Prezentacja na IX Zebranie ŚBC

1. OAIS
Open ArchivalInformationSystem
Aneta Januszko-Szakiel
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
IX Zebranie Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, 10 grudnia 2015 r.

2. OAIS – definicja
• referencyjny model organizacji i przebiegu procesu długoterminowej
archiwizacji obiektów cyfrowych
• organizacja (osoby i infrastruktura), skoncentrowana
na długoterminowym zabezpieczaniu i udostępnianiu obiektów
cyfrowych wyznaczonej grupie użytkowników (designated community)
• „open” – standard opracowany na forum otwartym,
przy współudziale wielu specjalistów; nie oznacza nieograniczonego
dostępu do treści dokumentów cyfrowych
• system składowania i trwałej ochrony danych i informacji o danych
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
2

3. OAIS - geneza
• lata 60. i 70. XX w. - National Aeronautics and Space Administration
- NASA
• utrata zapisów z badań przestrzeni kosmicznej
• utrata informacji kontekstowych
• 1982 rok - Consultative Committee for Space Data Systems - CCSDS
• doradztwo i procedury zarządzania, ochrony, odczytu, wymiany
danych elektronicznych, zawierających informacje z badań
przestrzeni kosmicznej
• 1999 rok - prezentacja pierwszej wersji modelu OAIS
• 2003 rok – akceptacja OAIS przez International Organization for
Standardization ISO. Status normy postępowania w zakresie
długoterminowej archiwizacji danych cyfrowych (ISO: nr
14721:2003)
• stały rozwój modelu OAIS i jego komponentów
• aktualna wersja – 2012 rok
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
3

4. http://public.ccsds.org/publications/archive/650x0m2.pdf
http://public.ccsds.org/default.aspx
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
4

5. Archiwizacja długoterminowa - definicja
• Długoterminowa ochrona użyteczności obiektów cyfrowych
• nieograniczona w czasie
• możliwie najbardziej odległa w przyszłości
• trwająca ponad sto lat
• sprawowana do czasu, kiedy zadania ochrony przejmie zespół
następczy, zdolny do ich kontynuacji
„… zbiór rozwiązań służących zapewnieniu ciągłości dostępu do
materiałów należących do dziedzictwa cyfrowego w okresie, w którym
ciągłość taka jest pożądana”.
/Ochrona dziedzictwa cyfrowego: zalecenia. Oprac. National Library of Australia.
Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2003, s. 44/
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
5

6. Ochrona użyteczności obiektów cyfrowych
• dostępność i możliwość ich użytkowania, tj. czytania, słuchania,
oglądania zapisanych w nich treści przez osoby upoważnione,
w ramach posiadanych przez nie praw dostępu
• autentyczność i integralność obiektów archiwalnych
• kompletność i niezmienność danych
• odporność na nieupoważnione i niewłaściwe modyfikacje na
obiektach archiwalnych
• gwarancja odczytu treści oryginalnych, pochodzących od autorów
• poufność – ujawnienie treści tylko użytkownikom uprawnionym
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
6

7. OAIS - struktura informacji 1
Proces przetwarzania danych cyfrowych do postaci treści zrozumiałej
dla użytkownika
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
7

8. OAIS - struktura informacji 2
Pakiet informacyjny wraz ze wszystkimi jego elementami składowymi
jako obiekt archiwizacji w archiwum cyfrowym OAIS
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
8

9. OAIS - struktura informacji 3
Preservation Description Information - PDI
• Provenance, czyli informacja o pochodzeniu, określa źródło obiektu
informacyjnego, wskazuje na podmiot odpowiedzialny za opiekę nad
obiektem od momentu jego powstania oraz dostarcza wiedzę na
temat historii obiektu
• Context, opisuje związek obiektu informacyjnego z innymi obiektami,
które nie należą do danego pakietu informacyjnego
• Reference, to informacje zapewniające jednoznaczną identyfikację
obiektu informacyjnego – DOI, PI
• Fixity to element wprowadzający mechanizmy ochronne, mające na
celu zabezpieczenie autentyczności i integralności obiektów
informacyjnych przed jakimikolwiek nieudokumentowanymi
zmianami.
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
9

10. Funkcjonowanie archiwum OAIS
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
10
Funkcjonowanie archiwum cyfrowych zasobów wg modelu referencyjnego OAIS

11. Jednostki funkcjonalne OAIS 1
1. „Przyjęcie” - jednostka odpowiedzialna za przyjęcie
zgłoszeniowego pakietu informacyjnego SIP od producenta oraz za
przygotowanie go do umieszczenia oraz administrowania nim w
archiwum. W zakresie jej zadań znajduje się m.in. kontrola
kompletności oraz autentyczności, przekształcenie pakietu SIP w
pakiet gotowy do archiwizacji, stworzenie do niego metadanych.
2. „Archiwum” – jednostka odpowiedzialna za zapis, właściwe
przechowywanie pakietów informacyjnych (AIP) oraz możliwość ich
odczytu. „Archiwum” odpowiada za długoterminowe
przechowywanie i zapewnienie nienaruszalności pakietów AIP,
okresowe przenoszenie danych na media nowszej generacji, migrację
do aktualnie stosowanych formatów lub systemów, a w przypadku
awarii systemu za ich rekonstrukcję. Na żądanie „Archiwum”
przekazuje określony pakiet AIP do jednostki „Udostępnianie”.
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
11

12. Jednostki funkcjonalne OAIS 2
3. „Zarządzanie danymi” – jednostka odpowiedzialna za utrzymywanie
i udostępnianie szerokiego wachlarza informacji. Przykładami mogą
być katalogi i inwentarze, na podstawie których można uzyskać
określone zasoby z archiwum, a także statystyki dotyczące
udostępniania zbiorów. Do zadań tej jednostki należy także zaliczyć
kontrolę bezpieczeństwa danych oraz inne procedury narzucane przez
OAIS.
4. „Zarządzanie systemem” – jednostka odpowiedzialna za
negocjowanie warunków z producentami, na których podstawie
dokumenty są transferowane do archiwum. Czuwa nad kontrolą
zgodności dostarczonych obiektów ze standardami archiwum oraz
przejmuje odpowiedzialność za utrzymywanie sprawności sprzętu
i oprogramowania w archiwum. Czyni także starania na rzecz rozwoju
oraz nadzoru nad standardami, potrzebnymi dla funkcjonowania
archiwum.
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
12

13. Jednostki funkcjonalne OAIS 3
5. „Planowanie procesu archiwizacji” – jednostka zajmująca się
m.in.: obserwowaniem rozwoju rynku sprzętu i oprogramowania,
testowaniem nowych rozwiązań, kontrolą, czy archiwizowane
obiekty dadzą się uruchomić i odczytać. Jednostka ta jest
odpowiedzialna za wszelkie decyzje dotyczące strategii
postępowania, m.in. częstotliwości odświeżania danych, działań
mających na celu dostosowanie rozwiązań do zmieniających się
warunków sprzętowo-programowych (emulacja lub migracja)
i udostępnienia treści dokumentów w zmienionych warunkach.
6. „Udostępnianie” - jednostka umożliwiająca użytkownikom
przeglądanie zawartości archiwum poprzez katalogi online,
określająca lokalizację i dostępność określonych zbiorów.
Na zamówienie użytkownika tworzy i wysyła pakiety informacyjne
typu DIP.
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
13

14. Pakiety informacyjne OAIS
• zgłoszeniowy pakiet informacyjny - przesyłany od producenta
do archiwum (Submission Information Package - SIP)
• model Producer-Archive Interface – Methodology Abstract Model (PAIMAS),
norma ISO 20652:2006; jednoznaczne procedury współpracy twórców
(wydawców, producentów) dokumentów cyfrowych z systemami
archiwalnymi.
• archiwizowany pakiet informacyjny - przechowywany
w archiwum (Archive Information Package - AIP)
• udostępniany pakiet informacyjny (użytkownikowi)
(Dissemination Information Package - DIP)
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
14

15. Model referencyjny OAIS - podsumowanie
• wyjaśnia podstawowe terminy
• dostarcza zunifikowanego i powszechnie stosowanego
nazewnictwa, ułatwiającego międzynarodową dyskusję,
• identyfikuje i opisuje kluczowe procesy trwałej archiwizacji
dokumentów cyfrowych
• dostarcza teoretycznej wiedzy na temat projektowania,
budowania i funkcjonowania archiwów
• określa zakres odpowiedzialności za ochronę pakietów
informacyjnych
• dostarcza procedury współpracy archiwum z dostawcami danych
i użytkownikami
• ułatwia wymianę pomysłów oraz doświadczeń
w środowiskach zainteresowanych problematyką długoterminowej
archiwizacji zasobów cyfrowych
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
15

16. Archiwistyka cyfrowa – ważne zagadnienia
• Ewaluacja cyfrowych bibliotek, repozytoriów, archiwów
• Certyfikacja wiarygodnych kolekcji cyfrowych zasobów
• Składowanie i zarządzanie zasobami surowych danych
badawczych (linkowanie do repozytoriów i bibliotek cyfrowych)
• Digital Curation System/Kuratorstwo Danych Cyfrowych
• Promocja polskich bibliotek cyfrowych
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
16

17. Dziękuję za uwagę!
Aneta Januszko-Szakiel
aszakiel@afm.edu.pl
OpenArchivalInformationSystem.
Katowice,2015
17