Recommended
Recommended
More Related Content
Similar to Model społeczny mieszkalnictwa
Similar to Model społeczny mieszkalnictwa (20)
More from Izabela-Mironowicz
More from Izabela-Mironowicz (9)
Model społeczny mieszkalnictwa
- 1. Model społeczny mieszkalnictwa Dr Jacek Pluta
- 2. Plan wystąpienia 1. Wprowadzenie: społeczny model mieszkalnictwa w interpretacji socjologicznej • Miedzy socjologią mieszkalnictwa (I) i socjologia zamieszkiwania (II) • (I) Społeczna przestrzeń zamieszkiwania: osiedle i jego atrybuty: dzielnica, osiedle, (habitat mieszkaniowy). • (II) mieszkanie i zamieszkiwanie: styl zycia, biografia rodziny i zamieszkiwania, relacje społeczne w przestrzeni zamieszkania 2. Problemy szczególowe mieszkalnictwa i zamieszkiwania • wyobrażenie domu i mieszkania • potrzeby mieszkaniowe i warunki ich zapokajania (potrzeby w miejscu zamieszkania) • więzi sąsiedzkie i poczucie związku z miejscem zamieszkania • działanie w przestrzeni zamieszkiwania –warunki integracji społecznej • jakość i styl zycia (standard zamieszkiwania - komfort)
- 3. Wprowadzenie – społeczny model mieszkalnictwa
- 4. Wprowadzenie – dwie perspektywy badań w modelu społecznym – socjologia mieszkalnictwa „Stara” socjologia mieszkalnictwa – identyfikuje i określa najczęściej w sposób empiryczny społeczny model zamieszkiwania. Ewa Kaltenberg- Kwiatkowska problematyzuje ją nast.: • potrzeby mieszkaniowe, poziom i sposoby ich zaspokajania (np. poznanie opinii respondentów na temat metrażu ich własnych mieszkań czy preferowanej liczby pokoi), • dostęp do mieszkań – kwestia posiadania odpowiednich warunków mieszkaniowych, • społeczno-przestrzenne zróżnicowanie warunków mieszkaniowych, • model jednostki mieszkaniowej (osiedla): wpływ różnych rozwiązań architektoniczno-urbanistycznych na życie mieszkańców i ich zadowolenia z warunków, w jakich się znajdują (wielkość jednostki mieszkaniowej, wielkość i wysokość budynku, gospodarowanie przestrzenią osiedla, wyposażenie w usługi i instytucje), • wzory użytkowania mieszkań (socjologia mieszkania).
- 5. Zwrot kulturowy – socjologia zamieszkiwania • Mikrośrodowisko mieszkaniowe: mieszkanie i zamieszkiwanie jako rama interpretacyjna zachowań społecznych, gdzie kluczową rolę odgrywa doświadczenie (nie zaś potrzeba) • Uchwycenie kontekstu w jakim współczesność powoduje zmiany w praktykach zamieszkiwania (przemiany rodziny, moda, praca, prywatny vs publiczny charakter zamieszkiwania, etc.) • Przyjmuje perspektywę indywidualistyczną – doświadczenie to podstawowy obszar eksploracji danych* • Wykorzystuje perspektywę antropologiczną w badaniach (obserwacja – metody jakościowe)
- 6. Perspektywa społeczna zamieszkiwania w dużym mieśc • Perspektywa społeczna zamieszkiwania oznacza badanie środowiska miejskiego jako środowiska zamieszkiwania określone przez poziom struktur społecznych i przestrzennych, stąd…. • Podmiotem badań czyni: jednostkę, rodzinę (gospodarstwo domowe), społeczność (zbiorowość terytorialną), populację mieszkańców miasta, dzięki czemu wyróżnić można… Mikrośrodowisko mieszkalne (mieszkanie, dom, otoczenie przydomowe) Mezośrodowisko mieszkalne (zespół mieszkalny, osiedle*, dzielnica) Makrośrodowisko mieszkalne (miasto i jego atrybuty funkcjonalne: układ drogowy, warunki naturalne, usługi publiczne, etc.) • Podejmuje kwestie zamieszkiwania w aspekcie struktury społeczno-przestrzennej (łączy formy społeczne – z formami zamieszkiwania**) • Dotyczy relacji sfery prywatnej i publicznej • Dotyczy aspektów kulturowych, społecznych i przestrzennych (dom-nie dom, miejsce- nie miejsce, sfera prywatna-publiczna, prawa lokatorskie, konflikt społeczny, jakość i styl życia)***. • Obejmuje zarówno podejście: ekonometryczne (stan i dostępność zasobów), psychospołeczne (pomiar postaw – zadowolenia), socjo-kulturowe (relacje społeczne, perspektywa działania, konflikt) • Wykorzystuje dane ilościowe – jakościowe
- 7. Wybrane problemy mieszkalnictwa i zamieszkiwania
- 8. wyobrażenie domu i mieszkania Dom i mieszkanie – to dwa bieguny określające (głównie) przestrzeń prywatną i osobistą jednostki stanowiące jej substrat niematerialny i materialny „W XX wieku prywatność, dom i rodzinę charakteryzuje już przede wszystkim niejednoznaczność. Dla kobiet, niepełnosprawnych i ludzi starszych dom może być więzieniem z racji ich wyłączenia z szer szych relacji społecznych i niemożliwości uczestniczenia w sferze publicznej. Dla dzieci, jak mówią dane statystyczne, dom jest w większym stopniu miejscem zagrożenia niż ulica. Dom – do niedawna jeszcze azyl i sanktuarium – przekształcił się w XX wieku w arenę przemocy i symbol wykluczenia. Dom czy mieszkanie, a wraz z nimi prywatność́stały się ostatecznie ‘publicznym dobrem’ i ostatecznie kwestią polityczną w tym sensie, że aby w jakikolwiek sposób mogły się one znowu przybliżyć do owego wyidealizowanego, uświęconego miejsca, muszą być stale doglądane i nadzorowane przez ekspertów” M. Jacyno, Mieszkanie i moralna architektura kultury indywidualizmu, [w:] Co znaczy mieszkać. Szkice antropologiczne, red. G. Woroniecka, Warszawa 2007, s. 31-45.
- 9. Zadowolenie z miejsca zamieszkania CBOS Zadowolenie z życia Komunikat z badań NR 4/2016
- 10. Potrzeby mieszkaniowe JAK POLACY MIESZKAJĄ, A JAK CHCIELIBY MIESZKAĆ BS/120/2010 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (241) przeprowadzono w dniach 10 – 16 czerwca 2010 roku na liczącej 977 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski. http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_120_10.PDF
- 11. Potrzeby mieszkaniowe i w m-cu zamieszkania JAK POLACY MIESZKAJĄ, A JAK CHCIELIBY MIESZKAĆ BS/120/2010 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (241) przeprowadzono w dniach 10 – 16 czerwca 2010 roku na liczącej 977 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
- 12. Zadowolenie z życia w mieście (WDS 2014) 75.1 77.2 91.3 80.6 92 95.5 4.13 4.17 4.61 4.14 4.42 4.62 3.80 3.90 4.00 4.10 4.20 4.30 4.40 4.50 4.60 4.70 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Zamieszkania / domu Z okolicy zamieszkania, osiedla Z Wrocławia średniaskali Procentodpowiedziraczejtakitak Czy jest P. zadowolony(a) z WDS 2010 n=5000 (15- 64 lata) WDS 2014 n=2000 (15- 80 lat) WDS 2010 n=5000 (15- 64 lata) WDS 2014 n=2000 (15- 80 lat) Skala odpowiedzi: 1- Nie 2- Raczej nie 3- Ani ak, Ani nie 4- Raczej tak 5 - Tak
- 13. Poczucie związku z miejscem zamieszkania Robert Bartłomiejski: UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNO-SPOŁECZNE ŚRODOWISKA MIESZKALNEGO (2013) (Osiedle Międzymorze – Wyspa Pucka. Szczecin)
- 14. 19.7 39.2 12.0 17.5 15.0 3.1 0 5 10152025303540 Remont domu (części wspólnej) Poprawa infrastruktury drogowej Poprawa infrastruktury czasu wolnego Poprawa estetyki i czystości Zapewnienie bezpieczeństwa Inne procent W kategorii „poprawa infrastruktury (drogowej)” pojawiały się najczęściej wypowiedzi wskazujące na: • miejsca parkingowe, • chodniki, • drogi dojazdowe oraz, nieco rzadziej, • bezpieczeństwo przejść dla pieszych i dróg (w tym również oświetlenie), • place zabaw i ścieżki rowerowe. W kategorii „remont domu, poprawa części wspólnej” pojawiały się najczęściej wypowiedzi wskazujące na: • ocieplenie budynku, • remont elewacji, • remont klatki schodowej i czasami • remont dachu oraz monitoring (w tym domofony). W kategorii „poprawa estetyki i czystości” pojawiały się najczęściej wypowiedzi wskazujące na: • brud w okolicy (brak porządku) i to głównie w kontekście zabrudzonych terenów zielonych, spacerowych, gdzie ten brud jest najbardziej dokuczliwy (w tym również odchody zwierzęce), • brak zieleni (parków, terenów spacerowych, drzew), • wywożenie śmieci i sprzątanie w okolicach śmietników, • tereny spacerowe (ławki, alejki itp.) – ich brak oraz niezadawalający stan już istniejących. Kategoria „zapewnienie bezpieczeństwa” ma charakter zgeneralizowany i obejmuje głownie wezwania do zwiększenia bezpieczeństwa, z pojawiającymi się dodatkowo określeniami takimi jak: • najbliższa okolica, osiedle, sąsiedztwo, • hałas, awantury, • pora nocna (po mroku). Kategorię „poprawa infrastruktury czasu wolnego” zdominowały postulaty związane z dziećmi i młodzieżą, takie jak: • place zabaw, • boiska i, czasami • ławki i ścieżki spacerowe. Problemy w miejscu zamieszkania wymagające najpilniejszego załatwienia Potrzeby w miejscu zamieszkania (WDS 2014)
- 15. ILOŚĆ SĄSIADÓW WIEDZA O SĄSIADACH ŚWIADCZENIE PRZYSŁUG ODWIEDZINY BEZ ZAPOWIEDZI % S% % S% % S% 0 8,9 8,9 16,1 16,1 19,9 19,9 1 7,4 16,3 27,3 43,4 33,9 53,8 2 23,9 40,2 34,1 77,5 31,5 85,2 3 21,2 61,4 14,6 92,1 10,3 95,5 4 14,3 75,7 4,5 96,6 3,1 98,6 5 13,0 88,7 2,4 98,9 1,2 99,8 6 5,4 94,1 0,5 99,4 0,1 99,9 7 2,4 96,4 0,2 99,6 8 2,0 98,4 0,2 99,8 9 0,5 98,9 10 0,9 99,8 0,2 100,0 0,2 100,0 12 0,1 99,8 15 0,2 100,0 20 0,1 100,0 32 0,1 100,0 Wskaźniki więzi mierzone są ilością sąsiadów: • o których badany wie czym się zajmują, • z którymi świadczy sobie drobne przysługi, • do których może się udać z wizytą bez uprzedniej zapowiedzi. Więź sąsiedzka i aktywność lokalna Dominujący model sąsiedztwa można określić jako mikro lokalny. Większość badanych wskazuje, że trwalsza więź łączy ich z dwoma – trzema (najpewniej najbliższymi) sąsiadami. Źrodło: WDS 2014 n=2000
- 16. Silny lider Ciekawy pomysł Istotny dla tych mieszkańców problem Ważny cel dla współmieszk ańców Upominki dla uczestników Przyjazna grupa osób wspólnie działających Przykład dawany przez pracowników instytucji miejskich Coś innego Nic 15 - 24 lata 18.0 35.0 20.3 30.4 15.2 14.3 8.8 5.1 24.9 25 - 44 lat 16.2 36.8 30.6 41.6 9.0 12.6 9.0 2.6 17.7 45 -64 lata 19.3 36.5 33.2 39.4 10.6 14.0 11.6 4.4 17.4 65 - 80 lata 19.8 32.7 37.2 39.3 6.3 21.9 12.0 2.7 15.9 Ogółem 18.05 35.8 31.5 39.25 9.75 14.8 10.35 3.5 18.05 0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0 45.0 50.0 55.0 Co by P. zdaniem zachęciło biernych mieszkańców kwartału ulic/osiedla do wzięcia udziału we wspólnych działaniach sąsiedzkich? Osoby w wieku 15-24 lat Siła „włączającą” działań są 1. Pomysły, 2. Interesy. Wsparcie instytucjonalne jest umiarkowanie potrzebne, stąd sukces Budżetu Obywatelskiego, jak też bardziej negatywnych działań „przeciwko” , niż „za czymś”. To nie wyłącznie niechęć, lecz także po prostu preferowany sposób działania. Więź sąsiedzka i aktywność lokalna (WDS 2014)
- 17. • dominujący model sąsiedztwa jest względnie słaby mikro lokalny. Więź bowiem łączy badanych z dwoma – trzema (najpewniej najbliższymi) sąsiadami • główne problemy miejsca zamieszkania dotyczą poprawy stanu infrastruktury technicznej dróg i osiedli w przestrzeni publicznej • potencjał do podejmowania działań wspólnych jest niski i pozainstytucjonalny • niepokoi przekonanie młodego pokolenia o braku motywacji do takich działań Więź sąsiedzka i aktywność lokalna
- 18. Osiedla grodzone jako element stylu i jakości życia Szybkie upowszechnianie się osiedli grodzonych w polskich miastach, zwłaszcza w stołecznej Warszawie (…), można w związku z tym interpretować także jako lokalnie napędzane ćwiczenie w wytyczaniu społecznych granic i dystansów za pomocą ostentacyjnej konsumpcji produktów mieszkaniowych, jakie są dostępne na polskim rynku nieruchomości. Atrybuty jakości i stylu życia życia w osiedlu grodzonym: • „środki bezpieczeństwa” (security measures), których główną chęć kupowania „bezpieczeństwa” (security), • sposób wyrażania prestiżu, • atrakcyjny projekt architektoniczny budynku, • ponadstandardowa aranżacja wnętrza mieszkania, • znacznie podniesiony standard użytkowania mieszkania, dostępność wysokiej jakości i/lub ekskluzywnych (indywidualnych i zbioro wych) usług itd. (por. Jałowiecki 2004; Lewicka, Zaborska 2007). Anna Gąsior-Niemiec, Georg Gasze, Dorothea Lippok, Robert Pütz Grodzenie miasta: casus Warszawy. Studia Regionalne i Lokalne Nr 4(30)/2007 „Mieszkańcy osiedli rezydencjalnych stwierdzają, że ‘są wśród swoich’ i mniejsze zainteresowanie przejawiają ogólnymi problemami miasta jako całości, a także mniej gotowi są aktywizować się pro publico bono” W. Misiak. Smutek enklaw biedy i blichtr osiedli rezydencjalnych w badaniach metodą fotograficzną”, IPSiR UW, Warszawa 2014 (s. 73).
Editor's Notes
- Socjologię mieszkalnictwa to głownie socjologia empiryczna w wydaniu ilościowym. Badania ankietowe, perspektywa często ekonometryczna i ilościowa – schemat interpretacji: potrzeby i sposób ich zaspokajania: Mieszkanie, dzielnica, więzi sąsiedzkie i proces ich zanikania, analiza korelacji segmentów ówczesnej struktury społecznej z wzorami estetycznymi i funkcjonalnymi użytkowania mieszkań” (G. Woroniecka Co znaczy mieszkać: Szkice antropologiczne 2007: 14). Socjologia mieszkalnictwa wpisywała się w analizę konsekwencji i kontekstów polityki mieszkaniowej państwa.
- *Zwrot kulturowy przeciwstawia koncepcje potrzeb i warunków ich zaspokojania koncepcji doświadczenia. Przestrzeń (mieszanie) jest elementem interakcji i doświadczania. Ów zwrot zwioązany jest z odejściem po 89 roku od potrzeb socjologii jako narzedzi interpretacji polityki „Ze względu na mającą obecnie miejsce częściową zmianę podejść badawczych w polu zamieszkiwania, jak również zawężający charakter terminu socjologia mieszkania, proponujemy, aby podejmowane obecnie badania empiryczne i koncepcyjne nazwać socjologią zamieszkiwania. Trzeba bowiem otworzyć – zamknięte przez socjologię mieszkania – drzwi badań nad zamieszkiwaniem, nie po to jednak, aby rozmyć obszar badawczy, ale aby uchwycić jego zmieniającą się charakterystykę oraz uwzględnić nowe ustalenia badawcze. Dlatego właśnie zdecydowaliśmy się podejmowane obecnie w Polsce badania nad zamieszkiwaniem określić terminem socjologia zamieszkiwania, który nie łączy praktyk zamieszkiwania wyłącznie z przestrzenią. (Marcin Jewdokimow, Magdalena Łukasiuk Socjologia zamieszkiwania. Zarys perspektywy. Warszawa 2014) Socjologia zamieszkiwania – zarys perspektywy przez autorów niniejszego tomu, w innych pracach badawczych ich autorstwa. Mamy tutaj na myśli na przykład badania nad suburbanizacją (Kajdanek 2011, 2012), nad osiedlami grodzonymi (Gądecki 2009), komfortem (Skowrońska 2011), bezdomnością (Bielecka- -Prus, Rydzewski, Maciejewska red. 2011), fenomenem niedomu (Łukasiuk, Jewdokimow 2012). W efekcie otrzymujemy krajobraz badawczy, w którym niektóre obszary są przebadane szczegółowo i dogłębnie, inne zaś nietknięte bądź zaledwie wstępnie zeksplorowane. Widoczne natomiast staje się zjawisko odnoszenia się autorów nawzajem do swoich ustaleń, co pokazuje, iż jesteśmy na etapie budowania się w tej chwili w Polsce – rozproszonego i interdyscyplinarnego, ale jednak coraz lepiej skonsolidowanego – środowiska badaczy zamieszkiwania. Zarówno prowadzona przez nas grupa robocza Dom, mieszkanie, mieszkańcy – współczesne praktyki zamieszkiwania podczas Zjazdu Socjologicznego w Szczecinie, jak i prace nad niniejszym tomem, jako jeden z celów stawiały sobie integrację na ukową i towarzyską tego grona.
- *Osiedle definicje: Osiedlami nazywane były jednostki zabudowy mieszkaniowej zamieszkane przez kilka bądź kilkanaście tysięcy mieszkańców, wyodrębnione w przestrzennej strukturze miasta właściwościami terenowymi lub środkami urbanistycznymi, wyposażone w ośrodki usługowe, handlowe i społeczno-kultu- ralne, które umożliwiają mieszkańcom zaspokojenie ich podstawowych potrzeb (Turowski 1979). Połączenie ujęcia urbanistycznego i socjologicznego zapropo- nował Wallis, osiedle to zespół budynków mieszkalnych, których wspólny obszar został wydzielony z otoczenia i którego zagospodarowanie sprzyja rozwojowi życia społecznego, zwłaszcza dzięki obecności własnych ośrodków usługowych (Wallis 1971). Wielki zespół mieszkaniowy, zwłaszcza przy minimalnym wyposażeniu usługowym, jest zatem w pewnym sensie zaprzeczeniem tradycyjnego, kameralnego osiedla mieszkaniowego (Jałowiecki 1980). B. Jałowiecki pisał o wielkich zespołach mieszkaniowych iż „są formą przestrzenną narzuconą przez inwestorów i projektantów” oraz że ich akceptacja wynika „z braku innych moż- liwości wyboru” (Jałowiecki 1980, s. 116). Teoretyczna koncepcja modernizacji i rehabilitacji osiedla zakłada przeprowadzenie skoordynowanych działań w trzech obszarach: remont kapitalny i mo- dernizację budynków, uporządkowanie zagospodarowania przestrzeni otwartych i infrastruktury technicznej zespołu mieszkaniowego oraz dostosowanie infrastruktury usługowej do potrzeb mieszkańców (w zakresie usług komercyjnych realizowane przez sektor prywatny) (Chmielewski, Mirecka 2007). ** Struktura społeczno-przestrzenna oznacza: rozmieszczenie w przestrzeni miasta → grup socjalnych o ustalonych → cechach socjalnych i warunkach zamieszkania. Poszczególne obszary miasta (→ obszary socjalne) zajęte są więc poprzez względnie jednorodne i trwałe ekipy socjalne. W pracach dotyczących → ekologii socjalnej miast stwierdzono następujące prawidłowości zróżnicowań społeczno -przestrzennych: rozmieszczenie w przestrzeni miasta grup socjalnych wg statusu ekonomicznego (dochód, zawód, wykształcenie) jest zgodne z → modelem klinowym struktury przestrzennej miasta; rozmieszczenie wg statusu rodzinnego (typ gospodarstwa domowego, aktywność zawodowa kobiet) jest zgodne z → modelem koncentrycznym Burgessa, zaś rozmieszczenie wg statusu etnicznego jest wieloośrodkowe (→ schemat wieloośrodkowy). → Struktura socjalna mieszkańców miasta znajduje zatem odzwierciedlenie w → strukturze przestrzennej (→ geografia socjalna miast) ***Rewitalizacja: Obecnie przestrzeń rezydencjalna polskich miast zmienia się zgodnie z zasadami formacji ka- pitalistycznej, co oznacza, że jej oblicze w znacznym stopniu zaczęły kształtować kryteria ekonomiczne popytu i podaży mieszkań i terenów mieszkaniowych oraz kryteria społeczne, wśród których czynnikiem szczególnie ważnym jest to, gdzie i jak mieszkamy. A zatem mieszkanie i miejsce zamieszkania, ze względu na lokalizację w przestrzeni miasta, jest pożądanym dobrem z punktu widzenia społecznego oraz wskaźnikiem pozycji społecznej jednostki. Przejawem dążenia do zajęcia jak najlepszego miejsca w mieście jest szeroko pojęta nowa jakość terenów mieszkaniowych w postaci: – nowych lokalizacji pod zabudowę, – dopełniania już istniejącej tkanki w celu uzyskania w miarę skończonych całości oraz poprawy ich funkcjonowania, – zamiany „starej” tkanki mieszkaniowej na „nową” – rewitalizacja (nie zawsze ma miejsce wybu- rzenie, często owa zamiana polega na przywracaniu zaniedbanych, zdegradowanych obszarów miej- skich do życia), – wyparcia innych funkcji (przemysłowych, usługowych) przez funkcję mieszkaniową. O ile nowa jakość stanowi o poprawie warunków mieszkaniowych w miastach, jest również wyraźnym następstwem przestrzennej segregacji mieszkańców na tle materialnym. Coraz częściej bowiem w przestrzeni pojawiają się zamknięte, bogate osiedla mieszkaniowe, generujące ludzi o wysokiej po- zycji materialnej.