Oral Health Education by Dr Nay Aung

1. Dr Nay Aung, BDS, PhD (Tokyo)
လူနာမ ာျားအတွက်
သွာျားနှင်ခံတွင်ျားက န်ျားမာရရျားဆိိုင်ရာ သိမှတ်စရာမ ာျား
Oral Health Education for Dental Patients

2. ၁။ ကလ ေးသာေးလ ေါက်ခ ျိန်မှစကာ သာေးသန်ရှင်ေးလ ေး ပ ြု ု ်လ ေး ေါ။
သာေးလ ေါက်ခေါစမှာ လ ဆတ်ထာေးလသာ ၀ေါဂမ်ေးပြင် အစာမ ာေး
က ်မလနလအာင် အသာအယာ တ်တျိုက်လဆေးလ ေး ေါ။ အံသာေးမ ာေး
စတင်လ ေါက်ခ ျိန်တင် သာေးတျိုက်လဆေး၊သာေးတျိုက်တံကျို စတင်အသံုေး
ပ ြုနျိုင် ေါသ။်။
၂။ ကလ ေးမ ာေးအတက် သေးသန်ထုတ်ထာေးလသာ သာေးတျိုက်လဆေးနှင်
နေး။ံလသာ သာေးတျိုက်တံမ ာေးကျို အသံုေးပ ြု ေါ။
၃။ ကလ ေးအသက် (၅)နှစ်ခန်အထျိ မျိဘအု ်ထျိန်ေးသကျိုယ်တျိုင်
သာေးမ ာေးကျို က။သန်ရှင်ေးလ ေး ေါ။ သာေးတျိုက်လ ေး ေါ။
၄။ ကလ ေးအသက် (၅)နှစ်လက ာ် ျှင် ကလ ေးကျိုယ်တျိုင် သာေးကျို
စနစ်တက တျိုက်တတ်လအာင် လ က င်လ ေး ေါ။
၅။ သာေးလ ေါ်တင် အမ။်ေးစက်မ ာေး၊ အလ ေါက်မ ာေးလတွေ့ ျှင် သာေးနှင်
ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးမှာ ခ က်ခ င်ေးပ သ ေါ။ သာေးနာသာေးကျိုက်မှ ကုသလ ေး
ျှင် ကုသ န်ခက်ခဲသ။်အပ င် အခ ျိန် ျိုကကာ ေါသ။်။
၆။ အသက် (၆)နှစ်အ ယ်တင် ကလ ေးသာေးမ ာေး၏ လနာက်ဆံုေးမှာ
လ ေါက် ာလသာအံသာေးကကေးသ။် ကကေးသာေးပြစ် ေါသ။်။ အလ ေါ်
လအာက်၊ ဘယ်။ာ စုစုလ ေါင်ေး (၄)လခ ာင်ေးရှျိပ ေး ဂရုမစျိုက်မျိ ေါက
ငယ်စဥ်ကတ။်ေးက ျိုေးစာေး က်စေးနျိုင်သ။်ကျို သတျိရှျိလစ ျို ေါသ။်။
၇။ ကလ ေးသာေးစလ ေါက်ခ ျိန်မှ ကကေးသာေးမ ာေး စံု ာမ။်အခ ျိန်
အသက် ၁၂-၁၃ နှစ်ခန်အထျိ (၃) တစ်ကကျိမ် သာေးနှင်ခံတင်ေး
ဆ ာဝနန်နှင် ပ သစစ်လဆေးလ ေး ေါ။
1
ကရလျားသွာျားက န်ျားမာရရျား အရလျားရ ျား

3. ၁။ သာေးတျိုက် ာမှာ ကလ ေးမ ာေးကျို က။လ ေး ေါ။ အသက် (၆) နှစ်
လ ာက်အထျိ မျိဘအကအ။ ျိုအ ်နျိုင် ေါတယ်။
၂။ အသက် (၆)နှစ်မပ ။်ခင်အထျိ ကလ ေးမ ာေးအတက် သေးသန်
ထုတ်ထာေးတဲ သာေးတျိုက်လဆေးကျို အသံုေးပ ြု ေါ။
၃။ မနက်စာ စာေး ေး (၁)ကကျိမ်၊ ။စာ စာေး ေး (၁) ကကျိမ် တစ်လန (၂)
ကကျိမ် သာေးတျိုက်လ ေး ေါ။ အစာစာေးပ ေးတျိုင်ေး ေါေး ု ်က င်ေး ေါ။
၄။ ကလ ေးအ ယ်ကတ။်ေးက သာေးလ ေးလတကျို လသခ ာ ဂရုစျိုက်မှ
အ ယ်လ ာက် ာတဲအခေါ ကကေးသာေးလ ေးလတ ။။ာ ှ လနမှာ
ပြစ် ေါတယ်။ အန။်ေးဆံုေး (၆) တစ်ကကျိမ် သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်နဲ
ပ သကာ အကကံဉာဏ် ယ ေါ။
၅။ ငယ်သာေးလ ေးမ ာေးကျို ျိုေးမစာေးလစ န်၊ အခ ျိန်မတျိုင်ခင် မ ျိုအ ်
ဘဲ မနှုတ်မျိ န် အလ ေးကကေး ေါသ။်။
သာေးအမ။်
ငယ်သာေးလ ေးမ ာေး
လ ေါက် ာသ။်
အခ ျိန်
ငယ်သာေးကျို
ကကေးသာေးပြင်
အစာေးထျိုေးမ။်အခ ျိန်
ကလ ေး၏ ငယ်သာေးလ ေးမ ာေး လ ေါက်မ။်အခ ျိန်နှင် ကကေးသာေးပြင် အစာေးထျိုေးမ။်အခ ျိန်
လရှွေ့သာေး (အ ယ်)
လရှွေ့သာေး (လဘေးဘက်)
စယ်သာေး
အံသာေး ( ထမ)
အံသာေး (ဒုတျိယ)
အံသာေးမ ာေး
စယ်သာေး
လရှွေ့သာေးမ ာေး
ကရလျား သွာျားက န်ျားမာရရျား
2

4. ၁။ ကလ ေးငယ်မ ာေး၏ ငယ်သာေးလ ေးမ ာေးမှာ သာေး ျိုေးစာေး ယ် ေး မကကာခဏ
သာေးကျိုက်လဝနဒနာကျို ခံစာေး လ ရှျိ ေါတယ်။ ငယ်သာေး ဲ ေး င် ကကေးသာေးလတ
လ ေါက် ာမှာမျို သာေးနုတ်လ ေး န် မျိဘမ ာေးက လတာင်ေးဆျိုကက ေါတယ်။ သာေးဆ ာဝနန်က
ငယ်သာေးကျို သာေးနုတ်မလ ေးကကတဲအခေါ အဆင်မလပ ကက ေါ။
၂။ သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်မှ အခ ျိန်မတျိုင်မ သာေးနုတ်မလ ေး ပခင်ေးမှာ
အလကကာင်ေး င်ေးမ ာေးစာ ရှျိလနတတ် ေါတယ်။ ဥ မာ - (၁၀)နှစ်အ ယ်လ ာက်မှ
ကကေးသာေးနှင်အစာေးထျိုေး မ။် ငယ်သာေးကျို (၇)နှစ်အ ယ်မှာ နုတ်မျိ ေါက
ကလ ေးငယ်အလနပြင် အစာကျို လကက။က်စာ ဝနေါေးစာေးနျိုင် န် အခက်အခဲ
ပြစ် ေါ ျိမ်မယ်။ ကကေးသာေးလ ေါက် န် လနာက်ထ ် (၃)နှစ်လစာင်လနစဥ်အတင်ေး
ကကေးသာေးလ ေါက် မ။်လန ာသျို လဘေးမှသာေးက လ ွေ့ ာ ျှင် ကကေးသာေးလ ေါက် န်
လန ာအခက်အခဲပြစ်ကာ သာေးထ ်ပခင်ေး၊ သာေးမ။။ာပခင်ေးမ ာေး ပြစ် ာ နျိုင် ေါတယ်။
ဒေါလကကာင် ငယ်သာေးကျို ကကေးသာေးပြင် အစာေးထျိုေးမ။် သင်လတာ်တဲ အခ ျိန်အထျိ
ငယ်သာေးလ ေးမ ာေးကျို ထျိန်ေးသျိမ်ေးကုသလ ေးြျို ျိုအ ် ေါတယ်။
၃။ တစ်ခ ျိြုွေ့ကလ ေးမ ာေးတင် ငယ်သာေးကျို အစာေးထျိုေးမ။် ကကေးသာေးလ ေါက် ာ
လသာ် ။်ေး ငယ်သာေးမှာ ဆက် က်ရှျိလနတတ် ေါတယ်။ ထျိုအခေါမ ျိြုေးတင် ငယ်သာေးကျို
နုတ်လ ေး ေါမယ်။ ဥ မာ - အသက် (၇)နှစ်အ ယ် ကလ ေးတင် လရှွေ့ဘက်ရှျိ
ကကေးသာေးလ ေါက် ာလသာ် ။်ေး ငယ်သာေးလ ေး မကျွတ် ေါက ထ ်လနသ။်
ငယ်သာေးကျို နုတ်လ ေးနျိုင် ေါတယ်။
၄။ ငယ်သာေးလ ေးမ ာေးကျို အခ ျိန်မတျိုင်မ မနုတ် လစ န် သာေးဆ ာဝနန်မ ာေးမှ
သာေးလဆေးထ။်ပခင်ေး၊ အလကကာြယ်ပခင်ေး၊ သာေးြာပခင်ေး၊ သာေးအစ ်စ ်ပခင်ေး
စသ။်တျိုကျို သင်လတာ်သ ျို ပ ြု ု ်လ ေးကက ေါတယ်။ ကလ ေးငယ်၏မျိဘ
မ ာေးအလနအပြင် သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်၏ကုသမှုကျို နာေး ။် က်ခံြျို
ျိုအ ် ေါတယ်။ ဒေါမှသာ မျိမျိကလ ေး၏ သာေးက န်ေးမာလ ေးကျို တစ်သက်တာ
စျိတ်ခ မှာ ပြစ် ေါတယ်။
၅။ ငယ်သာေးလ ေးမ ာေးကျို အခ ျိန်မတျိုင်မ မပြစ်မလန နုတ် ျိုက် တဲအခေါ ထျိုလန ာတင်
လ ေါက် ာမ။် ကကေးသာေးအတက် လန ာမလ ာက်လစ န် သာေးလန ာထျိန်ေး
ကျိ ျိယာ(space maintainer)လ ေးကျို တ ်လ ေးကက ေါတယ်။ ကကေးသာေးလ ေါက်
ာတဲအထျိ တ ်ထာေးလ ေး မှာမျို ပြစ်နျိုင် င် ငယ်သာေးကျို မနုတ် လစ န်
ကကျိြုေးစာေးကုသပခင်ေးက ျိုလကာင်ေး ေါတယ်။
၆။ ကလ ေးငယ်စဥ်က သာေးလတကျို ဂရုမစျိုက်မျိ ျို ကကေးသာေးလတလ ေါက် ာတဲအခေါ
သာေးမ ှပခင်ေး၊ သာေးထ ်ပခင်ေး၊ သာေးကကာေး။ှ ် ယ်ပခင်ေး၊ သာေး ျိုေးစာေး ယ်ပခင်ေး စတဲ
လနာက်ဆက်တဲဆျိုေးက ျိြုေးလတ ပြစ်နျိုင် ေါတယ်။ သာေးမ ှ င် မ က်နှာ၏ ှ မှုကျို ေါ
က်စေးလစတတ်တာမျို အထေးဂရုပ ြုသင် ေါတယ်။
၇။ ငယ်သာေးလကာင်ေးမှ ကကေးသာေးလတ လကာင်ေး ာမှာကျို မလမလစခ င် ေါ။
ငယ်သွာျားမ ာျားကိို အခ ိန်မတိိုင်ခင် ဘာရ ကာင် မနိုတ်သင်သလဲ?
3

5. ၁။ ကလ ေးလ ေးလတ သာေးနာတဲအခေါ မျိဘလတအလနနဲ လသခ ာလမေးကက။်လစ ျို ေါ
တယ်။ ထမဥေးစာ နာတဲသာေးကျို သျိလအာင် ု ် ေါ။ နာတဲသာေးမှာ အလ ေါက် ရှျိ၊မရှျိ
စစ်ကက။် ေါ။ နာတဲသာေး ဲ တ် တ် ။်က သာေးြံုေးသာေးလတ န ဲလ ာင် မ်ေးလနပခင်ေး
ရှျိ၊မရှျိ စစ်ကက။် ေါ။ သာေးနာ၊သာေးကျိုက်လနတာ ဘယ်နှစ် က် ရှျိ ဲဆျိုတာ လမေး ေါ။
ဘယ်အခ ျိန်မှာ သာေးကျိုက် ဲ၊ အပမဲကျိုက်လနတာ ာေး ၊ ဘာ ု ် င် သက်သာ ဲ၊
ဘာ ု ် င် ျိုဆျိုေး ဲ စသပြင် လမေးကက။်ထာေးနျိုင် ေါတယ်။ အျိမ်မှာ လသခ ာလမေးကက။်
ထာေးပခင်ေးပြင် လဆေးခန်ေးလ ာက်တဲအခေါ ပမန်ပမန်ရှင်ေးပ နျိုင်ပ ေး ကုသမှုကျို ပမန်ပမန်ခံယနျိုင်
ေါတယ်။ လဆေးခန်ေးလတ ျိတ်တဲအခ ျိန်မှာ ကလ ေးက သာေးကျိုက်တာကျို ခံစာေး တဲအခေါ
အကျိုက်အခဲလ ာက်လဆေးရှျိ ျှင် လဆေးတျိုက် ေါ။
၂။ သာေးအလ ေါက်လကကာင် သာေးကျိုက် င် သာေးအလ ေါက်ထဲမှာ က ်လန၊ဝနင်လနတဲ
အစာအကကင်ေးအက န်လတကျို ြယ်ထုတ် စ် ေါ။ ေါေး ု ်က င်ေးလဆေး ။်(သျို)ရျိုေးရျိုေးလ နဲ
ေါေး ု ်က င်ေးချိုင်ေး ေါ။ သာေးတျိုက်လဆေးနဲ သာေးတျိုက်ချိုင်ေး ေါ။ အျိမ်မှာ လ ေး။ှင်ေးဆနဲ
ဂမ်ေးရှျိ ေါက လ ေး။ှင်ေးဆစတ်ထာေးတဲ ဂမ်ေးကျို သာေးအလ ေါက်ထဲသျို အန။်ေးဆံုေး ၁၅
မျိနစ်ခန် ထ။်ထာေးကက။် ေါ။ သက်သာသ။်ပြစ်လစ၊ မသက်သာသ။်ပြစ်လစ သာေး
လဆေးခန်ေးသျို သာေးပ လ ေး ေါ။ လစေးက ် ေး အခ ျိြုဓေါတ်မ ာေးတဲ အစာေးအလသာက်လတကျို
လ ျှာစာေးချိုင်ေး ေါ။ တစ်လန (၂)ကကျိမ် လနစဥ် သာေးတျိုက်ြျို သတျိလ ေးလ ေး ေါ။
၃။ သာေးကျိုက်တာအပ င် မ က်နှာလ ာင် မ်ေးပခင်ေး ပြစ်လ ေါ် ာ ေါက အလ ေးကကေးတာမျို
သာေးလဆေးခန်ေးသျို အပမန်ပ သ ေါ။ သာေးအပမစ်ထျိ ်မှာ ပ ။်တ။်လနတတ် ေါတယ်။
အဲ ျိုပြစ်လန င် မစာေးနျိုင်၊ မအျိ ်နျိုင် ပြစ်လနတတ် ေါတယ်။ သာေးလဆေးခန်ေးမှာ
ကျိုက်တဲသာေး ဲ အတင်ေးဘက်ကျို လသခ ာသန်ရှင်ေးလ ေးတာ အလကာင်ေးဆံုေး ပြစ် ေါတယ်။
ဆ ာဝနန်မှ ညွှန်ကကာေးတဲလဆေးလတကျို လသာက် ေါမယ်။
၄။ တစ်ခ ျိြုွေ့ကလ ေးငယ်လ ေးလတမှာ ငယ်သာေးလ ေးလတ လ ေါက်တဲအခေါ သာေးြံုေးနေး ဲ
လ ာင် မ်ေး ာတတ်ပ ေး သာေးြံုေးယာေးတာ၊ နာတာ ပြစ်တတ် ေါတယ်။ ကျိုယ် တက်ပ ေး
ြ ာေး ာတတ် ေါတယ်။ အကျိုက်အခဲလ ာက်လဆေး ။် တျိုက် ျို ေါတယ်။ ကလ ေးမှာ
ကကေးသာေးလ ေးလတ လ ေါက် ာတဲအခေါမှာ ။်ေး ငယ်သာေးကျို တန်ေးထက် ာတာမျို
နာတတ် ေါတယ်။
၅။ ကလ ေးသာေးလ ေးလတကျို သာေးကျိုက် ျို နုတ်လ ေး ေါ ျို လပ ာလ ရှျိကက ေါတယ်။
သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်က ကျိုက်တဲသာေးကျို လဆေးထ။်လ ေးတာ၊ သာေးြာလ ေးတာ၊
နာတဲသာေးအလကကာလ ေးလတကျို ြယ်လ ေးတာ စသပြင် ု ်လ ေးလ ရှျိ ေါတယ်။
လနာက်ဆံုေးအဆင် ကုသ ျိုမ နျိုင်လတာမှ၊ သာေးနုတ် မယ်အခ ျိန်လ ာက်မှ သာေးကျို
နုတ်လ ေးလ ရှျိ ေါတယ်။
၆။ အျိမ်မှာ နာတာကျို ယာယသက်သာလစြျို ဆာေးလ လနေးနဲ ။်ေး ေါေး ု ်က င်ေးလ ေး ေါ။
ကလ ေးလတမှာ တျိုက် ျို တဲ အကျိုက်အခဲလ ာက်လဆေးရှျိ င် လဆေးတျိုက်လ ေး ေါ။
သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးသျို သာေးလ ာက်ပ သလ ေး ေါ။ သာေးကျိုက်သာေးနာမှ လဆေးခန်ေးပ
တာထက် (၃-၆) တစ်ကကျိမ် ကကျိြုတင်ပ သလ ေးတာ ျိုလကာင်ေး ေါတယ်။
ကရလျားရလျားရတွ သွာျားကိိုက်သွာျားနာတဲအခါ
4

6. သင်ကရလျားကိို သွာျားနှင်ခံတွင်ျားဆရာ်န် ံ ဘယ်အခ ိန်မှာ သင်သလဲ?
5
သာေးြံုေးလ ာင်လန င်၊ သာေးြံုေးက လသေးထက်လန င်
သာေး ဲ အလ ေါ်ယံအ ွှာလတ ေါေး ာပ ေး
သာေးက ဥ် ာ င်
သာေးကျိုက် ာ င်၊
သာေးအလ ေါက် ရှျိလန င်
ခံတင်ေးအနံနံတာ လ ရှ။်ပြစ်လန င်
သာေးမ က်နှာပ င်မှာ အပြြူအစက်အလပ ာက်လတ ရှျိ င်

7. ကရလျားမ ာျားအတွက် သွာျားကိိုက်တာ ယာယသသက်သာရစို့ ိို န်း်ျားလမ်ျားအခ ိ
6
ကကက်သန်ပြြူကျို လထာင်ေး ေး ကျိုက်တဲသာေးမှာ သံုေး ေါ
ဆာရရရနွျားနဲ ါျားလို ်က င်ျား ါ
လ လနေးလနေးလ ေးကျို ြန်ခက်မှာ ထ။် ေါ။ ဆာေး
က်ြက် ။်ဇန်ေး တစ်ဇန်ေး ထ။် ေး လမွှ ေါ။ အခ ျိန် ၁-
၃မျိနစ်ခန် ငံုထာေးပ ေး လထေးထုတ် ေါ။
အရအျားခံ ာျားတဲ ူဒသနာ( ူစသနံ)လက်ို့ က်ရ်း် ို ်
စနံ က်ြက် ။်ကျို လသာက် ေါ။ အသံုေးပ ြုပ ေးတဲ
က်ြက် ။်ထု ်ကျို လ ခဲလသတ
တ ာမှာ အလအေးခံထာေးပ ေး
ကျိုက်တဲသာေးလ ေါ်မှာ ြြြျိကျိုက် ေါ။
ကက်သွန် ို့ ြူရ ာင်ျား
ကကက်သန်ပြြူကျို လကက။က်လအာင် လထာင်ေးပ ေး နာတဲ သာေး၊
သာေးအလ ေါက်နဲသာေးြံုေးလ ေါ်မှာ တင်ထာေး ေါ။
ရလျား်း်င်ျားဆသ
သာေးမှာ အလ ေါက်ရှျိ င် သာေးအလ ေါက်နဲ ဆံရံုလ ာက် ဂမ်ေးကျို
လသေးလသေးလ ေး ံုေး ေါ။ ဂမ်ေး ံုေးလ ေးကျို လ ေး။ှင်ေးဆနဲ
စတ် ေး သာေးအလ ေါက်မှာ ထ။်ထာေးလ ေး ေါ။

8. ၁။ သာေးအာေး ံုေး၏ အပ င်ဘက်မ က်နှာပ င်မ ာေးကျို သာေးတျိုက်သ။်အခေါ သာေးြံုေးနှင်သာေး
ထျိသ။်လန ာမှ သာေးလ ေါက်သ။် ာေး ာအတျိုင်ေး ၄၅ ဒဂ ခန်လစာင်ေးကာ သာေးတျိုက် ေါ။
အလ ေါ်သာေးတျိုက်သ။်အခေါ သာေးြံုေးနှင်သာေး ထျိသ။်လန ာမှ လအာက်သျို တျိုက် ေါ။
လအာက်သာေးတျိုက်သ။်အခေါ သာေးြံုေးနှင်သာေး ထျိသ။်လန ာမှ အလ ေါ်သျို တျိုက် ေါ။
၂။ အထက် ေါအတျိုင်ေး ဆက်တျိုက် သာေးတျိုက်သ။်အခေါ သာေးတျိုက်တံမှာ စက်ဝနျိုင်ေး ံုသဏ္ဍာန်
လ ွေ့ ာေးသကဲသျို ပြစ်လန ေါ ျိမ်မ။်။ ထျိုကဲသျို လ ွေ့ ာေး ေး သာေးတျိုက်နျိုင် ေါသ။်။
၃။ အံသာေးမ ာေး၏ အတင်ေး ျိုင်ေးမ က်နှာပ င်မ ာေးကျို တျိုက်သ။်အခေါ သာေးတျိုက်တံကျို
လရှွေ့တျိုေး၊လနာက်ဆုတ်ပ ြု ု ်ကာ ။င်။င်သာသာ တျိုက်နျိုင် ေါသ။်။
၄။ လရှွေ့ဘက် အလ ေါ်သာေးမ ာေး၏ အတင်ေး ျိုင်ေးမ က်နှာပ င်မ ာေးကျို တျိုက်သ။်အခေါ
သာေးတျိုက်တံကျို အန။်ေးငယ်လစာင်ေး ေး လဒေါင် ျိုက် ။င်။င်သာသာ တျိုက်နျိုင် ေါသ။်။
၅။ လရှွေ့ဘက် လအာက်သာေးမ ာေး၏ အတင်ေး ျို််င်ေးမ က်နှာပ င်မ ာေးကျို တျိုက်သ။်အခေါ
သာေးတျိုက်တံကျို အန။်ေးငယ်လစာင်ေး ေး လဒေါင် ျိုက် ။င်။င်သာသာ တျိုက်နျိုင် ေါသ။်။
၆။ သာေးအာေး ံုေး၏ အစာဝနေါေးစာေးသ။် မ က်နှာပ င်မ ာေးကျို ။်ေး သန်ရှင်ေးလ ေး ေါမ။်။
သာေးတျိုက်တံကျို လရှွေ့တျိုေး၊ လနာက်ဆုတ်ပ ြု ု ်ကာ ။င်။င်သာသာ တျိုက်နျိုင် ေါသ။်။
စနစ်မှန် သာေးတျိုက်န။်ေးကျို အသံုေးပ ြုပခင်ေးပြင် အစာအကကင်ေးအက န်မ ာေး၊ သာေးလခ ေး ွှာမ ာေးကျို
ထျိထျိလ ာက်လ ာက် ြယ်ရှာေးနျိုင် ေါသ။်။ ြ ျိုရျိုက် ေါလသာ သာေးတျိုက်လဆေးနှင် လ ာလ ာင်ေး
လသာ အမျှင်မ ာေး ေါရှျိသ။် သာေးတျိုက်တံကျို အသံုေးပ ြုြျို ျိုအ ် ေါသ။်။ (၃) (၁)ကကျိမ်
သာေးတျိုက်တံအသစ် ဲသင် ေါသ။်။ ဆာေး၊ ပ ာ၊ မေးလသေး၊ သဲ တျိုကျို အသံုေးပ ြု ေး
သာေးမတျိုက်သင် ေါ။
သာေးအာေး ံုေး၏ အပ င်ဘက်မ က်နှာပ င်၊ အတင်ေးဘက်မ က်နှာပ င်၊ အစာဝနေါေးစာေးသ။်
မ က်နှာပ င် စသပြင် အာေး ံုေးကျို သန်ရှင်ေးလအာင် တျိုက်လ ေး ေါမ။်။ တစ်လန ာ ျှင်
အန။်ေးဆံုေး (၅)ကကျိမ်ခန် တျိုက်လ ေးသင် ေါသ။်။ ထျိုလကကာင် သာေးတျိုက် န်ကကာမ။်အခ ျိန်မှာ
အန။်ေးဆံုေး (၂-၃)မျိနစ်ခန် ပြစ် ေါသ။်။
လနစဉ် တစ်လန (၂) ကကျိမ် သာေးတျိုက်သင် ေါသ။်။ မနက်စာ စာေးပ ေးခ ျိန် နှင် ။အျိ ်ယာမဝနင်မ
အခ ျိန်တျို ပြစ် ေါသ။်။ သာေးနှစ်လခ ာင်ေးကကာေးတင် အစာမ ာေး ဝနင်လန ေါက သာေး တ်ကကျိြုေးကျို
အသံုေးပ ြုကာ ြယ်ရှာေးနျိုင် ေါသ။်။ ထျိုအပ င် အစာစာေး ေးတျိုင်ေး၊ သလ စာ စာေး ေးတျိုင်ေး၊
အခ ျိြု ။် လသာက် ေးတျိုင်ေး ေါေး ု ်က င်ေးသင် ေါသ။်။
မျိမျိကျိုယ်တျိုင် လနစဉ်သာေးတျိုက်ကာ သန်ရှင်ေးလ ေး ု ်လသာ် ။်ေး သန်ရှင်ေးလ ေးပ ြု ု ် န်
ခက်ခဲသ။်လန ာမ ာေးတင် အစာကကင်ေးက န်မ ာေး က ်လနပခင်ေး၊ သာေးြံုေးလ ာင်လနပခင်ေးတျို
ပြစ်တတ် ေါသ။်။ သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်နှင် (၆) တစ်ကကျိမ် ပ သသင် ေါသ။်။
စနစ်မှန် သွာျားတိိုက်န်း်ျား
7

9. ၁။ ေါေးစ ်ဟကက။် ျှင် ပမင်လန သ။် သာေး၏လခေါင်ေး ျိုင်ေးကျို crown ဟု
လခေါပ ေး သာေးြံုေးနှင်လမေးရျိုေးထဲတင် ပမြု ်လနသ။် မပမင် လသာ
လအာက်ဘက်အပမစ် ျိုင်ေးကျို root ဟု လခေါ် ေါသ။်။
၂။ သာေး၏လခေါင်ေး ျိုင်ေးရှျိ အလ ေါ်ဆံုေးအ ွှာမှာ လကကသာေးကဲသျို ပြြူလြေးလန
သ။် လကကသာေး ွှာ(enamel)ပြစ် ေး လအာက်တင် အဝနေါနှစ်လ ာင်ရှျိ
လသာ ဆင်စယ်နှစ် ွှာ(dentine)ရှျိသ။်။
သာေး၏အတင်ေးဘက်ဆံုေးတင် အသာေးနုမသာေး ွှာ(pulp) ရှျိ ေါသ။်။
သာေး၏အပမစ် ျိုင်ေးတင် ဆင်စယ်နှစ် ွှာနှင် သာေးပမစ် တ်လပမှေး ွှာ
(cementum) တျိုရှျိ ေါသ။်။ သာေးပမစ် တ်လပမှေး ွှာနှင် သာေးအပမစ်
တ် တ် ။်ရှျိအရျိုေးကျို သာေးြံုေးလပမှေး တ် ွှာ(Periodontal ligament)
နှင် တဲဆက်ထာေး ေါသ။်။
၃။ သာေး၏အတင်ေးဘက်ဆံုေးအ ွှာပြစ်သ။် အသာေးနုမသာေး ွှာတင်
လသေးလကကာနှင်အာရံုလကကာမ ာေးရှျိသပြင် နာပခင်ေး၊ ကျိုက်ပခင်ေးကျို
ခံစာေးလသာအ ွှာ ပြစ် ေါသ။်။ အလ ေါ်ဘက်တင်ရှျိလသာ ဆင်စယ်နှစ်
ွှာမှာ အ အလအေးနှင် ထျိလတွေ့ ေါက သာေးက ဉ်ပခင်ေးကျို ခံစာေးလသာ
အ ွှာပြစ် ေါသ။်။ ထျိုလကကာင် အထက်လြေါ် ပ ေါအ ွှာနှစ်ခုကျို
ကာကယ်မှုလ ေးနျိုင် န် လကကသာေး ွှာမှာ လကာင်ေးမန်ကကံချိုင်လနြျို ျိုအ ်
ေါသ။်။
၄။ သာေးအပမစ်နှင်သာေးြံုေးရျိုေးတျို ထျိထျိမျိမျိတဲဆက်လနနျိုင်ြျို သာေးြံုေးနှင်
သာေးြံုေးလပမှေး တ် ွှာမ ာေး က န်မာလနြျို ျို ေါသ။်။ သာေးမတျိုက် ေါက
သာေးြံုေးမ ာေး န ဲလ ာင် မ်ေး ာတတ် ေး သာေးြံုေးလပမှေး တ် ွှာနှင်
သာေးြံုေးရျိုေးတျိုကျို ထျိချိုက်လစ ေါသ။်။ အခ ျိန်မ သာေးနှင်ခံတင်ေး
သန်ရှင်ေးလ ေး ု ်ကာ မပ ြုပ င် ေါက သာေးမှာ ယျိုင်နဲ ာတတ် ေါသ။်။
၅။ သာေးမ ာေးအလ ေါက် ရှျိ-မရှျိ၊ သာေးြံုေးမ ာေး လ ာင် မ်ေးလနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ
မှန်ထဲတင် မျိမျိဘာသာ ကက။်ရှုွေ့စစ်လဆေးသင် ေါသ။်။ ရှျိ ေါက
သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးတင် ပ သြျို ျိုအ ် ေါသ။်။
သွာျားတစ်ရခ ာင်ျား၏ ို့ ွဲစ်း်ျားတ်း်ရဆာက် ံို
8

10. ၁။ ။။ာ ှ တဲသာေးလ ေးလတရှျိ င် မ က်နှာအလနအထာေးနဲ အပ ံြုေးကျို ျို ှ
လစပ ေး မ က်နှာအ ှကျို ျိုမျိုလ ေါ် င်လစ ေါတယ်။
၂။ သာေးလတရှျိမှ အစာေးအစာလတကျို ၀ေါေးစာေးြျို အဆင်လပ ေါမယ်။ လရှွေ့သာေး
လ ေးလတနဲ အစာလတကျို ကျိုက်ပြတ် ေး အံသာေးမ ာေးနဲ အစာကျို လက ။က်
လအာင် ၀ေါေးစာေးနျိုင် င် အာဟာ ပ ။်ဝနတဲ အစာေးအစာလတကျို လကာင်ေးမန်စာ
သံုေးလဆာင်နျိုင်မှာပြစ် ေါတယ်။
၃။ လရှွေ့သာေးလ ေးလတ မရှျိ င် စကာေးလပ ာတဲအခေါ အသံထက် မ သတာ
ပြစ်တတ် ေါတယ်။
၄။ မျိမျိကျိုယ်ကျို ယံုကက။်မှုရှျိြျို ျိုအ ်ခ က်လတထဲက တစ်ခုကျို လပ ာ မယ်
ဆျို င် ။။ာ ှ တဲသာေးလ ေးလတ ျို ဆျို ေါမယ်။ သာေးအ ှနဲအပ ံြုေး
လကကာင် လ ေါင်ေးသင်ေးဆက်ဆံလ ေးနဲစေး ာေးလ ေးနယ် ယ်လတမှာ ျိုမျိုယံုကက။်မှု
လစနျိုင် ေါတယ်။
၅။ ဓေါတ် ံုရျိုက်တဲအခေါ ဲ ဲဝနံဝနံပ ံြုေးနျိုင်ြျို ။။ာ ှ တဲ သာေးလတရှျိြျို ျို ေါ
တယ်။ မဟုတ် င် ဓေါတ် ံုရျိုက်တဲအခေါ င် င် င်ေး င်ေး မပ ံြုေး ဲကက ေါဘေး။
ယ် င် ။်ေး မ။။ာတဲ သာေးလတလကကာင် မ ှမ ပြစ်တတ် ေါတယ်။
၆။ သာေးမလကာင်ေး ျို မာတဲအစာေးအစာလတကျို ပမျိြုခ လန တဲဒုကခကျို ခံစာေးြေး
သတျိုင်ေး သျိကက ေါတယ်။ သာေးလတနဲ လက ။က်လအာင် မဝနေါေးစာေးနျိုင်တဲ
အတက် အစာအျိမ်က ျိုမျိုအ ု ် ု ် တာမ ျိြုေး ရှျိနျိုင် ေါတယ်။ အစာကျို
လကာင်ေးလကာင်ေးမလခ ြ က်နျိုင် င် သင်တဲ အာဟာ ဓေါတ်ကျို မ တာမ ျိြုေး
။်ေး ပြစ်နျိုင် ေါတယ်။
၇။ သာေးလ ေးလတဟာ ခနဓာကျိုယ် ဲသက်ရှျိအစျိတ်အ ျိုင်ေးလတ ပြစ်တာလကကာင်
သတျိုကျို ဂရုမစျိုက်ဘဲ စ်ထာေးတဲအခေါ သာေးလဆေးလပမလ ာဂေါနဲ သာေးြံုေးလ ာင်
လ ာဂေါလတ ခံစာေး တတ် ေါတယ်။ လစာစေးစာ ကုသမှုမခံယခဲ င် သာေး
အလကကာထုတ်ကုသ ျိုက် တာ၊ သာေးနှုတ် စ် ျိုက် တာမ ျိြုေးလတလကကာင်
သဘာဝနသာေးလတ ဲ ု ်ငန်ေးလဆာင်တာလတကျို ထျိချိုက်နျိုင် ေါတယ်။ လနစဉ်
မှန်မှန် သန်ရှင်ေးလ ေး ု ်ပခင်ေးပြင် သာေးလ ာဂေါမ ာေးကျို ကာကယ်နျိုင် ေါတယ်။
သွာျားရလျားမ ာျား၏ တာ်န် နှင် တန်ို့ ိိုျား
9

11. ၁။ သာေး တ် တ် ။်က သာေးြံုေးလတနဲအရျိုေးလတဟာ သာေးက န်ေးမာလ ေး
အတက် အ န်အလ ေးကကေး ေါတယ်။ သာေးြံုေးလတလ ာင် ေး အရျိုေး မာဏန။်ေး
သာေး င် သာေးလတ နဲ ာ၊ ှု ် ာ ေး လနာက်ဆံုေးမှာ အ ျို ျိုကျွတ်ထက်သာေး
တတ် ေါတယ်။
၂။ သာေးြံုေးလ ာဂေါရှျိမရှျိ ကျိုယ်တျိုင်စစ်လဆေးကက။်တဲအခေါ သာေးြံုေးသာေးလတ
န ဲလ ာင် မ်ေးလနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ၊ သာေးတျိုက်တဲအခေါ- က်နဲြျိကက။်တဲအခေါ
လသေးထက်လနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ၊ သာေးအပမစ်လတ လ ေါ်လနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ စသပြင်
မျိမျိဘာသာ ထမဦေးဆံုေး စစ်လဆေးနျိုင် ေါတယ်။ သာေးြံုေးသာေးလတ န ဲလန ေး
သာေးတျိုက်တဲအခေါ လသေးထက်တတ် င် သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးကျို ပ သသင်
ေါတယ်။
၃။ သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်မှ သာေး၊ သာေးြံုေး၊ အရျိုေး မာဏလတကျို လသခ ာ
ကက။်ရှုစစ်လဆေးလ ေးပ ေး သာေးလခ ေး ွှာမ ာေးနှင် လက ာက်မ ာေးကျို ြယ်ရှာေး စ်
ပခင်ေး၊ ငံုလဆေးနှင်လသာက်လဆေးမ ာေး ညွှန်ကကာေးပခင်ေး၊ ခဲစျိတ်ပ ြုပ င်ပခင်ေးတျိုအထျိ
ျိုအ ်သ ျို ကုသလ ေး ေါ ျိမ်မယ်။ တစ်ခ ျိြုွေ့အလပခအလနမ ာေးမှာ အရျိုေးတု
အစာေးထျိုေးကုသပခင်ေး၊ သာေးြံုေးသာေးမ ာေးအာေး ခဲစျိတ်ကာ အစာေးထျိုေးကုပခင်ေး
တျိုကျို ပ ြု ု ်နျိုင် ေါတယ်။
၄။ နှစ်ကာ ကကာရှ။်စာ ဂရုမစျိုက်ဘဲ စ်ထာေးမျိတဲအခေါ သာေးလတအာေး ံုေး
အ ျို ျိုယျိုင်နဲ ာ ေး နှုတ် စ် ျိုက် တဲအလပခအလန ။်ေး ကကံြုလတွေ့ နျိုင် ေါ
တယ်။ ကကျိြုတင်ကာကယ်ြျိုဆျို င် တစ်နှစ် ျှင် (၂)ကကျိမ် သာေးနှင်ခံတင်ေး
လဆေးခန်ေးမှာ ပ သစစ်လဆေးသင် ေါတယ်။
၅။ သာေးြံုေးလ ာဂေါလကကာင် အစာလကာင်ေးစာ မဝနေါေးစာေးနျိုင်ပခင်ေး၊ ခံတင်ေးအနံ
အသက်မလကာင်ေးပခင်ေး၊ သာေးမ ာေးအ ျို ျို ကျွတ်ထက်တတ်ပခင်ေး၊ သာေးြံုေး
လ ာင်လ ာဂေါနှင် ဆက်နယ်ကာ အပခာေးခနဓာကျိုယ်အစျိတ်အ ျိုင်ေးမ ာေးတင်
လ ာဂေါတျိုေးလစပခင်ေးမ ာေး ပြစ်နျိုင်သပြင် မလ ေါဆကကြျို တျိုက်တန်ေး ျို ေါတယ်။
သွာျားို့ ံိုျားရရာဂါ သိရကာင်ျားစရာ
10

12. သာေးလသခ ာမတျိုက် င် သာေးလခ ေး ွှာလကကာင် ကကာ ာတဲအခေါ သာေး
နှစ်လခ ာင်ေးကကာေးက သာေးြံုေးသာေးလ ေးလတ န ဲ ာ ေး သာေးြံုေးလ ာင်
ာမယ်။ သာေးတျိုက်တဲအခေါ၊ န်ေးသေးစာေးတဲအခေါ သာေးြံုေးကလန လသေးထက်
တတ် ေါတယ်။ ခံတင်ေးအနံ နံမယ်။
သာေးြံုေးလ ာင်လ ာဂေါဟာ ပြစ်ခေါစမှာ ကုသ င် အ ယ်တက လ ာက်ကင်ေး
သာေးနျိုင် ေး လနာက်က မှ ကုသမယ်ဆျို င် ခက်ခက်ခဲခဲနဲ အခ ျိန်ယ ကုသ
လ ရှျိ ေါတယ်။
၁။ က န်ေးမာတဲသာေးြံုေးသာေးလ ေးလတဟာ အမ ာေးအာေးပြင် န်ေးလ ာင် ပြစ်
ေါတယ်။ န ဲမလန ေါဘေး။
၂။ က န်ေးမာတဲသာေးြံုေးသာေးလ ေးလတဟာ ြျိကက။် င် လသေးမထက် ေါဘေး။
သာေးတျိုက်တဲအခေါ လသေးမထက် ေါဘေး။
၃။ လ ာင် မ်ေးလနတဲသာေးြံုေးလတဟာ သာေး တ် တ် ။်မှာ ထျိထျိမျိမျိ က ်
မလနလတာဘဲ လ ာ ဲ ာတာလကကာင် သာေးအလပခလတ လ ေါ် ာတာ၊ သာေးနဲ
ာတာလတ ပြစ် ာမယ်။
၄။ သာေးြံုေးလ ာင်လ ာဂေါကျို ပြစ်ခေါစမှာ မကုသဘဲထာေး င် ကကာ ာတဲအခေါ
သာေး တ် တ် ။်မှာရှျိတဲ အရျိုေး မာဏ န။်ေးသာေး ေါတယ်။ သာေးြံုေးလတ
နျိမ်က သာေး ေး သာေးအပမစ်လတ လ ေါ် ာမယ်။ သာေးနဲအရျိုေးကကာေးမှာရှျိတဲ
အ ွှာလ ေး က်စေးသာေး ေး သာေးလတ ျိုယျိုင်နဲ ာ ေါတယ်။
၅။ လနာက်ဆံုေးအဆင်မှာ သာေးလတ အ မ်ေးယျိုင်နဲ ာတဲအခေါ အစာေးစာြျို
ခက်ခဲသာေးတတ် ေါတယ်။ ကုသြျို ခက်ခဲသာေး ေး သာေးလတ အ ျို ျို
ကျွတ်ထက် ာတတ် ေါတယ်။
၆။ မပြစ်လအာင် ကာကယ်ြျို တစ်လန (၂)ကကျိမ် သာေးမှန်မှန် တျိုက် ေါ။ အစာ
စာေး ေးတျိုင်ေး ေါေး ု ်က င်ေး ေါ။ သာေးနှစ်လခ ာင်ေးကကာေးမှာ အစာ။ှ ်လန င်
သာေး တ်ကကျိြုေးနဲ ြယ်ရှာေးလ ေး ေါ။ ကျိုယ်တျိုင် သန်ရှင်ေးလ ေး ု ်ြျို ခက်တဲ
လန ာလတမှာ က ်လနတဲ အစာ ကကင်ေးက န်လတ၊ သာေးနဲသာေးြံုေးကကာေးမှာရှျိတဲ
လက ာက်လတ၊ သာေးလခ ေး ွှာလတကျို ြယ်ရှာေး စ်ြျို သာေးနှင်ခံတင်ေး
လဆေးခန်ေးမှာ (၆) တစ်ကကျိမ် ကုသမှု ခံယ ေါ။
သွာျားို့ ံိုျားရရာဂါ ကာကွယ် ါ
11

13. ၁။ သာေး တ် တ် ။်က သာေးြံုေးလတနဲအရျိုေးလတဟာ သာေးက န်ေးမာလ ေးအတက် အ န်အလ ေးကကေး ေါတယ်။
သာေးြံုေးလတလ ာင် ေး အရျိုေး မာဏန။်ေးသာေး င် သာေးလတ နဲ ာ၊ ှု ် ာ ေး လနာက်ဆံုေးမှာ အ ျို ျိုကျွတ်ထက်
သာေးတတ် ေါတယ်။
၂။ သာေးြံုေးလ ာဂေါရှျိမရှျိ ကျိုယ်တျိုင်စစ်လဆေးကက။်တဲအခေါ သာေးြံုေးသာေးလတ န ဲလ ာင် မ်ေးလနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ၊ သာေးတျိုက်
တဲအခေါ- က်နဲြျိကက။်တဲအခေါ လသေးထက်လနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ၊ သာေးအပမစ်လတ လ ေါ်လနပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ စသပြင် မျိမျိဘာသာ
ထမဦေးဆံုေး စစ်လဆေးနျိုင် ေါတယ်။ သာေးြံုေးသာေးလတ န ဲလန ေး သာေးတျိုက်တဲအခေါ လသေးထက်တတ် င်
သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးကျို ပ သသင် ေါတယ်။
၃။ သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်မှ သာေး၊ သာေးြံုေး၊ အရျိုေး မာဏလတကျို လသခ ာကက။်ရှုစစ်လဆေးလ ေးပ ေး သာေးလခ ေး ွှာ
မ ာေးနှင်လက ာက်မ ာေးကျို ြယ်ရှာေး စ်ပခင်ေး၊ ငံုလဆေးနှင်လသာက်လဆေးမ ာေး ညွှန်ကကာေးပခင်ေး၊ ခဲစျိတ်ပ ြုပ င်ပခင်ေးတျိုအထျိ
ျိုအ ်သ ျို ကုသလ ေး ေါ ျိမ်မယ်။ တစ်ခ ျိြုွေ့အလပခအလနမ ာေးမှာ အရျိုေးတု အစာေးထျိုေးကုသပခင်ေး၊ သာေးြံုေးသာေးမ ာေးအာေး
ခဲစျိတ်ကာ အစာေးထျိုေးကုပခင်ေးတျိုကျို ပ ြု ု ်နျိုင် ေါတယ်။
၄။ နှစ်ကာ ကကာရှ။်စာ ဂရုမစျိုက်ဘဲ စ်ထာေးမျိတဲအခေါ သာေးလတအာေး ံုေးအ ျို ျိုယျိုင်နဲ ာ ေး နှုတ် စ်
ျိုက် တဲအလပခအလန ။်ေး ကကံြုလတွေ့ နျိုင် ေါတယ်။ ကကျိြုတင်ကာကယ်ြျိုဆျို င် တစ်နှစ် ျှင် (၂)ကကျိမ်
သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးမှာ ပ သစစ်လဆေးသင် ေါတယ်။
သွာျားို့ ံိုျားရရာဂါ သတိ ါ
12

14. သာေးနှင်ခံတင်ေးက န်ေးမာလ ေး မလကာင်ေး ေါက အပခာေးလ ာဂေါမ ာေးကျို
ျိုမျို ဆျိုေး ာေးလစနျိုင် ေါသ။်။
၁။ သာေးြံုေးလ ာင်လ ာဂေါပြစ်လစလသာ ဘက်တေး ေးယာေးမ ာေးမှာ
ခံတင်ေးမှ နှ ံုေးသျို လသေးလကကာမ ာေးမှတဆင် လ ာက်ရှျိနျိုင်ကာ
နှ ံုေးလ ာဂေါကျို ျိုမျိုဆျိုေး ာေးလစနျိုင် ေါသ။်။ သာေးနှင်ခံတင်ေးကျို
လသခ ာစာ သန်ရှင်ေးလ ေးပ ြု ု ်သင် ေါသ။်။
၂။ လသေးခ ျိြု၊ဆေးခ ျိြုလ ာဂေါ နာမ ာေးတင် သာေးြံုေးလ ာင်လ ာဂေါ
ျိုပြစ်တတ် ေါသ။်။ လသေးခ ျိြု မာဏထျိန်ေး န် လဆေးလသာက်ပခင်ေးနှင်
သာေးနှင်ခံတင်ေးသန်ရှင်ေးလ ေးပ ြု ု ်ပခင်ေးတျိုကျို အထေးအလ ေးထာေး
လဆာင် က်သင် ေါသ။်။
၃။ ကျိုယ်ဝနန်လဆာင်မျိခင်မ ာေးတင် သာေးြံုေးလ ာင်လ ာဂေါ
ရှျိပခင်ေးလကကာင် အခ ျိန်မတျိုင်မ မေးြာေးပခင်ေး၊ လမေး ာသ။်ကလ ေးမှာ
ကျိုယ်အလ ေးခ ျိန်လ ာလနပခင်ေးတျိုကျို ပြစ်လ ေါ်လစနျိုင် ေါသ။်။
ဥသျားရနှာက်တွင် သက်ရရာက် ံို
နှလံိုျားတွင် သက်ရရာက် ံို
ရက ာက်က ်တွင် သက်ရရာက် ံို
ခံတွင်ျားတွင် သက်ရရာက် ံို
အဆိုတ်တွင် သက်ရရာက် ံို
န်ကရိယတွင် သက်ရရာက် ံို
သွာျားို့ ံိုျားရရာဂါကိို ရလ ာမတွက် ါနဲ
13

15. သာေးက န်ေးမာလ ေးလကာင်ေးလစမယ် အစာေးအလသာက်လတဟာ ခနဓာကျိုယ်တစ်ခု ံုေးက န်ေးမာလ ေးအတက် လ ေးခ ယ်
စာေးလသာက် မယ် အစာေးအစာလတနဲ အတတ ေါ ဲ။
၁။ ျိုအ ်သလ ာက် မျှတလအာင် စာေးသံုေး ေါ။
ဥ မာ - ကယ် ်စယမ်ဓေါတ် ေါတဲ အစာေးအစာလတ၊ နျိုထက် စစ။်ေးလတ၊ ရျိုတေးဓေါတ် ေါတဲ ဲအမ ျိြုေးမ ျိြုေး၊ အလစအစံ
လ ေးလတ၊ အသေးအ က်လတလ ေါ။
၂။ အခ ျိြုဓေါတ် ေါလသာ အစာေးအစာမ ာေး (သကကာေး၊ ကကံသကာ၊ ထန်ေး။က်) တျိုကျို လ ျှာစာေး ေါ။ စာေး ေး ျှင် လသခ ာ
ုတ်က င်ေး ေါ။ ထမင်ေးစာေး ေး အခ ျိြုတ။်ေးခ ျိန်မှ ဲ ေး က န်အခ ျိန်မ ာေးတင် ခ ျိြုလသာသလ စာမ ာေး
စာေးပခင်ေးကျိုတတ်နျိုင်သမျှ လရှာင် ေါ။
၃။ လစေးက ်လသာ အစာေးအစာလတလကကာင် သာေး ျိုေးစာေးပခင်ေးကျို ျိုပြစ်လစ ေါတယ်။ လ ျှာစာေး ေါ။
၄။ သဘာဝနအသေးအ က်လတကျို စာေးသံုေးပခင်ေးက ပ ြုပ င်ထာေးတဲ၊ အခ ဉ်လြာက်ထာေးတဲ အသေးအ က်လတကျို
စာေးသံုေးပခင်ေးထက် ျိုလကာင်ေး ေါတယ်။
၅။ အစာေးအလသာက်မှာ ေါဝနင်တဲ အညွှန်ေးစာ က်လတကျို ြတ်ကက။် ေး အမျှင်ဓေါတ်နဲ ရျိုတေးဓေါတ်မ ာေး ေး
သကကာေးနဲဆာေးဓေါတ်န။်ေးတဲ အစာေးအစာေး လတကျို လ ေးခ ယ် ေါ။
၆။ လ မ ာေးမ ာေးလသာက် ေါ။ တစ်ခုခုလသာက်မယ်ဆျို လ ကျို အဓျိက လ ေးခ ယ် ေါ။ အသေးလြ ာ် ။်လတ၊
နာေးနျိုလတမှာလတာင် အခ ျိြုဓေါတ်အန။်ေးငယ် ေါလနတတ် ေါတယ်။ လကာ်ြ၊ က်ြက် ။်လတမှာ ။်ေး အ ာေးတ
ေါ ဲ။
၇။ သလ စာ လ ျှာစာေး ေါ။ အခ ျိြုဓေါတ် ေါတဲ သလ စာလတကျို တစ်လနကုန် စာေးလနမယ် ဆျို င် သာေးလတနဲအခ ျိြုဓေါတ်က
အပမဲထျိလတွေ့လနလတာမှာ ပြစ် ေါတယ်။ သာေးလတကျို အခ ျိြု ။်နဲ စျိမ်ထာေးသ ျိုပြစ်လနလတာ ဘက်တေး ေးယာေးလတ
အကကျိြုက် ပြစ်လနမှာ ေါ။ သလ စာ မစာေး မလနနျိုင်ဘေးဆျို င် အခ ျိြုဓေါတ်မ ေါတဲ အစာေးအစာလတကျို စာေး ေါ။
၈။ က ်လနတဲအစာေးအစာလတကျို ြယ်ရှာေး စ်ြျို မနက်စာစာေး ေး (၁)ကကျိမ်၊ ။အျိ ် ာ မဝနင်မ (၁)ကကျိမ် တစ်လန (၂)ကကျိမ်
စနစ်မှန်သာေးတျိုက်န။်ေးပြင် သာေးတျိုက် ေါ။ အစာစာေး ေးတျိုင်ေး ေါေး ုတ်က င်ေး ေါ။ အ ၊အလအေးလတ လသာက် ျို
သာေးက ဉ်လနတာမ ျိြုေးပြစ် င် သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်ထံ ပ သ ေါ။
သွာျားနှင်ခံတွင်ျားက န်ျားမာရရျား နှင် အစာျားအရသာက်
14

16. သာေးကျိုက်သပြင် လသာက်လဆေးလ ေး န်၊ သာေးအလ ေါက်အတင်ေး လဆေးထ။်ြျို
လဆေးလ ေး န် နာမ ာေးမှ လတာင်ေးဆျိုလ ရှျိသ။်။
၁။ သာေးကျိုက်လဝနဒနာခံစာေး သ။်အခေါ သာေးကျိုက်လစသ။် အလကကာင်ေး င်ေး
ကျို ရှာလြကာ ကုသ ေါသ။်။ သာေး၏ လဆေးလပမလနသ။်အ ျိုင်ေးမ ာေးကျို
ြယ်ရှာေး စ်ပခင်ေး၊ လ ာင် မ်ေးလနသ။် သာေးြံုေးသာေးမ ာေးကျို ကုသပခင်ေး၊
သာေးအလကကာအထျိ ျိုေးစာေးလန ေါက သာေးအလကကာထုတ် ကုသပခင်ေး၊
သာေးအလ ေါက်အတင်ေးသျို ဘက်တေး ေးယာေးမ ာေး ထ ်မံမဝနင်လ ာက်လစ န်
ြာလထေးပ ြုပ င်ပခင်ေးတျိုကျို အလပခအလနအ ပ ြု ု ်လ ေး သ။်။
၂။ သာေးနာ၊သာေးကျိုက်လစသ။် ဇစ်ပမစ်ကျို မြယ်ရှာေးဘဲ မျိမျိဘာသာ
လဆေးလသာက်၊လဆေးထ။်ပခင်ေးမှာ ယာယခဏသာ သက်သာလစ ေး လ ရှ။်
တင် သာေးလ ာဂေါကျို ျိုဆျိုေးလစ ေါသ။်။
လနာက်ဆံုေး အနာမခံနျိုင်လတာမှ သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးသျို ပ သသ။်အခေါ
အ ယ်တက ကုသ ျို မ နျိုင်လတာ ေါ။ မကကာခဏ နှုတ် စ် လ
ရှျိ ေါသ။်။
၃။ သာေးကျိုက်သာေးနာတျိုင်ေး မကကာခဏ လဆေးလသာက်မ။်အစာေး သာေးနှင်
ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးသျို သာေးလ ာက်ကုသ ျိုက် ေါက တစ်ကကျိမ်တ။်ေးနဲ
လကာင်ေးသာေးနျိုင် ေါသ။်။
၄။ သာေးကျိုက်ပခင်ေးလကကာင် အျိ ်လ ေး က်ပခင်ေး၊ အ ု ် က်ပခင်ေး၊ အစာေး
အစာ လကာင်ေးမန်စာ မစာေးနျိုင်ပခင်ေးတျို ပြစ်နျိုင်သ ျို သာေးကျိုက်တျိုင်ေး
လဆေးလသာက် ေါက လဆေး၏လဘေးထက်ဆျိုေးက ျိြုေး မ ာေး ခံစာေး နျိုင် ေါသ။်။
၅။ နာမ ာေးအလနပြင် (၆) တစ်ကကျိမ် သာေးနှင်ခံတင်ေး က န်ေးမာလ ေး
အတက် ကကျိြုတင်စစ်လဆေးကုသ ေါက အလကာင်ေးဆံုေး ပြစ် ေါသ။်။
ကကျိြုတင်ကာကယ်ကုသပခင်ေးလကကာင် သာေးနာပခင်ေး၊ သာေးအလကကာထုတ်
ကုသ ပခင်ေး၊ သာေးနှုတ် ပခင်ေး စသ။်တျိုမှ ကင်ေးလဝနေးသာေး ေါ ျိမ်မ။်။
သာေးကျိုက် ေါက လဆေးပမေးတျိုမ ာေးကျို အသံုေးမပ ြုဘဲ သာေးနှင်ခံတင်ေး
ဆ ာဝနန်ကျို ပ သ န် ထ ်မံတျိုက်တန်ေး ျို ေါသ။်။
သွာျားကိိုက်ရ်ဒနာ နှင် ရဆျားရသာက် ခင်ျား
15

17. ၁။ သာေးနဲအလ ာင်တတဲ သာေးြာ စစ။်ေး (composite)ကျို အသံုေးပ ြုပ ေး သာေးြာ ေးလနာက် ကမ်ေးယာနှင်
အ ာေးတငံုလဆေးမ ာေး စာေးပခင်ေး၊ လဆေး ျိ ် လသာက်ပခင်ေးတျိုလကကာင် ြာထာေးလသာသာေး၏အလ ာင်ကျို အစန်ေးအထင်ေး
ပြစ်လစနျိုင် ေါသ။်။ ထျိုအပ င် ၂၄ နာ အတင်ေး လကာ်ြနှင် က်ြက် ။် လသာက်ပခင်ေးတျိုကျို လရှာင်နျိုင် ေါက
ျိုလကာင်ေး ေါသ။်။ အထက် ေါ အစာေး အလသာက်တျိုမှာ ြာထာေးလသာသာေး၏အလ ာင်ကျို ။စ်နမ်ေးလစနျိုင် ေါသ။်။
၂။ သာေးြာ ေးလနာက် န်ေး၊လအေး န်ေးလသာ အစာေးအစာမ ာေး၊ မာ န်ေးလသာ အစာေးအစာမ ာေးကျို စာေး ေါက
သာေးက ဉ်ပခင်ေးကျို ခံစာေး လ ရှျိ ေါသ။်။ ြာထာေး လသာ သာေးအလ ေါက်နက်လ ၊ သာေးက ဉ်မှု ျိုခံစာေး လ
ပြစ်နျိုင် ေါသ။်။ က်အန။်ေးငယ်အတင်ေး လ ာက်သာေး ေါ ျိမ်မ။်။
၃။ လငလ ာင်သာေးြာ စစ။်ေး (amalgam)နှင် သာေးြာထာေး ေါက ၂၄ နာ အတင်ေး မာ န်ေးလသာ အစာေးအစာမ ာေး၊
လစေးက ် န်ေးလသာ အစာေးအစာမ ာေးကျို ြာထာေးသ။်သာေးကျို အသံုေးပ ြု ေး မစာေးသင် ေါ။ ပြစ်နျိုင် င်
သာေးမြာထာေးတဲအပခမ်ေး(ဘယ်ဘက် သျိုမဟုတ် ။ာဘက်)က သာေးမ ာေးနဲ အစာေးအစာကျို ၀ေါေးစာေး ေါ။ သာေးြာ
ထာေးခေါစမှာ အ ၊ အလအေးလတလကကာင် သာေးက ဉ်နျိုင် ေါသ။်။
၄။ ထံုလဆေးအသံုေးပ ြု ေးမှ သာေးြာခဲ ျှင် ထံုလဆေးအာနျိသင်မပ ယ်ခင် အစာမစာေး ေါက ျိုလကာင်ေး ေါသ။်။ အထေး
သပြင် ကလ ေးမ ာေးတင် ထံုလနလသာ ျှာနှင်နှုတ်ခမ်ေးမ ာေးကျို သာေးပြင် ကျိုက်မျိတတ် ေါသ။်။
၅။ သာေးြာ ေးလနာက် နာက င်မှုအန။်ေးငယ်ခံစာေး ေါက အကျိုက်အခဲလ ာက်လဆေး လသာက်နျိုင် ေါသ။်။ မျိမျိနဲ
မတ။်လသာလဆေးကျို လရှာင်ြျို ျို ေါသ။်။
၆။ ြာထာေးလသာလန ာမှာ မ သာေးနှင် အန။်ေးငယ်ကဲပ ာေးနျိုင် ေါသ။်။ ျှာနှင်ထျိကက။် ေါက မလနတတ်သ ျို
ပြစ်တတ် ေါသ။်။ က်အန။်ေးငယ်အတင်ေး လကာင်ေးသာေး ေါ ျိမ်မ။်။
၇။ ြာထာေးတဲသာေးနဲသာေးြာ စစ။်ေးလတဟာ တစ်သက် ံုေး လကာင်ေးလနမ။် မဟုတ် ေါ။ တစ်သက် ံုေးသံုေး ျို မယ် ျို
အတတ်လပ ာ ျို မ ေါ။ သာေးမှန်မှန် တျိုက် ေး သာေးနှင်ခံတင်ေးသန်ရှင်ေးလ ေးလသခ ာ ု ်မှ ကကာကကာခံ ေါ ျိမ်မ။်။
Amalgam fillings Composite fillings
သွာျားို့ ာပ သျားရနာက် ဘယ်လိိုရနသင်သလဲ (ရဆာင်ရန်၊ ရ ှာင်ရန်မ ာျား)
16

18. ၁။ လသေးတျိတ်လစ န်အတက် ဂမ်ေးကျို အန။်ေးဆံုေး မျိနစ် (၃၀)ခန် သာေးနှုတ်
ထာေးသ။်လန ာတင် ဆက်တျိုက်ြျိကျိုက်ထာေး မ။်။ သျိုလသာ် (၄၅) မျိနစ်
ထက် ျို ေး ကကာရှ။်စာ ြျိကျိုက်မထာေး ေါ။
(ကကာကကာကျိုက်ထာေးလသာ ဂမ်ေးသ။် လ ာဂေါ ျိုေး ပ န်ဝနင်နျိုင် ေါသ။်။)
၂။ ကျိုက်ထာေးလသာ ဂမ်ေးကျို လန ာလရွှွေ့ ေး မကျိုက် ၊ မဝနေါေး ေါ။
(လန ာလရွှွေ့ ေး ကျိုက်ပခင်ေး၊ ၀ေါေးပခင်ေးပ ြု ု ် ေါက လသေးပ န်ထက်နျိုင် ေါသ။်။)
၃။ သာေးနှုတ်ထာေးလသာ လန ာအာေး ျှာပြင် ထျိုေးပခင်ေး၊ က်ပြင်နှုျိက်ပခင်ေး၊
စု ်ကက။်ပခင်ေး မပ ြု ု ် ေါ။ (လသေးထက်ပခင်ေး၊ အနာမက က် ယ်ပခင်ေးတျို
ပြစ်တတ် ေါသ။်။)
၄။ စျိုေး ျိမ်စျိတ်ပြင် ဂမ်ေးစကျို ခဏခဏ ဲပခင်ေး၊ လ ခဲငံုပခင်ေး၊ ကက ်ထု ်ထျိုေးပခင်ေး၊
တံလထေးခဏခဏလထေးကက။်ပခင်ေး မ ု ် ေါ။
အလ ေးအ င်မပခင်ေး၊ လ က င်ခန်ေး ု ်ပခင်ေး မပ ြု ု ် ေါ။
၅။ သာေးနှုတ်ပ ေးကာစတင် အ ။်(လ ၊အလအေး) လသာက် ျို ျှင် ျိုက်နှင်
စု ် ေး မလသာက် ေါ။ ခက်ကျို အသံုေးပ ြု နျိုင် ေါသ။်။
၆။ သာေးနှုတ်ပ ေးလနာက် (၂၄)နာ အတင်ေး လသာ စာေးစ ာ၊ လသာက်စ ာမ ာေး
စာေးပခင်ေး၊ လသာက်ပခင်ေးကျို လရှာင် ေါ။ လဆေး ျိ ်လသာက်ပခင်ေး၊ အ က်
လသာက်ပခင်ေး၊ အာ ု ်( ေါေး ု ်)က င်ေးပခင်ေး၊ ကမ်ေးစာေးပခင်ေး မ ု ် ေါ။
( ု ်မျိ ေါက လသေးထက်ပခင်ေး၊ အနာမက က် ယ်ပခင်ေးတျို ပြစ်တတ်သ။်။)
၇။ သာေးနှုတ်ပ ေးလနာက် လသေးမတျိတ်ခဲ ျှင်၊ လ ာင် မ်ေး ာ ျှင်၊ မခံနျိုင်
လအာင် နာ ာ ျှင် သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်ဆ ပ န်ပ ၊လဆေးလနေး ေါ။
သာေးနှင်ခံတင်ေးလဆေးခန်ေးမှ လ ေး ျိုက်လသာ လဆေးမ ာေးကျို လသခ ာလသာက် ေါ။
၈။ ရုတ်တ က် လ ာင် မ်ေး ာခဲ ျှင် ။်ေး မ က်နှာကျို လဆေးမ ာေး မ ျိမ်ေး
ေါ။ ဥ မာ - ရု ်ဆ
၉။ (၂၄) နာ လက ာ် ျှင် ဆာေးငံ ။်လနေးလနေးနှင်ပြစ်လစ၊ ခံတင်ေးသန်
ေါေး ု ်က င်ေးလဆေး ။်နှင်ပြစ်လစ ငံုပ ေး ။င်သာစာ ပြ။်ေးပြ။်ေးပခင်ေး
လထေး စ် ေါ။
၁၀။ အံဆံုေးမ ာေး နှုတ် ေး ျှင် သာေးပ န်စျိုက်စ ာ မ ျို ေါ။ အံဆံုေးလရှွေ့ မှ
သာေးမ ာေးကျို နှုတ် ျိုက် ေါက သာေးပ န်စျိုက်ြျို ျိုအ ် ေါတယ်။ သာေးပ န်စျိုက်ြျို
သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်နှင် တျိုင် င်လဆေးလနေး ေါ။
၁၁။ သာေးမနုတ်ခင် တစ်ခုခု စာေး ာသင် ေါတယ်။ ံုမှန်ဆျို ျှင် သာေးနုတ်ပ ေး
လနာက် ထံုလဆေးပ ယ်သာေးတဲအခေါ အစာလ ာလ ာ စာေး ျို ေါတယ်။ မာတဲ
အစာလတကျို ၂၄ နာ လနာက် ျိုင်ေးမှ စာေး င် ျိုလကာင်ေး ေါတယ်။
၁၂။ တစ်ခ ျိြုွေ့ နာလတမှာ သာေးနုတ်ပ ေးလနာက် ၁ က်၊ ၂ က်ခန်
နာလနတတ် ေါတယ်။ အကျိုက်အခဲလ ာက်လဆေး လသခ ာလသာက်လ ေး ေါ။
သွာျားနိုတ်ပ သျားရနာက် လိိုက်နာသင်ရသာ အခ က်မ ာျား
17

19. နှုတ်ထာေးတဲသာေး ဲလဘေးမှာရှျိတဲ သာေးလတ သာေးမရှျိ
လတာတဲလန ာဘက်ကျို ယျိုင် ာမယ်။
သာေးလတယျိုင် ာလတာ သာေးက ဲတဲလန ာလတ လ ေါ် ာ
မယ်။
လအာက်သာေးနှုတ်ထာေးတဲအခေါ အလ ေါ်ဘက်မှာ ရှျိတဲ
သာေးက လအာက်ဘက်ကျို ရှ။်က ာ တတ်တယ်။
ံုမှာ ပ ထာေးတဲအတျိုင်ေး အလ ေါ်ဘက်က သာေးလတ
လအာက်ဘက်ကျို ရှ။်က ာ င် လအာက်ဘက်မှာ
သာေးစျိုက်ြျို ခက်ခဲသာေးတတ် ေါတယ်။ အစာ စာေး တာ
အဆင်မလပ နျိုင်ဘေး။ ဒေါလကကာင် သာေးနှုတ် ေး (၂) ခန်
အကကာမှာ သာေးပ န်စျိုက်သင် ေါတယ်။
သာေးနှုတ်ထာေးတဲလန ာမှာ သာေးမရှျိလတာတဲ အတက်
အရျိုေး မာဏလ ာန။်ေးသာေးတာ၊ သာေးြံုေးသာေးလတ
နျိမ်က သာေးတာ ပြစ် ာ ေါတယ်။ ံုမှာပ ထာေးတဲ
အတျိုင်ေး ရု ်လပ ာင်ေး ေး မ က်နှာလခ ာင်က သာေးတတ်
ေါလသေးတယ်။
အဲ ျိုမပြစ်လအာင် သာေးပ န်စျိုက်ပခင်ေးနဲ ကာကယ်နျိုင်
ေါတယ်။
သာေးနုတ်ထာေးတဲလန ာ
သွာျားနိုတ်ပ သျားရနာက် အရိိုျား မာဏ န်း်ျားသွာျား ံို
သွာျားနိုတ်ပ သျား သွာျား န်မစိိုက်မိရင် ဘာရတွ ို့ စ်နိိုင်သလဲ?
18

20. သာေးလတ ကျိုက်ခဲနာက င်လနမှ သာေးနှုတ် စ် မယ် ျို အမ ာေးအာေးပြင်
နာေး ။်ထာေးကက ေါတယ်။ ဒေါလ မယ် အံဆံုေးသာေးလတကျို တပခာေး
အလကကာင်ေးအမ ျိြုေးမ ျိြုေးလကကာင် နှုတ် စ် တတ် ေါတယ်။
၁။ အံဆံုေးသာေးကျို သန်ရှင်ေးလ ေး ု ်ြျို၊ သာေးလသခ ာတျိုက်ြျို ခက်ခဲ
တာလကကာင် သာေး ျိုေးလ ေါက်လတပြစ်တာ၊ သာေးြံုေးလ ာင်တာလတ အပြစ်
မ ာေး ေါတယ်။ အံဆံုေးသာေးနဲ လရှွေ့ကသာေးကကာေးမှာ အစာလတ ။ှ ်လန င်
ကကာ ာတဲအခေါ သာေး(၂)လခ ာင်ေးစ ံုေး ျိုေးစာေးသာေးတတ် ေါတယ်။
ဒေါလကကာင် ကကျိြုတင်ကာကယ်တဲအလနနဲ နှုတ် စ်ကကလ ရှျိ ေါတယ်။
၂။ အံဆံုေးသာေးက အတ။်မလ ေါက် ဲ လဘေးဘက် ေါေးလစာင်ဘက်ကျို
လစာင်ေးလ ေါက်လနတဲအခေါ မကကာခဏ ေါေးလစာင်ကျို ကျိုက်မျိတတ်
ေါတယ်။ လစာင်ေးလ ေါက်လနတဲအတက် အလ ေါ်သာေးနဲ လအာက်သာေး
မထျိဘဲ အစာစာေးတဲလန ာမှာ အသံုေးမဝနင် ေါဘေး။ နှုတ် စ်နျိုင် ေါတယ်။
၃။ သာေး။ှျိကုသမှု ု ်ြျိုအတက်၊ သာေးလတ မ။မ။ာနဲ ထ ်မလနြျို
အတက် လနာက်ဆံုေးအံဆံုေးသာေးလတကျို နှုတ် စ် ေါတယ်။
၄။ အံဆံုေးသာေးလ ေါက်ြျို လန ာမရှျိတဲအခေါ တစ်ြက်ဘက်ကျို ယျိုင်လန
လစာင်ေးလနတတ် ေါတယ်။ တစ်ခေါတ ံ လမေးရျိုေးအဆစ် နာက င်တာမ ျိြုေးကျို
ပြစ်လစတတ် ေါတယ်။
၅။ အံဆံုေးစလ ေါက်ခေါစမှာ နှုတ် စ်ြျို ျို ယ် ေါတယ်။ လနာက်က မှ
နှုတ်တဲအခေါ သာေး တ် တ် ။်က အရျိုေးလတ ျိုမာ ာ ေး နှုတ် စ်ြျို
ခက်ခဲ ာတတ် ေါတယ်။
ေါေးစ ်က ဉ်ေးတဲသလတမှာ အံဆံုေးသာေးလတလကကာင် တပခာေးဒုကခမ ျိြုေးစံု
ကကံြုလတွေ့ လ ရှျိ ေါတယ်။ တစ်ခ ျိြုွေ့ ။်ေး အံဆံုေးသာေးလတ ံုေးဝန
မလ ေါက်ကက ေါဘေး။ သာေးနှင်ခံတင်ေးဆ ာဝနန်မှ အကကံလ ေးတဲအတျိုင်ေး
ျိုက်နာသင် ေါတယ်။
ႏႈတ္ပစ္သင့္
အံဆံိုျားသွာျားရတွကိို ဘာရ ကာင် နှုတ်သင်သလဲ?
19

21. သာေးလတ မ။တာ အလကကာင်ေးအမ ျိြုေးမ ျိြုေးလကကာင် ပြစ်နျိုင် ေါတယ်။ ဒေါလ မယ် လအာက်မှာ လြေါ် ပ ထာေးတဲ
အက င်လတကျို ငယ်စဥ်ကတ။်ေးက ပ ြုပ င်နျိုင်မယ်ဆျို င် အလ အက င်လကကာင် ပြစ်လစတဲ သာေးမ။။ာမှုကျို
ကာကယ်လ ေး ေါ ျိမ်မယ်။
မကကာခဏ က်မစု ်ပခင်ေး
ျှာပြင် သာေးမ ာေးကျို ခဏခဏထျိုေးပခင်ေး
အံကကျိတ်ပခင်ေး
နှုတ်ခမ်ေးကျိုက်ပခင်ေး
ေါေးစ ်ပြင် အသက်ရှြူပခင်ေး
သာေးနှင်ခံတင်ေးကျို သန်ရှင်ေးလအာင်မထာေးသပြင် သာေးနဲ၊သာေးယျိုင် ာပခင်ေး
လမှာက် ျှက်အျိ ်ပခင်ေး
က်သ။်ေးကျိုက်ပခင်ေး
ဒအက င်လ ေးလတ
မ ု ်မျိလအာင်
ပ င်လ ေး ေါ
သာေးလ ေးလတ မ။မ။ာပြစ်လနတဲ နမနာ ံုလ ေးမ ာေး
သွာျားရတွ မ်းသရတာ ဘာရ ကာင်လဲ?
20

22. ဒအဆင် ေး င် သာေးလတ ဲ FA point မှာ က ်ထာေးတဲ
bracket လ ေးလတဟာ တစ်တန်ေးတ။်ေး ။။ာသာေးမှာ
ပြစ် ေါတယ်။ သာေးလတ ဲ အပမင် ။သာေးသ ျို သာေးအာေး ံုေး
ဟာ တ ်ထာေးတဲဝနျိုင်ယာ ဲ ံုစံအတျိုင်ေး၊ ံုစံခက်ထဲမှာ
လ ာက်ရှျိသာေးမှာပြစ် ေါတယ်။ ( ံုမှာ ပ ထာေးတဲ ဝနျိုင်ယာ ဲ
အလနအထာေးကျို နှုျိင်ေးယှဉ်ကက။် ေါ)
Before After
ဒအဆင်မှာ သာေးလတကျို ျိုအ ်သ ျို လ ွေ့ မှာပြစ် ေါတယ်။
က ဲလနတဲလန ာ၊ လန ာ တ်ပြစ်လနတဲ လန ာလတ၊ ြန်တေး
ယထာေးတဲလန ာလတမှာ လ ွေ့လစခ င်တဲသာေးလတကျို ဆဲသင်ေး
မှာပြစ် ေး၊ မလ ွေ့လစခ င်တဲသာေးလတကျိုလတာ မလ ွေ့သာေးလအာင်
ခ ။်ထာေး၊တု ်ထာေးမှာ ပြစ် ေါတယ်။ ( ံုမှာ သာေးနှစ်လခ ာင်ေး
ကကာေးက က ဲလနတာလ ေး စျိသာေးတာကျို ကက။် ေါ)
Before After
ဒအဆင်မှာ အလ ေါ်လအာက်သာေးလတ ထျိထျိမျိမျိ ၀ေါေးနျိုင်လအာင်၊
။။ာလအာင်၊ စထာေးတဲသာေးလတ သဘာဝနက က အ ှမ ျိြုေးနဲ
လ ေါ် င်လနလအာင် အလခ ာသ ်ပ ြုပ င် ေါတယ်။
သဘာဝနသာေးလတဟာ တျိုင်လတလထာင်ထာေးသ ျို ။တဲ
အလနအထာေး မဟုတ် ေါဘေး။ ဒေါလကကာင် သာေး။ှျိကုသတဲအခေါ
သာေးလတကျို သဘာဝနက လအာင် ပ ြုပ င်လ ေး ေါတယ်။ အပ င်
ဘက်ကျို အန။်ေးငယ်ထုတ်တာ၊ အတင်ေးဘက်ကျို အန။်ေး
ငယ်သင်ေးတာ စသပြင် ျိုအ ်သ ျို ပ ြု ု ် ေါတယ်။
သာေးအပမစ်လ ေးလတကျို ျိုအ ်သ ျို လရွှွေ့လ ေး ေါတယ်။
သာေးလတကျို စျိတ်ကကျိြုက်ပ ြုပ င် ေး င် ပ င်ထာေးတဲလန ာမှာ ဲ
ပမဲလနလအာင် စစဉ် ေါတယ်။ ဒေါကျို retention လအာင်
ု ်တယ် ျို လခေါ် ေါတယ်။ ကာ တစ်ခုအထျိ ဒ ျို
ု ်မထာေး င် လ ွေ့ထာေးတဲသာေးလတက မ လန ာကျို ပ န်လ ွေ့
သာေးတတ် ေါတယ်။
သာေး။ှျိကုသမှုကျို အဆင်ဆင် ပ ြု ု ် တာပြစ် ျို စျိတ်ရှ။်သ။်ေးခံ ေါမယ်။ သာေး။ှျိကုသမှုခံယလနစဉ်မှာ
သာေးနှင်ခံတင်ေးကျို သန်ရှင်ေးလအာင် ထာေး ေါမယ်။ ဆ ာဝနန်မှ ညွှန်ကကာေးခ က်လတကျို လသခ ာ ျိုက်နာြျို ျို ေါတယ်။
နာတစ်ဦေးခ င်ေးနဲ သာေးမ။။ာမှု မာဏလ ေါ် မတ။် ေး ကုသမှုကကာခ ျိန်ကာ တ။မှာမဟုတ် ေါဘေး။
သွာျား်း်ိကိုသမှု အဆင်ရလျားမ ာျား
21

23. ၁။ သာေး။ှျိလနစဉ် နာပခင်ေး၊ သက်လသာင်သက်သာ မရှျိပခင်ေး၊ တ ်ထာေးလသာ သာေး။ှျိ စစ။်ေးမ ာေးနှင် ထျိချိုက်မျိပခင်ေး
စသပြင် ပြစ်နျိုင် ေါတယ်။ နာ ေါက သာေး။ှျိကုဆ ာဝနန်မှ လ ေးထာေးလသာ လဆေးကျို လသာက် ေါမယ်။ သာေး။ှျိကျိ ျိယာရှျိ
အချွန်အတက်လ ေးမ ာေးလကကာင် ေါေးလစာင်တင် စေးရှသ ျိုပြစ် ေါက ြလယာင်ေးနဲ အု ်ထာေးက ်ထာေးနျိုင် ေါတယ်။
၂။ အစာစာေး ေးတျိုင်ေး သာေးတျိုက် ေါ။ ။အျိ ် ာမဝနင်ခင် သာေးတျိုက် ေါ။ သာေးနှင်ခံတင်ေးကျို သန်ရှင်ေးစာ မထာေး ေါက
သာေးမ ာေး လဆေးလပမအလ ေါက်ပြစ်ပခင်ေး၊ သာေးြံုေးလ ာင်ပခင်ေး နှင် ခံတင်ေးအနံဆျိုေးပခင်ေးမ ာေး ပြစ်တတ် ေါတယ်။
၃။ မာလသာ အစာေးအစာမ ာေး၊ လစေးက ်လသာ အစာေးအစာေးမ ာေး စာေးပခင်ေးကျို လရှာင်သင် ေါတယ်။ အသာေးဟင်ေးမ ာေး၊
အသေးမ ာေးစာေး ေါက အတံုေးလသေးလသေးလ ေးပြစ်လအာင် ှေးပြတ်စာေးပခင်ေးပြင် သာေး။ှျိ စစ။်ေးမ ာေးနှင် ထျိချိုက်မျိပခင်ေး၊
သာေး။ှျိကျိ ျိယာ အစျိတ်အ ျိုင်ေးမ ာေး ပ ြုတ်ပခင်ေးတျိုကျို ကာကယ်နျိုင် ေါတယ်။
၄။ အစာစာေး ေးတျိုင်ေး သာေးတျိုက် န် ျိုအ ်သပြင် သလ စာမ ာေးစာေးပခင်ေးကျို လရှာင်နျိုင် ေါက ျိုလကာင်ေး ေါတယ်။
သလ စာမ ာေးကျို မကကာခဏ စာေးလသာက် ေါက သာေးသန်ရှင်ေးလ ေး ခဏခဏ ု ်လန ေါ ျိမ်မယ်။
၅။ တ ်ထာေးလသာ သာေး။ှျိ စစ။်ေးမ ာေးလကကာင် နာပခင်ေး၊ သာေး။ှျိ စစ။်ေးမ ာေး လခ ာင်လန န်ေးပခင်ေး၊ ဲသာေးပခင်ေးတျို
ပြစ်လ ေါ် ေါက သာေး။ှျိကုသမှုလ ေးလနသ။် ဆ ာဝနန်ကျို အပမန်ဆက်သယ် ေါ။
၆။ သတ်မှတ်ထာေးလသာ က်ခ ျိန်ေးမ ာေးတင် ကုသမှုကျို က်ခ ျိန်ေးမှန်မှန် ခံယ ေါ။ စဥ် လနာက်က လန ေါက သာေး။ှျိ
ကုသမှုအခ ျိန် ျိုကကာသာေးနျိုင် ေါတယ်။
၇။ နာကျိုယ်တျိုင် ပြြုတ် ၊တ ် လသာ သာေး။ှျိကျိ ျိယာကျို တ ်ဆင်ထာေး ေါက တစ်လနတာအတက် အန။်ေးဆံုေး
တ ်ဆင် မ။် အခ ျိန်ကာ ထက် မန။်ေးလအာင် သတျိပ ြု ေါ၊ လသခ ာတ ်ဆင် ေါ။ သာေးဆ ာဝနန်မှ ညွှန်ကကာေး
ထာေးသ။်အတျိုင်ေး တ ်ဆင်ပခင်ေးပြင် ကုသမှုကျို ျိုမျိုထျိလ ာက်လစ ေါတယ်။
၈။ တ ်ဆင်ထာေးလသာ ာဘာကင်ေးလ ေးမ ာေးပ ြုတ်သာေး ေါက ဆ ာဝနန်မှ ညွှန်ကကာေးထာေးသ။်အတျိုင်ေး မျိမျိဘာသာ
ပ န် ။်တ ်ဆင်နျိုင် ေါတယ်။
သွာျား်း်ိကိုသမှုခံယူ ာျားစဥ် လိိုက်နာသင်ရသာ အခ က်မ ာျား
22

24. သာေး။ှျိကု ာမှာ အသံုေးပ ြုတဲ စစ။်ေးလ ေးလတကျို လ ေးခ ယ် ာမှာ
သျိရှျိထာေးသင်တဲ အခ က်လ ေးလတ ရှျိ ေါတယ်။ နာလတအလနနဲ
ှတာ၊ အလန မခက်တာ၊ တ ် ျိုတ ်ထာေးမှန်ေး မသျိတာ၊
သာေးလတကျို အပမန်။သာေးလစနျိုင်တဲ သာေး။ှျိကုကျိ ျိယာလ ေး
လတကျို တ ်ခ င်ကက ေါတယ်။
အကက။်လ ာင် brackets and wires လ ေးလတကျို
သလဘာက သလတရှျိသ ျို အပ င်ဘက်က ကက။် င် မပမင် တဲ
သာေး ဲအတင်ေးဘက်မ က်နှာပ င်မှာ က ်ထာေး ေး ကုသတာကျို
သလဘာက သလတ ။်ေး ရှျိ ေါတယ်။ သာေးဆ ာဝနန်ကလတာ
အမ ာေးအာေးပြင် နာလ ေးခ ယ်တာကျို တ ်လ ေး ေါတယ်။
၁။ သာေး။ှျိ ာမှာ Metal braces လတကျို အဓျိက
အသံုေးပ ြုလ ရှျိ ေါတယ်။ ဲသာေးတာ၊ န်ေးသာေးတာ၊ အလ ာင်
လပ ာင်ေးတာ မရှျိ ေါဘေး။ ဘယ် ျို စစ။်ေးအမ ျိြုေးအစာေးကျို ဲသံုေးသံုေး
သာေးလတ ။သာေးြျို အဓျိက ေါ ဲဆျို င် metal braces လ ေးလတကျို
အသံုေးမ ာေး ေါတယ်။
၂။ အကက။်လ ာင်လ ေးလတတ ် ေး သာေး။ှျိတာက လဘေးကကက။်
င် မသျိသာ ေါဘေး။ သံုေးတဲ စစ။်ေးက အမ ျိြုေးအစာေးမလကာင်ေး င်၊
သာေးသန်ရှင်ေးလ ေး လသခ ာမ ု ်မျိ င် အလ ာင်လပ ာင်ေးတာ၊ ဲတာ
စသပြင် ပြစ်တတ် ေါတယ်။ Clear braces လ ေးလတကျို
တ ်ထာေး င် တ ်ထာေးမှန်ေးမသျိသာ ျို သလဘာက ကက ေါတယ်။
၃။ သာေး ဲအတင်ေးဘက်မ က်နှာပ င်မှာ က ် ေး သာေး။ှျိတာမ ျိြုေးကျို
လတာင်ေးဆျိုတဲ နာမ ာေး ။်ေး ရှျိ ေါတယ်။ လရှွေ့ကကက။် င် သာေး။ှျိ
ထာေးမှန်ေး မသျိ ေါဘေး။ Lingual braces ျို လခေါ် ေါတယ်။
၄။ Wireလ ေးလတကျို သာေး။ှျိကုသမှုအဆင်အ ျိုက် လပ ာင်ေး ဲ
တ ်ဆင်လ ေး ေါတယ်။ အလသေးဆံုေးဝနျိုင်ယာဆျိုဒ်ကလန စတင်တ ်
ဆင်လ ေးပ ေး အသံုေးပ ြုြျို စစဥ်ထာေးတဲ ဆျိုဒ်အကကေးဆံုေးဝနျိုင်ယာကျို
လ ာက်တဲအခေါ သာေးလတကျို ျိုအ ်သ ျို လ ွေ့လ ေးလ ရှျိ ေါတယ်။
ဝနျိုင်ယာအဆင်လတကျို မလက ာ်ဘဲ၊ အာေးမမ ာေးလစဘဲ သာေးလတကျို
လရွှွေ့လ ေး၊။ှျိလ ေးပခင်ေးက ျိုလကာင်ေးလ ရှျိ ေါတယ်။ နာအလနနဲ
စျိတ်ရှ။်ြျို ျိုအ ် ေါတယ်။ ကာ ကကာရှ။်စာ တ ်ဆင်ထာေး
တာပြစ် ျို သာေးနှင်ခံတင်ေးသန်ရှင်ေးလ ေးကျို လသခ ာပ ြု ု ်ြျို
ျိုအ ် ေါတယ်။ သာေး။ှျိဆ ာဝနန်မှ ပ န်လခေါ်တဲ က်ခ ျိန်ေးအတျိုင်ေး
မှန်မှန်ပ သ ေါမှ လကာင်ေးမန်တဲ ဒ်ကျို အပမန် ရှျိမှာ ေါ။
Metal braces
Clear braces
Lingual braces
သွာျား်း်ိကို braces အမ ိ ျားအစာျားမ ာျား
23

25. သာေး။ှျိကုသမှု ပ ြု ု ်တဲအခေါ သာေး။ှျိကုဆ ာဝနန်လ ာ၊ နာလ ာ
ပြစ်လစခ င်တာက သာေးလတ အပမန်။။ာ ှ သာေးြျို ေါ ဲ။ ကကာမယ်
အခ ျိန်ကျို အတျိအက လပ ာြျိုလတာ မ ယ် ေါဘေး။ မထင်မှတ်ထာေးဘဲ
ျိုကကာ သာေးတတ်တာမ ျိြုေး ။်ေး ရှျိနျိုင် ေါတယ်။
သာေးမ။။ာမှု မာဏ၊ အသံုေးပ ြုသ။် သာေး။ှျိကျိ ျိယာ၊ သာေးနှုတ်
ပ ေး ။ှျိ ပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ၊ ပ သ မ။် က်ခ ျိန်ေးအတျိုင်ေး မှန်မှန်ပ သပခင်ေး
ရှျိ-မရှျိ စတဲအခ က်လတအလ ေါ် မတ။်ပ ေး ကကာမ။်အခ ျိန်ကာ
ကာပခာေးသာေးနျိုင် ေါတယ်။
၁။ နာ ဲအသက်၊ အရျိုေးအလပခအလန၊ အလ ေါ်-လအာက် သာေးနှင်
လမေးရျိုေးအလနအထာေးလတအလ ေါ် မတ။်ပ ေး သာေး။ှျိကုသမှုအတက်
ကကာနျိုင်တဲ အခ ျိန်ကာ မတနျိုင် ေါဘေး။
၂။ သာေးနှင်လမေးရျိုေးလတ ဲ လရှွေ့-လနာက်၊ အလ ေါ်-လအာက်၊ လဘေးတျိုက်
အလနအထာေးလတအ ပ ြုပ င် မယ် အခ က်လတ မ ာေး င်မ ာေးသ ျို
အခ ျိန်ကကာသာေး ေါမယ်။
၃။ ကနဦေးခန်မှန်ေးထာေးတဲ အခ ျိန်ထက် ျိုကကာသာေးနျိုင်တဲ အခ က်
လတကလတာ က်ခ ျိန်ေးမမှန်တာ၊ သာေးသန်ရှင်ေးလ ေး လသခ ာမ ု ် ျို
မ ျိုခ င်တဲ ဆျိုေးက ျိြုေးအခ ျိြုွေ့ ဝနင်ကုန်တာ၊ တ ်ထာေးတဲ
သာေး။ှျိကျိ ျိယာ က ျိြုေး ဲတာ၊ နာကျိုယ်တျိုင် တ ်ဆင် မ။်
သာေး။ှျိ စစ။်ေးလ ေးလတ တ ်ဆင်ြျို က်ကက်တာ စသပြင်
အမ ာေးကကေး ရှျိ ေါတယ်။
၄။ တစ်ခ ျိြုွေ့သာေး။ှျိကုသမှုလတကျို အ ျိုင်ေး(၂) ျိုင်ေး ခဲပ ေး ကုသမှု
လ ေး ေါတယ်။ ထမအဆင်မှာ အလ ေါ်-လအာက် လမေးရျိုေးကကေးထာေးမှု
ကျို ထျိန်ေးခ ြု ်ကုသမှုပ ြု ု ်ပ ေး ဒုတျိယအဆင်မှာ သာေးလတကျို
။။ာ ှ လအာင် ပ ြု ု ်တာမျို ဒကုသမှုမ ျိြုေးကလတာ အခ ျိန် ျိုကကာ
သာေး ေါမယ်။
၅။ ခဲစျိတ်-သာေး။ှျိကုသမှု ပ ြု ု ် တာမ ျိြုေး ။်ေး ရှျိ ေါတယ်။
သာေးလတကျို အတျိုင်ေးအတာတစ်ခုအထျိ ။။ာလအာင် ပ ြု ု ်
ထာေးပ ေး ရှ။် န်ေး၊ တျို န်ေးတဲ လမေးရျိုေးလတကျို ခဲစျိတ်ပ ြုပ င် ေါတယ်။
အဲဒလနာက် သာေးလတကျို ျိုအ ်သ ျို ဆက် က်။ှျိလ ေး ေါတယ်။
အလသေးစျိတ်ကျို သာေး။ှျိကုဆ ာဝနန်နဲ လဆေးလနေးနျိုင် ေါတယ်။ အခ ျိန်
ကကာလ မယ် ဒ်လကာင်ေး င် နာလ ာ၊ ဆ ာဝနန် ေါ စျိတ်ခ မ်ေးသာ
မှုကျို ခံစာေး မှာပြစ် ေါတယ်။
သွာျား်း်ိကိုသမှုဟာ အခ ိန်ဘယ်ရလာက် ကာနိိုင်သလဲ?
24

26. ၁။ သာေး။ှျိကုသမှုလတ ပ ြု ု ်ခဲကကတာ နှစ်လ ေါင်ေးမ ာေးစာကတ။်ေးက
ပြစ်ပ ေး သာေး။ှျိကျိ ျိယာ အမ ျိြုေးမ ျိြုေးကျို ။်ေး တထင်ခဲကက ေါတယ်။
အလမ ျိကန်သာေး။ှျိကုဆ ာဝနန်အသင်ေးကျို ၁၉၀၀ ခုနှစ်မှာ တ။်လထာင်
ခဲလကကာင်ေး သျိ ေါတယ်။
၂။ သာေး။ှျိကျိ ျိယာ Clear Aligner ကျို ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှာ စတင်တထင်ခဲ
ပ ေး ၁၉၉၈ ခုနှစ်မှာ အလမ ျိကန် FDAက အတ။်ပ ြုခဲ ာ ယခုဆျို င်
ကမဘာအနှံမှာ က ယ်က ယ်ပ န်ပ န် အသံုေးပ ြုလနကက ေါတယ်။ Clear
Aligner ကျို အပခာေးသာေး။ှျိကုသန။်ေးလတနဲ လ ေါင်ေးစ ်အသံုေးပ ြုတဲအခေါ
ျိုမျိုလကာင်ေးမန်တဲ ဒ်လတကျို လတွေ့ ေါတယ်။
၃။ Clear Aligner ကျို နာလတ သလဘာက တဲအခ က်ကလတာ
သာေးမှာ ဝနျိုင်ယာကကျိြုေးတ ်ထာေးစ ာ မ ျိုတာ ေါ ဲ။ အစာစာေးတဲအခေါ၊
သာေးတျိုက်တဲအခေါ ပြြုတ်ထာေးနျိုင် ေါတယ်။ ဝနျိုင်ယာကကျိြုေးလတ၊ သတ
တ ြုတံုေး
လ ေးလတ မ ေါတဲအတက် သက်လသာင်သက်သာရှျိပ ေး ကက။် ျိုက် င်
။်ေး တ ်ထာေးမှန်ေး သျိ ်မသျိသာတာ လတွေ့ ေါတယ်။
၄။ ဒကုသမှုကျို စတင်ပ ြု ု ်လတာမယ်ဆျို င် နာ ဲသာေးလတကျို ံုယ
ပ ေးတဲအခေါ သာေး။ှျိကုဆ ာဝနန်မှ ကုသမှုအစအစဥ်၊ ကကာမ။်အခ ျိန်
စသ။်တျိုကျို ကန်ပ ြူတာလဆာဝနဲ ်အကအ။နဲ တက်ခ က် ေါတယ်။
နာအလနနဲ မျိမျိသာေးလတ အခ ျိန်ဘယ်လ ာက်အတင်ေးမှာ ဘယ် ျိုလ ွေ့
သာေးမ ဲဆျိုတာနဲ လနာက်ဆံုေး ဒ်ဘယ် ျို ာနျိုင်တယ်ဆျိုတာကျို
ကကျိြုတင်သျိရှျိနျိုင် ေါတယ်။ နာ ဲသာေး ံုစံက ခက်ခက်ခဲခဲနဲ အခ ျိန်လ ေး
ကု မယ်ဆျို င် သာေး။ှျိကျိ ျိယာတက် မယ်အဆင်လတ ျိုမ ာေး ာမှာမျို
ကုန်က စ ျိတ် ျိုမ ာေး ေါမယ်။ ဒေါအပ င် သာေး။ှျိကျိ ျိယာတ ် မယ်အခ ျိန်
မှာ လသခ ာမတ ်မျိ င် ဲလခ ာ်မှုလတ ကကံြု တတ်ပ ေး သာေး။ှျိကုသခ ျိန်
ျိုမျိုကကာသာေးတတ် ေါတယ်။
၅။ စတ ်ထာေးခေါစမှာ စကာေးလပ ာ ခက်တာ၊ အန။်ေးငယ်နာက င်တာ
ပြစ်တတ် ေါတယ်။ သာေး။ှျိကျိ ျိယာလ ာက်သာေး င် အသစ်ထ ် ု ်
င် ကုန်က စ ျိတ် ျိုမ ာေးသာေး ေါမယ်။
၆။ Clear Aligner နဲ အပခာေးသာေး။ှျိကုသန။်ေးလတမှာ အာေးသာခ က် နဲ
အာေးန။်ေးခ က်လတ မ ျိြုေးစံုရှျိနျိုင်တာမျို နာ ဲသာေး ံုစံအလနအထာေး၊
သာေးလဆေးခန်ေးသျို မှန်မှန် ာလ ာက်ပ သနျိုင်ပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ၊ သာေးသန်ရှင်ေး
လ ေး လသခ ာ ု ်နျိုင်ပခင်ေး ရှျိ-မရှျိ စတဲ အခ က်လတလ ေါ်မတ။်ပ ေး နာ
အတက် သင်လတာ်တဲကုသမှုကျို လ ေးခ ယ်သင် ေါတယ်။
သွာျား်း်ိကိရိယာ Clear Aligner
25