Malaria for BHS

1. အခန်း (၁)

2. ငှကဖ ော်းရ ောဂါက်းစကခခင်း
• ငှကဖ ော်းရ ောဂါသည ငှကဖ ော်းပ်းသယရ ောငထော်းရသော အရနောဖလခခင
(Anopheles) ကကခံ ၍ က်းစကခဖစပော်းပါသည/
• အခခော်းက်းစကနည်းမ ော်းမှော
1. ရ ောဂါပ်းရှရသော ရသ်းသင်းခံ ခခင်း
2. ကယဝနရ ောငမခငမှ သန္ဓသော်းသ ို့က်းစကခခင်းတ ို့ခဖစပါသည။
(ကယဝနရ ောငမခငမှ သန္ဓသော်းသ ို့က်းစကန္ငရသော
အခငို့အရ ်းနည်းပါ်းပါသည)

3. (၁) ငှကဖ ော်းရ ောဂါပ်း
• ငှကဖ ော်းရ ောဂါသည ပလတစမဒီယမ ကပပါ်းပ်းရ ကောငို့ ခဖစပော်းပါသည။
လတငခဖစရသော ပလတစမဒီယမကပပါ်းပ်း (၄) မ ်းရှပါသည။
1. ပလတစမဒီယမ၊ ဖယစီပါ မ (Plasmodium falciparum)
2. ပလတစမဒီယမ၊ ဗင်းဗကစ (Plasmodium vivax)
3. ပလတစမဒီယမ၊ မရလ်း ီ်းရယ်း(Plasmodium malariae)
4. ပလတစမဒီယမ၊ အရဗလီ (Plasmodium ovale) တ ို့
ခဖစပါသည။

4. ခမနမောန္ငငံတင (P.f) (70%) န္ှငို့ (P.v) မှော (29%) ရအောကခဖစပော်းမှု ရှပါသည။ (P.m) န္ှငို့ (P.o) တ ို့
မှော
ခဖစပော်းမှုနည်းပပီ်း က န်းမောရ ်းခပဿနောအခဖစမရှပါ်း။

5. ငှကဖ ော်းရ ောဂါပ်း၏ ဘဝခဖစစဥ

6. • အရနောဖလခခငသည လကကကရသောအခါ ၄င်းသယရ ောငထော်းရသော
ငှကဖ ော်းပ်း စပရဇ က Sporozoites အ ငို့က လ ို့
ရသ်းထဲသ ို့
ရ ောကသော်းရစပါသည။
• ရသ်းမှတ ငို့ အသည်းကလောပစည်း (liver cell) ထဲသ ို့ရ ောကသော်းပါသည။
• အသည်းကလောပစည်းထဲတင ငှကဖ ော်းပ်းမ ော်း မ ော်းခပော်းစောရပါကဖော်းလောပပီ်း
ရနောက ပ်းဝငရနရသော အသည်း ကလောပစည်းမ ော်း ကဲထကသော်းပါသည။
ထအခါ မ ော်းစောရသော မီရဇ ကအ ငို့ Merozoites ပ်းမ ော်းက ရသ်းထဲသ
ထတလွှတရပ်းလကသည။

7. • ရသ်းထဲသ ို့ရ ောကရှသော်းရသော မီရဇ ကအ ငို့ပ်းမ ော်းသည ရသ်းနီဥအတင်းထဲသ ို့ရဖောကဝင ကသည၊
ရသ်းနီဥအတင်းတင ငှကဖ ော်းပ်းမ ော်း ထပမံပော်းပပီ်း ပ်းဝငရနရသော ရသ်းနီဥမ ော်း ရပါကကဲကော
မီရဇ ကအ ငို့ပ်းမ ော်းက ရသ်းထဲသ ို့ထတလတရပ်းလကသည။
• ထသ ို့ရသ်းနီဥမ ော်းကဲပပီ်း မီရဇ ကအ ငို့ပ်းမ ော်း ရသ်းထဲသ ို့ထတလတခခင်းခဖငို့
ငှကဖ ော်းရ ောဂါလကခဏောခဖစရသော ခ မ်းတနအဖ ော်းတကခခင်းက စတငခဖစရပစရစပါသည။
• ထကလောရသော မီရဇ ကမ ော်းသည ရနောကထပရသ်းနီဥ အသစမ ော်းထဲသ ို့ထ်းရဖောကဝငရ ောကပပီ်း
ပော်းမ ော်းခခင်း၊ ရပါကကဲခခင်း၊ ရသ်းနီဥမ ော်းထဲသ ို့ထပမံဝငရ ောကခခင်း စသညခဖငို့ ထပကောသလဲ သံသ ော
လညလျှကရှရနသည။
• ဗင်းဗက (vivax) ငှကဖ ော်းပ်းမ ်းသည အသည်းကလောပစည်းထဲတင ဟစပန္ဇ က (Hypnozoite)
အ ငို့ခဖငို့ ငပလျှ ်းရနပပီ်း တခ နခ နတင ရသ်းထဲသ ို့ထတလွှတရပ်းကော အခမစခဖတရ ်း မစော်းပါက
ငှကဖ ော်းရ ောဂါ (relapse) ထပမံခဖစပော်းတတပါသည။

8. • (၃-၄) န္ှစ ကောသညို့တင မရပ ောကပါ။
• သဘောဝအော်းခဖငို့ ငှကဖ ော်းက်းစကမှုသည ရ ောဂါပ်းသယရ ောငရသော
အရနောဖလခခငကက ောမှ က်းစကခဖစပော်း ပါသည။
• ငှကဖ ော်းရ ောဂါခဖစပော်းရနသမ ော်းသည ရ ောဂါလကခဏောမခပပဲ
ငှကဖ ော်းပ်းသယရ ောငထော်းသမ ော်းထံမှ ခခငထံသ ို့ရ ောဂါပ်း
ရ ောကရှသော်းခခင်းခဖစပါသည။

9. ၂။ ငှကဖ ော်းပ်းသယရ ောငသညို့ခခင
• ငှကဖ ော်းရ ောဂါက အရနောဖလခခငမကသော လမ ော်းအော်းက်းစကခဖစပော်းရစသည။
• အရနောဖလခခငမ တစရကောငသည (၂) ကတစကကမ၊ (၃)
ကတစကကမရသ်းစပ န လအပပါသည။
• ထရသ်းမှော ခခငမခန္ဓောကယအတင်း ဥမ ော်းကကီ်းထော်း န အတကခဖစပါသည။
• ဥမ ော်းက တစသတလျှင (၁၀၀) မှ (၂၀၀) အထ ဥခ ပါသည။ ဥအသညို့ရန ောမှော
တစရန ောန္ှငို့တစရန ော မတပါ၊ န္ော်းရခ ောခကရှ ရ အငငယ၊ ရက ောကခက၊
သစရခါင်း၊ ဝါ်းရခါင်းမှအစ ရ ကန၊ ရ တင်း၊ စမ်းရခ ောင်းန္ှငို့ ခမစမ ော်းအထ
ရ ရှသညို့ရန ောအမ ်းမ ်းတင ဥအန္ငသည။
• ခခငမအတက အရလ ောကန ံ်းပတဝန်းက ငအရခခအရနတင ဘဝသကတမ်းမှော
(၂) ပတမှ (၃) ပတအထအသကရှညန္ငသည။

10. • အရနောဖလခခငမှော ရနဝငခ နမှ နံနကရစောရစောအထ ကကရလို့ရှသည၊ ခခငအမ ော်းစသည
ညဖကတငကကပါသည။ အခ ျို့ မှော ညရနဝငခ န၊ အခ ျို့ မှော သန်းရခါငပတဝန်းက ငအခ န
ကက ကပါသည။
• အခ ျို့ မှော အမတင်းတင၄င်း၊ အခ ျို့ မှော အမခပငတင၄င်း ကကရလို့ရှသည။
• ကကပပီ်းရနောက အခ နအနည်းငယခန ို့နော်းရလို့ရှသည၊ အမထဲတငကကရသော ခခငမ ော်းသည
အမနံ ံ၊ အမရထောငပ ရဘောဂမ ော်းန္ှငို့ ရအောကတဲလဲက ရနသညို့ အဝတမ ော်းရပစတင
နော်းတတသည။ အခ ျို့ ခခငမ ော်းမှော အမထဲတင ကကရသောလည်း အမထဲမနော်းပဲ အမခပငတင
နော်းတတပါသည။
• အမခပငကကရသော ခခငမ ော်းသည သစပငမ ော်း၊ ရခမကကီ်းရှ ရမှောငရသောအရခါင်းမ ော်းန္ှငို့
ရမှောငပပီ်းရအ်းရသော အခခော်းရန ောမ ော်းတင နော်းရနရလို့ရှသည။

12. ခမနမောန္ငငံရှငှကဖ ော်းပ်းသယရ ောငရသော အဓကငှကဖ ော်းခခငမ ော်း
• အရနောဖလ-မ်းနီ်းမတ။ ရတောငရပစန္ှငို့ ရတောငရခခရဒသမ ော်းတင ရတျို့ ပပီ်း ရနရ ောငခခည ရှ၍ ရ တမပပီ်း
ခဖည်းညှင်းစော စီ်း င်းရရနသော စမ်းရခ ောင်း၏ ရ စပရှ ခမကပငမ ော်းအ ကော်းရပါကပော်းသည။
ငှကဖ ော်းပ်းက အဓကသယရသော ခခငခဖစသည။
• အရနောဖလ-ဒင်း ပစ။ သစရတောထထပသညို့ ရဒသတင အ ပရ သော ရ ကညို့ရ အငမ ော်း၊
က ဲန္ော်းရခခ ောခကမ ော်း၊ ရက ောကခက၊ သစရခါင်း၊ ဝါ်းရခါင်းန္ှငို့ ရ တင်းမ ော်းတင ရပါကပော်းရလို့ရှသည၊
• အရနောဖလ-အငန္ ်းလော်း စ။ ခမနမောန္ငငံအန္ှံ ို့
အခပော်းတင ရပါကပော်းသည၊ ခငခပညနယတငသော
ငှကဖ ော်းက်းစကရစရ ကောင်း ရတျို့ သည။ ရ ပငမသညို့ ရ ကနမ ော်း၊ ညရခမောင်းလကတံမ ော်း၊
လယကင်းမ ော်းတင အမ ော်းအခပော်းရပါကပော်းသည။ ခငခပညနယတင An. Annularis သည DDT
ပ်းသတရ ်းယဥပါ်းမှုရှသည.

13. • အရနောဖလ- နရဒ်းကပစ။ ပငလယကမ်းရ်းတန်းတစရလျှောကရှ ရ ခ ရ ငံ
စပလျှကရှရသော ရ တငသော ရပါကပော်းန္ငသည၊ အ ပါရဒသတင ရ ခ ရ ငံ
စပရနသညို့ တင်းမ ော်း၊ အငမ ော်း၊ ရ ကနမ ော်း စသညို့ရန ောမ ော်းတင
ရပါကပော်းရလို့ရှသည။
• အရနောဖလ-က လီစီရဖ်းစီ်း။ ရခမခပနလငခပငရှ ရ သင်းစကပ ်းရ ်း
စကခင်းမ ော်းတင၄င်း၊ လကယကတင်း၊ အခ ျို့ရ တမတင်းငယမ ော်းတင၄င်း
ရပါကပော်းမှုရတျို့ သည။ ယခအခါ ဤခခငရ ကောငို့ ငှကဖ ော်းခပဿနောမရှရတောို့ပါ။

14. ငှကဖ ော်းခခငဘဝခဖစစဥန္ှငို့ ငှကဖ ော်းရ ောဂါက်းစကမှု ကစပပံ

15. (၃) ပတဝန်းက ငအရခခအရနမ ော်း
• ောသီဥတအရခခအရနသည ငှကဖ ော်းက်းစကမှုအတက အရ ်းပါရသော အခ ကခဖစသည။
• အထ်းသခဖငို့ ကမဘောကကီ်းပရန္်းလောခခင်း၊ မ်းမ ော်းလောခခင်း၊ ရလထစထင်းမှု မ ော်းလောခခင်း တ ို့
သည
ငှကဖ ော်းက်းစကမှုက ပမ ခဖစရစပါသည။
• ငှကဖ ော်းရ ောဂါက်းစကမှဒသည န္ှစပတလည ခဖစရနန္ငရသောလည်း အမ ော်းအော်းခဖငို့ မ်း ောသီန္ှငို့
ရ ောင်းဦ်းဝငစတင က်းစကမှု အခဖစမ ော်းပါသည။ မ်းရ ကောငို့ ခခငရပါကပော်း ောရန ောမ ော်း
ရပါမ ော်းလောခခင်း၊ ရလထစထင်းမှုမ ော်းလောခခင်းတ ို့ရ ကောငို့ခဖစသည။ ရလထစထင်းမှု မ ော်းလောခခင်းသည
ခခင၏ သကတမ်းက ပမရှညရစသည။
• လအမ ော်းငှကဖ ော်းရဒသသ ို့
က်းသန်းသော်းလောခခင်း၊ ငှကဖ ော်းက်းစကရဒသရှ စီ်းပော်းရ ်းလပငန်းမ ော်းတင
ငှကဖ ော်းကင်းရဒသမှ အလပသမော်းမ ော်း သော်းရ ောကလပကငခခင်း စသညတ ို့
သည
ငှကဖ ော်းက်းစကပ ံျို့ န္ှံ ို့
မှု၏ အရ ကောင်း င်းမ ော်း ခဖစပါသည။

16. • ယခအခါတင ကမဘောကကီ်းပရန္်းလောခခင်းရ ကောငို့ ငှကဖ ော်းခခငရပါကပော်းမှု၊
ငှကဖ ော်းပ်းမ ော်း၏ ခခင်းအတင်း ရခပောင်းလဲမှုမ ော်း ပမခမနလောပပီ်း ရ ောဂါက်းစကမှု
မ ော်းရစပါသည။

17. ၄။ ငှကဖ ော်းခဖစန္ငရခခရှသမ ော်း
• ငှကဖ ော်းရ ောဂါသည လမ ်းမရ ်း၊ အသကအ ယမရ ်း၊ က ော်း/မ
မရ ်းခဖစန္ငသည။ သ ို့ ောတငရအောကရဖောခပပါလမ ော်းတင ငှကဖ ော်းရ ောဂါ
ပမခဖစပော်းပါသည။
1. ရတောရတောငန္ှငို့ န္ှီ်းန္ယရသော လပငန်းလပကငသမ ော်း (သစဝါ်းခတသမ ော်း၊
မီ်းရသ်းဖတသမ ော်း၊ ရ ွှရက ောကတ်းသမ ော်း၊ ရ နံတ်းသမ ော်း စသညခဖငို့)
2. ငှကဖ ော်းရဒသရှ စီ်းပော်းရ ်း၊ ဖံျို့ ပဖ ်းရ ်းစီမံကန်းမ ော်းတင
တောဝနထမ်းရ ောငသမ ော်း (လမ်းတံတော်း၊ ညရခမောင်းတမံ၊
ရ အော်းလျှပစစ၊ သတ
ထ တင်း၊ စကပ ်းရ ်းလပငန်းမ ော်းန္ှငို့
ောသစတညခခင်း)
3. ငှကဖ ော်းရဒသရှ ကယဝနရ ောငမခငန္ှငို့ ကရလ်းငယမ ော်း
4. ငှကဖ ော်းခခငရှရသော ရဒသတင ညဖက ခခငရထောငခဖငို့ မအပသမ ော်း

18. ငှကဖ ော်းရ ောဂါအခဖစအမ ော်း ံ်းသမ ော်း

19. ငှကဖ ော်းရ ောဂါ က်းစက နလအပရသော အရခခခံအခ က (၄) ခ က

20. မှော်းယင်းရသော အယအ မ ော်း
• စမို့စမ်းရ ရသောကခခင်း၊ ခ ်းခခင်းရ ကောငို့ လည်းရကောင်း
• ငှကရပ ောသီ်း၊ သရဘောသီ်း၊ မျှစ စသညတ ို့စော်းခခင်းရ ကောငို့လည်းရကောင်း
• စန်း၊ နတခပ စော်း၍ လည်းရကောင်း ငှကဖ ော်းခဖစ သညဟရသော
အယအ တ ို့
သည မှော်းယင်းရသော အယအ မ ော်းခဖစပါသည။
• ၄င်းအခပ အမမ ော်းရ ကောငို့ ငှကဖ ော်းရ ဂါခဖစပော်း ခခင်းလံ်းဝ (လံ်းဝ)
မဟတပါ။

22. Thank you for your attention!