Unang taon sa mga panlimbagang pamamahayag

1. M G A U N A N G T A O N N G P A N L I M B A G A N G
P A M A M A H A Y A G

2. Nagsimula ang pamamahayag sa Pilipinas sa
paglalathala ni Tomas Pinpin, isang Pilipinong
manlilimbag ng SUCEsos Felices, isang polyeto
(newsletter) sa Maynila. Natutuhan ni Pinpin ang
sining ng paglilimbag buhat sa mga prayle at mga
intsik ngunit di niya nailagay kung kailan ang tiyak na
petsa ng unang pagkakalimbag nito at kung gaano
kalimit ang paglabas niyon. Inilathala niya sa Kastila
ang pangunahing mga kuwento ukol sa mga
tagumpay ng La Naval laban sa mga Dutch sa
Ternate. Nagtagal ito hanggang 1809.
1 6 3 7

3. Isang Hojas Volantes or "flying sheets" nang
Aviso Al Publico (Notices to the Public) na
lumitaw noong Pebrero 27, 1799. Sinasabing ang
sukat nito ay gaya ng isang malaking kwaderno.
Ito ay tungkol sa kampanya laban sa mga Moslem
at pagkabihag ng mga pirata sa Sulu nang mga
hukbong Kastila sa pangunguna ni Jose Gomez.
P E B R E R O 2 7 , 1 7 9 9

4. Ang Del Superior Govierno ang kauna-unahang
pahayagan sa Pilipinas na lumabas ng palagian sa
patnugot ni Governador-Heneral Manuel
Fernandez de Folgueras noong Agosto 8, 1811.
Siya ang naging patnugot at naglathala dito ng
mga gawain ng Spanish Cortes, pati digmaan ng
Espanya at Pransya. Dahil sa higpit ng sensura ng
mga Kastila hinggil sa mga lathalaing nakasisira
sa kanila, ang pahayagang ito ay umiral lamang sa
maikling panahon at pagkatapos ng labinlimang
labas ay kusa nang namatay.
A G O S T O 8 , 1 8 1 1

5. D I S Y E M B R E 1 , 1 8 4 6
Ang Esperanza ay kinikilalang unang pahayagang pang-araw-araw maliban
lamang sa araw ng lunes ang La Esperanza sa patnugot nina Felipe Lacorte
at Evarisco Calderon. Malaking bahagi nito ay mga talakayang
pampilosopiya, panrelihiyon, at pangkasaysayan. Tumagal ito ng tatlong taon
at nagbukas upang maging pangaraw-araw na pahayagan.

6. 1 8 4 7
Paglitaw ng La Estrela at nahinto agad ang publikasyon noong 1849.

7. 1 8 4 8
Paglabas ng Diario de Manila sa patnugot ni Felipe del Pan at minsang
nawala sa sirkulasyon upang magbigay-daan sa isang buliting opisyal.

8. 1 8 5 0
Nilathala ang Diario de avisos y noticias na ang paglilimbag nito ay tumagal
lamang ng ilang buwan at linggo.

9. 1 8 5 2
Mula sa dating Diario de Manila isinaayos itong muli at pinangalanang Boletin
Oficial de Filipinas. Binigyang oportunidad nito ang kanilang mga
sabskrayber na mailathala ang kanilang patalastas nang hanggang anim na
linya lamang. Ito ay tumagal hanggang taong 1860.

10. 1 8 5 8
Paglabas ng El Comerio na isang pahayagang pang-hapon mula sa patnugot
ni Ulpiano Fernandez at kalunan ay pinamunuan ni Gobernador Heneral Soler
y Ovejero.

11. 1 8 5 9
Ang Ilustracion Filipina na unang nailathala noong March 1, 1859 at naglabas
ng dalawang beses na isyu kada buwan. Ito'y tumagal lamang hanggang
Disyembre 15, 1860.

12. 1 8 6 1
Mula sa dating Boletin de Oficial ay muling nirebisa ang mga nilalaman ng
pahayagang ito at pinangalang Gaceta de Manila. Ilang opisyal ng
pamahalaan ang inobligang magsabskrayb dito ni Gobernador Henral
Blanco. Naglalathala dito ng mga batas militar para sa 8 lalawigan ng Luzon,
mga patalastas ang gobyerno, opisyal na kautusan, mga court orders at iba
pang mahahalagang impormasyon. Ito ay nanatili hanggang Agosto 8, 1895
limang araw bago tayo sakupin ng mga Amerikano. Dahil sa ito'y namayagpag
ng tatlumpu't walong taongat itinuturing na pinakamatagumpay na
pahayagan sa panahon ng mga Kastila.

13. 1 8 6 2
La Oceania - Una itong pinangalanan na Revista de Noticias y Anuncios
noong 1861 na di kalaunan ay naging La Espafia Oceanica.

14. 1 8 6 4
Boletin del Ejercito - ito ay pahayagang nakatutok sa mga sandatahang lakas
at di gaanong binigyang interes ng publiko kaya tuluyan rin naglaho.

15. 1 8 6 9
Pagbukas ng Suez Canal na nagpaikli ng paklalakbay mula Pilipinas
patungong Espanya at naging sanhi ng malawakang palitan ng peryodiko at
iba’t ibang klase ng aklat na nagpamulat sa mga Pilipino patungkol sa
demokratikong pamamaraan ng pamamahala sa mga bansang Europa,
kalayaan sa pagpapahayag at malayang palitan ng ideya ng mga
mamamayan.

16. P A N A H O N N G H I M A G S I K A N

17. 1 8 6 5
Paglimbag ng El Povenir Filipino na tumagal ng Labindalawang taon (1865-
1877) na nakipagsapalaran ang pahagayan na ito na laging muntik-
muntikanan nang bumagsak dahil sa hindi pagkakasundo ng mga patnugot.
Naging babasahin ito ng mga mambabasang tumututok sa linguhang bull
fighting na pinangungunahan ni Lorenzo Sanchez (isang bantog na toreador)
na nagsimula noong June 10, 1871.
Revisita Mercantil isang linguhang pahayagang pang-komersyo na
pinangunahan ni Joaquin de Loyzaga na di kalaunan ay nakipagsanib sa El
Commerci bilang contributor.

18. 1 8 6 6
Pevisita de Administracion -si Joaquin de Loyzaga rin ang nagpasimula ng
pahayagang ito na kung saan lahat ng patnugot at mga kontributor ay
pawang empleyado ng pamahalaan. Sa kanila rin nakapokus ang interes ng
mga artikulo ngunit tumagal lamang ng ilang buwan.

19. P E B R E R O 1 , 1 8 6 8
Paglitaw ng ng dyaryong El Diario de Avisos na unang nakapaglathala ng sipi
noong Pebrero 1, 1868 at naging huli na noong Oktubre 11, 1869.

20. 1 8 6 9
Ang El Comercio na isang pahayagang pang-hapon ang muling binuo ni
Joaquin de Loyzaga at Francisco Diaz Puertas gamit ang kaparehong
pangalan (El Comercio) ng pahayagang unang lumabas noong 1858. Kasabay
man ng Diario de Manila at El Porvenir, ang El Comercio ang may
pinakamatatag at episyenteng naglathala ng pahayagan sa buong kalupaan
sa loob ng 56 taon (1858-1925) nang may parehong pangalan. Ito ang
pinakaprogresibong pahayagan noong panahon ng Kastila na binili ni Senator
Ramon Fernandez at isinamansa La Opinion. Ang unang patnugot nito at si
Joaquin de Loyzaga at nang pumanaw siya, si Francisco Diaz Puertas ang
pumalit at nang siya ay pumanaw na rin ay si Jose de Loyzaga na anak ni
Joaquin de Loyzaga ang naging patnugot.

21. 1 8 7 5
Revista de Filipinas - Linguhang pahayagan na naglalathala ng mga
kaalamang may kaugnayan sa agham at mga literaryong gawain.
El Oriente - Linguhang pahayagan na naglalathala ng ibat ibang mga rebyu at
ilustrasyon.

22. A B R I L 1 , 1 8 8 7
La Opinion - Pahayagang naglalathala ng hayagang pagsalungat sa mga
prayle, pagpapaalis sa arsobispo at paghingi ng reporma sa pamumuno ni
Benito Quiroga na sinundan ni Jesus Polanco na tumagal hanggang 1889. Ito
ay muling binuhay noong 1890 sa pangalang El Eco Filipinos.

23. 1 8 8 2
Boletin de la Sociedad Economica Filipina de Amigos del Pais - Ito ang
pahayagang nakaukol sa Agrikulturang mga sulatin at anunsyo buwan-
buwan na tumagal hanggang 1899.
Revisita Filipina de Ciencias y Artes at Revista del Liceo ay mga pahayagang
nagsara rin matapos ng labindalawang isyu dahil sa kakulangan ng interes
nang mga tao sa Sining at Agham.
Boletin de la Libreria Espafiola naglathala lamang ng ilang isyu at sa
pinakahuli ay nakasaad naang kanilang paghinto at mga pananalitang “Here
we have another demonstration of how few people in the Philippines read."

24. 1 8 8 2
Paglathala ng Diariong Tagalog, isang tagalog-spanish na dyaryo ni Marcelo
H. del Pilar. Ikaaapat na pahayagang lumabas sa taong 1882 na may islogang
"It is possible to love the Philippines without hating Spain and to love Spain
without hating the Philippines." Ito'y tumagal lamang ng limang buwan at
sinasabing hindi ito nakahimok ng malaking bahagdan ng tagapagtangkilik
sa nasabing ideya ng islogan.
Pagkabuo ng Circulo Hispano-Filipino sa Espanya, isang Pro-Filipino Socities
na naglalayong makabuo ng mga reporma para sa Pilipinas, at kasalukuyang
nakabuo ng Revista del Circulo Hispano-Filipino isang dyaryo na
naglalayong makakuha ng atensiyon sa Espanya kung ano ang kalagayan ng
Pilipinas.

25. 1 8 8 2
El Foro Juridico Re'vista deLegislacion y Jurisprudencia isa sa
pinakaimportanteng pahayagan ay itinayo ni Jose Maria Perez Rubio. Ito ay
nakadisenyo para sa sirkulasyon ng mga abogado at patnubay para sa mga
hustisya at kapayapaan. Ipinasara ito ng Gobernador Heneral noong 1888
dahil umano sa kawalan ng lisensya sa pamahalaan Matapos ang ilang taong
pakikipaglaban sa korte ay muli itong binuksan noong 1893 sa pangalang.

26. 1 8 8 4
El Eco de Vigan - Unang pamprobinsyang pahayagan na inilathala sa labas ng
Maynila ngunit nahinto rin sa parehong taon.

27. M A R S O 1 8 8 4
La semana Elegante - Itinayo noong ika-1 ng Marso 1884 ni Pedro Groizard na
may panulat-kamay na "Larra". Dahil sa mga eksposisyon at negatibong
laman lagi ng pahayagan, ito'y nagdulot ng kaguluhan at may dalawampung
linggo bago tuluyangisinara.

28. 1 8 8 6
El Povenir de Visayas at El Eco de Panay - Itinayo sa Iloilo ni Diego Jimenez,
isang agresibong manunulat nang pahayang ito na nagsisiwalat ng ibat ibang
katiwalian na naging dahilan upang magkaroon siya ng maraming kaaway.
Noong 1886 ay itinayo rin nya ang El Eco de Panay na nagpatuloy hanggang
sa masakop tayo ng mga Amerikano noong 1899.
El Povenir de Cebu - Itinayo sa pinakamantandang syudad ng Pilipinas ni
Eduardo Jimenez, kapatid ni Diego Jimenez, ang lingguhang pahayagan sa
Cebu na tumagal hanggang sa panahong bago masakop ng Amerikano ang
bansa.

29. 1 8 8 8
La Espana Oriental - Itinayo ni Manuel Schiednagel bilang pamahayagang
laan sa pagbibigay papuri sa mga Espanyol ukol sa nagawa nila sa bansa
gaya ng tungkol sa relihiyon, edukasyon at kung anu-ano pang ikinabuti nang
buong sambayanan dulot ng kanilang pamamahala. Tuluyang natalo at
nadaig nito ang La Opinion.

30. P E B R E R O 1 5 , 1 8 8 9
Pagtatag ng La Solidaridad, isang pahayagang nakabase sa Espanya, na
pinamunuan ni Graciano Lopez Jaena.

31. H U N Y O 1 , 1 8 9 0
El Resumen - Itinatag nina Pascual Poblete at Baldomero Hazanas.

32. H U N Y O 4 , 1 8 9 2
La Voz de Espafia - Binuo noong ika-4 ng Hulyo bilang pangontra sa mga
pahayag ng La Opinion sa patnugot ni Agustin Alfonso Moseras. Nang
magretiro si Mosares kalaunan ay pinamunuan ito ni Jose dela Rosa. Noong
1892 pinangalanan ito ng La Voz de Espanola sa pamumuno nina Federico at
Antonio Hidalgo at may islogan na "The Philippines by Spain and for Spain".

33. S E T Y E M B R E 3 , 1 8 9 8
La Republika Filipina - Itinatag nina Hen. Antonio Luna at kapatid nitong si
Joaquin Pinakabantog na pahayagang pribado Unang editor: Graciano Lopez
Jaena Sinundan ni Marcelo H. Del Pilar.

34. E N E R O 1 8 , 1 8 9 6
Kalayaan - Opisyal na pahayagan ng rebolusyon. Kauna-unahang
rebolusyonaryong pahayagan ng Kataastaasang Kagalang- galangang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan. Na itinayo noong ika- 18 ng Enero, 1896
Naglalayon itong ipahayag sa lahat ang kasamaan at kasakiman ng mga
prayle at mga kastilang opisyal upng makapag-organisa ng isang rebolusyon.
Nakalathala rin sa mga artikulo ng pahayagan ang ilang ebedensya upang
makahikayat nang mambabasa. Itinuturing itong isa sa pinakamahalagang
pahayagan sa Kasaysayn ng Pilipinas Editor: Emilio Jacinto Di natuloy ang
ikalawang labas dahil sa pagkatutop ng mga Kastila sa KKK ni Bonifacio.

35. S E T Y E M B R E 3 , 1 8 9 8
Pagkabuo ng dyaryong La Independencia sa pamumuno ni General Antonion
Luna at kapatid nitong si Joaquin.

36. S E T Y E M B R E 1 5 , 1 8 9 8
La Republika Filipina - Itinatag ni Pedro Paterno sa Mandaluyong, Rizal.