Ogreti̇m teknoloji̇leri̇ ve materyal tasarimi ders 1

1. ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ ve
MATERYAL TASARIMI
Yrd. Doç. Dr. Başak Ümit BOZKURT

2. TEMEL KAVRAMLAR

3. Eğitim
 Eğitim sürecinden geçen kişinin davranışlarında bir değişme olması
beklenir. Eğitim yoluyla insanın amaçları, bilgileri, davranışları,
tutumları ve ahlak ölçülerinin değiştiği bilinmektedir. Genel anlamda
bireyde davranış değiştirme sürecidir.
 Geniş anlamda bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam
yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir.
 Kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer
davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür.
 Bireyin yaşadığı toplumda uygulama değeri olan yetenek, yöneliş ve
diğer davranış örüntülerini kazandığı süreçler toplamıdır.

4. Öğretim
 Genel anlamda öğretim, öğrenmeyi oluşturmak üzere bilgi ve
çevrenin düzenlenmesidir. Çevre yalnızca öğretimin olduğu yeri değil,
aynı zamanda bilgileri aktarmada ve öğrencinin çalışmasına yön
vermede gerekli yöntemleri, teknikleri ve araç-gereçleri de içerir.
Bilgi ve çevre de programda yer alan öğretim hedefine bağlı olarak
değişebilir.
 Öğrenmenin belli bir amaç doğrultusunda başlatılması,
yönlendirilmesi, kolaylaştırılması ve gerçekleştirilmesi sürecine de
öğretim diyebiliriz.

5. Öğrenme
 İnsanların kişiliklerindeki son değişimler, olgunlaşma, öğrenme ya da
her ikisinin birleşimi süreçleri ile ortaya çıkar. Genel anlamda
öğrenme, bireyde kalıtımdan bağımsız olarak değişiklik oluşmasıdır.
Bu değişiklik, bakış açısında, davranışta, algılamada, güdülenmede ya
da bunların birleşiminde ortaya çıkabilir.
 Öğrenme, her zaman, belli bir durum karşısında kazanılan deneyim
sonucu davranışlarda sistematik bir değişiklik olmasını gerektirir.
 Öğrenme, belli bir yaş döneminde yapılıp bitirilen, belli bir sürede
sonuçlanan bir olay değildir. Öğrenme süreklidir. Öğrenme her
zaman, doğru olanı öğrenmek değildir. İnsanlar yanlışları ve kötü
davranışları da öğrenirler.

6. Eğitim, Öğretim ve Öğrenme İlişkisi
 Eğitim, öğretim ve öğrenme birbirleriyle iç içe kavramlardır. Eğitim ve
öğretim süreçlerinde amaç öğrenmeyi sağlamaktır.
 Öğrenmenin olduğu her durumda bir eğitim sürecinden söz
edebiliriz.
 Ancak bu süreç planlı, programlı ve güdümlü ise ve istendik yönde
davranış kazandırmayı amaçlıyorsa öğretim süreci gündeme
gelmektedir.
 Öğrenme bireysel bir çabadır ve her birey kendi yaşantıları yoluyla
öğrenmektedir.
 Bu öğrenmelerin bir bölümü rastlantısaldır ve kendiliğinden oluşur.

7. Eğitim, Öğretim ve Öğrenme İlişkisi
 Eğitim ve öğretim sürecinde bireylere, belirlenen amaçlar
doğrultusunda davranışlarını değiştirebilecekleri ortamlar
hazırlayarak yaşantı geçirmeleri sağlanır.
 Öğretim kurumlarında, belirlenen amaçlar doğrultusunda, belli bir
plan ve program çerçevesinde, çeşitli yaşantılar yoluyla bireyin
öğrenmesi yönlendirilmeye çalışılır.
 Öğretim kurumlarında öğretmenler, öğrencilere yol göstermeye ve
öğrenmeyi kolaylaştırmaya çalışırlar.

8. Eğitim, Öğretim ve Öğrenme İlişkisi
 Eğitim, öğretime kıyasla daha kapsamlı, yaşam boyu süren, istendik
ve istenmedik davranış değişikliklerini içeren bir süreçtir. Tüm eğitim
etkinlileri öğretim değildir.

9. İletişim
 Her tür öğretim durumunda iletilecek bir ileti vardır.

10. İletişim
 Yeni öğrenme genellikle yeni bilgi alımına dayandığından iletişim olmazsa etkili
öğretim gerçekleşememektedir.
 Öğretim teknolojisi ve materyalleri ile iletişim kavramını birlikte incelemek de
önemlidir. Çünkü, öğrenme-öğretme süreçlerinde gerçekleştirilen tüm etkinlikler
temelde birer iletişim etkinliğidir.
 Genel anlamda, iletiyi gönderen ve alan arasında oluşturulan bir alışveriş ilişkisi
içinde paylaşılan, ortaklaşa yararlanma ile oluşan sürece iletişim denilir.
 Bu süreç, kaynak tarafından iletinin oluşturulup, alıcıya gönderilmesi ile başlar ve
alıcının bu iletiyi alıp değerlendirmesi ve uygun tepkide bulunması ile son bulur.

11. İletişim
 İletişimin gerçekleşmesi için bir dizi davranışın gerçekleşmesi gerekir.
 İletişim sürecinin incelenmesinde dikkate alınması gereken beş temel öge vardır.
 Bunlar; kaynak, mesaj (ileti), kanal, alıcı ve dönüttür.

12. İletişim

13. İletişim Süreci
 a) Kaynak (gönderici): Kaynak iletişimi başlatan kişidir. Kaynak,
bilgilerin, düşüncelerin ve duyguların aktarılmasında sözü söyleyen
ilk kişidir.
 b) İleti (mesaj): Kaynağın alıcıya aktarmak istediği bilgiler, düşünceler
ve duygulardır.
 c) Kanal (araç): Oluşturulan mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç-
gereç, yöntem ve tekniklerdir. Kanal mesajın sunuluş biçimidir. Bu
sunuş biçimi sözlü veya yazılı olabilir.
 d) Alıcı (hedef): Kaynağın gönderdiği iletilere (mesajlara) hedef olan
kişi veya kişilerdir.
 e) Dönüt (geri bildirim): Kaynağın gönderdiği iletiye alıcı tarafından
verilen her türlü tepkiler ve yanıtlardır.

14. Eğitim-Öğretimde İletişim
 Eğitimde iletişim sürecinin işleyişinde kaynak öğretmen, alıcı da
öğrencilerdir.
 İleti program içeriği, ders kitabı ya da öğretmenin sesi, kanal da
öğretim süreçleri ya da süreçte kullanılan yöntem, teknik araç ve
gereçlerdir. Buna göre eğitimde iletişim süreci şöyle gösterilir.
Süreçte kullanılan
yöntem, teknik, araç-
gereçler.

15. Yaşantı Alanı
 Ortak yaşantı alanı, kaynak ve alıcının yaşantı alanlarının kesiştiği bölüm olarak
tanımlanmaktadır.
15
Kaynak Kodlama
Yaşantı Alanı
Kod Çözme Alıcı
Yaşantı Alanı
Geri Bildirim
ORTAK
YAŞANTI
ALANI

16. Filtreler
ÇÖZÜMLEME/YORUMLAMA/DEĞERLENDİRME
TEPKİ
%100 Anlama

17. Yaşantı Alanı
 İletişimde kullanılan simgeler kişinin yaşantı alanı ile ilgili olduğu
sürece bir anlam taşırlar.
 İletişim sürecinde bir sözcüğün anlaşılması için kaynak ve alıcının
bu sözcüğe aynı anlamı vermesi gerekir. Aynı anlamı sağlayan şey,
kaynağın ve alıcının ortak yaşantı alanında gerçekleşir. İletişimde
ortak yaşantı alanı içine girmeyen iletilerin algılanması zor
olmaktadır.

18. Yaşantı Konisi (Dale)
 Edgar Dale’in yaşantılarla kavramların oluşumu arasındaki
ilişkilerden yararlanarak öğrenme-öğretme sürecinde öğrenci,
öğretmen ve eğitimcilere yardımcı olabilmek için geliştirdiği bir
model.

19. Yaşantı Konisi (Dale)
Yaşantı Konisi’nin dayandığı bilimsel ilkeler
 Öğrenmeye katılan duyu organı sayısı ne kadar fazla ise o kadar
iyi öğrenir ve geç unuturuz.
 En iyi öğrendiğimiz şeyler kendi kendimize yaparak-yaşayarak
öğrendiklerimizdir.
 Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimiz yardımıyla öğrenebiliriz.
 En iyi öğretim, somuttan-soyuta ve basitten-karmaşığa doğru
gidendir.

22. Duyular ve Öğrenme
 Bir öğretme etkinliği ne kadar çok duyu organına hitap ederse
öğrenme daha iyi daha kalıcı ve daha izli olmakta, unutma da daha
geç olmaktadır.
 Öğrenilenlerin % 83’ü görme, % 11’i işitme, % 3.5’i koklama, % 1.5’i
dokunma ve % 1’i tatma yaşantıları yolu ile öğrenilmektedir.
 Bir araştırmanın sonuçlarına göre de, zaman faktörü sabit
tutulduğunda insanlar; okuduklarının %10’unu, işittiklerinin %20'sini,
gördüklerinin %30'unu, görüp işittiklerinin %50'sini, söylediklerinin
%70'ini, yapıp söylediklerinin de %90'ını hatırlamaktadırlar.

23. Teknoloji
 İnsanların sorunlarına yardımcı olacak çözümlerin üretilmesi
amacıyla; makinelerin, araçların, materyallerin ve yöntemlerin
geliştirilmesi ve uygulanması olarak tanımlanabilir.
 Teknoloji, yalnızca makineleri değil bu makinelerin işletilmesi ve
öğrenme süreçlerini de kapsamaktadır. Makineler teknolojinin
yalnızca bir parçasını oluşturmaktadır. Oysa teknoloji çözüme ilişkin
bir yöntemler bütünüdür. Uygulanan tekniklerin dayandırıldığı
bilimsel ilkeler teknolojiyi oluşturmaktadır.

24. Eğitim Teknolojisi
 Eğitim teknolojisi genel olarak öğretim kuramlarının
uygulanmasında kullanılan tüm yöntem ve teknikleri kapsamaktadır.
 Öyleyse eğitim teknolojisi; gelişim, öğrenme, öğretim, yönetim ve
teknolojilerin eğitim sorunlarının çözümüne uyarlanmış bir
birleşimidir.

25. Öğretim Teknolojisi
 Öğretim teknolojisi; öğretimde karşılaşılan sorunların bilimsel ilkelere
bağlı olarak nasıl çözülebileceğiyle ilgilenmektedir.

26. Öğretim Teknolojisi
 Belirlenmiş (özel) amaçların gerçekleştirilmesinde etkili öğrenmeler
sağlamak için öğretme-öğrenme sürecinin tasarımlanması,
yürütülmesi ve değerlendirilmesinde sistematik bir yaklaşımdır.

27. Öğretim Teknolojileri ve İletişim
 Öğretim teknolojisi ve materyalleri ile iletişim kavramını birlikte
incelemek de önemlidir. Çünkü öğrenme-öğretme süreçlerinde
gerçekleştirilen tüm etkinlikler temelde birer iletişim etkinliğidir.
 Sınıf ortamında etkili bir iletişimin gerçekleşebilmesi için öğretim
araçlarının yanı sıra öncelikle öğretmen ve öğrenci arasında sağlıklı
bir iletişim kurulmalıdır.

28. Materyal
 Öğretim materyalleri, öğrenme süreci içerisinde öğretmen tarafından
değişik ortamlarda öğrencilere sunulan araçlardır.
 Bu araçlar; basılı materyaller, fotoğraflar, maketler, gibi ilk bakışta
anlaşılır nesneler olabileceği gibi içeriğine erişmek için daha yüksek
teknolojiye gereksinim duyan multimedya araçları, online araçlar,
çeşitli yazılımlar da olabilir.

29. Öğretim Materyalleri
 Öğretim materyalleri önceden
geliştirilmiş öğretim programının
gereksinimleri doğrultusunda
hazırlanmalıdır.
 Bu noktada uygun yaklaşım ve uygun
materyallerin seçimi için öğretilecek
içerik ve hedef kitleyi oluşturan bireyler
hakkında doğru bilgilendirmeye
gereksinim vardır

30. Öğretim Materyalleri
Sınıf ortamında kullanılabilecek teknoloji ve materyallerin başlıcaları şunlardır:
 Gerçek nesne ve modeller
 Yazılı gereçler (kitaplar, broşürler, çalışma kağıtları vb.)
 Görsel basılı materyaller (resimler, fotoğraflar, çizimler, tablolar, grafikler),
 Çeşitli pano ve tahtalar (ilan tahtası, kara tahta, beyaz tahta, tebeşir, işaret kalemleri,
elektronik tahta)
 Slaytlar ve film şeritleri
 Ses ögeleri (kayıtlar, ses çıkaran aygıtlar)
 Film ve videolar
 Yazılımlar
 Bilgisayar araçları
 Online araçlar

31. Öğretim Materyalleri
 Her öğretim materyalinin kendine özgü özellikleri vardır. Kimi
materyaller görsel ya işitsel ögeleri ön plana çıkarırken kimileri ise
etkileşim sunabilmesi ya da üç boyutluluklarıyla diğerlerinden
ayrılmaktadır.
 Eğitimciler öncelikle hangi ortam niteliklerine sahip materyal
kullanması gerektiğine karar vermelidir. Bu süreci etkileyen
etmenlerden arasında hiç kuşkusuz ekonomi ve gerekli zaman da
yer alır.

32. Öğretimde Teknoloji ve Materyallerin Temel
İşlevleri
 Öğrenme-öğretme için bir ortamın olması gerekir. Davranış
değiştirme süreci olarak kabul edilen eğitimi sağlayabilmek için
uygun ortamların oluşturulması önem taşımaktadır.
 Her bir programda yer alan dersler, hatta derslerdeki konular için
değişik eğitim ortamlarına gereksinim vardır. Diğer bir deyişle derslik
yapısı, öğretmen niteliği ve kullanılması gereken öğretim teknoloji ve
materyalleri bakımından farklı eğitsel çevrenin oluşturulması gerekir.

33. Öğretimde Teknoloji ve Materyallerin Temel
İşlevleri
 Çünkü, öğretim teknoloji ve materyalleri öğrenmenin kalıcı izli
olmasını sağlamak bakımından çok önemlidir. Bir öğretme etkinliği
ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme daha iyi daha
kalıcı ve daha izli olmakta, unutma da daha geç olmaktadır.

34. Öğretimde Teknoloji ve Materyallerin Temel
İşlevleri
 Araştırma sonuçları da göstermektedir ki, her tür ve düzeydeki
eğitim uygulamalarında amaçlara ulaşabilmesi için öğretim teknoloji
ve materyallerinden yararlanılması gerekmektedir.
 Teknoloji ve materyallerle öğretim daha ekonomik ve etkili hale
getirilebilmektedir.

35. Araçlar-Gereçlerin (Materyallerin) Eğitimdeki Yeri ve
Önemi (Materyal Kullanmanın Yararları)
1. Çoklu öğrenme ortamı (işitme, görme, söyleme, yapma) sağlayarak
kalıcılığı sağlar.
2. Çoklu öğrenme ortamı sağlaması sayesinde öğrenmede gerçek
yaşantılar sağlar.
3. Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olur.
4. Öğrencinin ilgi ve dikkatini artırır.
5. Hatırlamayı kolaylaştırır.
6. Soyut kavramları (öğrenmeleri) somutlaştırır.
7. Alıştırma ve tekrar yapma imkânı sağlar.
8. İçeriği basitleştirerek anlaşılmalarını kolaylaştırırlar.
9. Zamandan tasarruf sağlarlar. Yani öğrenme zamanını kısaltır ve
verimliliği yükseltir.

36. Öğretim Materyallerinin Seçimini Etkileyen
Faktörler
 1. Öğretim Hedefleri: Öğretimde kullanılacak araç-gereçler
öğrencilerin öğretim hedeflerine kolayca ulaşmalarına yardımcı
olmalıdır.
 2. Öğretim Yöntemi: Öğretmen öğrenme-öğretme sürecinde farklı
yöntemlere yer vermelidir. Öğretimde konu, hedef ve öğrenciler
farklılaştığından yöntemler de farklılaşmalıdır. Dolayısıyla öğretimde
kullanılan yöntemlerle birlikte araç-gereçler de farklılık
göstermelidir.

37. Öğretim Materyallerinin Seçimini Etkileyen
Faktörler
 3. Öğrenci Özellikleri: Öğrenciler genel özellikler (yaş, sağlık, sosyo-
ekonomik yapı), giriş davranışları (ilgi, tutum, hazırbulunuşluk,
beceri, öğrenme hızı), öğrenme stilleri (görerek, işiterek, dokunarak)
gibi özellikler açısından farklılık gösterdiğinden bu doğrultuda farklı
araç-gereçler kullanılmalıdır.
 4. Öğretmen Özellikleri: Öğretmenin tutumu, becerisi, bilgi düzeyi,
öğrenme-öğretim sürecini planlama ve yönetme biçimi öğrenme
etkinliğinin gerçekleşme düzeyini etkileyecek en önemli faktördür.

38. Öğretim Materyallerinin Seçimini Etkileyen
Faktörler
 5. Öğretim Ortamının Özellikleri: Öğretim ortamı ışık, renk, büyüklük
gibi özellikler bakımından öğrenenler üzerinde farklı etkilere sahiptir.
 6. Araç-Gereçlerin Özellikleri: Öğretim araçlarının öğrenme-öğretme
sürecinde iyi planlanarak etkin kullanımı halinde öğrenciyi
güdülemektedir. Öğrenme – öğretme sürecinde kullanılan duyu
organı sayısı öğrenme miktarını ve öğrenmenin kalıcılığını
artırmaktadır.

39. 6. maddede söz edilen özellikler:
 Araç ve gereçlerde şu özellikler aranır;
 Konunun amacına uygunluk
 Araç ve gereçlerin doğruluğu
 Araç ve gerecin öğrenci düzeyine uygunluğu
 Araç ve gereçlerin çekiciliği
 Araç ve gereçlerin kullanışlı ve dayanıklı olması
 Araç ve gereçlerin sadeliği

40. Öğretim Materyallerinin Seçimini Etkileyen
Faktörler
 7. Kısıtlamalar: Öğretim için ayrılan zaman, bütçe, eğitim ortamı, araç
gereç kullanımı hakkında bilgi yetersizliği ve sınıf mevcudunun
kalabalık olması gibi nedenler etkilemektedir.