫لحن‬
‫فو‬ ‫اها‬‫ف‬‫فك‬ ‫املأ‬ ‫الت‬ )‫حكان‬
)‫دد‬ ‫اا‬ ‫دل‬‫ش‬‫ا‬
‫ف‬‫ف‬ ‫دل‬‫ي‬‫لق‬ .‫داحن‬‫ل‬‫ا‬ ‫د‬‫ف‬ ‫التنق‬ ‫م‬
‫ل‬
‫الف‬ ‫قيل‬
‫د‬‫ي‬‫الق‬ ‫دذه‬‫ه‬ ‫دم‬‫ق‬‫لا‬ ،‫دب‬‫ح‬‫ال‬ ‫دام‬‫ج‬‫ح‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دماثها‬‫ف‬‫أ‬ ‫لاملأ‬ )‫أسف‬
‫أ‬ ‫ا‬ ‫الذ‬ ‫ج‬
‫ل‬
‫د‬‫ت‬‫ال‬ ‫اللل‬ ‫د‬‫س‬‫أ‬
‫ف‬‫ال‬ ‫دف‬‫ب‬‫لتج‬ ‫ا‬‫ا‬
‫داخ‬‫ق‬‫ت‬ ‫ا‬
‫الااف‬ ‫عقوم‬ ‫فتي‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫ك‬ ‫ااتف‬
. ‫يف‬ ‫ال‬ ‫جت‬ ‫ال‬ ‫اق‬‫ل‬ ‫عن‬ ‫اتامث‬ ‫القيل‬‫ل‬ .‫أجساخهد‬‫ل‬ ‫لوسهد‬ ‫ل‬
3
-
‫م‬
‫ـ‬‫ـ‬‫ص‬
‫ى‬ ‫ط‬
‫ــود‬‫ـ‬‫محم‬
(
1921
-
2009
)
:
‫د‬‫د‬‫ح‬‫ا‬ ‫دم‬‫د‬‫ق‬‫ل‬
‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ ‫دب‬‫د‬‫ت‬‫فك‬ ‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬ ‫دام‬‫د‬‫ج‬‫ح‬ ‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫دف‬‫د‬‫ا‬‫ا‬ ‫كتا‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ق‬‫ف‬
‫دو‬‫د‬‫ب‬‫لينك‬
)‫ت‬
1964
‫و‬‫للا‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫حس‬ ‫لي‬ ‫ااولت‬ ‫الت‬
،
) ‫ال‬ ‫ف‬ ‫الينوبف‬ ‫ي‬
‫الجا‬ ‫ليللل‬ ‫فوم‬ ‫أفماثها‬ ‫لاملأ‬
‫الذ‬‫ل‬ ‫الااف‬
‫لكا‬ ،‫بمقل‬ ‫ليللتف‬ ‫اامخ‬ ‫لد‬
‫لا‬ ‫الفلفلل‬ ‫االاياالت‬ ‫عن‬ ‫سئوم‬ ‫ال‬ ‫ف‬ ‫أ‬ ‫سبض‬ ‫ا‬ ‫فل‬ ‫يتقم‬ُ
‫ي‬ ‫ن‬
‫نا‬
‫اح‬‫ل‬‫اةأ‬ )‫س‬
،
‫دل‬‫ي‬‫الق‬ ‫لف‬
‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫د‬‫د‬‫ي‬‫اج‬ ‫دل‬‫د‬‫ن‬‫حيي‬ ‫داخع‬‫د‬ ‫ي‬
‫دا‬‫د‬‫ج‬‫ال‬ ‫دذا‬‫د‬‫ه‬ ‫دن‬‫د‬‫ق‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫ك‬ ‫ي‬
‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫ي‬ ‫أن‬ ‫داص‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫ع‬
‫أ‬‫دم‬‫د‬‫ق‬‫ح‬
‫دا‬‫د‬‫ح‬
)‫د‬‫د‬‫س‬‫انا‬ ‫دض‬‫د‬‫طف‬ ‫دن‬‫د‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬‫ا‬ ‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دمث‬‫د‬‫ف‬
‫اح‬‫ل‬‫اةأ‬
،
‫ب‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دان‬‫ك‬‫ل‬
‫د‬‫ا‬‫ماعا‬
‫ف‬
)‫دلف‬‫ي‬‫ال‬ ‫دت‬‫ا‬‫ا‬ ‫د‬‫ج‬‫أ‬ ‫دل‬‫ي‬‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫ض‬‫أي‬
1967
‫اة‬ ‫د‬ ‫ااو‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫دالم‬‫ن‬‫لات‬ ،
‫دي‬‫د‬‫ل‬ ‫ل‬‫دف‬‫ا‬‫الا‬ ‫دا‬‫س‬‫ج‬
‫دات‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫حو‬
،
‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫أ‬ ‫دفب‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫الق‬ ‫دمث‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫لات‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ،‫دل‬‫د‬‫د‬ ‫ال‬ ‫ال‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫اليال‬ ‫دفب‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬
‫دفق‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دوأ‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ي‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫سخ‬

12. 12 ‫كتاب‬
‫توظيف‬
‫العلمي‬ ‫الخيال‬
‫في‬
‫العلوم‬ ‫تدريس‬
–
‫إ‬
‫مرسي‬ ‫محمد‬ ‫حاتم‬/ ‫دكتور‬ ‫عداد‬
‫دم‬‫د‬‫ي‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫ن‬‫داعو‬‫د‬‫ح‬‫ال‬ ‫داف‬‫د‬‫ا‬‫ي‬ ‫دف‬‫د‬‫ي‬‫خح‬ ‫دياع‬‫د‬‫ش‬
‫دف‬‫د‬‫ا‬‫الا‬
‫دهد‬‫د‬‫س‬‫أجنا‬ ‫دتالف‬‫د‬‫خ‬‫ا‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دف‬‫د‬‫ا‬‫الا‬ ‫د‬‫د‬ ‫اج‬ ‫دن‬‫د‬‫ح‬ ‫دك‬‫د‬‫ل‬ ‫دي‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دب‬‫د‬‫ا‬‫ف‬‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫ح‬‫ل‬
‫أشك‬‫ل‬
‫فق‬ ‫ال‬ ‫هذا‬ ‫اجهل‬‫و‬ ‫ل‬ ‫ااااخهد‬‫ل‬ ‫الهد‬
،
‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫د‬‫ف‬ )‫دوخ‬ ‫حا‬ ‫حيحلي‬ ‫ات‬ ‫كتا‬ ‫ن‬
‫دم‬‫ا‬ ‫دت‬ ‫كا‬
‫د‬‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫لأ‬
‫ال‬
‫ل‬ ،‫الحب‬ ‫حجام‬
‫بم‬ ‫انكف‬ ‫أن‬ ‫كن‬ ‫ي‬
‫أع‬ ‫أن‬ ‫دد‬ ‫أ‬ ‫اةخب‬ ‫ن‬‫و‬ ‫ال‬ ‫هذا‬ ‫ف‬ ‫اةخبلل‬ ‫اعااف‬
‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫ل‬‫ا‬
‫ق‬ ‫دام‬‫ج‬ ‫ال‬ ‫ذا‬
‫دم‬‫ق‬‫ل‬ ،‫دل‬ ‫ي‬
‫ا‬
.‫فيها‬ ‫ل‬ ‫الكتا‬ ‫عن‬ ‫لألسف‬ ‫وقف‬
4
-
‫شـريف‬ ‫نهـاد‬
(
1932
-
2011
)
:
‫الياش‬
‫ة‬ ‫دم‬‫ي‬‫الوف‬ ‫دص‬ ‫ا‬ ‫ال‬ ‫دف‬ ‫ل‬ ‫دف‬ ‫ل‬ ‫دم‬‫ق‬‫لل‬ ، ‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫اةلم‬ ‫د‬‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫ض‬
‫خب‬
‫ا‬ ‫دام‬‫د‬‫ل‬‫الا‬
‫ق‬ ‫دام‬‫د‬ ‫أع‬ ‫دمع‬‫د‬‫ي‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫دا‬‫د‬‫ن‬‫أخب‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫ث‬‫اأ‬ ‫دف‬‫د‬ ‫دث‬‫د‬‫ي‬‫ف‬ ، ‫د‬‫د‬ ‫لي‬
‫ي‬
‫د‬‫د‬‫ي‬
‫د‬‫د‬‫س‬ ‫لل‬
‫ا‬
‫د‬‫د‬ ‫ا‬
‫ف‬‫ف‬ ‫مت‬
‫دا‬‫د‬‫ك‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫ن‬‫ي‬ ‫أن‬ ‫دن‬‫د‬‫ك‬ ‫ي‬ ‫ن‬
‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ا‬‫ا‬
‫ف‬ ‫دا‬‫د‬‫ش‬
، ‫أخبنا‬
‫فق‬ ‫ف‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ك‬
‫ن‬‫از‬‫و‬‫الت‬ ‫حن‬ ‫ا‬‫ا‬
‫وع‬ ‫ا‬ ‫ض‬
‫ا‬ ‫بين‬
‫دن‬‫ح‬ ‫دل‬‫ل‬‫اةخب‬ ‫ل‬ ‫دلا‬‫ي‬‫ال‬‫ل‬ ‫دل‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫دل‬‫ح‬‫و‬ ‫ي‬ ‫ل‬
‫دف‬ ‫ا‬ ‫لل‬ ‫دا‬‫س‬ ‫دات‬‫ق‬‫عال‬ ‫دالم‬‫خ‬
‫دي‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫اكت‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫دفلق‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ال‬
‫داخع‬‫د‬‫د‬ ‫ال‬ ‫داف‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ج‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫اب‬ ‫أ‬ ، ‫داعف‬‫د‬‫د‬‫ش‬ ‫دجن‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫بما‬
‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫ديف‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ل‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫ا‬‫ا‬
‫دم‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫حبت‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫الي‬
‫دلل‬‫د‬ ‫الي‬ ‫اات‬ ‫دح‬‫ي‬ ‫ال‬
،
‫دم‬‫ق‬‫ل‬
‫د‬‫د‬ ‫ل‬
‫تا‬
‫دي‬‫ل‬ ‫دمان‬‫ي‬ ‫ال‬ ‫دذا‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دف‬‫ج‬
7
‫ل‬ ‫دات‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬ )
8
‫دفف‬‫د‬‫س‬‫لح‬ ‫دلل‬‫ي‬‫قي‬ ‫دات‬‫ع‬‫و‬ ‫حج‬ )
‫لل‬
‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬‫ل‬ .‫دات‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬
‫أ‬‫الم‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ح‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫و‬ ‫لحج‬
)‫داحن‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫داهف‬‫د‬‫د‬‫ق‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬ ‫دام‬‫د‬‫د‬ ‫اةع‬ ‫دك‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬
1972
‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫دد‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ج‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫اج‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫دوم‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دملأ‬‫د‬‫د‬‫ا‬
‫دتقب‬‫س‬ ‫ال‬ ‫د‬‫ف‬ ‫لعضائف‬ ‫تلا‬ ‫لال‬ ‫سان‬ ‫اإل‬
‫دد‬‫ق‬‫أ‬ ‫دلل‬‫ي‬‫القي‬ ‫دف‬‫ت‬‫وع‬ ‫لحج‬ . ‫ائ‬ ‫دين‬‫س‬ ‫د‬ ‫دي‬‫ف‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫دت‬‫ل‬‫ااو‬ ‫دم‬‫ق‬‫ل‬ ،
4
‫دلحف‬‫ي‬
)‫كد‬
1974
‫لاضد‬
10
‫ف‬ ‫حنها‬ ‫قيص‬ )
‫ي‬ ‫ع‬ ‫اآلل‬ ‫سان‬ ‫اإل‬ ‫سلاخع‬ ‫قضلل‬ ‫لاا‬ ) ‫قاخ‬ ‫ف‬ ‫ذاأ‬
‫اةأق‬
‫دي‬ ‫ع‬ ‫اف‬‫أ‬‫لثو‬
‫د‬‫د‬‫ق‬‫أ‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫لق‬ ،)‫اخ‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫ال‬ ‫د‬‫د‬‫ل‬‫يات‬ ‫د‬‫د‬‫ك‬‫ل‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫لق‬ ،‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬
‫د‬
4
‫ال‬ ‫ها‬ ‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫يت‬ ُ
‫د‬‫د‬‫س‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬ )‫دلحفكد‬‫د‬‫ي‬
‫د‬‫د‬‫ه‬‫ل‬ ،‫دلل‬‫د‬‫ي‬‫القي‬ ‫دل‬‫د‬‫ع‬‫و‬ ‫ج‬
‫ا‬
‫ف‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ال‬ ‫دلل‬‫د‬‫د‬‫ض‬‫ق‬ ‫دوم‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دملأ‬‫د‬‫د‬‫ا‬
‫دتا‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫خ‬‫أ‬‫ل‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬ ‫دف‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫لق‬ ‫دد‬‫د‬‫د‬ ‫الي‬ ‫دتام‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬ ‫دوى‬‫د‬‫د‬‫ق‬‫ال‬ ‫دين‬‫د‬‫د‬‫ب‬
‫دذا‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دي‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫داي‬‫د‬‫د‬‫ض‬‫ق‬ ‫ل‬ ‫محف‬
‫القهف‬
،
‫لل‬
) ‫دا‬‫د‬ ‫ال‬ ‫دالد‬‫د‬‫ي‬‫ال‬ ‫دكان‬‫د‬‫س‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ل‬‫أ‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫ض‬‫أي‬ ‫ف‬
1977
‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬
‫داه‬‫د‬‫ل‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫دذاي‬‫د‬‫ر‬‫ال‬ ‫دكالت‬‫د‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫ا‬‫ال‬‫د‬‫د‬‫ف‬ )‫ل‬‫دف‬‫د‬‫ش‬ ‫داخ‬‫د‬‫ه‬ ‫دا‬‫د‬‫ه‬‫في‬ ‫دم‬‫د‬‫ج‬‫ل‬
‫ل‬ ،‫السكن‬‫ل‬
‫ا‬ ‫ال‬ ‫دلل‬‫ي‬‫القي‬ ‫دف‬‫ت‬‫وع‬ ‫لحج‬ .‫داأ‬‫ا‬‫الا‬ ‫دان‬‫ي‬‫قل‬ ‫دترالم‬‫س‬‫ا‬ ‫دو‬‫ا‬ ‫داه‬‫ج‬‫االا‬ ‫لك‬
)‫دل‬‫ل‬ ‫تو‬‫الا‬ ‫دات‬‫س‬
1979
‫دد‬‫ض‬‫لا‬ ،
11
‫ا‬ ‫لس‬ ‫أخذت‬ ‫قيل‬ ‫نها‬ ‫ع‬ ‫حن‬ ‫قيل‬ )
‫ن‬ ‫اتض‬ ‫له‬ ،‫القييلل‬ ‫وعل‬ ‫ج‬ ‫ال‬ ‫سد‬
‫دو‬ ‫ن‬ ‫دو‬‫ك‬‫ا‬ ‫دن‬‫ع‬ ‫لل‬ ‫ع‬ ‫فقلقل‬
‫ا‬‫و‬‫في‬ ‫حن‬ ‫اسات‬ ‫ال‬ ‫حن‬ ‫خار‬
‫الك‬ ‫ت‬
‫ال‬ ‫دل‬‫ي‬‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫ض‬‫أي‬ ‫دل‬‫ع‬‫و‬ ‫ج‬ ‫ال‬ ‫دد‬‫ض‬‫لا‬ . ‫دا‬‫س‬ ‫يم‬ُ ‫ات‬ ‫القيل‬‫ل‬ ‫ي‬
)‫دب‬‫ي‬‫ه‬
‫الف‬ ‫داي‬‫ق‬
‫كائن‬ ‫أسام‬ ‫فيها‬ ‫تد‬ ‫ل‬
‫اةأق‬ ‫سكان‬ ‫لي‬ ‫بفسالل‬ ‫ق‬‫اةزأ‬ ‫الكوكب‬ ‫حن‬
‫دين‬‫ب‬ ‫ا‬
‫داي‬‫ق‬‫ل‬ ‫لاقم‬ )‫الياخع‬ ‫ق‬‫فو‬ ‫حنملبل‬ ‫لقيل‬ ،
‫ا‬‫و‬‫الك‬ ‫دكان‬‫د‬‫س‬
‫دان‬‫د‬‫س‬ ‫اإل‬‫ل‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫خ‬‫اة‬ ‫دب‬‫د‬‫ك‬
،
‫ا‬‫ل‬ ‫داي‬‫د‬‫ض‬‫الل‬ ‫دوم‬‫د‬‫ف‬ ‫دا‬‫د‬‫ح‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫ض‬‫أي‬ ‫دت‬‫د‬‫ل‬‫انال‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬ ‫دص‬‫د‬‫ي‬‫الق‬ ‫لحن‬
،‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫خ‬‫اة‬ ‫دب‬‫د‬‫ك‬‫ا‬‫و‬‫لك‬
‫دل‬‫د‬‫ي‬‫ق‬
‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ت‬‫ف‬ ‫د‬‫ف‬‫ل‬ .)‫اي‬ ‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫دين‬‫ع‬ ‫دل‬‫ي‬‫لق‬ )‫افمع‬‫ل‬ ‫لقيل‬ ‫لجهان‬
)‫الاحن‬ ‫دماأ‬‫ج‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دب‬‫ق‬‫ث‬ ‫دل‬‫ي‬‫ق‬ ‫دم‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫ض‬‫أي‬ ‫ايينات‬
،
‫دا‬ ‫ك‬
)‫ل‬‫دف‬‫ش‬ ‫داخ‬‫ه‬ ‫دب‬‫ت‬‫ك‬
‫دين‬‫س‬‫ال‬ ‫دل‬‫ي‬‫ق‬
)‫فينا‬‫أ‬‫كا‬
1980
‫دا‬‫ح‬ ‫أل‬
‫ال‬ ‫ع‬
‫ف‬‫دذاك‬‫ل‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دين‬‫س‬ ‫دف‬‫ل‬ ‫ع‬ ‫دض‬ ‫ح‬ُ
‫ي‬
‫د‬ ‫ااو‬ ‫ع‬
‫ف‬‫د‬‫ك‬‫ف‬ ‫دم‬‫ق‬‫ا‬ ‫د‬‫ه‬‫ل‬ ،‫دل‬‫ن‬‫مفي‬
‫الذ‬
‫دث‬‫ي‬‫ا‬ ‫ائلل‬ ‫دين‬‫س‬ ‫دفلق‬‫ع‬ ‫دي‬‫ل‬ ‫دان‬‫س‬ ‫اإل‬ ‫دمى‬‫ل‬ ‫دل‬‫ن‬‫المفي‬ ‫ات‬‫كف‬
‫دن‬‫ك‬ ‫ي‬
‫دا‬‫ه‬‫خالل‬ ‫دن‬‫ح‬ ‫دااه‬ ‫دات‬‫كف‬ ‫دل‬‫ع‬‫ي‬ ‫أن‬ ‫دفخ‬‫ل‬ ‫ل‬
،
‫ثد‬
)‫داأ‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫اإلع‬ ‫دمى‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ا‬ ‫دذ‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫د‬‫خ‬‫أ‬ ‫دلل‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫قي‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ع‬‫و‬ ‫حج‬ ‫دم‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫أ‬
1981
‫دد‬‫د‬‫د‬‫ض‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬‫ل‬
8
‫دا‬‫د‬‫د‬ ‫أ‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫لق‬ .‫دص‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ )
‫لكائنا‬
)‫اللضاي‬ ‫ت‬
1983
)‫ي‬ ‫الا‬ ‫لقيل‬ ،
1988
)‫حكفأ‬ ‫السيم‬ ‫ان‬
‫ا‬‫أف‬ ‫ل‬
1990
،
) ‫ا‬ ‫اإلج‬ ‫ل‬
1991
‫دماي‬ ‫ل‬ ،
) ‫دف‬‫د‬‫س‬‫ال‬ ‫دو‬‫د‬‫ل‬‫لو‬
1994
‫الن‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ي‬‫لق‬ ،
‫الكو‬ ‫دالد‬‫د‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دملأ‬‫د‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬‫ال‬ ) ‫دو‬‫د‬‫ج‬
‫دف‬‫د‬‫اقف‬ ‫د‬‫د‬ ‫ح‬ ‫ى‬
‫دف‬‫د‬‫خ‬‫أ‬ ‫دص‬‫د‬‫ي‬‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫ض‬‫أي‬ ‫دف‬‫د‬‫ل‬‫ل‬ ،‫دب‬‫د‬‫ك‬‫ا‬
‫ل‬ ) ‫عاج‬
)‫السياخع‬ ‫هف‬ ‫ل‬ )‫القيف‬ ‫ل‬ )‫خوفو‬ ‫فليمع‬
،
‫الق‬ ‫أحت‬ )‫ل‬‫شف‬ ‫هاخ‬ ‫ن‬
‫ك‬ ‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫د‬
‫اأ‬
‫ف‬‫الرا‬ ‫تان‬ ‫اإل‬ ‫لك‬
‫الي‬ ‫الالام‬ ‫ام‬ ‫أع‬ ‫حن‬
‫ب‬‫ف‬‫الي‬ ‫د‬
‫القاأ‬ ‫أن‬ ‫ال‬
-
‫الح‬ ‫ل‬ ‫لخا‬
‫ل‬
-
.‫ام‬ ‫اةع‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫حن‬ ‫م‬‫حا‬ ‫لي‬ ‫فاجل‬ ‫ف‬ ‫ام‬
‫ا‬‫ي‬ ‫ال‬
5
-
‫وص‬ ‫رؤوف‬
: ‫ي‬
‫حن‬ ‫يقفب‬ ‫حا‬ ‫مأ‬ ‫أ‬
12
‫دام‬‫ج‬ ‫ال‬ ‫دس‬‫ل‬ ‫د‬‫ف‬ ‫دات‬‫س‬‫ا‬
‫أ‬‫الم‬ ‫د‬‫ي‬ ‫دم‬‫ق‬ ‫دا‬ ‫ك‬ ، ‫د‬ ‫الي‬ ‫دام‬‫ل‬‫الا‬ ‫ف‬ ‫ايل‬‫ل‬‫أ‬ )
‫ح‬
‫ا‬ ‫ف‬ ‫الي‬ ‫الالام‬ ‫خلأ‬ ‫ان‬‫و‬‫ين‬ ‫استف‬
‫أ‬‫خ‬
‫دي‬ ‫اةع‬ ‫دس‬ ‫ج‬ ‫ال‬ ‫دن‬‫ع‬ ‫كتيب‬ ‫ف‬ ‫افت‬ُ ‫الت‬ ) ‫ستقب‬ ‫ل‬ ‫هيم‬ ‫لت‬
‫دل‬‫ف‬‫قا‬ ‫ل‬
1994
‫الالا‬‫ل‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫عن‬ ‫استف‬
‫أ‬‫لخ‬ ،
‫محت‬ُ
‫د‬‫ق‬ ‫الت‬ ) ‫الي‬ ‫م‬
‫د‬ ‫د‬‫ف‬
‫ملع‬
‫دمت‬‫ق‬ُ
‫ع‬ ‫د‬‫ت‬‫ال‬ )‫دل‬‫ل‬ ‫الي‬ ‫دل‬‫ف‬‫قا‬ ‫ال‬‫ل‬ ‫د‬ ‫الي‬ ‫دال‬‫ع‬‫اإل‬