Εργασία στις βιωματικές δράσεις Α' Γυμνασίου Αγρού Κέρκυρας "Σχολική και Κοινωνική Ζωή", 2015-16

1. Αρχαία παιχνίδια από πηλό
Εργασία των μαθητριών /-ών: Ελβίρας , Ενίσα,
Γκέντι, Γιάννη, Σταύρου
της Α΄ Γυμνασίου Αγρού Κέρκυρας
για τις Βιωματικές Δράσεις Σχολικής και
Κοινωνικής Ζωής
2015-16

2. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΑΠΟ ΠΗΛΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ
• Το παιχνίδι έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην ελληνική
κοινωνία. Από τα αρχαία χρόνια είχε βοηθήσει
χιλιάδες παιδιά στον κόσμο στις δυσκολίες και στα
προβλήματά τους.

3. • Οι αρχαίοι έλληνες το είχαν ως μέσο αυτοαγωγής, γι‘ αυτό και έδιναν
μεγάλη σημασία στον ρόλο του. Ήταν οι πρώτοι που κατάλαβαν την αξία
των ομαδικών παιχνιδιών και πίστευαν ότι με αυτά θα μπορούσε να
πραγματοποιηθεί η τελειοποίηση της ανθρωπότητας.
• Θεωρούσαν, όμως, ότι ήταν επίσης σημαντικό και για τους ενήλικες·
γι‘ αυτόν το λόγο αφιέρωναν στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία μεγάλο
μέρος του ελεύθερου χρόνου τους. Γενικότερα, θεωρούσαν το παιχνίδι
ως ένα μεγάλο αγαθό.

4. ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΑΠΟ ΠΗΛΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ
• Πολλά παιχνίδια στην αρχαία Αθήνα, όπως και σε όλο
τον κόσμο, κατασκευάζονταν από πηλό (νερό και
αργιλόχωμα).
• Κάποια από αυτά ήταν: σβούρες, αμαξάκια, κούκλες
και ζωάκια. Τα παιδιά έπαιζαν πολλές ώρες με τα
παιχνίδια τους. Πολλές φορές μαζεύονταν σε σπίτια
φίλων.
• Επίσης πολλοί αρχαίοι φιλόσοφοι, όπως ο Πλάτων, ο
Αριστοτέλης, ο Ιπποκράτης και ο Πολυδεύκης έδιναν
συμβουλές στους γονείς να αφήνουν τα παιδιά τους
να διασκεδάζουν ελεύθερα με τα παιχνίδια.

5. Υλικά και τρόποι κατασκευής
• Άθυρμα είναι η αρχαία λέξη για το παιχνίδι, συγκεκριμένα για το
αντικείμενο που χρησιμοποιείται για να παίξουμε· προέρχεται από
το αρχαίο ρήμα ἀθύρω (παίζω, διασκεδάζω).
• Το κύριο υλικό ήταν ο πηλός όπως αποδείχνεται από τα πήλινα
ειδώλια που έχουν διασωθεί. Εκτός από τα πήλινα παιχνίδια
υπήρχαν τα οστέινα ή αυτά που ήταν κατασκευασμένα από
φθαρτό υλικό (ξύλο, ύφασμα, κερί) τα οποία όμως έχουν χαθεί για
πάντα.
• Η κατασκευή τους γινόταν στα εργαστήρια κοροπλαστικής. Τα
περισσότερα παιχνίδια πλάθονταν με το χέρι, άλλες φορές ο
κοροπλάστης δημιουργούσε μια βασική μορφή στον τροχό και
μετά πρόσθετε τις λεπτομέρειες.
• Στο 500 π.Χ. γενικεύεται η χρήση καλουπιού. Σε αυτή την τεχνική, ο
κοροπλάστης έφτιαχνε πρώτα μια μήτρα, μετά τη γέμιζε με υγρό
πηλό και, όταν στέγνωνε, απομάκρυνε τον πηλό που είχε πάρει τη
μορφή της μήτρας. Έπειτα κάλυπτε το παιχνίδι με λευκό επίχρισμα
και το έψηνε στο φούρνο. Στο τέλος το παιχνίδι χρωματιζόταν.

6. Ένα από τα πρώτα παιχνίδια που έπαιζαν τα μωρά στην αρχαιότητα ήταν η
«πλαταγή», μια πήλινη κουδουνίστρα, που την έβαζαν στο χέρι του και με
τον ήχο που έκαναν τα πετραδάκια που είχε μέσα, το έκαναν να ξεχνιέται και
να σταματά τα κλάματα.
Αρχαία παιχνίδια από πηλό
Ειδώλιο-Κουδουνίστρα. Θήβα. 700 π.Χ

7. Αρχαία παιχνίδια
από πηλό
Αγαπημένο παιχνίδι των
μεγαλύτερων σε ηλικία αγοριών
ήταν το «άθυρμα», ένα πήλινο
ζώο πάνω σε ρόδες, που το
έσερναν σε όλο το σπίτι.

8. Άθυρμα, Λευκαντί Ευβοίας

9. Το παιχνίδι όμως που
λαχταρούσαν όλα τα αγόρια ήταν
η «αμαξίς», ένα αμαξάκι με ρόδες.
Συνήθως το έσερναν σκυλιά,
μικρά άλογα ή τα ίδια τα παιδιά
μόνα τους.

10. • Τα κορίτσια αντίστοιχα έπρεπε να
εκπαιδευτούν στον ρόλο της μητέρας
από μικρή ηλικία και γι' αυτό δεν
αποχωρίζονταν τις κούκλες τους, τις
πλαγγόνες, που εμφανίστηκαν κατ'
άλλους ερευνητές τον 10ο και
σύμφωνα με άλλους τον 6ο αι. π.Χ. και
αρχικά ήταν ακίνητες. Έφεραν δε,
διαφορετικά ονόματα, ανάλογα με το
υλικό κατασκευής τους.
• Ονομάζονταν «νύμφες και κόρες»
όταν ήταν φτιαγμένες από κερί ή πηλό
και είχαν συμβολικό χαρακτήρα. Άλλες
ήταν καμωμένες από κερί, πηλό ή
γύψο και άλλες φιλοτεχνημένες σε
ελεφαντόδοντο ή ξύλο.

11. Εκείνες, ωστόσο, που είχαν τη δυνατότητα να κινούνται με
τη βοήθεια συρμάτων - σαν τις σημερινές μαριονέτες - τις
ονόμαζαν «νευρόσπαστα».

12. • Συχνά αναφέρονται και ως «δαίδαλα», αφού οι κούκλες με κινητά μέλη
αποδίδονταν στον σπουδαίο τεχνίτη της Κνωσού, Δαίδαλο.
• Τέτοιες κούκλες μπορεί να δει κανείς στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης,
στο Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο του Λούβρου, όπως και σε
επιτύμβιες στήλες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του
Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά.

13. Στρόβιλος ή βέμβιξ ή στρόμβος
(η γνωστή μας ξύλινη ή μεταλλική
σβούρα).
• Η παλαιότερη αναφορά στη σβούρα υπάρχει στην Ιλιάδα (Ξ 413) , όπου ο Όμηρος
συγκρίνει την περιστροφή μιας πέτρας που εκσφενδονίζει ο Αίας ο Τελαμώνιος με
την χαρακτηριστική κίνηση της σβούρας πριν σταματήσει να περιστρέφεται.
• Οι στρόμβοι ήταν φτιαγμένοι από ξύλο,
ορείχαλκο ή πηλό. Κεραμεικοί στρόμβοι
βρέθηκαν στις ανασκαφές της Τροίας.

14. Διαδικτυακές πηγές:
• http://blogs.sch.gr/gympanop/files/2010/10/%CF%80%CE%B1%CE%B9%CF%8
7%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%B1-
%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-
%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%B1-
%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1.pdf
• http://www.ekivolos.gr/Ta%20paixnidia%20sthn%20arxaia%20ellada.pdf
• http://www.netschoolbook.gr/gloss_paignia.html
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE
%AF%CE%B4%CE%B9%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%B1%
CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC
%CE%B4%CE%B1
• http://schoolpress.sch.gr/istoriomnemones/%CF%84%CE%B1-
%CF%80%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%B1-
%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-
%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%B1-
%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CE%B1/